Samenvatting Criminologie PDF

Samenvatting criminologie (Basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden 12 jan 2005) (Wet betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteit...

Samenvatting criminologie (Basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden 12 jan 2005) (Wet betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten 17 mei 2006) (Strafwetboek en wetboek Strafvordering) (Decreet betreffende het jeugddelinquentierecht 15 feb 2019) (Wet op het Politieambt van 5 augustus 1992) Inhoudsopgave {#inhoudsopgave.Kopvaninhoudsopgave} ============= [Hof van Assisen 3](#hof-van-assisen) [Bevoegdheid HvA 3](#bevoegdheid-hva) [Plaats en tijd 4](#plaats-en-tijd) [Samenstelling 5](#samenstelling) [Het hof 5](#het-hof) [Openbaar ministerie 5](#openbaar-ministerie) [Griffier 5](#griffier) [Jury 5](#jury) [Beschuligde en het slachtoffer 6](#beschuligde-en-het-slachtoffer) [Verloop assisenprocedure 6](#verloop-assisenprocedure) [1. Preliminaire zitting 6](#preliminaire-zitting) [2. Samenstelling en eedaflegging jury 6](#samenstelling-en-eedaflegging-jury) [3. Voorlezen akte van beschuldiging 6](#voorlezen-akte-van-beschuldiging) [4. Voorlezing akte van verdediging 6](#voorlezing-akte-van-verdediging) [5. Verhoor beschuldigde 6](#verhoor-beschuldigde) [6. Voorlezing lijst getuigen 6](#voorlezing-lijst-getuigen) [7. Burgerlijke partijstelling 6](#burgerlijke-partijstelling) [8. Verhoor getuigen van OM, BP en van verdediging 7](#verhoor-getuigen-van-om-bp-en-van-verdediging) [9. Pleidooien BP 7](#pleidooien-bp) [10. Requisitorium/requisitoor 7](#requisitoriumrequisitoor) [11. Pleidooien verdediging 7](#pleidooien-verdediging) [12. Laatste woord beschuldigde 7](#laatste-woord-beschuldigde) [13. (eventueel) replieken OM, BP en verdediging 7](#eventueel-replieken-om-bp-en-verdediging) [14. Vraagstelling door voorzitter 7](#vraagstelling-door-voorzitter) [15. Uitleg over vraagstelling door voorzitter 7](#uitleg-over-vraagstelling-door-voorzitter) [16. Uitleg aan jury over werkwijze beraadslaging en stemming 7](#uitleg-aan-jury-over-werkwijze-beraadslaging-en-stemming) [17. Overhandiging dossier en stukken aan jury 7](#overhandiging-dossier-en-stukken-aan-jury) [18. Beraadslaging over schuld/onschuld 8](#beraadslaging-over-schuldonschuld) [19. Verklaring jury over schuldvragen 8](#verklaring-jury-over-schuldvragen) [20. Debat over straftoemeting 8](#debat-over-straftoemeting) [21. Beraadslaging over strafmaat 8](#beraadslaging-over-strafmaat) [22. Uitspraak Hof 8](#uitspraak-hof) [23. Behandeling burgerlijke vordering 9](#behandeling-burgerlijke-vordering) [Opmerkingen m.b.t. verloop assisenprocedure: 9](#opmerkingen-m.b.t.-verloop-assisenprocedure) [Vergoeding van gezworene 9](#vergoeding-van-gezworene) [Gezworene die zitting houdt 9](#gezworene-die-zitting-houdt) [Gezworene die geen zitting houdt 9](#gezworene-die-geen-zitting-houdt) [Reisvergoeding 9](#reisvergoeding) [Rechten en plichten van jury 10](#rechten-en-plichten-van-jury) [Penologie en penitentiair recht: tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen 11](#penologie-en-penitentiair-recht-tenuitvoerlegging-van-straffen-en-maatregelen) [Tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf 11](#tenuitvoerlegging-van-de-vrijheidsstraf) [Algemene beginselen 11](#algemene-beginselen) [Penitentiair detentierecht 11](#penitentiair-detentierecht) [Hulp- en dienstverlening voor gedetineerden 20](#hulp--en-dienstverlening-voor-gedetineerden) [Aspecten van externe rechtspositie van gedetineerden 20](#aspecten-van-externe-rechtspositie-van-gedetineerden) [De internering van een veroordeelde 35](#de-internering-van-een-veroordeelde) [Tenuitvoerlegging van de autonome straf onder elektronisch toezicht 35](#tenuitvoerlegging-van-de-autonome-straf-onder-elektronisch-toezicht) [Tenuitvoerlegging van de werkstraf 37](#tenuitvoerlegging-van-de-werkstraf) [Historiek 37](#historiek) [Taken van de met de uitvoering van de werkstraf belaste diensten 37](#taken-van-de-met-de-uitvoering-van-de-werkstraf-belaste-diensten) [Tenuitvoerlegging van de autonome probatiestraf 38](#tenuitvoerlegging-van-de-autonome-probatiestraf) [Tenuitvoerlegging van de geldboete als hoofdstraf of bijkomende straf 39](#tenuitvoerlegging-van-de-geldboete-als-hoofdstraf-of-bijkomende-straf) [De invordering van de geldboete 39](#de-invordering-van-de-geldboete) [Belangrijke opmerkingen 39](#belangrijke-opmerkingen) [Vervangende gevangenisstraf 40](#vervangende-gevangenisstraf) [Terbeschikkingstelling van de strafuitvoeringsrechtbank 41](#terbeschikkingstelling-van-de-strafuitvoeringsrechtbank) [Genade 42](#genade) [Verval van de straffen 42](#verval-van-de-straffen) [Verjaring van de strafuitvoering 42](#verjaring-van-de-strafuitvoering) [De dood van de veroordeelde 42](#de-dood-van-de-veroordeelde) [Amnestie 42](#amnestie) [Herstel in eer en rechten 43](#herstel-in-eer-en-rechten) [Uitwissing van de veroordeling 43](#uitwissing-van-de-veroordeling) [Tenuitvoerlegging van maatregelen 44](#tenuitvoerlegging-van-maatregelen) [De internering 44](#de-internering) [Tenuitvoerlegging van maatregelen in het kader van het jeugddelinquentierecht 47](#tenuitvoerlegging-van-maatregelen-in-het-kader-van-het-jeugddelinquentierecht) [Tenuitvoerlegging van probatie in het kader van opschorting of uitstel 49](#tenuitvoerlegging-van-probatie-in-het-kader-van-opschorting-of-uitstel) [Basisbeginselen 49](#basisbeginselen-1) [De probatiecommissie 49](#de-probatiecommissie) [Herroeping van probatie-opschorting of probatieuitstel 50](#herroeping-van-probatie-opschorting-of-probatieuitstel) [Victimologie 51](#victimologie) [Mogelijkheden tot SV en herstel voor het slachtoffer 51](#mogelijkheden-tot-sv-en-herstel-voor-het-slachtoffer) [Inleiding 51](#inleiding) [Herstel door de dader 52](#herstel-door-de-dader) [Slachtofferbejeging