Rozwój Lokalny i Regionalny PDF

04.12 NUTS 1 - makroregiony 2 - województwa 3 - podregiony 4 - powiaty 5 - gminy D. Whittlesey - region to różniący się od innych fragment powierzchni ziemi * obszar posiadający mniej lub bardziej wyraźne granice oraz pewien rodzaj wewnętrznej jednorodności… * Regional Science * nowa geog...

04.12 NUTS 1 - makroregiony 2 - województwa 3 - podregiony 4 - powiaty 5 - gminy D. Whittlesey - region to różniący się od innych fragment powierzchni ziemi * obszar posiadający mniej lub bardziej wyraźne granice oraz pewien rodzaj wewnętrznej jednorodności… * Regional Science * nowa geografia regionalna (społeczne oddziaływanie na region) Regionalizm (kulturowo) a regionalizacja (granice admi) Koncepcja Terytorialnego Systemu Społecznego (TSS, Chojnicki 1988) * składnikami systemu są ludzie * otoczenie stanowią inne systemy społeczne oraz obiekty * struktura to ogół relacji wiążących i niewiążących, jakie występują wewnątrz systemu oraz między systemem a otoczeniem ludzie występują na jakimś terytorium - system terytorialny dywergencja - jednostki uciekają od siebie, powiększa się dysproporcja konwergencja - jednostki się doganiają, rozwijają się podobnym tempem statystyki Polski doganiają średnią UE, wewnętrznie następuje dywergencja 11.12 kapitał relacyjny - zaufanie ludzi, przez współpracę powstaje czegoś więcej multilevel governance - zarządzanie bez rządu 18.12 mof - miejski obszar funkcjonalny ZASIĘG DYFUZJI BODŹCÓW GOSPODARCZYCH Polityka regionalna Unii Europejskiej od początku koncentrowała się na nadrzędnym celu: osiągnięciu harmonijnego rozwoju, przy jednoczesnym niwelowaniu różnic międzyregionalnych i pogłębianiu integracji europejskiej. Polityka gospodarcza ostatnich dwóch dekad może być analizowana przez pryzmat trzech modeli teoretycznych, które stanowiły podstawę do budowania europejskiej polityki regionalnej. * klasyczny model rdzenia–peryferii: * główne założenia w książce J. Friedmanna z 1967 r. * centrum – lokalizacje wyposażone w kapitał, siłę finansową, ośrodki badawcze i przemysłowe oraz przedsiębiorcze elity społeczne * peryferia – obszary bogate w siłę roboczą i surowce, mało rozwinięte, wydrenowane z wykształconych elit * ciągła wymiana między centrum a peryferiami: przepływ czynników produkcji, wyrobów gotowych, wynagrodzeń, przepływ usług, innowacji oraz wykształconych pracowników (drenaż mózgów) * centra dzięki sile wytwórczej i nieustannemu dążeniu do rozwoju stanowią motor wzrostu dla otaczających je obszarów * kosztem dynamicznego rozwoju rdzenia jest drenowanie okolicznych terytoriów z zasobów i odciąganie od nich możliwości rozwojowych * jeśli siatka komunikacyjna jest słabo rozwinięta, wymiana między obszarami nie zachodzi, a synergiczne efekty rozwojowe nie występują * model można zastosować zarówno w skali lokalnej (miasto–wieś), jak i międzynarodowej (wysoko rozwinięte państwa– obszary rozwijające się) * koncepcja inwestowania w „motory wzrostu” * koncentracja aktywności ekonomicznej w dużych miastach sprzyja wymianie wiedzy między przedsiębiorcami i pracownikami * w procesie interakcji dokonuje się nieliniowy wzrost produktywności, a powstały kapitał ludzki i innowacje technologiczne oddziałują na kolejnych uczestników procesu gospodarczego w wyniku dyfuzji * rozwój z centrum może być transferowany do okolicznych terytoriów - dyfuzja pozytywnych bodźców technologicznych stanowi napęd rozwoju sąsiedzkich regionów * pułapka niedorozwoju - przekazywane efekty zewnętrzne mogą się nie przyjąć, jeśli w docelowym środowisku występują braki w wykształceniu lub bazowy poziom kapitału ludzkiego jest zbyt niski * model rozwoju inteligentnego (smart growth) * stoi u podstaw obecnie obowiązującej strategii Europa 2020 * naturalny potencjał regionu * najlepszym sposobem na wzrost jest aktywizacja terytorium w ramach jego dotychczasowych obszarów sukcesu * rozwój smart ma prowadzić do odnajdywania nowych możliwości i tworzenia innowacji, zbliżonych i spójnych z pierwotną specjalizacją -> dywersyfikacja możliwości produkcyjnych, uodpornienie na szoki zewnętrzne i nieustanne pobudzanie do zmian zgodnych z trendami ekonomicznymi * brak przedsiębiorczych elit na danym obszarze lub brak ich zaangażowania w proces kształtowania strategii rozwojowych oraz problemy z łącznością z centrum stanowią główne ograniczenia w tym modelu Podstawowym elementem gospodarki rynkowej jest przedsiębiorstwo. Firmy to podmioty wyposażone w niezbędne narzędzia do tworzenia innowacji, poszukiwania nowych możliwości, dążące do rozwoju własnego i prowadzące do wzrostu otoczenia. Przedsiębiorcy bardzo silnie oddziałują na środowisko przez skłonność do podejmowania powszechnie niechcianego ryzyka, kreatywność i zdolność do tworzenia energii ekonomicznej. Firmy przyczyniają się do poprawy jakości życia ich pracowników, prowadząc do polepszenia sytuacji całych gospodarstw domowych. Pozytywny wpływ firm na obszary zastojowe i niedorozwinięte - wytwarzane dobra i generowany popyt na pracę prowadzą do podnoszenia się upadłych gospodarek. Wybór miejsca działania bardzo silnie wpływa na potencjalne możliwości rozwoju, ale także na kwestię przetrwania firmy. Na decyzję o ulokowaniu firmy wpływają dwa rodzaje czynników: powiązane z kosztami i popytem oraz z kwestią konkurencji. * Centrum przyciąga przedsiębiorstwa łatwą dostępnością do dostawców i klientów, występującymi w dużych aglomeracjach korzystnymi efektami zewnętrznymi, powodowanymi wzmożoną wymianą wiedzy i łatwiejszym dostępem do dóbr publicznych * Ulokowanie na peryferiach pozwala uniknąć konkurencji - zarówno w kontekście dostarczanego produktu, jak i na rynku czynników produkcji - te same środki można otrzymać po niższych cenach Na polepszenie warunków dla przedsiębiorstw w znaczący sposób może wpłynąć odpowiednio prowadzona polityka lokalna. Poprzez ulgi podatkowe, sprzyjające regulacje prawne i przygotowanie instytucjonalne sektor publiczny może oddziaływać na dostępne dla firm warunki, zwiększać prawdopodobieństwo ich przetrwania oraz zachęcać do lokowania się w wyznaczonych regionach. Skuteczna polityka może wpłynąć na kierunkowanie bodźców ekonomicznych zmuszając firmy do zachowania prospołecznego i proekologicznego. Europejskie podejście do spójności w polskich strategiach rozwoju regionalnego Spójność - jej poziom jest mierzony jako PKB