साहित्यविचार प्रकरण १ व २ PDF

Document Details

Uploaded by Deleted User

महात्मा गांधी महाविद्यालय, आरमोरी

डॉ. विजय रैवतकर

Tags

literary theory literature marathi literature

Summary

This document discusses the nature and purpose of literature, including various types and classifications. It also explores different perspectives on literature, along with concepts like literary criticism. The text provides a comprehensive overview of literary theory.

Full Transcript

izdkj.k 1 % lkfgR;kps Lo:i izk- MkW- fot; jSordj egk...

izdkj.k 1 % lkfgR;kps Lo:i izk- MkW- fot; jSordj egkRek xka/kh egkfo|ky;] vkjeksjh --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  lkfgR;kps ‘kCn:i@ ‘kCn gs lkfgR;kps ewyæO; vkt lkfgR; gh laKk vki.k O;kid vFkkZus okijrks- dfork] dFkk] dknacjh] ukVd] yfyr fuca/k] izoklo.kZuij ys[ku] oSpkfjd fuca/k v’kk loZp izdkjP;k ys[kukpk funsZ’k vki.k lkfgR; ;k laKus s djrks- lkfgR;O;ogkjkr lkfgR; gk ‘kCn vki.k yfyr lkfgR; ;k vFkkZus okijrks- ykfyR;iz/kku vFkZiw.kZ ‘kCnkaph la?kVuk Eg.kts yfyr lkfgR; gks;- f’kYi] u`R;] laxhr] fp= b- dykaizek.ks lkfgR; gh lq)k ,d dyk vkgs- ‘kCnkaP;k ek/;ekrwu O;Dr gks.kkjh ;k vFkkZus rh ‘kCndyk vkgs- lkfgR;ehekaldkauh yfyr lkfgR;kps ‘kCn:iRo /;kukr ?ksÅu R;krhy ^‘kCn* ;k ?kVdkpk vfr’k; dkVsdksj fopkj d:u lkfgR; ladYiuk myxMwu nk[kfo.;kpk iz;Ru dsyk vkgs- lkfgR; gs ys[kd&dohaP;k Hkkoukapk ok vuqHkokapk ‘kCn:ih vkfo”dkj vkgs- ;k ‘kCnkfo”dkjkrwu izdV.kkÚ;k thoufo”k;d o dykfo”k;d vuqHkwrhrwu lkSna;Zirz hrh ;sr vlrs-  ^lkfgR;* % laKk ^lkfgR;* ;k laKspk vFkZ lkexzh vlk gksrks- Lo;aikdkps lkfgR;] [ksGkps lkfgR;] ijh{ksps lkfgR;] ‘ksrhps lkfgR;] ukVîkiz;ksxkps lkfgR;] yXukps lkfgR;] vls ‘kCniz;ksx lkfgR; vFkkZr lkexzh ;k vFkkZus dsys tkrkr- ek= lkfgR; ok yfyr lkfgR; gh laKk fof’k”V vFkkZus okijyh tkrs- ok³~e;kP;k ok lkfgR;kP;k izkra kr lkfgR; gh ladYiuk fuf’prp lkexzh ;k vFkkZis{kk osxGh vkgs- lkfgR;O;ogkjkr lkfgR; gh ladYiuk yfyr lkfgR; v’kh vfHkizrs vkgs- ok³~Ek; ok lkfgR; ;k nksUgh laKk ejkBhr lkekU;r% ,dkp vFkkZus okijY;k tkrkr- ts ts ^ok.khfufo”B* vkgs Eg.kts ok.khus c) vkgs rs ok³~e; Bjrs- rlsp ts ts dkgh fyf[kr Lo:Ikkr vlrs R;kyk ,dk ijhus lkfgR; Eg.krk ;s.ks ‘kD; vlys rjh bFks vfHkizsr vlysyh lkfgR; gh laKk yfyr lkfgR; vkf.k yfyr lkfgR;kojhy Vhdk] leh{kk ;k lanHkkZr y{kkr ?;koh ykxrs] vU;Fkk vfrO;kIrhpk nks”k mn~Hkow ‘kdrks- FkksMD;kr ^lkfgR;* gh O;kid ladYiuk vkgs- lkfgR; gh laKk dfork] dFkk] dknacjh] ukVd] yfyr fuca/k] izoklo.kZuij ys[ku] oSpkfjd fuca/k ;k loZ izdkjP;k ys[kukP;k lanHkkZr y{kkr ?ksryh tkrs lkfgR; EgVys dh jke x.ks’k xMdjh ;kaps ^,dp I;kyk*] fo- ok- f’kjokMdjkaps ^uVlezkV* ukVd] fo- l- [kkaMd s j ;kaph ^;k;krh* dknacjh] O;adVs’k ekMxqGdjkaP;k dFkk] ds’kolqrkaP;k dfork] n;k iokj ;kaps ^cyqr*a gs LodFku v’kk ,d uk vusd lkfgR;ÑrhaP;k lanHkkZr] lkfgR;fufeZrhP;k lanHkkZrp lkfgR; gh laKk vki.k y{kkr ?ksrks- lkfgR; gh laKk Hkkjrh; laLÑr vH;kldkauh ^dkO;* ;k vFkkZus okijyh vkgs- b- l- lgkO;k ‘krdkiwohZ Eg.kts HkkegiwohZ lkfgR; gk ‘kCn vkkY;koj Hkkegkus ^’kCnkFkkSZa lfgRkkSa dkO;a* v’kh dkO;kph O;k[;k dsyh-;ko:u ‘kCn vkf.k vFkZ ;kaps lkgp;Z Eg.kts lkfgR;]vls y{kkr ?ksrys xsys-  lkfgR;kps oxhZdj.k laiw.kZ lkfgR;O;ogkjkps x|] i| vkf.k feJ vls oxhZdj.k Hkkjrh; laLÑr vH;kld n.Mh ;kauh dsys vkgs- LoHkkoksDrh vkf.k oØksDrh vls nksu foHkkx ojhy oxhZdj.kkP;k n`”Vhus dfYiys vkgsr- ‘kkL=h; ok³~e; eq[;Rosd:u LoHkkoksDrhpk voyac djrs rj dkO;krgh LoHkkoksDrhyk egŸo vlrs( ek= oØksDrhpk foykl gs dkO;kps [kkl {ks= gks;- jkt’ks[kj ;k vH;kldkus oLrqfuca/ku vkf.k izfRkHkklfuca/ku vls lkfgR;kps nksu izdkjs oxhZdj.k dsys vkgs- oLrqfuca/ku ;k izdkjkr fo”k;oLrwps ;FkkRkF; o.kZu