Biodiversiti PDF Tingkatan 2 Sains

ab 1 B Biodiversiti Apakah maksud biodiversiti? Apakah kepentingan pengelasan organisma secara sistematik? Bagaimanakah biodiversiti dapat dipelihara? Mari memahami: Kepelbagaian organisma Pengelasan organisma 2 ...

ab 1 B Biodiversiti Apakah maksud biodiversiti? Apakah kepentingan pengelasan organisma secara sistematik? Bagaimanakah biodiversiti dapat dipelihara? Mari memahami: Kepelbagaian organisma Pengelasan organisma 2  Bab 1 : Biodiversiti BLOG SAINS Bunga Pakma di Malaysia Malaysia merupakan habitat kepada bunga terbesar di dunia, iaitu bunga pakma (Rafflesia sp.). Bunga pakma ini merupakan tumbuhan parasit yang bergantung hidup pada perumahnya. Bunga pakma mengeluarkan bau yang amat busuk apabila kembang. Bunga ini juga sangat unik kerana tidak mempunyai daun untuk menjalankan fotosintesis serta tidak mempunyai akar untuk menyerap air dan nutrien dari tanah. Kata Kunci Biodiversiti Reptilia Vertebrata Ikan Invertebrata Amfibia Mamalia Monokotiledon Burung Dikotiledon 3  1.1 Kepelbagaian Organisma T ahukah anda negara kita, Malaysia merupakan salah satu daripada 12 buah negara mega biodiversiti di dunia? Keadaan di Malaysia yang beriklim khatulistiwa menjadikannya habitat yang sangat sesuai bagi pelbagai jenis organisma. Bolehkah anda namakan haiwan dan tumbuhan yang ditunjukkan dalam Gambar foto 1.1? Kepelbagaian haiwan dan tumbuhan di Malaysia Gambar foto 1.1 Kepelbagaian haiwan dan tumbuhan di Malaysia Sains Apakah Biodiversiti? Biodiversiti juga meliputi Kepelbagaian organisma, sama ada mikroorganisma, haiwan kepelbagaian pada peringkat genetik. Kepelbagaian genetik atau tumbuhan disebut sebagai biodiversiti. Biodiversiti wujud ialah kepelbagaian dalam akibat kepelbagaian habitat dan cuaca. Organisma yang berbeza spesies mengikut variasi gen mempunyai ciri-ciri yang berbeza untuk menyesuaikan diri dan mikroorganisma, haiwan atau tumbuhan. bermandiri di habitat masing-masing (Gambar foto 1.2). Gurun Kawasan kutub Tanah Laut Gambar foto 1.2 Pelbagai organisma yang tinggal di habitat berbeza 4 1.1.1  Bab 1 : Biodiversiti Kepentingan Biodiversiti Sejarah Biodiversiti merupakan khazanah yang tidak ternilai dan warisan Hari Biodiversiti Sedunia alam semula jadi yang harus dikekalkan. Bolehkah anda senaraikan disambut pada 22 Mei beberapa kepentingan biodiversiti berdasarkan Gambar foto 1.3? setiap tahun. Sumber makanan Keseimbangan alam Tempat rekreasi Haiwan dan tumbuhan Kitar nutrien, pendebungaan Kawasan yang kaya membekalkan pelbagai dan interaksi antara dengan biodiversiti boleh sumber makanan kepada organisma mewujudkan dibangunkan sebagai tempat manusia. keseimbangan alam. rekreasi. Perubatan Bahan mentah industri Pendidikan Tumbuhan herba digunakan Kayu balak, buluh dan rotan Manusia mengembangkan secara meluas dalam ialah contoh hasil hutan yang ilmu pengetahuan dan pembuatan ubat-ubatan dan digunakan untuk membuat mencipta teknologi terkini kosmetik. alat muzik, perabot serta melalui penyelidikan saintifik membina bangunan. terhadap mikroorganisma, haiwan dan tumbuhan. Gambar foto 1.3 Kepentingan biodiversiti 5 Pengurusan Biodiversiti Secara Berkesan Memang tidak dapat dinafikan bahawa kita memerlukan bahan mentah seperti kayu balak untuk tujuan pembangunan. Namun demikian, aktiviti penyahhutanan perlu dikawal untuk memelihara biodiversiti kita daripada kepupusan (Gambar foto 1.4). Apakah kaedah-kaedah untuk memelihara dan Gambar foto 1.4 Aktiviti penyahhutanan memulihara biodiversiti? Biodiversiti boleh dipelihara menyebabkan haiwan-haiwan kehilangan habitat dan sumber makanan dengan: mengharamkan pembunuhan atau