w relacji do średniej w UE, wyraża relatywny stopień rozwoju, na jej podstawie określano obszary, które powinny zostać objęte pomocą finansową (dyrektywa UE z 1986) Spójność - dążenie do niwelowania nierówności w różnych obszarach życia, takich jak: możliwości wykształcenia i zatrudnienia, dochody, stan środowiska naturalnego, szanse i wyniki Spójność może być rozpatrywana na dwóch płaszczyznach: * spójność wewnętrzna (jednostkowa), którą można uzyskać poprzez promowanie dynamicznego rozwoju biedniejszych regionów, do uzyskania jednolitej stopy wzrostu w ramach jednego kraju; jest fundamentem do kształtowania szczegółowych polityk terytorialnych wewnątrz kraju * spójność europejska (całościowa), która koncentruje się na różnicach między krajami członkowskimi; stanowi podstawę do budowania strategii konwergencyjnych, jest powiązana z decyzjami o włączeniu kraju do strefy euro oraz wpływa na ogólny kierunek przepływu europejskich funduszy pomocowych Pojęcie spójności dzieli się na trzy nurty: * ekonomiczna - wyrównywanie rozwoju gospodarczego między regionami oraz dążenie do równomiernego poziomu aktywności ekonomicznej * społeczna - koncentruje się na aspekcie równego dostępu do edukacji i rynku pracy oraz dbałości o dobrobyt wszystkich grup ludności * terytorialna - nikt nie powinien mieć ograniczonych możliwości rozwoju ze względu na miejsce pracy czy zamieszkania Przegląd strategii rozwoju regionalnego w Polsce w kontekście spójności Po transformacji systemowej polski rząd musiał poradzić sobie z dwoma głównymi problemami: zapewnieniem stabilności politycznej i gospodarczej. Reorganizacja podziału administracyjnego była niezbędna, aby utworzyć silne regiony, które mogłyby konkurować w skali europejskiej. Trójstopniowy podział terytorialny, oparty na większej autonomii oraz możliwości samostanowienia o budżecie i polityce lokalnej, miał wspierać dążenia do zrównoważonego rozwoju i ułatwić skuteczną redystrybucję funduszy europejskich. * 1994–1999 * koncentracja na infrastrukturze i przekształceniu instytucjonalnym poprzez przygotowanie do przeprowadzenia reformy terytorialnej * dążenie do decentralizacji polityk rozwojowych * większy nacisk położony na podnoszenie ogólnej konkurencyjności poszczególnych regionów niż na dążenie do spójności między nimi * brak aktywnej polityki terytorialnej ze względu na przeświadczenie o niekorzystnym jej wpływie na wolnorynkową konkurencję i deficyt wykształconych narzędzi wsparcia lokalnego * 2000–2006 * początki budowy skutecznej polityki regionalnej w Polsce, opartej na strategiach europejskich * dążenie do spójności terytorialnej poprzez rozwój i modernizację infrastruktury transportowej oraz wzmacnianie powiązań peryferii z metropoliami * szczególna koncentracja na harmonizacji rozwoju wewnątrz kraju poprzez wsparcie regionów zapóźnionych i zagrożonych marginalizacją * dążenie do spójności europejskiej poprzez pobudzanie innowacji oraz budowę kanałów ich transmisji, a także inwestowanie w kapitał ludzki * 2007–2013 * zwiększenie autonomii i odpowiedzialności regionów w zakresie dysponowania funduszami spójności * inwestowanie w obszary najsłabiej rozwinięte, m.in. poprzez rozwój infrastruktury * wyraźne przeniesienie akcentu na inwestycje niematerialne, związane ze spójnością ekonomiczną, np. poprzez rozwój kapitału ludzkiego, promowanie innowacji i gospodarności, dostosowywanie przedsiębiorstw do zmiennych warunków rynkowych i przystosowywanie pracowników do nowych miejsc pracy * 2014–2020 - strategia „Europa 2020” * przesunięcie priorytetu z dążenia do spójności na wzrost inteligentny * koncentracja na indywidualnych potrzebach regionów * akcent na specjalizację regionalną i naturalny potencjał obszaru * odejście od przestrzennego aspektu prowadzenia polityki i pominięcie aspektu dyfuzji rozwoju na rzecz silniejszej walki o konkurencyjność państwa jako całości Badania jakąś metodą i jakimiś dzikimi wzorkami których nie rozumiem Wraz z oddalaniem się od centrum poziom rozwoju znacząco spada - w dalej położonych gminach jest on poniżej średniej. Występowanie obszaru z ponadprzeciętnymi wartościami zmiennej objaśnianej (liczba przedsiębiorstw w gminie per capita) potwierdza istnienie terenów metropolitalnych - czerpiących z pozytywnego wpływu centrum, wyraźnie odróżniających się od dalszych regionów. Jednak ich zasięg jest niewielki - w promieniu 38 km wpływ wojewódzkiego „motoru wzrostu” całkowicie wygasa (średnia odległość gmin od ośrodków wojewódzkich wynosi 30-80 km, w zależności od regionu, a ponad 71% gmin jest położonych dalej niż 40 km od stolicy województwa). Skala zjawiska peryferyjności jest więc niepokojąco wysoka. W 2017 r. korzyści czerpała zaledwie jedna czwarta gmin (25,73% jednostek terytorialnych w promieniu co najwyżej 38 km od centrum województwa). Nie udało się trwale zredukować nierówności między centrum a peryferiami, w ostatnim czasie zaszedł proces dywergencyjny. Do roku 2011 zasięg obszarów metropolitalnych się poszerzał. W ciągu piętnastu lat udało się zwiększyć ich promień o 5 km. W skali całego kraju oznacza to istotną zmianę. W promieniu 37 km od centrum wojewódzkiego znajduje się jedynie 23% gmin. Przesunięcie granicy do 42 km oznacza, że dyfuzją objęte jest już 31% jednostek lokalnych. Niestety, po tym czasie tendencja się odwróciła i obszar metropolitalny szybko się skurczył. Spadek był tak silny, że w roku 2017 zasięg centrum wynosi tyle samo, co dwie dekady wcześniej - zaledwie 38 km. W latach 1996–2000 gminy oddalały się od siebie. Mogło to mieć związek z przeprowadzanymi reformami (szczególnie reformą terytorialną), które miały na celu zwiększenie autonomiczności zarządzania na szczeblu lokalnym. W nowym stuleciu, aż do roku 2011, gminy były coraz bardziej otwarte na dyfuzję, a równocześnie obszar metropolitalny się zwiększał. Później trend się odwrócił i do końca trwania tego planu rozwojowego (rok 2013) parametr podobieństwa sąsiedzkiego malał. Lata 2014–2017 przyniosły jednak pewną niespodziankę. Rozpoczęto wtedy wdrażanie nowego modelu polityki smart. Choć wpływ centrów wojewódzkich nadal się zmniejszał, okoliczne gminy ponownie zaczęły się do siebie zbliżać i bardziej otwierać na lokalne procesy dyfuzyjne. Równocześnie działanie centralnych lokomotyw rozwoju straciło na znaczeniu, a zjawisko peryferyjności się powiększyło. Po roku 