dsys tkrs- ;k lkfgR;kph Hkk”kk vfHk/ksph vlrs- izfrHkklfuca/ku ;k izdkjkr fo”k;oLrwps tlsP;k rls o.kZu u ;srk ys[kdkP;k izfrHksps laLdkj >kysys vlrkr- ys[kdkyk ;s.kkÚ;k vkxGîkk osxGîkk thouizrhrhpk vkfo”dkj ;k izdkjkr gksr vlrks- Hkkjrh; laLÑr lkfgR; vH;kldkaP;k oxhZdj.kkps ri’khy y{kkr ?ksrys vlrk lkfgR;kps ‘kkL=h; lkfgR; vkf.k yfyr lkfgR; vls oxhZdj.k djrk ;s.ks ‘kD; vkgs- ‘kkL=h; lkfgR; vkf.k yfyr lkfgR; ;kr Qjd djrkuk ok- y- dqyd.khZ Eg.krkr] ^yfyr lkfgR; gs O;fDrfu”B] Hkkoizsfjr] dYiuk izfrHkkfufeZr] lkSna ;ZZfl)hP;k fu;ekaps vuqlj.k dj.kkjs] oSf’k”Vîkiw.kZ lql?a kVu vl.kkjs vkf.k T;kP;k vk’k;kph usedh vVdG cka/krk ;sr ukgh vls vkgs rj yfyrsrj lkfgR; gs ewyr% oLrqfu”B] cqf)izsfjr] rdZ&vuqekuknhaoj Hkj ns.kkjs Eg.kwu rdkZf/kf”Br lqla?kVu vl.kkjs] vkfo”dkjkckcr ,d Bjkfod lkpk vl.kkjs vkf.k T;kph vVdG cka/krk ;sbZy v’kh vk’k;:ih fl)kUrkaph voLFkkarjs vl.kkjs vls vkgs-* vFkkZrp loZ ok³~e;izdkjkrhy ys[kukyk ;k oxhZdj.kkarxZr oxhZÑr djrk ;sr ukgh- dFkk] dknacjh] ukVd] dfork ;kauk fu[kkyli.ks yfyr lkfgR; Eg.krks i.k dkgh pfj+=kRed] vkRepfj=kRed] fuca/kkRed ys[kukyk useds d’kkr varHkwZr djk;ps vlk iz’u izLrqr gksrks- ;koj ok- y- dqyd.khZ Eg.krkr] ^izlaxfo’ks”k vki.kkl fuca/k] pfj=] vkRepfj= ;k lkj[;k dkgh yfyr vkf.k yfyrsrj ;k nksgksaP;k lhekjs”ksoj iM.kkÚ;k ys[kukpk fopkj djkok ykxrks Eg.ktsp LFkwyekukus ‘kkL=h; lkfgR;] yfyr lkfgR; vkf.k yfyr lkfgR;kP;k lhekjs”ksojhy lkfgR; vls oxhZdj.k djkos ykxrs-* ik’pkR; lkfgR; vH;kldkauh emotive element vkf.k Thought element Eg.kts HkkoukRed ?kVd vkf.k oSpkfjd ?kVd v’kk nksgksaP;k vk/kkjsp izkeq[;kus lkfgR;kps oxhZdj.k dsys vkgs- rs djrkuk okpdkaP;k eukoj gks.kkjs ifj.kke izkeq[;kus y{kkr ?ksrysys vkgsr- ftFks fopkj gkp ?kVd izkeq[;kus tk.korks rs yfyrsrj ‘kkL=h; lkfgR; vkf.k ftFks Hkkouk gk ?kVd izkeq[;kus tk.korks rs yfyrlkfgR;- [kjs rj yfyr lkfgR;kr fopkj ulrkr vls ukgh yfyr lkfgR;kr izdV gks.kkjs fopkj HkkoukfefJr vlrkr- gjh ukjk;.k vkiVs ;kaph ^i.k y{kkr dks.k ?ksrks\* gh dknacjh Eg.kts yfyr lkfgR;kpk izdkj gks;- i.k ;k dknacjhr vkiY;k lektkrhy rRdkyhu fL=;kaP;k iz’ukapk fopkj ukgh] vls Eg.krk ;sr ukgh- rj bfrgklkpk;Z jktokMs ;kapk ^dknacjh* ‘kh”kZdkpk lqifz l) fuca/k vkgs] rks fuOoG fopkjiz/kku vkgs-  yfyr lkfgR; vkf.k ‘kkL=h; lkfgR; ;krhy Qjd yfyr lkfgR; gs O;fDrlkis{k vlrs rj ‘kkL=h; lkfgR; fo”k;lkis{k vlrs- yfyr lkfgR;kr vuqHkokP;k vusd vFkkZP;k ‘kD;rk vlrkr rj ‘kkL=h; lkfgR;kr vuqHkokP;k ,dkp vFkkZph ‘kD;rk vlrs- yfyr lkfgR; ltho o cgqiMs h Lo:ikps vlrs rj ‘kkL=h; lkfgR; ;kaf=d o ,dsjh Lo:ikps vlrs- yfyr lkfgR;kr HkkolR;kpk vkfo”dkj gksrks- ‘kkL=h; lkfgR;kr oLrqfu”B lR;kP;k vkfo”dkjkoj Hkj fnys tkrs- yfyr lkfgR;krhy ys[kukr ?kkVkyk ok :ica/kkyk vf/kd egŸo vlrs rj ‘kkL=h; lkfgR;kr ?kkVkph ok :ica/kkph vis{kk ulrs- yfyr lkfgR;kr lR;koj ys[kdkP;k izfrHksps laLdkj gksÅu lR;kps izdVhdj.k gksrs- dfYir okLro ys[kd lkdkj dj.;kpk iz;Ru djrks- ‘kkL=h; lkfgR;kr lR;kps tlsP;k rls izdVhdj.k dj.;koj vf/kd Hkj ns.;kr ;srks-  lkfgR;kP;k O;k[;k laLÑr lkfgR;’kkL=kr lkfgR;kyk dkO; EgVys tkr vls- R;keqGs dkO;klac/a khP;k Hkkjrh; laLÑr ehekaldkaP;k O;k[;k ;k lkekU;i.ks lkfgR;kP;kp vkgsr] vls Eg.kk;yk gjdr ukgh- dkgh O;k[;k [kkyhizek.ks Hkkeg &^’kCnkFkkSZ lfgRkkS dkO;e~* ¼‘kCn vkf.k vFkZ ;kaps lfgrŸo Eg.kts dkO;½ txUUkkFk& ^je.kh;kFkZizfriknd% ‘kCn%* ¼je.kh; vFkkZps izfriknu dj.kkjs ‘kCnkFkZ Eg.kts dkO;½ fo|kukFk & ^’kCnkFkkSZ ewfrZjk[;kRkkS* ¼’kCnkFkZ Eg.kts dkO;kph ewrhZ½ eEeV & ^nks”kjfgr] xq.k;qDr Dofpr LQqV vyadkjjfgr ‘kCnkFkZ Eg.kts dkO;* n.Mh & ^b”V vFkkZus ;qDr vlysyh inkoyh Eg.kts dkO;* ;k laLÑr Hkkjrh; ehekaldkizek.ks dkgh ik’pkŸ; dkO;ehekaldkauh ns[khy lkfgR;kP;k O;k[;k