door de politie 63](#slachtofferbejeging-door-de-politie) [Inleiding 63](#inleiding-1) [Slachtofferbejeging als politietaak 63](#slachtofferbejeging-als-politietaak) [Hulpverlening 63](#hulpverlening) [Inleiding 63](#inleiding-2) [Het samenwerkingsakkoord 63](#het-samenwerkingsakkoord) [Centra voor slachtofferhulp 64](#centra-voor-slachtofferhulp) [Vertrouwenscentra kindermishandeling 64](#vertrouwenscentra-kindermishandeling) [Vluchthuizen voor mishandelde vrouwen 65](#vluchthuizen-voor-mishandelde-vrouwen) [Centra voor geestelijke gezondheidszorg (CGG) 65](#centra-voor-geestelijke-gezondheidszorg-cgg) [Veilige huizen (decreet 29/03/2024) 66](#veilige-huizen-decreet-29032024) [Zorgcentra na seksueel geweld (ZSG) 66](#zorgcentra-na-seksueel-geweld-zsg) [Andere hulpverlening 67](#_Toc185146024) [Andere voorzieningen 67](#andere-voorzieningen) [Justitiehuizen (besluit 18 maart 2022) 67](#justitiehuizen-besluit-18-maart-2022) [Informatie en slachtofferonthaal door de parketten 68](#informatie-en-slachtofferonthaal-door-de-parketten) [Rechtshulp 70](#rechtshulp) [Het belgische politiewezen 73](#het-belgische-politiewezen) [Beginselen 73](#beginselen) [de lokale politie 74](#de-lokale-politie) [Het lokaal niveau in de politieorganisatie: de politiezone 74](#het-lokaal-niveau-in-de-politieorganisatie-de-politiezone) [De taken van de lokale politie 74](#de-taken-van-de-lokale-politie) [De organisatie van de lokale politie 75](#de-organisatie-van-de-lokale-politie) [De zeggenschap over de lokale politie 76](#de-zeggenschap-over-de-lokale-politie) [De federale politie 77](#de-federale-politie) [Het federaal niveau in de politieorganisatie 77](#het-federaal-niveau-in-de-politieorganisatie) [De taken van de federale politie 77](#de-taken-van-de-federale-politie) [De organisatie van de federale politie 78](#de-organisatie-van-de-federale-politie) [De zeggenschap over de federale politie 79](#de-zeggenschap-over-de-federale-politie) [Het algemeen beleid inzake politie en de coördinatie van het beheer van de lokale en de federale politie 80](#het-algemeen-beleid-inzake-politie-en-de-co%C3%B6rdinatie-van-het-beheer-van-de-lokale-en-de-federale-politie) [Het intern toezicht op de politiediensten: de algemene inspectie van de federale en van de lokale politie 80](#het-intern-toezicht-op-de-politiediensten-de-algemene-inspectie-van-de-federale-en-van-de-lokale-politie) Hof van Assisen =============== Bevoegdheid HvA --------------- Art 150 Gw: \'De jury wordt ingesteld voor alle criminele zaken\' = Alle misdaden zouden voor HvA moeten komen - Echter zo veel misdaden dat dit praktisch gezien niet haalbaar is - Daarom werd al in 19de eeuw systeem van correctionalisering ingevoerd - = een misdaad wordt o.b.v. verzachtende omstandigheden geacht een wanbedrijf te zijn geweest ('ex tunc'), met alle gevolgen van dien: - de correctionele rechtbank is bevoegd - de maximumstraf daalt Na laatste wetswijziging in 2009 waren gedurende 7 jaar volgende misdaden correctionaliseerbaar: - alle misdaden met maximum een straf van 20j opsluiting - alle pogingen tot misdaden met een levenslange opsluiting - de misdaden strafbaar met meer dan 20j opsluiting opgenomen in een limitatieve lijst NIET correctionaliseerbaar: - (alleen) misdaden strafbaar met meer dan 20 jaar opsluiting die niet in de lijst staan - die misdaden moeten in elk geval voor Hof van Assisen komen Potpourri II-Wet veralgemeende correctionaliseerbaarheid van misdaden obv verzachtende omstandigheden: - geen beperkingen meer zodat álle misdaden, ook de zwaarste, konden gecorrectionaliseerd worden - redenen om ook zwaarste misdaden te correctionaliseren: - jury ongeschikt - te zware en te dure procedure - beveiligingsmaatregelen moeilijker te organiseren - overbelasting HvA met gevolg voor voorlopige hechtenis - complexiteit bepaalde dossiers - desorganisatie Hoven van Beroep en correctionele rechtbanken wegens niet-permanent rechtscollege - aldus werd bv. de zogenaamde kasteelmoord met als slachtoffer Stijn Saelens gecorrectionaliseerd Maar: - veel kritiek op veralgemeende correctionaliseerbaarheid van misdaden - leidde tot vernietiging van de veralgemeende correctionaliseerbaarheid door het Grondwettelijk Hof op 21 december 2017 - argument GwH: geen gelijke berechting volgens de regels over bevoegdheid en rechtspleging, zoals vereist door art 13 Gw, van personen in dezelfde toestand Door deze vernietiging werd terug het systeem vóór Potpourri II van kracht, waarbij niet alle misdaden correctionaliseerbaar zijn. Voor de correctionaliseerbare misdaden beslist RK of KI geval per geval: professionele rechters of jury van gewone burgers (dus ook: wel of geen beroep) Opmerking: - Al vóór de wet van 5 februari 2016 werden misdaden systematisch gecorrectionaliseerd om het hof van assisen te vermijden. - Ook nu komen meestal alleen misdaden die niet kunnen worden gecorrectionaliseerd voor assisen. Toekomst van HvA is ondertussen onzeker: - Voormalig minister van Justitie Koen Geens wilde Assisen vervangen door 'Criminele kamers' bij correctionele rechtbank: - Jury van 4 burgers en 3 magistraten beslist over schuld en strafmaat. - Zelfde werking als HvA, maar zonder het hele onderzoek mondeling over te doen. - HB mogelijk - Laatste voorstel tot hervorming van HvA (2020): - Grondwetswijziging om Assisen af te schaffen voor terrorismeprocessen en drukpersmisdrijven door discriminatie. - Correctionele rechtbanken zouden dan criminele straffen kunnen opleggen. - Vooralsnog blijft het Hof van Assisen in zijn huidige vorm bestaan. Het nieuwe Strafwetboek (in werking op 8 april 2026) brengt belangrijke veranderingen voor HvA: - Misdrijven worden ingedeeld in acht niveaus, van licht (niveau 1) tot zwaar (niveau 8). - Enkel bij misdrijven met straf \>20j (niveau 7 en 8) blijft het HvA bevoegd. - Alle andere misdrijven worden