2014, kiedy rozpoczęto wdrażanie programu Europa 2020, opartego na modelu smart, zjawisko peryferyjności nadal rosło - można więc powiedzieć, że centralny system transmisji innowacji był wadliwy. Mimo to, w ciągu ostatnich lat udało się nieznacznie otworzyć gminy na komunikację ze swoimi sąsiadami i bardziej na regionalne zjawiska transmisji. Metoda L-momentów i skośności Zmiany wielkości momentów centralnych w czasie można w prosty sposób przetłumaczyć na przesunięcia w stronę spójności (zmniejszenie różnic między maksymalną i minimalną wartością), dywergencji (zwiększenie koncentracji i powiększenie nierówności) lub też zmiany globalnej (przesunięcie całego wykresu). Na podstawie otrzymanych danych można wyznaczyć cztery podokresy analizy o różnych charakterystykach: * 1996–2000: przesunięcie globalne - niewiele zmieniło się w kontekście spójności, nastąpiła zaś wyraźna poprawa konkurencyjności całego obszaru * 2000–2007: cechy przesunięcia globalnego, ale jest połączone z przemianą konwergencyjną - obserwujemy przesunięcie środka rozkładu nieco w prawo, co oznacza poprawę sytuacji jednostek średnich * 2007–2011: zwiększanie spójności * 2011–2017: do 2013 r. obserwujemy proces dywergencyjny, a później następuje względna stabilizacja, osiągnięta przed rokiem 2011 spójność się cofa, późniejszy wzrost centrów, a sytuacja peryferii się nie poprawia Wnioski Oddalenie terytorialne od centrum zdaje się obecnie stanowić główną barierę dla przedsiębiorczości i wzrostu. Dotychczasowy model inwestowania w „motory rozwoju” jest nietrafiony. Proces dyfuzji jest istotnie zaburzony przez bariery komunikacyjne, co sprawia, że niektóre obszary czerpią z obecnego modelu nieproporcjonalnie mniej niż inne. 08.01 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 Warszawa 2019 Rozwój społecznie wrażliwy i terytorialnie zrównoważony (na lata 2014-2020) Monitoring rozwoj obszarów wiejskich. Etap IV Forum Inicjatywy Rozwojowych. Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Stanny, Rosner, Komorowski MROW Rozwój obszarów wiejskich * badania w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich * 11 elementów składowych, które decydują o rozwoju * źródła Rozwój obszarów wiejskich - proces ewolucji struktur wiejskich w kierunku powstawania środowiska społecznego przyjaznego mieszkańcom Poziom rozwoju - osiągnięty stopień zaawansowania procesu przekształcenia środowiska społecznego i gospodarczego w określonym powyżej kierunku, pewna informacja o stanie rzeczy w danym momencie Potrzeba uwzględnienia zmian administracyjnych * 49% ocena sytuacji gospodarczej * 35% społecznej * 10% przestrzennej * 6% warunki mieszkaniowe I Dostępność przestrzenna gminy * dostępność ogólna lub: transportowa, rynku pracy itp * głównymi cechami dostępności są czas i przestrzeń nr wskaźnik wartość dynamika 2014-2022 W1 Przeciętny czas potrzebny na dojazd do miasta wojewódzkiego zmiana o 10 min W2 Przeciętny czas dojazdu do najbliższego miasta powiatowego o znaczącej roli dla rynku pracy brak zmian W3 Odsetek sołectw w gminie skomunikowanych z transportem publicznym śr 83,3% W4 Odsetek sołectw do których dochodzi droga o utwardzonej nawierzchni śr 99,5% brak zmian W5 Liczba zarejestrowanych samochodów osobowych ogółem na 100 mieszkańców śr 61,5%, znaczny udział pojazdów archiwalnych - nie wyrejestrowanych 26% wzrost o 14,9% W6 Odsetek starych samochodów (przed 2009) w ogólnej liczbie zarejestrowanych aut śr 90,4% wzrost o 4,2% Syntetyczna miara oceny (DP) II Stopień dezagraryzacji * zmniejszanie funkcji rolniczej, odchodzenie od modelu wsi monofunkcyjnej w kierunku wielofunkcyjnej * w Polsce zatrudnienie w rolnictwie 8% zatrudnionych - mieszkańcy wsi 19% (GUS) W7 Udział podmiotów gospodarczych pozarolniczych w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych śr 36,7%, na zachodzie duża, na wschodzie mała wzrost 6,5% W8 Wpływ z podatków CIT i PIT do budżetu gminy przypadający na 1 zł wpływu z podatku rolnego śr 8,6% W9 Liczba świadczeniobiorców emerytur KRUS na 100 osób w wieku poprodukcyjnym śr 24,7% spadek o 10,6% Syntetyczny DA - zachód wysoki, wschód niski III Sektor rolniczy Typy rolnictwa wg liczby segmentów jego struktury przestrzennej o poziomie poniżej średniej krajowej (2010): (liczba minusów) * 0 - brak niskich poziomów cech: 3 woj (kuj-pom, opolskie, wielkopolskie) i 58 powiatów * 1: woj. pomorskie (cechy STR-ROL) i warm-maz (cechy TCH-ROL) oraz 37 powiatów * 2: łódzkie (AG-ROL i STR-ROL) i zachpom (UZ-ROL i TCH-ROL) oraz 67 powiatów * 3: lubelskie (AG-ROL, STR-ROL i PD-ROL), lubuskie (JUZ-ROL, TCH-ROL, ), mazowieckie PSR 2020 - Wynik spisów powszechnych jako źródło informacji nt rolnictwa Metody spisu: * samospis internetowy 18,7% * infolinia spisowa 17,8% * przez rachmistrzów 63,5% Do działalności rolniczej prowadzonej przez gospodarstwo rolne zaliczono: * uprawę roślin (wszystkie uprawy rolne, grzyby jadalne, warzywnictwo i ogrodnictwo, szkółkarstwo, hodowlę i nasiennictwo roślin rolniczych i ogrodniczych) * chów i hodowlę zwierząt gospodarskich * utrzymanie gruntów rolnych, już niewykorzystanych do celów produkcyjnych, wg zasad dobrej kultury rolnej (zgodnie z normami) Dwudzielna agregacja danych spisowych: * wg siedziby użytkownika gospodarstwa indywidualnego - adres zamieszkania użytkownika, adres nie zawsze jest adresem zameldowania * wg siedziby gospodarstwa - siedlisko gospodarstwa (budynek mieszkalny oraz budynki gospodarskie i urządzenia służące do produkcji rolnej), a w przypadku braku siedliska, największa część gospodarstwa rolnego, adres siedziby gospodarstwa nie zawsze jest taki sam jak adres użytkownika Użytkownik gospodarstwa rolnego - za użytkownika gospodarstwa rolnego uważa się osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie użytkującą gospodarstwo rolne (tj. na której rachunek i w której imieniu gospodarstwo jest prowadzone i która jest odpowiedzialna za gospodarstwo prawnie i ekonomicznie), niezależnie od tego, czy jest właścicielem, dzierżawcą tego gospodarstwa czy też użytkuje je z innego tytułu i niezależnie od tego, czy grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego są położone na terenie jednej czy kilku gmin. Użytki rolne pozostałe - użytki wyłączone z produkcji i płodozmianu, jednak znajdujące się w kondycji pozwalającej na ich szybką i przy poniesieniu niewielkich nakładów