dsY;k vkgsr R;k [kkyhyizek.ks dksyfjt& ‘The best words in best order’ mŸke Øekr ;ksftysys mŸke ‘kCn gWtfyV& ‘The Language of the imagination and passions’ dYiuk vkf.k HkkouksRdVrk ;kph Hkk”kk ,Mxj vWyu iks & ‘The rhythemic creation of beauty’ lkSna ;kZph ¼’kCnka}kjk½ y;c) fufeZrh oMZl~oFkZ & ‘Poetry is the spontaneous overflow of powerful feelings, it take origin from emotion, recollected in transquility’ dkO; Eg.kts Hkkoukapk mRdV] rhoz vkfo”dkj gks;( ijarq ;k Hkkouk rkRdkG fuekZ.k gks.kkÚ;k uOgs rj iqu#Tthfor Lo:ikP;k vlrkr- eWF;q vukZYM&‘Poetry is the criticism of life by gifted men’ dkO; Eg.kts thoukps Hkk”; gks;- dkgh ejkBh leh{kdkauhgh lkfgR;kP;k O;k[;k dsysY;k vkgsr R;k [kkyhyizek.ks Jhikn Ñ”.k dksYgVdj & ^LFkydkyfujis{krsus lR;Kku fdaok fuHksZG vkuan ns.kkjh Hkk”kk Eg.kts ok³~e; gks;-* xks-fo- djanhdj & ^dYiukizkIr thouizfØ;sph Hkk”kkf/kf”Br cafn’k* Eg.kts lkfgR; ‘kjPpaæ eqfDrcks/k & ^izfrHkkuqHkkokaP;k fdaok R;kaP;k ca/k:i lewgkaP;k ,dkRe la?kVusykp yfyrÑrh vls uko nsrks- izfrekuqHko Eg.ktsp vFkkZuHq ko o rn~xHkZ o`Ÿkhpk vuqHkoo rn~xHkZ ewY;kapk vuqHko-;k frghaps osxGsi.k vki.k fojkiqjrsp d: ‘kdrks- izR;{k vuqHkokr rks ,dp ,d laiw.kZ vuqHko vlrks o Hkk”ksP;k}kjs lkdkj gks.kkÚ;k v’kk vuqHkokaphp Lok;Ÿk la?kVuk Eg.kts dykÑrh* jk- x- tk/ko & ^lkfgR; gh ltZu’khy fufeZrh djhr vlrs- rh vafre i`Fk%dj.kkr ek.klkP;k Lokra«;kpk vkfo”dkj vlrs- ts ikfgys] vuqHkoys] tk.koys] Hkkoys] var%izrhr >kys rs O;Dr d:u lkfgfR;d Lokra«;ewY;kphp tksikluk djhr vlrks-*  lkfgR;krhy okLro vkf.k dfYir yfyr lkfgR;kpk vkLokn ?ksrkuk okpdkauk R;k lkfgR;krhy tx vkiY;k tkxklkj[ks vkgs vls tk.kors rj dkghosGk vkiY;k txkis{kk osxGs vlY;kph izfprh ;sr-s Eg.ktsp ys[kdkus jaxfoysY;k txkr okLro vlrs rlsp dfYir txkph fufeZrhgh vlrs- ys[kd okLro txkps vuqHko ?ksÅu R;krhy fof’k”V vuqHkwrhph fuoM d:u R;ke/;s dYiusP;k lgk¸;kus ,dk uO;k txkph fufeZrh djhr vlrks- lkfgR;kr thoukps okLro js[kkVys tkr vlys rjh gs okLro tlsP;k rls js[kkVysys ulrs R;koj ys[kdkP;k izfrHksps laLdkj >kysys vlrkr- ys[kd vkiY;k dYid vuqHkofo’okrwu okLrokrhy txkyk ekaM.;kpk iz;Ru djhr vlrks R;keqGs lkfgR;krhy thou gs vkj’kkrhy izfrfcacklkj[ks ulrs- lkfgR;krhy fufeZrh gh uofufeZrh vlrs- lkfgR;krhy thou gs ys[kdkP;k vuqHkwrhfo’okrwu lkdkj >kys vlrs- fuekZR;kyk vFkkZr ys[kdkyk rs dls tk.koys ;kyk lkfgR;kr egŸo vlrs- okLro vkf.k dfYir ;kpk lac/a k y{kkr ?ksÅu tkWtZ bfy;V ;kauh 1- Reportage 2- Interpritation vkf.k 3 Creation vls rhu izdkj ekuys- Reportage e/;s vuqHko tlkpk rlk lkdkj dj.ks vlk e;kZfnr gsrw vlrks- mnk- orZekui=krhy lkfgR; Interpritation e/;s vuqHkooLrwpk vFkZ yko.ks v’kh izfØ;k vlrs- rj Creation e/;s vuqHkooLrwP;k vk/kkjs ys[kdkus vuqHkoysY;k laiw.kZ Lora= l`”Vhps n’kZu gksr vlrs- ok- y- dqyd.khZ ;kaP;k ers] thou vkf.k lkfgR;Ñrh ;kapk lac/a k ekrk vkf.k xHkZ ;kaP;kr vl.kkÚ;k lac/a kkizek.ks vkgs- xHkZ ekrsP;k mnjkr okkysys vlrkr- lkfgR;ÑrhP;k ifj’khyukus R;k HkkoHkkouk okpdkaP;k eukrgh laØkUr gksrkr- ^mijk*] ^cyqra* okprkuk R;k R;k ek.klkaP;k thoukrhy nq%[kkps HkksxoVs vkiY;kyk vLoLFk djrkr- R;kaP;k lq[knq%[kk’kh vki.k lejl gksrks- ys[kdkP;k lkfgR;Ñrhrhy Hkkoukfo”dkj okpdkauk vkiY;k cjkscj R;k fo’okr ?ksÅu tkr vlrks- mnk- ^i`Fohps izsexhr*e/khy izhfrHkkouk okpdkaP;k eukr izsefo”k;d fudksi v’kh Hkkouktkx`rh djhr vlrs- HkkoukRedrk yfyr lkfgR;kpk vk/kkjLraHkp vkgs- ys[kdkps g`n; Hkkouk’khy vlys ikfgts- R;kpizek.ks ekuoh lac/a k gs T;k Hkkoukca/kkus ifjiq”B >kysys vlrkr R;kps fuV vkdyu ys[kdkyk >kys ikfgts- gs vkdyu fuV u >kY;kl lk/kkj.kr% lkfgR;Ñrhr tks HkkoukdYYkksG jfldkaP;k g`n;ke/;s laØfer djk;pk vlrks rks R;kyk djrk ;s.kkj ukgh- ek= dykÑrhP;k lanHkkZr bFks ,d