pemerdagangan haiwan dan tumbuhan yang endemik dan terancam Sains melalui Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972. Spesies endemik bermaksud spesies yang hidup berkelompok di habitat yang melindungi habitat dengan mewujudkan taman terbatas di sesebuah lokasi tertentu. negara, taman laut, hutan simpan dan santuari Contoh tumbuhan dan haiwan endemik hidupan liar. di Malaysia ialah bunga pakma, periuk kera (Nepenthes rajah), penyu belimbing, dipulihara melalui program pembiakan seperti harimau Malaya dan gajah pygmy tapak semaian anak-anak benih untuk membantu (gajah kerdil Borneo). penghutanan semula dan pusat penetasan penyu. Sains A ktiviti 1.1 Langkah pemuliharaan biodiversiti boleh dikelaskan Tujuan: Menjalankan aktiviti perbincangan tentang pengurusan kepada pemuliharaan biodiversiti yang berkesan. in situ dan pemuliharaan ex situ. Pemuliharaan in Arahan situ mengekalkan spesies di 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. habitat asal seperti taman 2. Cari maklumat tentang: negara, hutan simpan kekal dan taman laut. Pemuliharaan (a) faktor-faktor haiwan dan tumbuhan yang diancam ex situ pula mengekalkan kepupusan spesies di luar habitat asal (b) kaedah memelihara dan memulihara haiwan dan seperti zoo dan taman botani. tumbuhan termasuk spesies endemik dan terancam 3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda di dalam kelas. Biodiversiti http://www.nre.gov.my 1.1 Info Latihan Formatif 1. Apakah maksud biodiversiti? 2. Bagaimanakah biodiversiti dapat menjana ekonomi? 3. Apakah maksud spesies endemik? Berikan dua kaedah untuk memelihara dan memulihara spesies endemik. 4. Berikan beberapa contoh spesies yang terancam di Malaysia. 6 1.1.2  Bab 1 : Biodiversiti 1.2 Pengelasan Organisma D ua kumpulan utama organisma ialah haiwan dan tumbuhan. Haiwan dan tumbuhan pula boleh dikelaskan kepada beberapa kumpulan kecil lagi berdasarkan ciri sepunya dan ciri yang berbeza. Perhatikan Gambar foto 1.5. Apakah persamaan dan perbezaan antara dua haiwan tersebut? Gambar foto 1.5 Pengelasan Haiwan Haiwan dapat dikelaskan kepada invertebrata dan vertebrata. Bolehkah anda nyatakan perbezaan antara dua kumpulan haiwan ini? Invertebrata Invertebrata ialah haiwan yang tidak bertulang belakang. Rajah 1.1 menunjukkan pengelasan haiwan invertebrata. Invertebrata Tanpa kaki Berkaki Badan tanpa segmen Badan bersegmen Tiga pasang kaki Lebih daripada tiga pasang kaki Rajah 1.1 Pengelasan invertebrata Sains Badan bersegmen merupakan Invertebrata Tanpa Kaki pembahagian badan haiwan kepada beberapa segmen. 1 Badan tanpa segmen Terdapat invertebrata tanpa kaki yang mempunyai badan tanpa segmen. Span Buran Karang laut Planaria Siput Gambar foto 1.6 Invertebrata tanpa kaki yang mempunyai badan tanpa segmen 7  2 Badan bersegmen Sesetengah badan invertebrata tanpa kaki mempunyai badan bersegmen. Cacing pita Segmen Cacing tanah Lintah Gambar foto 1.7 Invertebrata tanpa kaki yang mempunyai badan bersegmen Invertebrata Berkaki Sains Ciri-ciri invertebrata berkaki adalah: Serangga ialah kumpulan mempunyai badan bersegmen haiwan yang paling besar. mempunyai kulit keras (rangka luar) Serangga mempunyai 950 000 spesies. 