rekultywację. Jeśli tak nie jest, należy ich powierzchnię ująć w pozostałych gruntach. Struktura rolniczego użytkowania ziemi: * grunty orne * grunty ugorowane Ogrody przydomowe - powierzchnie, na ogół koło domu, wykorzystywane do uprawy roślin przeznaczonych do spożycia przez gospodarstwo domowe rolnika. Nie należy tu ujmować powierzchni ogrodów ozdobnych, trawników, czy terenu wykorzystywanego w celach rekreacyjnych. Rozwinięty sektor rolniczy ma relatywnie duże obszarowo gospodarstwa rolne (W10), o stosunkowo racjonalnym rozłogu (W11), prowadzone przez osoby względnie młode (w12), lepiej wykształcone, potrafiące znaleźć potrzebne im informacje/ Rolnik - osoba fizyczna lub prawna (lub grupa osób) która prowadzi działalność rolniczą, bez względu na status prawny, której gospodarstwo znajduje się na terytorium RP Gospodarstwo rolne - wszystkie jednostki produkcyjne zarządzane przez rolnika, które znajdują się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o łącznej powierzchni nie mniejszej niż 1 ha Działka rolna - zwarty obszar gruntu, zgłoszony przez jednego rolnika i obejmujący nie więcej niż jedną grupę upraw, o powierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha. Jednak w przypadku, gdy wymagane jest oddzielne zgłoszenie użytkowania pewnego obszaru w ramach gruntów objętych grupą upraw, działka rolna jest ograniczona na podstawie tego konkretnego użytkowania. Działka rolna może byd położona na całej działce ewidencyjnej lub jej części albo na kilku przylegających do siebie działkach ewidencyjnych. Problem zagospodarowania gruntów dawnych PGR: * obecnie realizowane przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa od 2018, wcześniej Agencję Nieruchomości Rolnych i Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa * 2003 - uchwalenie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, preferencje dla rodzinnych gospodarstw rolnych (próg do 300 ha UR) * 2011 - nowelizacja ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, wyłączenie 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotami umów dzierżawy wśród gospodarstw o powierzchni powyżej 300 ha W10 Średni obszar gospodarstwa (w ha) składającego wniosek o płatności bezpośrednie śr 8,4 ha W11 Liczba działek na 100 ha gruntów gospodarstw rolnych śr 76,9 dz., więcej na południowym wschodzie wzrost o 1,1 dz. W12 Odsetek składających wnioski o płatności bezpośrednie w wieku do 40 lat w ogólnej liczbie wnioskodawców śr 25,5% wzrost o 4,6% Syntetyczna miara oceny w zakresie charakterystyki funkcji rolniczej (SR) IV Sektor pozarolniczy Wzmacnianie pozarolniczego rynku pracy i związanych z nim pozarolniczych funkcji gospodarczych jest wyznacznikiem postępu cywilizacyjnego. Taki kierunek zmian jest efektem z jednej strony spadku w strukturze społeczno-zawodowej rangi rolnictwa (efekt koncentracji ziemi, wzrostu mechanizacji i in), a z drugiej wzrostu pozarolniczych funkcji. Główne koncepcje: * wielofunkcyjny rozwój obszar wiejskich * wielofunkcyjny rozwój rolnictwa - podejmowanie działalności pozarolniczej przez gospodarstwo rolne 1. Tworzenie nowych miejsc pracy w zawodach pozarolniczych, również związanych z rolnictwem 2. Tworzenie warunków takich, aby zamierzenia te mogły być realizowane poprzez: * rozwój infrastruktury technicznej i społecznej * pobudzenie aktywności……….. W13 Liczba podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON na 1000 osób w wieku produkcyjnym REGON - Krajowy Rejestr Urzędowy Podmiotów Gospodarki Narodowej śr 124,9 podm wzrost o 31,1 podm W14 Liczba podatników prowadzących działalność gospodarczą i rozliczających się podatkiem PIT oraz płatników CIT na 1000 mieszkańców śr 49,9 podat wzrost o 6,1 podat. W15 Odsetek podmiotów świadczących usługi publiczne w ogólnej liczbie podmiotów zarejestrowanych w systemie REGON śr 10,8% Symetryczna miara oceny w zakresie rozwoju funkcji pozarolniczych (SPR) V Lokalne finanse publiczne (F) Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem. Znaczący wpływ nowych instrumentów na sytuację finansową mieszkańców: * środki perspektywy finansowej UE na lata 2014-2020 * wprowadzenie świadczenia wychowawczego 500+ (800+) W16 Udział procentowy dochodów własnych gmin w dochodach ogółem śr 34% W17 Wskaźnik G w relacji do średniej krajowej - relacja między wskaźnikiem określającym wielkość dochodów podatkowych gminy na 1 mieszkańca a analogicznym wskaźnikiem obliczonym dla ogółu gmin w kraju śr 65,9 wzrost o 3,6 W18 Dochody budżetów gmin z podatków PIT i CIT na mieszkańca śr 576,8 zł wzrost o 319,4 zł W19 Udział procentowy środków na finansowanie oraz współfinansowanie programów i projektów unijnych w dochodach gminy śr 3,6% spadek o 5,6% W20 Udział procentowy wydatków majątkowych w ogóle wydatków budżetu gminy śr 16,3% spadek o 6,1% VI Problematyka demograficzna Zaludnienie i struktura demograficzna ludności pośrednio oddziałują na rozwój, czego wyrazem są migracje - mieszkańcy obszarów słabiej rozwiniętych wykazują skłonność do migracji w kierunku miejsc…………….. W21 Odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym 19,2% wzrost o 3,4% W22 Współczynnik feminizacji w wieku najwyższej dzietności 25-34 lata (liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn) 92,2 wzrost o 1,2 W23 Wskaźnik relacji dzieci (0-14) - starzy (60+) śr 0,7 spadek o 0,2 W24 Przyrost naturalny na 100 mieszkańców VII Stopień zrównoważenia rynku pracy Specyfika lokalnego rynku pracy na obszarach wiejskich * szczególna pozycja rodzinnych gospodarstw rolnych w warunkach braku miejsc pracy poza rolnictwem * znaczący udział tzw migracji wahadłowych - codziennych dojazdów do pracy Problem analizy struktury społeczno-zawodowej ludności wiejskiej Rynek pracy przykład woj. kuj-pom * łączna analiza baz danych GUS - aktywność ekonomiczna ludności woj kuj pom stan w 2010 * łączna analiza baz danych GUS - pracujący w rolnictwie w odsetku ogólnej liczbie ludności aktywnej zawodowo w 2010 r. W25 Odsetek bezrobotnych zarejestrowanych wśród ludności w wieku produkcyjnym (bez zatrudnienia w szarej strefie gospodarki i bezrobocia ukrytego w rolnictwie) śr 4,1% spadek o 4,5% W26 Wskaźnik starości zasobów pracy - udział % osób w wieku niemobilnym produkcyjnym (45 lat i więcej) w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym śr 37,2% wzrost o 0,8% W27 Wskaźnik atrakcyjności migracyjnej dla migracji