xks”V y{kkr ?;koh ykxrs rh Eg.kts dykÑrhrwu O;Dr gks.kkjh Hkkouk O;kogkfjd ikrGhojhy ulrs- rh izR;{ki.ks thouksi;ksxh fdaok Ñfrizo.k dj.kkjh ulrs- rh vkLoknij vlrs- jfldeukr laØkr gks.kkjh Hkkouk O;Drh] LFky vkf.k dkyfujis{k >kysyh lk/kkj.k Hkkouk vlrs- thouO;ogkjkr okojr vlrkuk vki.k R;k Hkkoukae/;s xqjQVysys vlrks- ijh{ksr ikl >kY;kpk] fe=kyk uksdjh ykxY;kpk] eqykauh cf{kl feGfoY;kpk v’kk vkuankP;k o nq%[kkaP;k Hkkoukapk vki.k vuqHko ?ksr vlrks- R;ke/;s O;fDrxr Hkko vf/kd vlrks- R;k Hkkousps fu[kG Lo:i vkiY;kyk tk.kor ulrs( i.k lkfgR;ke/;s v’kk Hkkoukaps fu[kG Lo:i tk.kors- lkfgR;krhy HkkoukRedrk HkkousP;k ‘kq) Lo:ikph vksG[k d:u nsrs- vFkkZr eqGkrp lkfgR;Ñrhe/khy Hkkoukaph fofo/krk] O;kidrk o lafeJrk dykRed ikrGhoj iksgpysyh vlkoh ykxrs- rjp okpdkaP;k eukr gh fu[kG Hkkouk laØkr gksÅ ‘kdsy- d-oSpkfjdrk %& yfyr lkfgR;kr Hkkoukifjiks”kkizek.ks fopkjifjiks”kkykns[khy egŸo vf/kd vkgs- lkfgR;dykÑrhrwu O;Dr gks.kkjs fopkj ek= ykfyR;kps vaxkus fodflr Ogkos gh vis{kk vlrs- ds’kolqr] eqfDrcks/k ;kaph dfork] gfjHkkÅ vkiVs] okeu eYgkj tks’kh o Jh/kj O;adVs’k dsrdj ;kaP;k dknacÚ;k fof’k”V oSpkfjd n`f”Vdks.kkpk voyac djrkuk fnlrkr- dysP;k ikrGhoj tk.kkjs gs fopkj yfyrÑrhyk lkeF;Z izknku djhr vlrkr- ys[kd thoukrhy fofo/k ?kVuk] izlaxkapk vuqHko ?ksr vlrkuk foospd ikrGhoj R;kpk vFkZ ykfor vlrks vkf.k rs lkfgR;krwu izdV djhr vlrks- rks R;k lkfgR;Ñrhpk dsæa orhZ ?kVd vlrks- mnk- ^vkiqyk I;kyk nq%[kkpk A MksGs feVquh I;k;kpk A* gk ds’kolqrkauk tk.ko.kkjk thoukpk vFkZ O;kid thoufopkj nsÅ ikgrs- lkfgfR;d gk æ”Vk vlrks- rks R;kP;k lkfgR;dykÑrhrwu Hkfo”;os/kh fopkj ekaMr vlrks- ys[kdkps vuqHko lkfgR;Ñrhrwu dykRed :i ?ksÅu izdV gksr vlys rjh R;k dykRed vuqHkwrhpk lac/a k O;kid o l[kksy oSpkfjdrs’kh] thoufo”k;d vkdyuk’kh vlrks- mnk- ^i.k y{kkr dks.k ?ksrks\*] ^’kkjnk*] ^uVlezkV* ^,dp I;kyk*] ^ikfuir*] ^e`R;qt a ;* v’kk ,d uk vusd lkfgR;Ñrhae/kwu tk.ko.kkÚ;k vuqHkon’kZukrwu O;kid thoufo”k;d fopkjkauk pkyuk feGrs- M-lsfa æ;Ro %& lkfgR;Ñrh gh Lora=] Lo;aiw.kZ o laiw.kZ vlrs- mnk- ^Qqyjk.kh* dfork let.;klkBh izR;{k fulxkZrhy Qwy o R;kpk lHkksorkypk fulxZ dlk vkgs gs letwu ?ks.;kph vko’;drk ulrs- ,[kkns fulxZfp= ikgrkuk tls R;kpk lHkksorkypk izR;{kkrhy fulxZ ikg.;kph xjt ulrs rlsp lkfgR;Ñrhps vlrs- ,[kknh O;Drh] ygku vlks fdaok eksBh fryk frps Lora= O;fDreŸo vlrs- rh ,d Lo;aiw.kZ] laiw.kZ O;Drh Eg.kwu okojrvlrs- frp xks”V lkfgR;Ñrhph vlrs- gh iw.kZrk o Lo;aiw.kZrk lkfgR;kP;k ykach] #anhoj] l[kksyrsoj voyacwu ulrs tls egkHkkjr gs foLr`r vkgs] l[kksyrsus thoun’kZu ?kMfo.kkjs vkgs rls fgeykV gh dfork ns[khy iw.kZ o Lo;aiw.kZ vkgs- ygku ewy tls ,d euq”; Eg.kwu txr vlrks rls ygkueksBh lkfgR;Ñrh vlks rh Lora=] Lo;aiw.kZ vlrs- ek.klkpk jax] R;kph maph] R;kP;k fofo/k ydch] vkoMhfuoMh] isgjko ;kpk ,df=r ifj.kke R;kP;k O;fDreŸok’kh lacfa /kr vlrks] rlsp lkfgR;Ñrhps O;fDreŸogh Hkk”kk’kSyh] jpuk] izfrek] vyadkj] dkO;Ro] ukVîk] laokn] fuosnu] la?k”kZ] O;fDrfp=.k] izlxa fp=.k b- ?kVdka’kh lacaf/kr vlrs- jfld eukoj ;k lxGîkkpk ,df=r ifj.kke ?kMr vlrks- vFkkZr euq”; fdaok brj izk.kh ;kaP;kr R;kaP;k vo;okaP;k PkSrU;e; ,d=hdj.kkeqGs R;kaP;k ‘kjhjkph ,dkRe la?kVuk laHkors R;kizek.ks vusd bafæ; ?kVdkaP;k vk/kkjs lk/kyh tk.kkjh ,dkRe Hkkf”kd la?kVuk Eg.kts dykÑrh gks;- ;k la?kVusrhy izR;sd ?kVd EkgŸokps vlrkr- R;krhy izR;sd ?kVdkps Lo;aiw.kZ vfLrRo vlrs v’kk vusd Lo;aiw.kZ Hkkxkauh feGwu,d ifjiw.kZ dykÑrh r;kj gksr vlrs- dykÑrhrhy vusd ?kVdkaps laiw.kZROk dykÑrhP;k ,dk iw.kkZr lekfo”V >kysys vlrs- ;k iw.kkZpk ,dkRe laLdkj jfldeukoj >kysyk vlrks- b-lwpdrk %& yfyr lkfgR;Ñrh izR;{ki.ks ts dkgh lakxrs R;kis{kk rh vf/kd dkgh lwpfor vlrs- yfyr lkfgR;Ñrhps ts vusd