wanbedrijven en vallen onder de correctionele RB. - Geen beslissing genomen over de juryrechtspraak, waarvoor een tweederdemeerderheid nodig is. - Grens tussen misdaden en wanbedrijven komt uit de huidige correctieerbare misdaden. - Hiermee wordt het gebruik van verzachtende omstandigheden om Assisen te vermijden afgeschaft. - Gevolg: misdrijven zoals moordpoging (20-30 jaar) zouden weer voor een jury moeten komen. Plaats en tijd -------------- Geen permanente rechtsmacht Wordt samengesteld wanneer KI een zaak naar het Hof van Assisen verwezen heeft Eén in elke provincie + Brussel-Hoofdstad Zetelt in de hoofdplaats van de provincie (2 uitzonderingen) Samenstelling ------------- ### Het hof Drie beroepsmagistraten: voorzitter (lid Hof van Beroep) en 2 assessoren (leden rechtbank eerste aanleg) - Voorzitter: gespecialiseerde opleiding - Assisenzaken met minderjarigen: minstens 2 magistraten specifieke opleiding jeugdrecht ### Openbaar ministerie Procureur-generaal bij Hof van Beroep Kan zijn bevoegdheid overdragen aan ander lid parket (art. 366 Sv.) ### Griffier Griffier van de rechtbank van eerste aanleg van plaats waar Hof van Assisen zetelt ### Jury 12 juryleden door lot aangewezen Voorwaarden: 1. ingeschreven op kiezerslijsten wetgevende kamers (senaat en Kvv) 2. burgerlijke en politieke rechten genieten 3. minimum 28 jaar en minder dan 65 jaar bij opmaken lijst op gemeente 4. kunnen lezen en schrijven/taal debatten kennen 5. geen eerdere gevangenisstraf \> 4m, elektronisch toezicht \> 4m, werkstraf \>60u of probatiestraf van een jaar of meer Lijst wordt om de 4 jaar opgemaakt (laatste keer was januari 2021) Werkwijze: - Burgemeester: 2 cijfers - Eerst gemeentelijke lijst - Schrappen wie niet aan voorwaarden voldoet - Schrappen wiens beroep beletsel betekent[^1^](#fn1){#fnref1.footnote-ref} - Eén provinciale lijst (alfabetisch) - Definitieve lijst door schrappen wie afwezig of wettelijk verhinderd is[^2^](#fn2){#fnref2.footnote-ref} Per assisenzaak bijzondere lijst: - Via loting van min 60 personen uit algemene/definitieve lijst (waarvan helft van zelfde geslacht) - Uit min 60 namen worden 12 effectieve en enkele plaatsvervangende juryleden geloot - Max 2/3 van effectieve gezworenen van zelfde geslacht (wrakingsrecht voorzitter) Beschuligde en het slachtoffer ------------------------------ **Beschuldigde** recht op vertegenwoordiging door advocaat (geen verplichte aanwezigheid meer) **Benadeelde** (of nabestaanden) verschijnt in persoon en/of wordt bijgestaan of vertegenwoordigd door advocaat Eventueel pro deo-advocaat (mits voorwaarden voldaan) voor beiden Verloop assisenprocedure ------------------------ ### Preliminaire zitting Lijst van getuigen wordt vastgelegd Rem op ongelimiteerd oproepen van getuigen: enkel toegelaten indien toegevoegde waarde voor de waarheidsvinding m.b.t. feiten, schuld of onschuld, moraliteit beschuldigde of slachtoffer Ook controle op de regelmatigheid van de rechtspleging (bv. nietigheden, onregelmatigheden...) ### Samenstelling en eedaflegging jury Wrakingsrecht OM en verdediging Reden moet niet kenbaar gemaakt worden Gelijk aantal wrakingen + aantal hangt af van noodzaak en aantal plaatsvervangende juryleden Nu ook wrakingsrecht voorzitter (vereiste vertegenwoordiging beide geslachten) Jurysamenstelling min 2 werkdagen vóór aanvang debatten (oa. informatiesessie mogelijk, kans om voorbereidingen te treffen op het werk, in het gezin, \...) ### Voorlezen akte van beschuldiging Geschreven door OM Samenvatting van de zaak: inlichting voor beschuldigde en inleiding van de debatten Gehele OF gedeeltelijke voorlezing door OM ### Voorlezing akte van verdediging (Eventueel) opgemaakt door verdediging ### Verhoor beschuldigde Door voorzitter ### Voorlezing lijst getuigen Getuigen opgeroepen door O.M., B.P. en beschuldigde/verdediging ### Burgerlijke partijstelling Door benadeelde of diens nabestaanden kan ook al eerder gebeuren ### Verhoor getuigen van OM, BP en van verdediging In beginsel eerst de getuigen over de feiten en daarna de moraliteitsgetuigen (m.n. getuigen die een beeld geven over de persoonlijkheid en de achtergrond van de dader of het slachtoffer) 9. ### Pleidooien BP 10. ### Requisitorium/requisitoor Vordering door OM[^3^](#fn3){#fnref3.footnote-ref} 11. ### Pleidooien verdediging 12. ### Laatste woord beschuldigde 13. ### (eventueel) replieken OM, BP en verdediging \+ opnieuw laatste woord beschuldigde ### Vraagstelling door voorzitter Schuldvragen voor jury Met ja of neen te beantwoorden 15. ### Uitleg over vraagstelling door voorzitter 16. ### Uitleg aan jury over werkwijze beraadslaging en stemming 17. ### Overhandiging dossier en stukken aan jury 18. ### Beraadslaging over schuld/onschuld Sinds 2016 niet alleen meer door (effectieve) juryleden: ook Hof is nu aanwezig (raadgeving en advies) Geheime stemming (Hof heeft evenwel geen stem) Ja of neen schrappen per schuldvraag Stembiljet niet ingevuld = in voordeel beschuldigde Meerderheid beslist Staking van stemmen = in voordeel van beschuldigde Eenvoudige meerderheid schuldig: magistraten beslissen bij meerderheid[^4^](#fn4){#fnref4.footnote-ref} ### Verklaring jury over schuldvragen Motiveringsplicht (sinds Taxquet-arrest van 13/1/2009 van EHRM) Juridische motivering geschreven door rechters, in samenspraak met juryleden Als het Hof unaniem overtuigd is van een vergissing over de hoofdredenen, kan de zaak naar een ander assisenhof worden verwezen. Dit gebeurt echter zelden, aangezien beroepsrechters nu aanwezig zijn bij de beraadslaging over de schuld voor advies. ### Debat over straftoemeting Door OM (=vordering van een straf) en verdediging B.P. komt hier niet tussen ### Beraadslaging over strafmaat Door Hof samen met 12 (effectieve) juryleden Gewone meerderheid vereist Beginnen bij juryleden (jongste eerst) Indien geen meerderheid: tweede stemmingsronde