wewnętrznych śr - 0,1 W28 Ubezpieczeni (płacący składki) w KRUS na 100 ha użytków rolnych śr 8,1 spadek o 2,9 Syntetyczna miara oceny w zakresie stopnia zróżnicowania rynku pracy VIII Problematyka edukacyjna (E) Odpowiednie przygotowanie edukacyjne pozytywnie wpływa na funkcjonowanie ekonomiczne oraz społeczne jednostek i zbiorowości. Nie tylko przekłada się na rozwój tzw. kompetencji obywatelskich, ………. Wzrost aspiracji edukacyjnych mieszkańców wsi, np udział młodzieży kontynuującej naukę w liceach: * młodzież wiejska 45% (2003) do 57% (2015) * młodzież miejska 63% do 65% Uwarunkowania: * reformy systemu edukacji (1999 - wprowadzenie gimnazjów, 2017 - powrót do kształtu szkolnictwa z końca ubiegłego stulecia) * presja demograficzna - spadek liczby uczniów szkół podstawowych w latach 2003-2015 o 27% (w miastach o 14%) - konieczność redukcji sieci szkół W29 Odsetek dzieci uczęszczających do przedszkola 3-5 lat śr 75,7% wzrost o 27,4% W30 Współczynnik skolaryzacji brutto na poziomie szkoły podstawowej - relacja liczby uczniów wszystkich szkół podstawowych w danej gminie do całkowitej liczbie dzieci w tej gminie w wieku odpowiadającemu temu szczeblowi edukacji (7-15) śr 88,7 spadek o 8,5 W31 Wyniki egzaminów gimnazjalnych (brak w etapie 4, likwidacja gimnazjów) W32 Średni wynik (w % możliwych do zdobycia pkt) z egzaminu po szkole podstawowej z matematyki i j. polskiego śr 50,7 W33 Odsetek radnych z wykształceniem wyższym i średnim (na podstawie wyborów samorządowych w 2018) śr 73,3% wzrost o 1,9% Symetryczna miara oceny w zakresie problematyki edukacyjnej IX Aktywność społeczna (AS) Skłonność do włączania się w sprawy uważane za słuszne, umiejętność do samoorganizacji dla realizacji celów (które nie przynoszą osobistych………… W34 Frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych śr 55,8% wzrost o 2,5% W35 Frekwencja wyborcza w wyborach prezydenckich śr 60,6% wzrost o 11,9% W36 Liczba organizacji pozarządowych na 10 tys ludności razem z ochotniczymi strażami pożarnymi 33 org. wzrost o 9,2% W37 Odsetek podatników PIT przekazujących 1% na organizacje pożytku publicznego śr 47,7% wzrost o 14,5% W38 Wartość wniosków o dofinansowanie projektów współfinansowanych ze środków Unii E na lata 2014-2020 na 1 mieszkańca (zł) 4313 zł W39 Liczba wniosków o dofinansowanie projektów w ramach podejścia LEADER (jedno z działań PROW) na lata 201402020 złożonych za pośrednictwem LGD (Lokalna Grupa Działania) na 10 tys. mieszkańców 10,6 wn. wzrost o 2,2% Symetryczna miara oceny w zakresie aktywności społecznej (AS) X Spójność i zamożność społeczności lokalnej Zestaw wskaźników empirycznych charakteryzujących: * poziom zamożności (jeden z celów rozwoju i mierzonej wg wskaźników związanych z dochodami) * skalę wsparcia ludności uboższej * kompetencje mieszkańców wpływające na ich sprawne poruszanie się w warunkach globalizacji W40 Średni roczny dochód podatników podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) 35,2 tys zł W41 Odsetek osób długotrwale (10 mcy) bezrobotnych wśród ludności w wieku produkcyjnym 1,9% W42 Odsetek osób w rodzinach objętych systemem pomocy społecznej (gł. zasiłki) 6,1% W43 Udział lokali mieszkalnych z dostępem do internetu 76,1% W44 Średni wynik z egzaminu po szkole podstawowej z języka obcego nowożytnego 49,4% Syntetyczna miara oceny w zakresie spójności i zamożności społeczności lokalnej (SiZ) XI Elementy warunków mieszkaniowych Stan techniczno-sanitarny budynku i mieszkania oraz W45 Odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje centralnego ogrzewania 69,7% wzrost o 7,1% W46 Odsetek mieszkań zamieszkałych stale wyposażonych w ustęp spłukiwany 87,1% wzrost o 12,3% W47 Powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 mieszkańca 28,5 m2 Syntetyczna miara oceny w zakresie elementów warunków mieszkaniowych (WM) Ogólny poziom rozwoju społeczno-gospodarczego Badania rolnictwa dotyczą szeregu cech wewnętrznych (społ-własnościowych, organizacyjno-technicznych, strukturalnych i produkcyjnych), analizowanych w odniesieniu do warunków zewnętrznych rolnictwa (przyrodniczych i pozaprzyrodniczych) Grupy cech wewnętrznych rolnictwa: 1. Jakość i użytkowanie ziemi - cechy struktury użytkowania ziemi i przyrodniczo-ekologiczne Udział gruntów o znacznej randze przyrodniczo-ekologicznej w ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych (lasy, użytki zielone i grunty ugorowane) duży udział w górach - ekologizacja rolnictwa, agroturystyka, nie proponować chemizacji bo to walory Grunty gospodarstw rolnych o znacznej randze przyrodniczo-ekologicznej - udział gruntów objętych strefami priorytetowymi programu rolnośrodowiskowego w ogólnej powierzchni UR Grunty gospodarstw rolnych o znacznej randze przyrodniczo-ekologicznej - udział gleb V i VI klas bonitacyjnych w ogólnej powierzchni użytków rolnych Wskaźnik poziomu rolnictwa w zakresie cech jakości i użytkowania ziemi (JUZ-ROL) 2. Struktura agrarna - cechy struktury własnościowej i obszarowej gospodarstw rolnych oraz rozdrobnienia gruntów Udział gospodarstw rolnych o powierzchni użytków rolnych 50 ha i więcej w ogólnej powierzchni gospodarstw rolnych w Polsce północny zachód duże powierzchnie, południowy wschód małe Przeciętna powierzchnia ogólna gospodarstw w Polsce Przeciętna powierzchnia działki w ha UR Wskaźnik poziomu struktury agrarnej 3. Cechy społeczno-demograficzne rolnictwa - nakłady pracy ludzkiej, struktura demograficzna kierowników gospodarstw rolnych oraz ich poziomu wykształcenia Wskaźnik nakładów pracy w rolnictwie: Liczba osób pracujących na 100 ha użytków rolnych w gospodarstwach prowadzących działalność rolniczą (destymulanta) podkarpackie, małopolskie Udział osób w jednostkach AWU pracujących na 1 pełny etat w ogólnej liczbie pracujących w jednostkach AWU w indywidualnych gospodarstwach rolnych Wskaźnik poziomu demograficznego w rolnictwie: Udział osób w wieku do 34 lat w ogólnej liczbie kierowników gospodarstw rolnych Przeciętny wiek kierownika gosp. rolnego (destymulanta) Wskaźnik poziomu wykształcenia kierowników gospodarstw rolnych: Wykształcenie: udział osób z wykształceniem rolniczym w ogólnej liczbie kierowników gosp. rolnych z jakiegoś powodu tylko wokół Poznania Udział osób z wyksz średnim, policealnym i wyższym w ogólnej liczbie kierowników gosp. rolnych prowadzących działalność rolniczą Wskaźnik poziomu rolnictwa w