1 Tiga pasang kaki Semut Kupu-kupu Lipas Gambar foto 1.8 Invertebrata dengan tiga pasang kaki 8  Bab 1 : Biodiversiti 2 Lebih daripada tiga pasang kaki Labah-labah Belangkas Udang Lipan Kala jengking Gambar foto 1.9 Invertebrata lebih daripada tiga pasang kaki Vertebrata Vertebrata ialah haiwan yang mempunyai tulang belakang (Rajah 1.2). Vertebrata Ikan Amfibia Reptilia Burung Mamalia Rajah 1.2 Pengelasan vertebrata Sains Ikan Poikiloterma ialah organisma Ikan ialah haiwan yang mempunyai ciri-ciri sepunya yang berikut: yang mempunyai suhu badan yang berubah-ubah poikiloterma mengikut suhu persekitaran. badan dilitupi sisik keras yang berlendir Homoioterma pula ialah mempunyai sirip dan ekor haiwan yang suhu badannya malar dan bebas daripada bernafas melalui insang pengaruh suhu persekitaran. bertelur melakukan persenyawaan luar Ikan kerapu Ikan badut Belut Gambar foto 1.10 Contoh ikan 1.2.2 9 Amfibia Amfibia ialah haiwan yang mempunyai ciri-ciri sepunya yang berikut: poikiloterma boleh hidup di darat dan air Salamander badan dilitupi kulit yang lembap anak amfibia bernafas melalui insang amfibia dewasa bernafas menggunakan peparu dan kulit yang lembap menghasilkan telur yang berlendir dan tidak bercangkerang melakukan persenyawaan luar Kodok Katak Telur katak Berudu Gambar foto 1.11 Contoh amfibia Reptilia Reptilia ialah haiwan yang mempunyai ciri-ciri sepunya yang berikut: poikiloterma menghasilkan telur yang bercangkerang bernafas melalui peparu bersisik dan berkulit keras melakukan persenyawaan dalam Iguana Penyu Ular Buaya Gambar foto 1.12 Contoh reptilia 10  Bab 1 : Biodiversiti Burung Sains Burung ialah haiwan yang mempunyai ciri-ciri sepunya Burung enggang yang berikut: merupakan haiwan homoioterma yang dilindungi di Malaysia. Burung badan dilitupi bulu pelepah untuk mengekalkan suhu badan ini merupakan bernafas melalui peparu burung rasmi mempunyai sayap atau kepak yang membantu negeri Sarawak. sesetengah burung untuk terbang mempunyai sepasang kaki yang bersisik melakukan persenyawaan dalam menghasilkan telur yang bercangkerang keras IMBAS GAMBAR Mari bermain! Burung hantu Malaysiaku! Malaysia menjadi habitat bagi hampir 742 spesies burung. Burung Sekurang-kurangnya raja udang 522 spesies ialah spesies tempatan, 192 spesies bermigrasi dan 52 spesies tempatan dengan ciri bermigrasi. Itik Gambar foto 1.13 Contoh burung Mamalia Mamalia ialah haiwan yang mempunyai Apakah perbezaan antara bulu dengan rambut? ciri-ciri sepunya yang berikut: homoioterma badan dilitupi bulu dan rambut bernafas melalui peparu melakukan persenyawaan dalam melahirkan dan menyusukan anak Kelawar Zirafah Gajah Gambar foto 1.14 Contoh mamalia Singa 11 Pengelasan Tumbuhan Tumbuhan dikelaskan kepada tumbuhan tidak berbunga dan tumbuhan berbunga. Tumbuhan Tumbuhan tidak berbunga Tumbuhan berbunga Sains Tumbuhan tanpa vaskular merupakan tumbuhan yang ringkas dan kecil tanpa sistem Rajah 1.3 Pengelasan tumbuhan vaskular. Tumbuhan vaskular Tumbuhan Tidak Berbunga mempunyai sistem vaskular yang mengangkut air dan Tumbuhan tidak berbunga pula terdiri daripada lumut, paku-pakis makanan ke seluruh bahagian dan konifer. Apakah ciri-ciri sepunya bagi setiap kumpulan tumbuhan. Tumbuhan ini juga mempunyai akar, batang dan tumbuhan ini? daun yang nyata. Tumbuhan tidak berbunga Lumut Paku-pakis Konifer Membiak dengan Membiak dengan Membiak dengan menghasilkan spora menghasilkan spora menghasilkan kon Bukan vaskular Vaskular Vaskular Rajah 1.4 Pengelasan tumbuhan tidak berbunga 12  Bab 1 : Biodiversiti Tumbuhan Berbunga Tumbuhan berbunga menghasilkan bunga yang akan menjadi buah dan mempunyai biji. Setiap biji benih mempunyai kotiledon, iaitu makanan simpanan yang akan digunakan oleh biji benih untuk bercambah. Biji benih yang mempunyai satu kotiledon dipanggil monokotiledon. Biji benih yang mempunyai sepasang kotiledon dipanggil dikotiledon (Rajah 1.5). Pokok padi Pokok orkid Pokok teratai Pokok bunga matahari Gambar foto 1.15 Contoh tumbuhan berbunga Perbezaan Monokotiledon Dikotiledon Satu Bilangan kotiledon Dua Berakar serabut Akar Berakar tunjang Daun berurat selari Daun Daun berurat jejala Kebanyakan pokok berbatang Batang Kebanyakan pokok batang berkayu lembut Pokok padi dan pokok jagung Contoh Pokok tomato dan pokok durian Berurat jejala Berakar tunjang Berurat selari Berakar serabut Rajah 1.5 Perbezaan monokotiledon dan dikotiledon 13  A ktiviti 1.2 Tujuan: Mengenal pasti ciri yang membezakan kumpulan taksonomi utama. Arahan 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. 