Indien nog geen meerderheid: minst gunstige uitspraak vervalt en verder stemmen tot meerderheid ### Uitspraak Hof Motiveringsplicht strafmaat (art. 344 Sv.) ### Behandeling burgerlijke vordering Zelfde dag of later, zonder jury Opmerkingen m.b.t. verloop assisenprocedure: -------------------------------------------- Eenmaal een assisenzaak begint, moet deze zonder onderbreking en zonder contact met de buitenwereld worden voortgezet (art. 280, lid 4 Sv). Dit principe, bedoeld om beïnvloeding te voorkomen, wordt redelijk toegepast (bijv. dagelijks naar huis gaan is toegestaan). Sinds de wet van 30 juli 2022 zijn audiovisuele opnames van de zitting mogelijk. Voorzitter kan dit toestaan zodat slachtoffers en advocaten de zitting op afstand kunnen volgen, bijvoorbeeld bij veel procespartijen of slachtoffers in het buitenland. Voorzitter kan ook beslissen om de zitting op te nemen voor historische justitiearchieven. Vergoeding van gezworene ------------------------ ### Gezworene die zitting houdt Werkende gezworene: €54,81/dag (in 2024) Plaatsvervangende gezworene: idem Werkgever van de gezworene: - Vergoeding vanaf 6de dag (indien loon wordt verder betaald na eerste 5 dagen 'klein verlet') - Dagvergoeding = dagelijkse bruto-bezoldiging + werkgeversbijdragen - Geen vergoeding als gezworene werkt bij overheid (reden?) Gezworene die zelfstandig is: - Vergoeding vanaf 6de dag - Dagvergoeding = 1/220 van laatste netto jaarlijks beroepsinkomen + sociale zekerheidsbijdragen ### Gezworene die geen zitting houdt Voorbeeld? Vergoeding van €13,52 (in 2024) ### Reisvergoeding €0,6544/km (in 2024) Rechten en plichten van jury ---------------------------- Alle juryleden (ook plaatsvervangers) mogen via de voorzitter vragen stellen zonder hun mening te laten blijken. Gezworenen mogen notities maken zonder het debat te onderbreken. Juryleden moeten aandachtig en onpartijdig zijn; anders kunnen ze vervangen worden door een plaatsvervanger. Juryleden moeten discretie bewaren en zich afzijdig houden van de media, ook na het proces. Zonder toestemming van de voorzitter de jury verlaten of de beraadslagingskamer verlaten leidt tot een boete (art. 316bis Sw.: 50 tot 1.000 euro). Gezworenen kunnen na het proces tien gratis therapiesessies krijgen voor psychologische ondersteuning. Opmerking: de rol van \"hoofdman\" werd in 2016 afgeschaft, omdat de voorzitter sindsdien zijn taken overneemt en aanwezig is bij de beraadslaging over schuldvragen. Penologie en penitentiair recht: tenuitvoerlegging van straffen en maatregelen ============================================================================== Tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf --------------------------------------- ### Algemene beginselen **Veroordeelde in vrijheid** = oproeping om zich (binnen 5 dagen) bij de gevangenis aan te bieden (='gevangenisbriefje') Initiatief van OM Indien geen gevolg aanhoudingsbevel Geen oproeping door OM als: 1. Veroordeelde was reeds aangehouden bij veroordeling (V.H.) 2. Veroordeling tot gevangenisstraf van 3j of meer OM *kan* onmiddellijke aanhouding aan rechter vragen (wordt enkel bij vluchtgevaar of recidivegevaar toegestaan) Niettemin: vrijheidsstraffen tot 4m worden in de praktijk al jaren niet meer uitgevoerd. - Redenen: negatieve werking korte straf + overbevolking in gevangenissen Verschillende instanties verantwoordelijk voor vormgeving en uiteindelijke duur van de vrijheidsstraf.[^5^](#fn5){#fnref5.footnote-ref} ### Penitentiair detentierecht #### De strafinrichtingen Strafinrichting = een door de *OH* georganiseerde inrichting waar effectieve vrijheidsstraffen worden uitgevoerd. Echter in laatste jaren zijn gevangenissen steeds vaker geprivatiseerd, met privébedrijven die verantwoordelijk zijn voor ontwerp, bouw, catering, wasserij, en onderhoud. Drie groepen: gesloten, half-open en open inrichtingen: 1. **Gesloten** - 'klassieke' gevangenis - bewakings- en veiligheidsmaatregelen (bv. omheining, tralies, metaaldetector,...) - gedetineerde verblijft meestal grootste deel van tijd in cel - overgrote meerderheid in België is een gesloten inrichting - OPM: gesloten inrichting kan evenwel een 'open-deur-regime' hebben (bv. Leuven-Centraal, Beveren, Hasselt) 2. **Half-open** - gedetineerden werken overdag op werkplaatsen in of buiten de gevangenis - 's nachts verplicht op cel - in België: strafinrichting van Saint-Hubert en van Marneffe 3. **Open** - minder strenge veiligheidsmaatregelen - gedetineerden aanvaarden vrijwillig een opvoedingsregime met amper dwangmiddelen - in België: strafinrichting van Hoogstraten en van Ruiselede Minister van Justitie bepaalt de classificatieregels voor de verdeling van veroordeelden over de verschillende inrichtingen Veroordeelde krijgt bestemming in functie van: - geslacht[^6^](#fn6){#fnref6.footnote-ref} - persoonlijke antecedenten[^7^](#fn7){#fnref7.footnote-ref} - leeftijd[^8^](#fn8){#fnref8.footnote-ref} - straftijd[^9^](#fn9){#fnref9.footnote-ref} - woonplaats: bv. van familie De overbevolking verstoort systematische toepassing van de classificatieregels In 2017 enkele proefprojecten voor 'transitiehuizen' en 'detentiehuizen' in de stad = kleinschalige inrichtingen met volgende kenmerken: 1. **Transitiehuizen:** - Gedetineerden aan het einde van hun straf kunnen met hulp van coaches hun terugkeer naar de maatschappij voorbereiden (zelfstandig wonen, werk zoeken en sociale vaardigheden). - Kleine woongelegenheden voor 10 tot 30 gedetineerden - Eerste (Vlaamse) transitiehuis in Mechelen is sinds september 2019 operationeel - Eerste Waalse huis (Edingen, 2020) gesloten door problemen (slechte ligging, personeelswissels...) - Bedoeling om na positieve evaluatie deze detentievorm uit te breiden naar andere gemeenten - Mechelen toont lagere recidive en positieve effecten - Minister wil 7 extra huizen (450 plaatsen): Gentbrugge (2023), Leuven (2024), Hamme (2025), Edingen. - Vergroten capaciteit zonder grote gevangenissen te vervangen - Ook bij transitiehuizen is privatisering en commercialisering binnengedrongen in de strafuitvoering (zelfs meer nog dan bij nieuwe grote gevangenissen) **\ ** 2. **Detentiehuizen:** - Gebaseerd op het Scandinavische model van kleinschalige, herstelgerichte detentie (recidive 20-30% vs. 60-70% in België). - Kleine entiteiten in stedelijke omgeving, 20-60 gedetineerden, minder streng regime, ondersteund door detentiebegeleiders. - Doelgroep: laag veiligheidsrisico, korte straffen (max 3j) - Gedetineerden krijgen meer verantwoordelijkheden voor re-integratie (solliciteren, woonst zoeken, therapie). - Elk gedetineerde heeft een individueel detentieplan. - Ondersteuning door VDAB, CAW, CGG, enz. - Doel: op termijn beperkt aantal grote gevangenissen en tientallen detentiehuizen (tegen 2050: 5000-6000 plaatsen). - Detentiehuizen kunnen in bestaande gebouwen of via modulaire unitbouw (sneller inzetbaar) worden opgericht. - Verzet van omwonenden bemoeilijkt de opening; alleen Kortrijk en Berkendael zijn open, Olen en Zelzate gepland. - Dringend nodig om druk op gevangenissen te verlagen. - Experts vinden dat ondanks beperkte capaciteit korte straffen toch meteen moeten worden uitgevoerd (uitvoering sinds 1 september 2023). Met de komst van transitiehuizen en detentiehuizen lijkt een [andere kijk op detentie] een stapje dichterbij te komen: - De beste straf is maatwerk, niet de zwaarste straf. - Detentie heeft alleen zin als ze zinvol is. - Opsluiten zonder aan problemen of re-integratie te werken verhoogt de veiligheid niet. - Werken aan onderliggende problemen en re-integratie zorgt voor een betere terugkeer in de maatschappij. - Nieuwe gevangenissen (Leuze, Marche-en-Famenne, Haren, Dendermonde, Antwerpen, Leopoldsburg) zijn grote instellingen met focus op opsluiting en beveiliging, wat volgens criminologen niet ideaal is voor toekomstgerichte detentie die re-integratie vereist. De gevangenis van Haren (geopend op 30/9/2022) heeft een capaciteit van 1190 gedetineerden en is onderverdeeld in kleinere leefeenheden (30 plaatsen). - Leefeenheden zijn aangepast aan het profiel en de noden van de gedetineerden. - Er is twijfel of Haren echt een nieuwe aanpak van detentie brengt, met meer focus op: - Herstel en inzicht? - Gespecialiseerde hulp bij specifieke problemen? - Beperking van detentieschade? - Drugs- en agressiebegeleiding? - Werk en re-integratie? - Experten zijn sceptisch door de schaal, onpersoonlijkheid en personeelsproblemen. - Kleinschalige detentiehuizen zouden beter geschikt zijn voor geïndividualiseerde detentie. Ook voor de toekomstige gevangenis in Antwerpen, een arresthuis, geldt een nieuw concept: - kleine leefeenheden waardoor begeleiding op maat meer mogelijk is - voor het eerst in ons land wordt de verbinding met de buurt gemaakt door een gemeenschappelijke ontvangstruimte waar iedereen welkom is Recente gevangenissen richten zich niet meer op preventie, maar op het voorkomen en beperken van detentieschade (fysiek, psychisch, relationeel, professioneel). De basiswet van 2005 en het nieuwe strafwetboek benadrukken dit en zien gevangenisstraf als \"ultimum remedium.\" Toch groeit het aantal gedetineerden, met meer dan 12.000 in 2024, en blijft publieke communicatie optimistisch. Rechters worden zelfs aangespoord strenger te straffen bij bepaalde misdrijven (zoals geweld tegen publieke functionarissen). #### Aspecten van de interne rechtspositie van gedetineerden **a) Situering** - Rechtspositie als 'inwoner' rechten en plichten binnen de gevangenis - Penitentiair regime bepaalt de interne rechtspositie van gedetineerden en betreft verschillende aspecten van het leven in de gevangenis[^10^](#fn10){#fnref10.footnote-ref} - Liberaal regime België richt zich op het beperken van negatieve gevolgen van vrijheidsberoving - Tot 2005: juridische regeling ondermaats (discretionaire bevoegdheid gevangenisdirectie + beperkte omvang van afdwingbare rechten en dus slechts 'gunsten') - Gevolg: problemen met transparantie en met rechtszekerheid + veel ministeriële circulaires die geen samenhangend geheel vormden - 12/1/2005: *Basiswet gevangeniswezen* - Vrijheidsberoving vormt de straf, zonder extra beperkingen van rechten, behalve die in de strafrechtelijke veroordeling zijn voorzien (\"geen straf zonder wet\"). **b) Basiswet betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van gedetineerden** 1/ Doelstellingen van de Basiswet gevangeniswezen Omschrijft de rechten en plichten van gedetineerden tijdens detentie en het regime waaraan ze onderworpen zijn. Vijf kernpunten: 1. Voorkomen van vermijdbare detentieschade (bijv. verlies van sociale relaties, gezondheid) door contact met familie mogelijk te maken. 2. Normalisatie van het leven in de gevangenis, zoveel mogelijk zoals in de buitenwereld. 3. Responsabilisering van gedetineerden door hen verantwoordelijkheden en keuzevrijheid te leren. 4. Individuele begeleiding van gedetineerden via gefaseerde detentieplanning. 5. Begeleiding gericht op herstel en re-integratie. De wet voorkomt willekeur en machtsmisbruik bij tuchtsancties, biedt rechtszekerheid aan gedetineerden, en voorziet in onafhankelijk toezicht in de gevangenissen. 