zakresie cech społeczno-demograficznych 4. Wyposażenie techniczne gospodarstw rolnych - mechanizacja, chemizacja i gospodarka wodna Wskaźnik mechanizacji rolnictwa: Liczba jednostek mechanizacji rolnictwa na 1 gosp. rol. Liczba maszyn współpracujących z ciągnikiem w przeliczeniu na 1 ciągnik Liczba kombajnów / 100 ha Wskaźnik chemizacji rolnictwa: Zużycie nawozów mineralnych i wapniowych (razem) w kg czystego składnika na 100 ha UR Gosp. rol. stosujące cośtam (nawozy?) mineralne Wskaźnik poziomu gospodarki wodnej w rolnictwie: grunty, które mogą być nawadniane przy istniejących zasobach wody i z wykorzystaniem posiadanych przez gospodarstwo urządzeń nawadniających w % UR 5. Struktura produkcji rolniczej - cechy dotyczące struktury zasiewów i chowu zwierząt gospodarskich Wskaźnik poziomu rolnictwa w zakresie struktury produkcji rolniczej? Udział intensywnych kierunków produkcji polowej w ogólnej powierzchni użytków rolnych Udział produkcji zwierzęcej w produkcji globalnej rolnictwa 6. Cechy produkcyjno-dochodowe rolnictwa - cechy produkcyjne rolnictwa oraz oceny sytuacji dochodowej gospodarstw rolnych Produkcja globalna rolnictwa w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych Produkcja globalna rolnictwa w przeliczeniu na 1 gospod. rol. prowadzące działalność rolniczą Produkcja globalna rolnictwa w przeliczeniu na 1 pracującego w rolnictwie na 1 etat (produktywność pracy) Wskaźnik cech produkcyjnych rolnictwa Udział gosp. prowadzących działalność rolniczą w ogólnej liczbie ?czegoś Udz gosp rol o przeważających dochodach z działalności rolniczej w ogólnej liczbie indywidualnych gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą Wskaźnik dochodowości gospodarstw rolnych Poziom rolnictwa w zakresie cech produkcyjno-dochodowych Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 Kapitał terytorialny – zbiór elementów stanowiących o potencjale terytorium, na który składają się zasoby materialne i niematerialne, czynniki instytucjonalne oraz sposób interakcji pomiędzy nimi. Analiza kapitału terytorialnego jest niezbędna do zidentyfikowania potencjału endogenicznego danego terytorium. Kapitał terytorialny jest jednym z najważniejszych wyznaczników pozycji konkurencyjnej terytorium, a zarazem kluczowych czynników dla zapewnienia długookresowego rozwoju. Kontrakt programowy – mechanizm uzgodnień pomiędzy ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego a zarządem województwa, określający zasady, kierunki i warunki dofinansowania programów operacyjnych służących realizacji umowy partnerstwa w zakresie polityki spójności na lata 2021-2027 opracowanych przez zarząd województwa, w tym przedsięwzięcia priorytetowe realizowane w tych programach. Kontrakt sektorowy – mechanizm uzgodnień pomiędzy ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego, ministrem właściwym ze względu na zakres objęty kontraktem sektorowym a zarządem województwa/zarządami województw, określający zasady realizacji programów rozwoju przygotowywanych przez właściwych ministrów w zakresie interwencji ukierunkowanej terytorialnie. Miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze – miasta powyżej 20 tys. mieszkańców z wyłączeniem miast wojewódzkich oraz miasta z liczbą ludności pomiędzy 15-20 tys. mieszkańców będące stolicami powiatów. Kategoria miast średnich obejmuje miasta różnej wielkości, w których występuje tracenie funkcji w następujących obszarach: gospodarczych funkcji kontrolnych, przemysłowych, turystycznych, handlowych, kultury, dostępności do szkolnictwa wyższego oraz zagrożenia depopulacją. Obszar strategicznej interwencji (OSI) – wskazany w strategii rozwoju obszar o zidentyfikowanych lub potencjalnych powiązaniach funkcjonalnych lub o szczególnych warunkach społecznych, gospodarczych lub przestrzennych, decydujących o występowaniu barier rozwoju lub trwałych, możliwych do aktywowania, potencjałów rozwojowych, do którego kierowana jest interwencja publiczna łącząca inwestycje finansowane z różnych źródeł, w tym w szczególności gospodarcze, infrastrukturalne i w zasoby ludzkie, lub rozwiązania regulacyjne. Obszary zagrożone trwałą marginalizacją – zróżnicowane przestrzenne pod względem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, jak i funkcji gospodarczych skupiska gmin wiejskich i powiązanych z nimi funkcjonalnie małych miast, w których nastąpiła kumulacja negatywnych zjawisk społecznych i ekonomicznych. Obszary te zostały wyznaczone na podstawie wielowskaźnikowej metodyki opracowanej na potrzeby SOR Obszar zdegradowany – obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych oraz ekonomicznych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych lub technicznych. Ustawa o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1398) w art. 9 ust. 1 formułuje przesłanki, które należy uwzględnić przy wyznaczaniu obszaru zdegradowanego. Najczęściej za obszary zdegradowane uznaje się niektóre fragmenty miast, choć problem może dotyczyć również obszarów wiejskich. Potencjał endogeniczny - specyficzna dla danego obszaru cecha, która może być podstawą jego dalszego rozwoju (przynoszącą korzyści społeczne i ekonomiczne) nie tylko ze względu na obiektywnie korzystne uwarunkowanie, które stanowi, ale często także ze względu na fakt odróżniania danego obszaru od jego sąsiedztwa (potencjał endogeniczny jako cecha różnicująca obszary). Potencjał endogeniczny może być przewagą konkurencyjną i w ujęciu regionalnym może stanowić podstawę do budowy specjalizacji gospodarczej, natomiast w ujęciu lokalnym - powinien być podstawą dla budowy strategii rozwoju. Porozumienie terytorialne – umowa zawierana pomiędzy zarządem województwa albo ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego a lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego lub ich związkami, określająca w szczególności przedsięwzięcia priorytetowe, które mają istotne znaczenie dla rozwoju jednostek samorządu terytorialnego objętych porozumieniem. Powiązania funkcjonalne – istotne powiązania strukturalno-przestrzenne, społeczno-ekonomiczne, infrastrukturalne lub inne stanowiące o potencjale terytorialnym – charakterze, dynamice, szansach i możliwościach rozwoju danego terytorium. Celem identyfikacji powiązań funkcjonalnych jest lepsze adresowanie działań rozwojowych i efektywniejsze wykorzystywanie dostępnych zasobów materialnych i