vFkZ laHkow ‘kdrkr rs R;kekxhy vuqHkokP;k fBdk.kh vl.kkÚ;k lwpdrseqGsp- ys[kd gk tlk ,d dykoar vlrks] rlkp thoufo”k;d rŸoKku O;Dr dj.kkjk ,d æ”Vk fopkjoargh vlrks- vkiY;k lkfgR;krhy vuqHkokP;k }kjk] ‘kCnkaP;k vkf.k ekaM.khP;k }kjk ys[kd thoufo”k;d tkf.kokaps lwpu djhr vlrks- lkfgR;Ñrhe/khy ‘kCn] fuosnus] laokn gh rqeP;k vkeP;k jkstP;k cksy.;klkj[khp okVrkr i.k rs rls ulrkr- lkfgR;kph Hkk”kk okVrs lk/kh i.k rh vlrs lk/kysyh- rs ‘kCn dkghrjh lk/k.;kP;k gsrwus vkysys vlrkr- dsoG ,[kk|k izlaxkps fdaok O;Drhps o.kZu dj.;kr rs jaxysys ulrkr- izR;{k dkgh lkax.;kis{kk R;kaPkk Hkj lqpfo.;koj vf/kd vlrks- ‘kCnkae/kwu idMrk ;sr ukgh vls ‘kCnkaP;k iyhdMps dkghrjh lwfpr dj.;kpk R;kpk iz;Ru vlrks- mnk- fulxZfp= js[kkV.kkjh ^vkSanqacj*lkj[kh dforkgh dsoG fulxZfp=.k d:u Fkkacr ukgh rj thoufo”k;d dkgh lwpow ikgrs- ‘kCnkaP;k lwpfo.;kP;k ;kp ‘kDrhyk Hkkjrh; laLÑr ehekaldkauh /ouh vls EgVys vkgs- ^dkO;L; vkRek /ofu%* vls ;k /ouhyk Eg.ktsp lwpdrsyk vkRE;kps LFkku vkuano/kZukus fnY;kps y{kkr ;srs- bZ- fof’k”Vrk vkf.k fo’okRedrk %& yfyr lkfgR;ÑrhP;k fuekZR;kph fof’k”Vrk ys[kdlkis{k vlrs- R;kr ys[kdkP;k O;fDreŸokps fo’ks”k izdV gksrkr( i.k dykÑrhr izdV >kysyh vuqHkwrh O;fDrlkis{k vlwugh O;fDrfujis{k >kysyh vlrs- dohpk fof’k”V vuqHko tsOgk dkO;krwu O;Dr gksrks rks ,dk osGh R;k dohpk jkgwu lokZapk gksr vlrks- mnk- ^Qqyjk.kh* ;k dforsr ckydoh Lor%ph vuqHkwrh izdV djhr vlys rjh ‘ksoVh rh jfldkaph gksrs- Eg.kwup ‘ksDlfivjP;k ukVîkÑrh vki.k vkLoknw ‘kdrks- ‘ksDlfivjP;k ^jksfevks&twfy;V* ;k ukVdkrhy izes kph vuqHkwrh ,dkp osGh R;k ik=kaphgh Eg.kts fof’k”V vlrs] vk.fk R;kp osGh rh lokZaph Eg.kts fo’okRegh gksr vlrs- lkfgR;dykÑrhrhy fof’k”VRo vckf/kr jkgwu rh lkfgR;Ñrh fo’okRed gksÅ ‘kdrs- v’kk fo’okRed gks.;krp lkfgR;ÑrhP;k egkRersps cht lkBoys vkgs- laHkkO; iz’u 1- ‘kkL=h; lkfgR; vkf.k yfyr lkfgR; ;krhy Qjd lkaxk 2- yfyr lkfgR; yfyrsrj lkfgR; ;krhy Qjd lkaxk 3- lkfgR;krwu O;Dr gks.kkjk OkkLro vuqHko izR;{k vuqHkokgwu osxGk vlrks gs fo/kku Li”V djk 4- lkfgR;krhy okLro vkf.k dfYir Li”V djk- 5- lkfgR;krwu O;Dr gks.kkÚ;k vuqHkokps fo’ks”k lkaxk- 6- tkWtZ bfy;V ;kauh lkfgR;kps oxhZdj.k dls dsys vkgs\ 7- laLÑr VhdkdjkaP;k@vH;kldkaP;k@ehekaldkaP;k lkfgR;kP;k O;k[;k lkaxk- 8- Hkkjrh; laLÑr ehekaldkaP;k yfyr lkfgR;kaP;k O;k[;k lakxk- 9- ik’pkR; ijaijsrhy ys[kdkaP;k lkfgR;kP;k O;k[;k lakxk- 10- lkfgR;kps ‘kCn:i Lo”V djk@ ‘kCn gs lkfgR;kps ewyæO; vkgs Li”V djk- 11- lkfgR;kps oxhZdj.k fo’kn djk- 12- lkfgR;krhy lsafæ;rk@ HkkoukRedrk@ lwpdrk@ oSpkfjdrk@ fof’k”V vkf.k fo’okRedrk@laons ukRedrk Li”V djk- ******* izdj.k 2 % lkfgR;kps iz;kstu izk- MkW- fot; jSordj egkRek xka/kh egkfo|ky;] vkjeksjh --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------  lkfgR; iz;kstu Eg.kts dk;\ iz;kstu Eg.kts gsrw- lkkfgR;kP;k iz;kstukpk fopkj djrkuk rhu xks”Vh y{kkr ?;kO;k ykxrkr- 1- fuekZrk Eg.ktsp ys[kd 2- fufeZrh Eg.ktsp lkfgR;Ñrh vkf.k 3- jfld Eg.ktsp vkLoknd- lkfgR;krhy iz;kstukpk fopkj Eg.kts dykoar d’kklkBh lkfgR;kph fufeZrh djrks ok djkoh ;kpk fopkj gks; vkf.k jfld v’kk dykÑrhpk vkLokn d’kklkBh ?ksrkr fdaok d’kklkBh ?;kok ;k iz’ukph lksMo.kwd Eg.kts lkfgR;kps iz;kstu gks;- rFkkfi ojhy nksUgh iz’ukph mŸkjs ljG lk/kh ukghr- ;k iz’ukaP;k lksMo.kqdhlaca/kh lkeh{kdkae/;s rlsp lkfgR;fuekZR;kae/;s ,dokD;rk fnlwu ;sr ukgh R;keqGs lkfgR;kP;k iz;kstukaph vkf.k lkfgR;iz;kstuklac/a kh ekaMysY;k erkaph la[;k vxf.kr vkgs] vls EgVys rjh okoxs gks.kkj ukgh- fdacgquk ák iz;kstufopkjko:u lkfgR;krhy dkgh y{k.kh; erizokg fuekZ.k >kY;kps y{kkr ;srs-  Lo:i o iz;kstu ijLijlaca/k dks.kR;kgh oLrwP;k Lo:ikpk frP;k iz;kstuk’kh fudVpk lac/a k vlrks- mnk- dkiMkps ,danj Lo:i y{kkr ?ksÅu