2/ Inwerkingtreding van de Basiswet gevangeniswezen De Basiswet is sinds 2005 via een 20-tal KB's grotendeels in werking getreden: - regelgeving mbt orde, veiligheid en gebruik van dwang - bepalingen over voeding, lichamelijke hygiëne, individuele rekening en kantine - regeling ongestoord bezoek - recht op contacten met de buitenwereld en recht op briefwisseling - recht op persoonlijke kledij - regelgeving rond detentieplanning - bepalingen omtrent penitentiaire arbeid - regels mbt plaatsing en overplaatsing van gedetineerden - voorwaarden waaraan de verblijfsruimtes en de ruimtes voor gemeenschappelijke activiteiten moeten voldoen inzake gezondheid, brandveiligheid en hygiëne De laatste 14 KB's stammen uit 2018-2019, wat aantoont dat de inwerkingtreding van de wet een lang en moeizaam proces was. 3/ Minimumnormen voor de cellen Een recente maatregel (2019) inzake penitentiair detentierecht stelt minimumnormen voor celgrootte in gevangenissen: - Min. 10 m² voor individuele cellen en min. 38 m² voor cellen voor 5 à 6 gedetineerden. - Er zijn ook normen voor strafcellen, sanitair, verlichting, verwarming, ventilatie, en brandveiligheid. - Tegen 2039 moeten alle cellen in ons land aangepast zijn (grote renovatie). 4/ Kledij binnen de gevangenis Het recht om persoonlijke kleding te dragen is in 2020 ingegaan, maar enkele strafinrichtingen (zoals Leuven-Centraal) boden deze mogelijkheid al eerder aan, anticiperend op de wet. 5/ Het klachtenrecht voor gedetineerden Het klachtenrecht voor gedetineerden, essentieel in de Basiswet, was lange tijd niet in werking. Belangrijke wijzigingen: - Potpourri IV (25/12/2016) wijzigde de Basiswet en introduceerde onafhankelijk toezicht. - Art. 21: oprichting van de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG) bij de Kamer - Art. 26: CTRG richt bij elke gevangenis een Commissie van Toezicht op. - Deze toezichtsorganen behandelen klachten over beslissingen van de gevangenisdirectie. - Het klachtenrecht werd op 1/10/2020 eindelijk ingevoerd en de 33 klachtencommissies gingen van start. **\ ** **Kenmerken van een klachtencommissie:** - samengesteld uit vrijwilligers - afwisselend 3 leden van de Commissie van Toezicht van de betreffende gevangenis - administratief rechtscollege - voorzitter moet master in de rechten hebben - andere leden hebben zeer uiteenlopende profielen - gedetineerde kan hier klachten indienen over beslissingen of het uitblijven daarvan die zijn interne rechtspositie betreffen (bijv. tuchtsancties, bezoek- of postweigering, naaktfouillering) of over de manier waarop hij wordt behandeld (bijv. plaatsing als niet-roker in een cel met rokers). - beroep is mogelijk bij de Nederlandstalige of Franstalige beroepscommissie **Kenmerken van de beroepscommissie:** - bestaat uit drie leden van de CTRG - magistraat is voorzitter - procedure verloopt hier volledig schriftelijk - gedetineerden kunnen bij de beroepscommissies terecht als ze tegen hun wil worden overgeplaatst of in een bijzonder veiligheidsregime worden geplaatst. - na de beslissing van de beroepscommissie is er nog cassatieberoep mogelijk bij de RvS - in de praktijk gaan vooral directies naar de RvS bij principiële zaken Het klachtenrecht speelt in op specifieke noden binnen de detentiecontext, waar gevangenen afhankelijk zijn van personeel en directie. Het is laagdrempelig, gratis en informeel uitgewerkt, en betekende een ingrijpende hervorming voor de gevangenissen. Door problemen zoals overbevolking, personeelstekort en gebrek aan middelen is het klachtenrecht echter moeilijk te implementeren. Klachten, vaak over tuchtbeslissingen en directiebeleid (bezoek, naaktfouilles, covid-maatregelen), kunnen slecht ontvangen worden in een gespannen gevangenissfeer. Een goed functionerend klachtenrecht vereist een gezonde gevangenisomgeving met respectvolle relaties en zinvolle detentie. 6/ Opmerkelijke vaststelling Enkele aspecten van de Basiswet van 2005, zoals gezondheidsrechten voor gedetineerden, zijn in 2024 nog steeds niet in werking getreden. Er zijn al langere tijd oproepen om de gezondheidszorg voor gedetineerden over te hevelen van Justitie naar Volksgezondheid. Opeenvolgende regeringen hebben herhaaldelijk een 'package-deal' of voorwaardelijke inwerkingstelling van de Basiswet voorgesteld, wat heeft geleid tot het uitstellen van sommige bepalingen. **\ ** **c) Bevindingen van het Comité ter Preventie van Foltering** De rapporten van het Comité ter Preventie van Foltering (CPT) van de Raad van Europa, uitgebracht na bezoeken aan gevangenissen, zijn belangrijk voor de interne rechtspositie van gedetineerden. 1/ Het rapport van 2018 CPT bracht in 2018 een tussentijds rapport uit over de detentieomstandigheden in België: - **Positief** (+) over opening van forensisch psychiatrische centra en materiële condities in de nieuwe gevangenissen - **Negatief** (-) over aanslepende overbevolking, gebrek aan minimum dienstverlening tijdens stakingen en gebrek aan activiteiten buiten de cel Invoeren van een [individueel detentieplan] noodzakelijk: - Per gedetineerde activiteiten inplannen (oa met oog op re-integratie) + activiteiten zullen positief effect hebben op detentieklimaat (bv. minder spanningen, frustraties en geweld) Reactie toenmalig minister van Justitie Koen Geens: - zou gevangeniscapaciteit verder uitbreiden (via extra plaatsen + verminderen van de populatie in de gevangenissen + nog minder geïnterneerden in gevangenissen (d.m.v. zorg op maat in gespecialiseerde instellingen)) - wilde gezondheidszorg van gedetineerden overhevelen naar Volksgezondheid - streefde naar akkoord rond minimale dienstverlening tegen einde legislatuur Bij wet van 23 maart 2019 slaagde minister van Justitie in zijn opzet om de minimale dienstverlening in gevangenissen in te voeren. - In KB van 19 november 2019 wordt de minimale dienstverlening verder uitgewerkt. - Impliceert dat het stakingsrecht van cipiers wordt ingeperkt, met als doel de continuïteit van de diensten en de basisrechten van gedetineerden te respecteren De nieuwe regeling omvat het volgende: - Elke gevangenis maakt een plan voor minimaal benodigde personeelsbezetting, los van stakingen. - Bij stakingen korter dan 48 uur stelt de directeur een lijst op van medewerkers die niet staken, om de minimale dienstverlening te waarborgen zonder afbreuk te doen aan recht op staken!) - Bij stakingen langer dan 48 uur kan personeel worden opgevorderd als vakbonden niet genoeg medewerkers voorzien, waarbij de provinciegouverneur dit kan bevelen indien nodig. Opmerkingen: - Stakingen duurden sinds de inwerkingtreding zelden langer dan 48 uur. - In maart 2024 wilde de minister van Justitie de opvorderingsplicht uitbreiden naar stakingen korter dan 48 uur, om de basisrechten van gedetineerden te garanderen. - Vakbonden verzetten zich hiertegen, omdat ze dit zien als een beperking van het stakingsrecht. 