niematerialnych. Subregion (poziom ponadlokalny; podregion) – część regionu (województwa) składająca się z grupy gmin lub gmin i powiatów wyodrębniona ze względu na zespół charakterystycznych cech i powiązań funkcjonalnych przez zarząd województwa w porozumieniu z tworzącymi ten obszar lokalnymi JST Wymiar makroregionalny - odnosi się do regionów europejskich o zbliżonych cechach fizycznogeograficznych, współpracujących ze sobą w ramach strategii makroregionalnych UE (np. Strategia UE dla Regionu Morza Bałtyckiego). Wymiar ponadregionalny – odnosi się do przylegających regionów (województw), współpracujących ze sobą w ramach nieobligatoryjnych strategii ponadregionalnych (np. Strategia Rozwoju Polski Południowej do roku 2020). ZASADY POLITYKI REGIONALNEJ Dla zapewnienia jak najwyższej efektywności i skuteczności prowadzonych działań w KSRR konieczne jest kierowanie się określonymi zasadami polityki regionalnej, regulującymi sposób postępowania i obszary współpracy wszystkich interesariuszy włączonych w realizację Strategii. Zasady te określają główne reguły dla planowania i realizacji działań na rzecz rozwoju regionalnego począwszy od określania celów i priorytetów, poprzez ich wdrażanie, aż po monitorowanie i ocenę efektów. Zasada 1: Subsydiarność Każde działanie poszczególnych polityk rozwojowych, w tym zwłaszcza polityki regionalnej, jest zaprogramowane i realizowane na możliwie najniższym, ale jednocześnie efektywnym dla danego zagadnienia, poziomie administracyjnym. Przykład praktycznego zastosowania zasady: * strategia rozwoju ponadlokalnego, jako przykład określania celów i priorytetyzacji działań rozwojowych na możliwie najniższym poziomie samorządu terytorialnego. Zasada 2: Zintegrowane podejście terytorialne Punktem odniesienia dla działań prowadzonych w ramach polityki regionalnej jest terytorium, charakteryzujące się określonym zbiorem cech: społecznych, przestrzennych, środowiskowych, gospodarczych. Cechy te określają potencjał rozwojowy regionu, w tym zasoby, bariery oraz potrzeby rozwojowe, które odróżniają go od innych terytoriów. Zintegrowane podejście terytorialne polega na dopasowaniu interwencji do specyfiki danego obszaru, tak aby precyzyjnie odpowiadała ona na różnorodne potrzeby rozwojowe tego terytorium. Oznacza to potrzebę uwzględnienia kontekstu terytorialnego na etapie programowania, realizacji i monitorowania interwencji oraz lepszej koordynacji działań i dostępnych środków finansowych. Podejście to zakłada również konieczność zaprogramowania instrumentów łączących działania o charakterze twardym oraz miękkim, które będą wdrażane we współpracy i w partnerstwie pomiędzy administracją publiczną i interesariuszami lokalnymi (społeczno-gospodarczymi). Przykłady praktycznego zastosowania zasady: * pakiet działań integrujący różnego rodzaju projekty, np. infrastrukturalne, społeczne, edukacyjne, ochrony środowiska (wdrażany np. w ramach Programu 2020+). Zasada 3: Partnerstwo i współpraca Zasada ta obejmuje budowanie kultury partnerstwa i współpracy ukierunkowanej na świadome i ustrukturyzowane współdziałanie ludzi, instytucji i organizacji oraz lepszą koordynację prowadzonych przez nich działań na rzecz rozwoju. Zasada dotyczy również zawiązywania trwałych relacji opartych na zaufaniu, zarówno w ujęciu wertykalnym pomiędzy instytucjami krajowymi, wojewódzkimi i lokalnymi, jak i horyzontalnym - pomiędzy administracją publiczną i różnymi interesariuszami, z włączeniem sektora prywatnego i społecznego. Partnerstwo i współpraca opierają się na partycypacji rozumianej jako realny udział obywateli w podejmowaniu decyzji dotyczących regionu, na każdym etapie. Zasada ta rozumiana jest jako współudział, współdecydowanie i współodpowiedzialność podmiotów w tworzeniu polityki i osiąganiu jej celów w modelu wieloszczeblowego zarządzania rozwojem. Współpracy różnych podmiotów w systemie realizacji KSRR powinna również towarzyszyć transparentność. Oznacza ona jawność i przejrzystość, w tym informowanie o zakresie odpowiedzialności podmiotów uczestniczących w sprawach publicznych, procesach decyzyjnych, działaniach wszystkich instytucji publicznych, efektach podejmowanych działań i wynikach monitoringu, a także mechanizmach wydatkowania funduszy publicznych. Przykłady praktycznego zastosowania zasady: * partnerstwa miejsko-wiejskie, projekty partnerskie np. realizujące usługi publiczne. Zasada 4: Koncentracja terytorialna i tematyczna Koncentracja terytorialna rozumiana jest jako ukierunkowanie interwencji w ramach polityki regionalnej na rzecz wsparcia ograniczonej liczby terytoriów. Każdy obszar charakteryzuje się określonymi wyzwaniami, barierami bądź potencjałami, których rozwój jest szczególnie istotny z punktu widzenia spójności regionu bądź kraju. Obszary te wyróżniają się zestawem cech (funkcjonalnych, społeczno-gospodarczych, przestrzennych i innych), które wyraźnie w sposób pozytywny lub negatywny wyodrębniają je z otoczenia, pozwalając określić granice tego obszaru. Zapewnienie realnej koncentracji terytorialnej oznacza, że obszar interwencji nie pokrywa całego regionu bądź kraju. Z kolei koncentracja tematyczna polega na skoncentrowaniu zasobów, środków i działań na ograniczonej liczbie dziedzin wsparcia, priorytetowych z punktu widzenia rozwoju kraju i poszczególnych regionów. Zasada ta oznacza wspieranie tych branż, dziedzin, sektorów i nisz, które z uwagi na posiadany potencjał pozwalają na budowanie rzeczywistej przewagi konkurencyjnej danego obszaru w skali regionalnej, krajowej bądź międzynarodowej oraz stanowią siłę napędową dla rozwoju gospodarczego. Przykłady praktycznego zastosowania zasady: * koncentracja terytorialna wsparcia na obszarach strategicznej interwencji (OSI) * koncentracja tematyczna na wsparciu RIS KSRR wskazuje OSI z punktu widzenia realizacji polityki regionalnej (miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze i obszary zagrożone trwałą marginalizacją), które zostaną uwzględnione w krajowych i regionalnych strategiach rozwoju (m.in. poprzez wskazanie dedykowanych im działań). Oprócz tego KSRR wskazuje również wschodnią Polskę i Śląsk jako OSI wymagające ukierunkowanego wsparcia z poziomu kraju (Program Polska Wschodnia+, Program dla Śląska). Regiony mogą – zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i potrzebami wyznaczać swoje obszary strategicznej