R;kps fufeZfriz;kstu lnjk] dksV] lrjath dh iMns gs uDdh gksrs- gs lw= lkfgR;kyk ykowu lkfgR;Ñrhph izÑrh o Lo:i y{kkr ?ksÅu R;kps iz;kstu fuf’pr dsys tkrs- ok- y- dqyd.khZ ;kaP;k ers] ^lkfgR;kps iz;kstu R;kP;k izÑrhuqlkj fuf’pr dsys ikfgts vFkok dj.ks ;qDr gksbZy- dsoG vkiY;k vis{kspk fud”k yko.ks pqd gksbZy dkj.k yfyr lkfgR; gs lk/ku ukgh- rh ,d vuU;ijra=] Lo;aHkw] laiw.kZ vkf.k pSrU;iw.kZ l`”Vh vkgs- frP;koj vkiY;k vis{kk yknw u;sr-* osyd s o okWjsu ;kauh ^dkO;kph izÑrhp R;kpk mi;ksx Bjfor vlrs---* vls Li”V dsys- thoukuqHkokaph lw{erk] [kksyh o O;kidrk] R;kaph gkrkG.kh] lwpdrk] vusdkFkZrk] lkSna ;kZps Hkku vl.kkjh dykRedrk bR;knh fo’k”kkauh fl) gks.kkÚ;k dykÑrhP;k Lo:ikpk fopkj d:u lkfgR;kps iz;kstu fuf’pr dsys tkrs-  iz;kstu o ifj.kke ;krhy Hksn iz;kstu vkf.k ifj.kke ;k nksUgh laKk iw.kZi.ks fHkUu vlwugh R;k lekukFkZd ekuY;k tkrkr- fof’k”V ifj.kkekaph vis{kk Bsowu fyfgys tk.kkjs lkfgR; vlr ukgh vls ukgh- frFks iz;kstu vkf.k ifj.kke lekukFkZd cuysys vlrkr- i.k v’kk lkfgR;kyk izpkjh lkfgR; EgVys tkrs- R;kr ,[kkns rŸo] Hkwfedk ;kapk izlkj Ogkok v’kh vis{kk vlrs- mnk- jf’k;u lkfgR; lkE;oknkpk izlkj dj.;klkBh R;kph fufeZrh lk/kyh xsyh- gfjHkkÅ vkiVs ;kaP;k ,sfrgkfld o lkekftd dknacÚ;k lq/kkj.kkoknkyk xrh nsrkr ek= R;kauh lq/kkj.kkoknkpk ifj.kke ?kMfo.;klkBh ys[ku dsys vls Eg.krk ;sr ukgh- R;kauh dknacÚ;kaph fufeZrh dsyh rh vLly lkfgR;ys[kukP;k izsj.ksrwup- dknacjhys[ku gs R;kaps lk/; gksrs] lk/ku ukgh- lkekftd ok jktdh; izcks/ku ?kMfo.ks gs R;kaP;k ys[kukps iz;kstu uOgrs- okpdkaps rls izcks/ku >kys rj gk R;kaP;k ys[kukpk vkuq”kafxd ifj.kke gks; vls Eg.kkos ykxrs- iz;kstu Eg.kts fof’k”V gsrw fdaok mÌs’k- i.k ifj.kke gk fof’k”V ulrks- O;fDrijRos lkfgR;Ñrhpk ifj.kke cnyr tkrks- okpdkaP;k vfHk#phoj] {kersoj o O;fDrRokoj ifj.kke voyacwu vlrks- ,[kk|k gsjdFksrhy pksjhps dkS’kY; okprkuk pksj izo`ŸkhP;k okpdkoj R;kpk ifj.kke vf/kd gksbZy fdaok lkojdjkaph dfork okp.kkjh izR;sd O;Drh ns’kHkDrp gksbZy gs lkaxrk ;sr ukgh- vFkkZr iz;kstu fuf’pr lkaxrk ;srks- ifj.kke fuf’pr lkaxrk ;sr ukgh- lkfgR;kps fof’k”V iz;kstu vlw ‘kdrs ek= ifj.kke fof’k”V vlw ‘kdr ukgh- mnk- ^,dp I;kyk* gs ukVd- ok- y- dqyd.khZ lkfgR;kP;k iz;kstuklanHkkZr Eg.krkr dh] ^yfyrlkfgR;kpk vorkj ewyr%---nSuafnu thoukpk fopkj] ,sfgd thoukrhy mf.kokaph HkjikbZ] bPNkiwrhZ] iqu%izR;;] cks/k] nMiysY;k bPNk vkdka{kkaps pyu] viwoZ o v’kD; vuqHkokaph izkIrh] uO;k ekfgrheqGs gks.kkjh ftKklkr`Irh bR;knhaPkh izkIrh okpukeqGs gksÅ ‘kdrs- vls gsrw eukr /k:u lkfgR;kdMs oGrk ;srs- R;kaph r`Irh >kyh ukgh dh ex yfyrys[kup uhV dkefxjh ctkohr ukgh vls EgVys tkrs( i.k ;klkBh lkfgR;kph fufeZrhp gksr ulrs- dyk gs gsrqiwrhZps lk/ku uOgs-* lkfgR; gs fof’k”V gsrwph fdaok iz;kstukph ifjiwrhZ dj.kkjs o fof’k”V ifj.kke ?kMowu vk.k.kkjs lk/ku uOgs gs ok- y- dqyd.khZ ;kaP;k erko:u Li”V gksrs-  lkfgR;kph iz;kstus eEeVkus dkO;iz;kstu ok lkfgR;kps iz;kstu ,dk lw=kr Li”V dsys- rs lw= vls] ^dkO;a ;’kls vFkZÑrs O;ogkjfons f’kosrj{kr;sA l|% ijfuo`Zr;s dkUrklaferrksins’k;qtAs A* ;’k] vFkZizkIrh] O;ogkjKku] v’kqHkfuokj.k] rRdkG izkIr gks.kkjk mPp vkuan vkf.k iRuh T;k toGhdrsus] izsekus mins’k djrs rlk mins’k gh dkO;iz;kstus R;kauh lkafxryh vkgsr- ;kiSdh ;’kizkIrh] vFkZikz Irh o v’kqHkfuokj.k gh dfoxr ok ys[kdxr rj O;ogkjKku] mPPk vkuan vkf.k dkUrklafer mins’k gh jfldxr iz;kstus vkgsr- eEEkVkP;k dkO;iz;kstukpk LFkwy ifjp; d:u ?ksÅ;k- 1- ;’kizkIrh %& ;’k fdaok dhrhZ eEeVkus dkO;kps loZizFke dkO;iz;kstu ekuys vkgs- ;k iz;kstukpk fopkj doh ok ys[kdkP;k n`”Vhus djkok ykxrks- dkO;ys[kukeqGs o lkfgR;ys[kukus doh] ys[kdkyk dhrhZ feGrs] izfl)h feGrs gs m?kxMp vkgs- vFkkZrp gh dhrhZ fdaok ;’k loZ dohauk lkj[;kp