2/ Het rapport van 2022 Eind 2022 bracht het anti-foltercomité een nieuw (vernietigend) rapport uit over de vier Belgische gevangenissen die bezocht werden: - Alle gevangenissen lijden onder overbevolking, met name in Antwerpen 90 gedetineerden zonder bed (grondslapers) zitten. - Comité maakt zich zorgen over de impact van de uitvoering van korte straffen (tot drie jaar) vanaf 1 september 2023, wat de populatie met meer dan 700 gedetineerden kan verhogen. - Nieuwe gevangenissen en capaciteitsuitbreidingen bieden geen duurzame oplossing het land moet vooral de detentiepopulatie verminderen. - Er is bezorgdheid over spanningen en geweld tussen gedetineerden, gerelateerd aan overbevolking en personeelstekorten. - Behoefte aan een beleid tegen geweld en meer activiteiten voor gedetineerden, die door personeelstekorten vaak 23u/dag op hun cel doorbrengen. - De sanitaire voorzieningen zijn vaak onvolledig en de instellingen verkeren in een verouderde en vuile staat, vooral de psychiatrische annexen - De gevolgen van stakingsacties zijn problematisch - Gezondheidszorg op heel veel vlakken ondermaats: - Aanwezigheid van medisch en verplegend personeel is ontoereikend leidt tot een gebrekkige of laattijdige toegang tot basiszorg en gespecialiseerde medische zorg - ook de psychologische en psychiatrische zorg blijft er onvoldoende - geen aangepast zorgaanbod voor vrouwelijke gedetineerden in de gevangenissen waar vrouwen verblijven - Ondermaatse personeelsbezetting wegens de hoge absenteïsmecijfers en de vele vacante plaatsen - Personeelsproblematiek wordt verder versterkt door de veelvuldige stakingsacties - De wet van 23 maart 2019 over gegarandeerde dienstverlening tijdens stakingen schiet tekort door korte, gecoördineerde acties. - Deze dienstverlening moet vanaf het eerste uur van elke staking gewaarborgd zijn. - Positief geen meldingen van fysieke mishandeling door personeel en de installatie van telefoontoestellen in cellen. - Gedetineerden zijn goed op de hoogte van hun beklagrecht, dat sinds 1 oktober 2020 in werking is. Reactie van het gevangeniswezen op dit meest recente rapport van 2022: - Er zijn problemen door overbevolking, mede door de Sky ECC-zaak die 300 extra beklaagden opleverde. - Er wordt gewerkt aan oplossingen, zoals aangepaste strafuitvoering en korte straffen in detentiehuizen. - 284 extra bedden worden geplaatst om grondslapers te voorkomen. - 700 extra plaatsen (Haren, Dendermonde, detentiehuizen) zullen de overbevolking en grondslaperscrisis verlichten. - Vervroegde invrijheidstelling is mogelijk vanaf 6m voor strafeinde (wet van 30 juli 2022). - Nieuwe strafwetboek maakt gevangenisstraffen een ultimum remedium. - Functiedifferentiatie creëert aparte rollen voor veiligheidsassistenten en detentiebegeleiders. - Hervorming van gezondheidszorg, overgeheveld van Justitie naar Volksgezondheid - Er worden inspanningen geleverd om personeelstekorten op te lossen. Het laatste rapport van het CPT en het Belgische antwoord daarop tonen dat heel wat problemen die het comité aanhaalt al lang en breed gekend zijn Toch heeft een CPT-rapport een meerwaarde: - het kan gebruikt worden om impasses te doorbreken, zoals dat bv. na het rapport van 2018 gebeurde om de gegarandeerde minimale dienstverlening wettelijk te verankeren - Minister Justitie kan bevindingen van meest recente rapport gebruiken als munitie om de gemeenschapsgerichte justitie (verantwoordelijkheid Vlaanderen) te realiseren en om hulp- en dienstverlening voor gedetineerden verder & toekomstgericht uit te bouwen **d) De aanpak van de overbevolking in de Belgische gevangenissen** De overbevolking in Belgische gevangenissen, een probleem sinds de jaren \'80, blijft bestaan. België is herhaaldelijk hiervoor bekritiseerd door het CPT en werd op 25 november 2014 door het EHRM veroordeeld in de zaak Vasilescu wegens schending van verbod op onmenselijke en vernederende behandeling. Ter illustratie: - In mei 2024 waren er 12.108 gedetineerden tegenover 10.743 plaatsen overbevolking van 11,5%. - België behoort tot de slechtste van Europa, enkel Cyprus, Roemenië en Frankrijk doen het slechter. - Het aantal zelfdodingen in Belgische gevangenissen is relatief hoog. - 42% van de gevangenen heeft een buitenlandse nationaliteit, vergeleken met 27% in Europa. Eventuele oplossingen: 1. **Nieuwe plaatsen voor gedetineerden creëren door uitbreiding & vernieuwing vd gevangeniscapaciteit** - Lees tekstje slide 29 2. **Gevangenispopulatie verminderen door geïnterneerden uit het reguliere gevangeniscircuit te halen** - Nieuwe FPC's in Gent (2014) en Antwerpen (2017) zijn al volzet. Er zijn FPC's gepland in Aalst (120 plaatsen, 2026), Waver (250 plaatsen, 2027) en Paifve (250 plaatsen, datum onzeker). - Ondanks de inspanningen in forensische psychiatrie is het aantal geïnterneerden in gevangenissen de afgelopen jaren verdubbeld, met begin 2024 ongeveer 940 geïnterneerden, 8% van de totale gevangenispopulatie. 3. **Volop inzetten op alternatieve bestraffing** - Het gaat om de toepassing van autonome straffen in de gemeenschap: werkstraf, elektronisch toezicht en probatie. - De gevangenis faalt in afschrikking, heropvoeding en resocialisatie, wat leidt tot hoge recidive. 4. **Gevangenispopulatie beïnvloeden via de niet- of gedeeltelijke uitvoering van de korte gevangenisstraffen.