interwencji jako odpowiedź na problemy rozwojowe, o ile będzie to wiązało się z zapewnieniem konkretnych instrumentów wsparcia lub mechanizmów uzgodnień. Przy określaniu OSI oraz zakresu kierowanej do nich interwencji należy brać pod uwagę występujące na ich terenie uwarunkowania oraz powiązania funkcjonalne (wynikające np. z dostępu do rynku pracy, usług publicznych, zasobów środowiska, infrastruktury technicznej). Pozwalają one na identyfikację występujących na danym terenie problemów, barier lub potencjałów, co w konsekwencji prowadzi do wyboru zasięgu obszarów strategicznej interwencji, do których adresowane będą instrumenty wdrożeniowe, odpowiadające na ich potrzeby rozwojowe. Zasada 5: Podejmowanie decyzji w oparciu o dowody Zasada ta oznacza, że planowane działania powinny opierać się na danych w celu zapewnienia i utrzymania wysokich standardów w zarządzaniu i realizacji polityki regionalnej. Kluczowe znaczenie ma prowadzenie polityki w oparciu o zdobyte doświadczenia, zgromadzone dane, wnioski, rekomendacje, analizy oraz ocenę jej efektywności. Zasada ta dotyczy także prowadzenia analiz prospektywnych, polegających na projektowaniu oceny oddziaływania równolegle z definiowaniem podstawowych założeń polityki, które jasno określą oczekiwane rezultaty oraz powiązania między środkami i celami polityki regionalnej w określonym horyzoncie czasowym. Dla realizacji tej zasady niezbędne jest funkcjonowanie odpowiedniego zaplecza analitycznego dedykowanego kształtowaniu i ocenie polityk publicznych. Przykłady praktycznego zastosowania zasady: * raport nt. rozwoju regionalnego Polski * ewaluacja dokonywana na różnych etapach realizacji strategii (ex-ante, on-going, ex-post) * przeprowadzanie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko w odniesieniu do projektów dokumentów wymagających tej oceny oraz ocen oddziaływania na środowisko w przypadku przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko Zasada 6: Warunkowość W ramach tej zasady wsparcie publiczne jest udzielane tylko po spełnieniu określonych warunków. Warunkowość obejmuje konieczność spełnienia określonych kryteriów na różnych etapach przygotowywania dokumentów operacyjnych wynikających z systemu wdrażania strategii. Podstawą warunkowego przekazywania wsparcia na początku procesu planowania interwencji będzie spełnienie warunków wstępnych stawianych jego adresatom, beneficjentom wsparcia. Należą do nich chociażby konieczność partycypacji finansowej, wymóg przygotowania odpowiedniego dokumentu strategicznego czy planistycznego, albo obowiązek dzielenia się nabytą wiedzą z innymi samorządami lub instytucjami. Przykłady praktycznego zastosowania zasady: * warunkiem wstępnym udzielenia wsparcia jest np. konieczność partycypacji finansowej, przygotowania odpowiedniego planu działań, zaangażowania partnerów, przeprowadzenia konsultacji wśród lokalnej społeczności, przeprowadzenia analizy opłacalności danego przedsięwzięcia, oceny własnej zdolności inwestycyjnej tj. własnej kondycji finansowej, czyli zdolności do utrzymania infrastruktury bez ryzyka utraty płynności bieżącej budżetu Zasada 7: Zrównoważone inwestowanie Zasada ta oznacza jednocześnie osiąganie możliwie jak najlepszych efektów przy jak najmniejszej presji na środowisko i przestrzeń oraz priorytetowe traktowanie przez samorządy zasady pierwszeństwa wtórnego użytkowania przestrzeni w procesach inwestycyjnych. Oznacza to oszczędne korzystanie z zasobów ziemi, unikanie nadmiernej zabudowy i wzrostu presji na ekosystemy oraz zaniechanie degradacji krajobrazu. Dla polityki regionalnej zrównoważone inwestowanie oznacza przede wszystkim współpracę i koordynację w takich obszarach jak: planowanie rozwoju, gospodarka przestrzenna, polityka mieszkaniowa, transportowa, ochrona przyrody i jakość powietrza. Zasada ta promuje również budowanie gospodarki o obiegu zamkniętym, która maksymalizuje efektywne wykorzystanie zasobów i ogranicza wytwarzanie odpadów. Celem wszystkich tych działań jest zachowanie zasobów ziemi w jak najlepszym stanie dla przyszłych pokoleń. Zrównoważone inwestowanie wpisuje się również w zasadę trwałego, odpowiedzialnego i zrównoważonego rozwoju, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być realizowane bez umniejszania szans przyszłych pokoleń, poprzez odpowiednie kształtowanie relacji pomiędzy konkurencyjnością gospodarki, dbałością o środowisko oraz jakością życia. Przykłady praktycznego zastosowania zasady: * współpraca gmin w zakresie wspólnego planowania przestrzeni, np. planowanie zwartej zabudowy, bilansowanie potrzeb w zakresie rozwoju mieszkalnictwa i infrastruktury komunalnej czy też organizowanie możliwości poruszania się przez rowerzystów i pieszych w centrach miast * współpraca gmin w ramach wspólnie opracowywanych planów transportu publicznego zgodnie z poszanowaniem środowiska naturalnego * uwzględnianie aspektów środowiskowych i przestrzennych w inwestycjach 22.01 kuj-pom górą yyyyyyy Typologia obszarów wiejskich Dwa porządki decydujące o przestrzennym zróżnicowaniu rozwoju obszarów wiejskich: * centrum-peryferie * historyczny Zaliczenie: * 6 grup rolniczych * 11 grup 4coś cech * 2 pytania z książeczki słowniczek 19-20 najważniejsze hasła * zasady polityki regionalnej, wyzwania? Oto uproszczone zasady polityki regionalnej: Subsydiarność – decyzje powinny być podejmowane jak najbliżej ludzi, czyli na najniższym, ale skutecznym poziomie administracyjnym. Zintegrowane podejście terytorialne – działania muszą uwzględniać specyfikę danego regionu, jego potrzeby i potencjał, łącząc różne obszary, np. infrastrukturę, ekologię, edukację. Partnerstwo i współpraca – rozwój wymaga współdziałania administracji, biznesu i mieszkańców, a procesy decyzyjne powinny być transparentne i oparte na dialogu. Koncentracja terytorialna i tematyczna – wsparcie kierowane jest tam, gdzie jest najbardziej potrzebne, a środki skupiają się na kluczowych obszarach rozwoju. Podejmowanie decyzji w oparciu o dowody – polityka powinna opierać się na analizach, danych i ocenie skuteczności działań. Warunkowość – dofinansowanie i wsparcie są przyznawane tylko po spełnieniu określonych warunków, np. wkładu własnego lub przygotowania planów działań. Zrównoważone inwestowanie – rozwój musi uwzględniać ochronę środowiska, efektywne wykorzystanie zasobów i dbałość o przyszłe pokolenia.