izek.kkr feGrs vls ukgh- dohP;k fufeZrhP;k xq.koŸkso:u gs Bjr vlrs-;’k feG.ks gs LokHkkfod vkgs- ek= bFks y{kkr ?ks.;klkj[kh ckc Eg.kts ,dwu lkfgR;fufeZrhp izfl)hlkBh gksrs] vls Eg.k.ks ;ksX; gks.kkj ukgh-dsoG dhrhZ feGok;ph Eg.kwu ys[kd ok doh lkfgR;fufeZrh djhr clr ukgh- Kkus’oj] rqdkjke vknh lardoh ok vokZPkhu dkGkrhy ds’kolqr] ch] ckydoh vknh dohauh ;’k ok dhrhZ feGkoh Eg.kwu dkO;ys[ku dsys vls x`ghr /kjrk ;sr ukgh- myV O;kid thoun`”Vh Bsowu lektkrhy ikjaifjd ladrs kuk gknjs ns.;klkBh uohu oG.kkps ys[ku dsY;keqGs vusd doh o ys[kdkauk =klp lgu djkok ykxyk- ekyh vlkoh gk iz’u vkgs- dysP;k {ks=krhy lrkjoknd jfo’kadj] fdaok larwjoknd f’kodqekj ‘kekZa gs dykoar R;kaP;k dk;ZØekps gtkjks #i;s ?ksr vlys rjh dsoG vFkZizkIrhlkBh R;kauh oknufo|k laikfnr dsyh vls Eg.krk ;s.kkj ukgh-vFkZizkIrh ;k iz;kstukpk lkdY;kus fopkj dsY;kl vFkZizkIrh ds lkfgR;kps iz;kstu gksÅ ‘kdr ukgh] [kjs rj vFkZizkIrh gs iz;kstu iwjd ok vkuq”kafxd Eg.krk ;sbZy- 3- O;ogkjKku %&eEeVkus lkafxrysY;k iz;kstukiSdh gs jfldlkis{k iz;kstu vkgs-ys[kd thouO;ogkjkrwu izkIr dsyys s Kku brjkauk R;kaP;k lkfgR;Ñrhrwu lkaxr vlY;kps eEeV;k dkO;iz;kstukrwu Li”V djrkr- doh] ys[kd R;kaP;k ys[kuÑrhrwu vkiY;kyk vkysY;k thoukps n’kZu ?kMor vlrks]vls rs ekurkr-lkfgR; okpukus okpdkP;k vuqHkokP;k d{kk okkysyk vlY;kus rs dfYir okLro vlrs- 3- ftKklkiwrhZ % ekuokP;k izcG v’kk izsj.kkae/;s ftKklk ;k izsj.ksyk egŸokps LFkku vkgs- l`”Vhrhy izR;sd xks”Vhps ek.klkyk usgehp dqrqgy okVr vkysys vkgs- R;kus R;kiksVhp dYiusP;k tksjkoj l`”Vhps jgL; ‘kks/k.;kpk iz;Ru dsyk- ;k ftKklseqGs ek.kwl tlk thouO;ogkjkdMs oGrks] R;kph laxrh yko.;kr tkLr jl ?ksÅ ykxrks rlsp dykO;ogkjkpsgh vkgs- rks R;kdMsgh v’kk ftKklsiksVhp oGrks vkf.k R;kr jer tkrks- dkj.k loZ fo’okP;k vkdyukphp ftKklk R;kP;k Bk;h olr vlrs- ek.kwl dks.kR;kgh lkekftd Lrjkojhy dk vlsuk R;kP;k ,dw.k thoukph d{kk usgehp e;kZfnr vlrs R;keqGs R;kP;k vuqHkokaukgh e;kZnk iMrkr- R;keqGs vuqHkokP;k d{kk #anko.;kph ftKklk R;kP;k Bk;h vlrs- rks lkfgR;krwu ftKklkiwrhZ dj.;kpk iz;Ru djhr vlrks- okpdkaph ftKklkiwrhZ lkfgR;krwu gksrs gs [kjs( i.k v’kk ftKklkiwrhZlkBhp ys[kd fyfgrks vkf.k okpd lkfgR; okprks vls Eg.k.ks ;ksX; gks.kkj ukgh- Eg.kts ftKklkiwrhZl lkfgR;kps iz;kstu Eg.krk ;s.kkj ukgh- okVY;kl ftKklkiwrhZ lkfgR;kpk vkuq”kafxd mi;ksx Eg.krk ;sbZy- fofo/k ftKklk vl.kkjk okpd yfyr lkfgR;kdMs okG.;kis{kk R;k R;k ‘kkL=kdMs oGsy] gsp tkLr la;qfDrd okVrs- ejkBîkkaP;k bfrgklkcÌy dqrqgy vl.kkjk okpd ,sfrgkfld dFkk] dknacÚ;kadMs] ukVdkdMs oG.;kis{kk jktokMs] [kjs] ‘kstoydj] ljnslkbZ ;k bfrgkl la’kks/kdkaP;k ys[kukdMs oGsy- vk.k[kh ,d EkgŸokps Eg.kts ftKklk gh ,d oSpkfjd KkukRed tk.kho vkgs- frph ,dnk r`Irh >kyh dh ek.kwl iqUgk R;k ekxkZdMs oGr ukgh- xq#Rokd”kZ.kkpk fl)kUr ,dnk uhV letwu okpyk dh iqUgk R;kps okpu dj.;kph xjt Hkklr ukgh- i.k ,[kknh lkfgR;Ñrh vki.k iqUgk iqUgk okprks- ftKklkiwrhZ gsp iz;kstu vlrs rj ,dnk okpysys iqLrd ok lkfgR;Ñrh iqUgk iqUgk okpys xsys ulrs- i.k lkfgR;Ñrhps fofo/k Lrjkoj iquokZpu gksrkuk fnlrs- Eg.kwu ftKklkiwrhZ gs iz;kstu ekurk ;sr ukgh- ftKklkiwrhZ gs vuq”kafxd iz;kstu Eg.kwu Lohdkjrk ;s.ks ‘kD; vkgs- thoukfo”k;hph O;kfeJrk lkfgR;krwu letwu ?ks.;kph jfldkauk ftKklk vlw ‘kdsy rj thoukfo”k;h mexysyh i`FkxkRe tk.kho O;Dr dj.ks gh ys[kdkph ftKklk jkgw ‘kdsy ;kr ek= ‘kadk ukgh- 4- mn~cks/ku %& lkfgR;dykÑrhps ltZu’khy fo’o iw.kZi.ks ekufld vlY;kus dyk fufeZrhP;k }kjs okLrokoj izdk’k Vkd.ks] R;koj Hkk”; d:u thou dk; vkgs gs letwu ?ks.;kps iz;Ru dj.ks gh Fkksj dykoarkph /kMiM vlrs- thoukP;k fofo/k vaxkps n’kZu ?kMowu dykoar okpdkps vizR;{ki.ks mn~cks/ku djhr vlrs- ekuoh eu vkf.k thou gs lkfgR;kps y{; vlY;keqGs