2. Kenal pasti perbezaan antara (a) tumbuhan, haiwan dan fungi (b) ikan, amfibia, reptilia, burung dan mamalia 3. Bentangkan hasil perbincangan kumpulan anda menggunakan persembahan multimedia. Membina Kekunci Dikotomi Kekunci dikotomi adalah satu cara yang digunakan oleh ahli-ahli biologi untuk mengenal pasti dan mengelaskan organisma-organisma secara sistematik berdasarkan persamaan dan perbezaan. Kekunci dikotomi dibina daripada beberapa siri kuplet. Setiap kuplet terdiri daripada dua pernyataan tentang ciri-ciri organisma atau kumpulan organisma yang tertentu. Mari kita lihat contoh kekunci dikotomi bagi haiwan (Rajah 1.6) dan tumbuhan (Rajah 1.7). Ikan bawal Ayam Singa Katak Ular Kekunci dikotomi 1. (a) Poikiloterma....................................................................................... Pergi ke nombor 2 (b) Homoioterma..................................................................................... Pergi ke nombor 3 2. (a) Bersisik.............................................................................................. Pergi ke nombor 4 (b) Tidak bersisik..................................................................................... Katak 3. (a) Tidak berbulu pelepah....................................................................... Singa (b) Berbulu pelepah................................................................................ Ayam 4. (a) Tidak mempunyai insang................................................................... Ular (b) Mempunyai insang............................................................................ Ikan bawal Rajah 1.6 Contoh kekunci dikotomi bagi haiwan 14  Bab 1 : Biodiversiti Pokok jagung Marchantia sp. Paku-pakis Gnetum sp. Pokok bunga matahari Kekunci dikotomi 1. (a) Tidak berbunga............................................................................. Pergi ke nombor 2 (b) Berbunga...................................................................................... Pergi ke nombor 3 2. (a) Tanpa vaskular.............................................................................. Marchantia sp. (b) Mempunyai vaskular..................................................................... Pergi ke nombor 4 3. (a) Monokotiledon.............................................................................. Pokok jagung (b) Dikotiledon.................................................................................... Pokok bunga matahari 4. (a) Tidak menghasilkan biji benih....................................................... Paku-pakis (b) Menghasilkan biji benih................................................................. Gnetum sp. Rajah 1.7 Contoh kekunci dikotomi bagi tumbuhan A ktiviti 1.3 Tujuan: Membina kekunci dikotomi Arahan 1. Jalankan aktiviti ini secara berkumpulan. 2. Senaraikan invertebrata yang boleh ditemui di kawasan sekolah anda. 3. Bina satu kekunci dikotomi bagi invertebrata tersebut. 4. Bentangkan hasil perbincangan anda di dalam kelas. Latihan Formatif 1.2 1. Kelaskan haiwan-haiwan yang berikut berdasarkan ciri-ciri sepunya. 2. Pokok bunga matahari dan pokok padi merupakan tumbuhan berbunga. Nyatakan satu persamaan dan tiga perbezaan antara kedua-dua tumbuhan tersebut. 