** - Tot 1/9/2023 werd elektronisch toezicht veel gebruikt voor vrijheidsstraffen tot 3j om de gevangenispopulatie te beheersen, door straffen thuis uit te voeren. - Ook verlengd penitentiair verlof wordt ingezet om het aantal gedetineerden te verminderen in mei 2024 genoten 516 gedetineerden hiervan, tegenover eerder slechts 36 uur verlof per maand. 5. **Duur van het gevangenisverblijf inkorten** - Dit kan door de duur van voorlopige hechtenis, het invrijheidstellingsbeleid (zoals strenge voorwaarden voor voorwaardelijke invrijheidstelling) en de lengte van specifieke vrijheidsstraffen aan te passen. 6. **Een door de wet opgelegd quotasysteem als structurele oplossing voor de gevangenisoverbevolking** - In de tussentijd kan een overlegstructuur opgezet worden waarin alle schakels van de strafrechtsketen (zoals onderzoeksrechters, openbaar ministerie en gevangeniswezen) samenwerken om de gevangeniscapaciteit te monitoren en overbevolking te voorkomen, in plaats van afzonderlijk te opereren. Overwegingen bij voorgaande mogelijkheden om de overbevolking in gevangenissen in te dijken: - Hoge economische kost voor bouwen van gevangenissen - Contraproductieve effecten van de vrijheidsstraf voor de samenleving vrijheidsstraffen leiden tot hogere recidive en bevorderen criminaliteit in plaats van re-integratie. - Alternatieve straffen richten zich meer op re-integratie en het aanpakken van de oorzaken van crimineel gedrag. - Gevangenisstraf kan als drukmiddel dienen bij het niet naleven van alternatieve straffen. - Strafpopulisme en de publieke steun voor strengere straffen maken het moeilijk om de overbevolking te verminderen ### Hulp- en dienstverlening voor gedetineerden Uitgangspunt: gedetineerden hebben hetzelfde recht op hulp- en dienstverlening als vrije burgers. - Vlaamse gemeenschap biedt diensten in gevangenissen. - Eind 2000: Strategisch Plan voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. - Maart 2013: Decreet verankert dit recht en bepaalt doelen en organisatie. - Het decreet beschrijft geen details over domeinen als werk, gezondheid, onderwijs, welzijn, sport, en cultuur - Doel = zelfontplooiing en betere re-integratie - Elke legislatuur komt er een nieuw Strategisch Plan, met het meest recente (2020-2025) gericht op: - Veiligere samenleving, minder recidive, geen nieuwe slachtoffers. - Focus op onderwijs, werk, geestelijke gezondheid, en wonen. - Onderzoek naar noden van gedetineerden en nieuwe samenwerkingen met lokale besturen.[^11^](#fn11){#fnref11.footnote-ref} ### Aspecten van externe rechtspositie van gedetineerden Betrekking op alle mogelijke modaliteiten om de gevangenis tijdelijk, voorlopig, gedeeltelijk of definitief te verlaten. - Betreft de extramurale aspecten van detentie = buiten de muren, naar buiten toe[^12^](#fn12){#fnref12.footnote-ref} **Sinds 19^e^ eeuw** wordt vrijheidsstraffen niet volledig uitgevoerd in strafinrichtingen Reden = chronische overbevolking + grote impact van vrijheidsstraf op persoonlijk leven van een gedetineerde Besef groeide dat een stapsgewijze, goed begeleide vrijlating de kans op succesvolle terugkeer in de samenleving vergroot en het risico op herhaling verkleint. Om humanitaire, praktische of re-integratieredenen zijn er verschillende modaliteiten voor (tijdelijke) verlating van gevangenis. **Wet 17 mei 2006** bood voor het eerst een wettelijke basis voor strafuitvoeringsmodaliteiten bij vrijheidsstraffen. - Daarvoor vooral circulaires (behalve Wet Lejeune 1888 voor voorwaardelijke invrijheidstelling) gebrek aan overzicht geldende regels Sinds **wet 2006** heeft elke gedetineerde duidelijk vastgelegde rechten op tijdelijke invrijheidstelling (uitgaansvergunning, penitentiair verlof, strafonderbreking), bijzondere strafuitvoeringsvormen (beperkte detentie, elektronisch toezicht), of beëindiging van detentie (voorwaardelijke invrijheidstelling). *[Belangrijke opmerkingen]* 1. Uitvoering wet externe rechtspositie van 2006 (WERP) voor vrijheidsstraffen tot 3j en bevoegdheden van strafuitvoeringsrb'en is sinds 2023 gerealiseerd (na 12j uitstel). - Inwerkingtreding WERP verliep in twee fasen 2. Door aanhoudende overbevolking in gevangenissen en tekort aan kleinere detentiehuizen voor kortgestraften werd in 2022 gevreesd dat volledige inwerkingtreding zonder extra maatregelen zou leiden tot mensonwaardige omstandigheden. 3. Door stapsgewijze inwerkingtreding kon ingebruikname van kleinschalige detentiehuizen beter worden afgestemd op instroom van kortgestraften, waardoor impact op overbevolkte klassieke gevangenissen kleiner was. - Daarom inwerkingtreding 1 sept 2022 voor gevangenisstraffen van meer dan 2j tot 3j en 1 september 2023 voor straffen van 6m-2j. - Voor eerst sinds jaren 70 gaan alle veroordeelden met 'korte' straf weer achter tralies. 4. WERP geldt voor veroordeelden met straftotaal van 6m-2j, mits alle straffen na 31 aug 2023 zijn uitgesproken. 5. Ondertussen probeert minister Justitie extra plaats te creëren in kleinschalige detentiehuizen veel lokaal verzet 6. Om redenen zoals overbevolking en tekort aan middelen/personeel in SURB's, heeft het 17j geduurd voordat regels voor veroordeling gevangenisstraffen tot 3j in werking traden. - Tot dan regelde MB en gevangenisadministratie de uitvoering van korte vrijheidsstraffen hoewel geen bevoegdheid UM 7. In praktijk betekende dit dat korgestraften, na kort onderzoek, deel van hun straf onder elektronisch toezicht konden uitzitten en vervolgens voorlopig vrijgelaten werden vrijheidsstraffen tot 3j werden amper uitgevoerd in gevangenis. 8. Alle betrokken partijen hopen dat de wet voor korte vrijheidsstraffen tot 3j strafinflatie tegengaat en de straffen verlaagt. - Strafinflatie zou rechters ertoe kunnen brengen strengere straffen uit te spreken of meer mensen in VH te nemen, zodat verdachten/veroordeelden enige tijd in gevangenis doorbrengen - Vb: straffen van 37m ipv 36m 9. Minister Justitie wil gevangenisstraffen \