R;kP;k fofo/k vaxkps n’kZu lkfgR;krwu gksr vlrs- ys[kdkpk ntkZ ftrdk eksBk vlsy frrdh ;k n’kZukph lw{Ekrk] [kksyh o O;kIrh eksBh vlrs- fdacgquk lkfgR;Ñrh}kjk ?kMfoY;k tk.kkÚ;k v’kk n’kZukP;k oSf’k”Vîkk/kkjsp ys[kdkph ;ksX;rk Bjfoyh tkrs- vkf.k ys[kd okpdkP;k fBdk.kh thoukfo”k;hph le`) tk.kho fodflr djhr tkrs- R;krwup okpdkaP;k eukps mn~cks/ku lk/kys tkrs- dykoarkP;k lqtku eukus ykoysyk thoukpk izxYHk vFkZ lkfgR;Ñrh}kjk okpdkaP;k eukr laØkr gksrks vkf.k R;k eukykgh izxYHk djhr vlrks- 5- vkRekfo”dkj vkf.k ‘kq)kuan %& doh vxj ys[kd lkfgR;fufeZrhP;k osGh dsoG lkfgR;ÑrhP;k fufeZrhP;k /kqfa nr vlrkr- vkiY;k vardj.kkyk izrhr >kysY;k vuqHkwrhpk dYiukjE; vkfo”dkj dj.ks ,okys-+ 10- fojspu %& xzhd ‘kksdkafrdkapk fopkj djhr vlrkuk izfl) xzhd rŸoK o dykehekald vWfjLVkWVy ;kus dWFkkflZl gh ladYiuk ekaMyh- ejkBhr ;kl fojspu vls lacks/kys tkrs- ‘kksdkafrdk okpr ok vuqHkor vlrkuk izs{kdkauk nq%[k gksr ulwu vkuanp gksrks- R;kaP;k Hkkoukapk fupjk vFkkZr fojspu gksrks- vWfjLVkWVyP;k ers HkkoukaP;k fojspukeqGs vkiY;k fpŸko`Ÿkhr ,d gydsi.kk laHkorks- R;keqGsp ,d vkuan ok lek/kku vki.kkl ykHkr vlrs- Hkhrh vkf.k vuqdaik ;k ek.klkps eu%LOkkLF; fc?kMo.kkÚ;k Hkkouk gksr- ‘kksdkafradk ;k Hkkoukaphp tkx`rh djrs vkf.k ek.klkP;k fBdk.kh ol.kkÚ;k ;kp nksu HkkoukaP;k vk/kkjs fupjk d:u okpd izs{kdkauk vkYgkn nsr vlrs- ‘kksdkafrdseqGs Hkkoukaps fojspu gksr vlwu eukl gydsi.kk o vkYgkn tk.kor vlY;kus dWFkkflZl vFkkZr fojspu gs lkfgR;kps iz;kstu Bjrs v’kh Hkwfedk vWfjLVkWVy ?ksrkr- 11- Lo:ifu”Bk %& Lor%P;k :ik’kh fu”Bk gs izkeq[;kus dykoknh Hkwfedsrwu ekaMys tk.kkjs vktps iz;kstu vkgs- lkfgR;Ñrh Eg.kts ,d Hkkf”kd la?kVuk v’kh Hkwfedk ?ksÅu frP;k :ifl)hph rikl.kh dsyh tkrs- ;k iz;kstukr lkfgR;Ñrhps Lora= vfLrRo y{kkr ?ksrys tkrs- dkaV] Øksps ;kauh lkfgR;Ñrh gh vuU;lk/kkj.k vlrs] frP;k ?kM.khps fu;e frps [kkl Lor%ps vlrkr vkf.k ;k fu;ekapk lkpk o uequk fuekZ.k gksÅ ‘kdrks- vls lkafxrys vkgs- lkfgR;fufeZrhekxhy izfrHkk Kkukoj Økspsus Hkj fnysyk vkgs- rlsp lkfgR;kph dFkk] dkO;] dknacjh bR;knh izdkjkr dsyh tk.kkjh foHkkx.kh Økspy s k ekU; ukgh- rs izR;sd dykÑrh Lora= o vuU;lk/kkj.k vlY;kps lkaxrkr- lkfgR;kps oxhZdj.k gs jpusoj vk/kkjysys vlrs- Eg.kwu izdkjxr foHkkx.kh R;kauk Ñf=e okVrs- fufeZrhP;k ckcrhr tls lkfgR;ÑrhP;k Lo:ikps Hkku rlsp Lo:ikph fl)h gsp iz;kstu ys[kdkps ckcrhr vlrs vls Øksps Li”V djrkr-  lkjka’k lkfgR;kph fofo/k iz;kstus vlw ‘kdrkr( i.k lkfgR;kps fuf’pr ,dp ,d vls iz;kstu lkax.ks dfB.k vkgs- lkfgR;kph gh iz;kstus Eg.kts lkfgR;kpk ys[kd vkf.k okpdkaoj gks.kkÚ;k ifj.kkekapk fopkj gks;-lkfgR;kP;k iz;kstukpk foLrkjkus fopkj dsY;koj vls y{kkr ;srs dh lkfgR;kps iz;kstu] dk;Z fdaok ifj.kke vusd vkgsr- i.k gs lk/kr vlrkuk lkfgR;kus lkfgR; gs vkiys Lo:i d/khp lksMrk dkek u;s- vkiY;k ;k Lo:ik’kh R;kus ,dfu”B jkfgys ikfgts- ;k Lo:ifu”Bsrwu tj brj dkgh vkuq”kafxd iz;kstus lk/kyh rj R;kyk dq.kkpkp fojks/k vl.;kps dkj.k ukgh( i.k R;kpcjkscj gs i.k y{kkr Bsoys ikfgts dh ;k Lo:ifu”Bsrwu brj vkuq”kafxd iz;kstus lk/kr ulrhy rj R;kcÌy rØkj dj.;kps dkj.k ukgh- lkfgR;kps Lo:i o vfLrRo Lora= vkgs- vFkkZr lkfgR; gs izFke lkfgR; vlys ikfgts- lkfgR;kps dks.krsgh iz;kstu ifjiw.kZ vkgsr vls ekurk ;sr ukgh- lkfgR;kP;k fufeZrhr gh loZ iz;kstus laHkkO; vkgsr- lkfgR;kph iz;kstus vusd vlyh rjh vkiY;k Lo:ik’kh izkekf.kd jkg.ks gsp R;kps [kjs iz;kstu vkgs- laHkkO; iz’u 1- lkfgR;kps iz;kstu Eg.kts dk;\ 2- lkfgR;kps Lo:i o iz;kstu laca/k Li”V djk 3- iz;kstu o ifj.kke ;krhy Qjd lkaxk 4- lkfgR;iz;kstu Li”V djk & ;’k@ vFkZizkIrh@ vkRekfo”dkj@ LoIujatu@ euksjatu@ fojspu@ ftKklkiwrhZ@ mn~cks/ku@ izpkj@ vuqHkofo’okph le`)h@ Lo:ifu”Bk *****

Use Quizgecko on...
Browser
Browser