3. Berikan dua perbezaan antara tumbuhan monokotiledon dengan dikotiledon. 15 16 Rumusan Biodiversiti menggunakan Kekunci Maksud Pengurusan Pengelasan dikotomi Kepentingan Kesan aktiviti Kaedah Haiwan Tumbuhan manusia memelihara Sumber makanan terhadap dan memulihara biodiversiti biodiversiti Keseimbangan alam Tempat rekreasi Tidak berbunga Berbunga Invertebrata Vertebrata Perubatan Lumut Paku-pakis Konifer Bahan mentah Pendidikan Tanpa kaki Berkaki Monokotiledon Ikan Reptilia Mamalia Dikotiledon Amfibia Burung Tiga pasang Lebih daripada kaki tiga pasang kaki Kuiz Interaktif 1 Badan tanpa segmen Badan bersegmen Kuiz  Bab 1 : Biodiversiti REFLEKSI KENDIRI Selepas mempelajari bab ini, anda dapat: 1.1 Kepelbagaian Organisma Menghuraikan dan berkomunikasi tentang biodiversiti. Mewajarkan keperluan pengurusan biodiversiti yang berkesan. 1.2 Pengelasan Organisma Membezakan organisma dengan kekunci dikotomi berdasarkan ciri-ciri sepunya. Mencirikan kumpulan taksonomi utama. Latihan Sumatif 1 1. Selesaikan teka silang kata di bawah dengan jawapan yang betul. (f) (b) N (d) (a) I I T O (e) (c) E G A Melintang Menegak (a) Kepelbagaian organisma hidup (d) ialah haiwan yang sama ada haiwan, tumbuhan atau mempunyai tulang belakang. mikroorganisma dikenali sebagai (e) ialah contoh haiwan. reptilia. (b) Ikan bernafas melalui. (f ) Kekunci digunakan (c) ialah organisma yang oleh ahli-ahli biologi untuk mengenal mempunyai suhu badan yang berubah- pasti dan mengelaskan organisma- ubah mengikut suhu persekitaran. organisma secara sistematik. 17 2. Tandakan (3) pada pernyataan yang betul dan (7) pada pernyataan yang salah. (a) Biodiversiti ialah kepelbagaian organisma hidup dan bukan hidup. (b) Biodiversiti sangat penting untuk kesinambungan hidup manusia. (c) Selain bagi tujuan pengelasan benda hidup, kekunci dikotomi juga boleh digunakan untuk mengelaskan benda bukan hidup. 3. Liana dan beberapa orang rakannya telah menangkap lima jenis haiwan berikut semasa membuat aktiviti persampelan di sebuah hutan. Tiga pasang Tiga pasang Tiga pasang Empat pasang Lebih daripada empat kaki kaki kaki kaki pasang kaki P Q R S T (a) Lengkapkan kekunci dikotomi yang berikut berdasarkan ciri-ciri fizikal haiwan yang ditangkap oleh mereka. Lima haiwan: P, Q, R, S, T Tiga pasang (iv) kaki (i) (v) Bersayap Badan bersegmen dua Semut (ii) Bersayap nipis Labah-labah Lipan (P) dan rapuh (S) (T) Kumbang (iii) kura-kura (R) (b) Apakah persamaan antara haiwan P, Q, R, S dengan T ? (c) Apakah perbezaan antara haiwan P, S dengan T ? 18  Bab 1 : Biodiversiti 4. Perhatikan Rajah 1. (a) Cadangkan dua ciri yang boleh digunakan untuk mengelaskan tumbuhan. (b) Berikan tiga persamaan antara tumbuhan A dengan tumbuhan B. Tumbuhan A Tumbuhan B Rajah 1 5. Sik Mei memerhatikan persamaan antara ketiga-tiga jenis haiwan di Gambar foto 1. Sik Mei berpendapat bahawa ketiga-tiga jenis haiwan tersebut berada dalam kumpulan haiwan yang sama. Adakah pendapat Sik Mei tersebut betul? Berikan alasan anda. Kala jengking Ubur-ubur Ketam Gambar foto 1 6. Senaraikan perbezaan antara haiwan-haiwan di Gambar foto 2. Bina satu kekunci dikotomi untuk mengenal pasti haiwan-haiwan tersebut. Planaria Kupu-kupu Cacing tanah Gambar foto 2 Masteri KBAT 1 7. Penyahhutanan merupakan suatu ancaman besar di peringkat global. Walau bagaimanapun, aktiviti ini menyumbang kepada kemajuan sesebuah negara. Wajarkan keperluan untuk melakukan penyahhutanan. 8. Gambar foto 3 menunjukkan seekor penyu belimbing (leatherback), iaitu sejenis haiwan endemik. Memburu haiwan ini akan menyebabkan kesan yang serius. Wajarkan. Gambar foto 3 19