Mga Pamilyang Pilipino: Kasalukuyang Konteksto (PDF)

**WEEK 1** **Kaugnay na Paksa 1: Impluwensiya ng Iba't Ibang Konteksto ng Pamilyang Pilipino sa Pagkatuto ng Pagpapahalaga** Ang \*\***pamilya**\*\* ay mahalagang institusyon na humuhubog sa mga pagpapahalaga ng bawat kasapi, tulad ng paggalang, pagmamahal, at responsibilidad, na nagiging gabay sa...

**WEEK 1** **Kaugnay na Paksa 1: Impluwensiya ng Iba't Ibang Konteksto ng Pamilyang Pilipino sa Pagkatuto ng Pagpapahalaga** Ang \*\***pamilya**\*\* ay mahalagang institusyon na humuhubog sa mga pagpapahalaga ng bawat kasapi, tulad ng paggalang, pagmamahal, at responsibilidad, na nagiging gabay sa kanilang mga desisyon. Sa paglipas ng panahon, ang estruktura at konsepto ng pamilyang Pilipino ay nagbabago dahil sa mga hamon ng urban at global migration, pagbabago ng papel ng kababaihan, at iba pang isyung panlipunan. Ilan sa mga pangunahing uri ng pamilyang Pilipino ay: 1\. \*\***Nukleyar na Pamilya**\*\* -- Binubuo ng ama, ina, at mga anak, kung saan ang mga magulang ang nagtuturo ng mabuting asal at pagpapahalaga. 2\. \*\***Pinalawak (Extended) na Pamilya**\*\* -- Kasama ang tatlo o higit pang henerasyon ng pamilya, kabilang ang mga lolo't lola, na nagiging dagdag na gabay sa mga pagpapahalaga ng mga bata. 3\. \*\***Joint na Pamilya**\*\* -- Magkakasamang nakatira ang magkakapatid at kanilang mga pamilya, na nagiging daan para matuto ang mga bata mula sa iba't ibang kasapi gaya ng pinsan, tiyo, at tiya. 4\. \*\***Blended na Pamilya**\*\* -- Binubuo ng mag-asawang may anak mula sa kanilang mga naunang relasyon. Mahalaga ang komunikasyon at pagsisikap upang maitaguyod ang iisang sistema ng pagpapahalaga sa mga anak. 5\. \*\***Pamilyang may Solong Magulang**\*\* -- Mag-isa ang magulang sa pagtuturo at pagtaguyod sa anak, na maaaring maging mahirap dulot ng pinansiyal at emosyonal na hamon ngunit may benepisyong nagmumula sa pagkakaroon ng isang direksyong gabay sa mga bata. Sa kabuuan, ang bawat uri ng pamilya ay may natatanging konteksto na nakaimpluwensya sa paghubog ng mga pagpapahalaga sa mga anak.. **Kaugnay na Paksa 2: Pagtukoy sa mga Pagpapahalagang Natutuhan sa Pamilya na Nagsisilbing Moral na Kompas** Bagamat nagbabago ang estruktura ng pamilyang Pilipino, mahalaga pa rin ang papel ng mga magulang sa pagtuturo ng mga pagpapahalaga sa kanilang mga anak upang lumaki silang may etikal na pamantayan at handang makisama sa iba. Ang mga sumusunod na pagpapahalaga ay pangunahing itinuro ng pamilya sa kanilang mga anak: 1\. **Pagmamahal at Suporta**-- Walang-kondisyong pagmamahal na nagdudulot ng seguridad at kagalingan. 2\. **Respeto o Paggalang** -- Paggalang sa damdamin, karapatan, at tradisyon ng iba. 3\. **Responsibilidad** -- Pagkakaroon ng kamalayan sa epekto ng sariling aksiyon. 4\. **Pagkabukas-palad** -- Pagmamalasakit at pagbibigay nang walang inaasahang kapalit. 5\. **Pangako** -- Pagpupursige at pagtatakda ng mga layunin. 6\. **Kapakumbabaan** -- Pagkilala sa sariling kahinaan at lakas. 7\. **Pasasalamat** -- Pagpapahalaga sa kabutihan ng iba at pagkilala sa mas mataas na kapangyarihan. 8\. **Katapatan** -- Pagsasabi ng katotohanan. 9\. **Pakikipagkaibigan** -- Pagsuporta at pagbabahagi ng karanasan sa iba. 10\. **Pasensya** -- Pag-unawa sa halaga ng paghihintay para sa mas matibay na gantimpala. Ang mga pagpapahalagang ito ay humuhubog sa karakter ng mga bata upang maging mabuting mamamayan sa hinaharap. **Mga Panlipunang Tradisyon at Kultura na may Impluwensiya sa Pampamilyang Pagpapahalaga** Ang **pamilya** ay [may mahalagang papel sa lipunan at malaki ang impluwensiya ng kultura at tradisyon sa paghubog ng pagpapahalaga sa bawat kasapi nito]. Ang kultura ng lipunan ay nagdidikta ng pananaw sa mga tungkulin at layunin ng pamilya, kasama na ang edukasyon, asal ng bata, at kahandaan sa paaralan. Ang mga pagpapahalaga ng isang pamilya ay ipinapasa sa kabataan sa pamamagitan ng wika, tradisyon, at paniniwala, kaya't malapit na magkaugnay ang pamilya at lipunan. Ayon kay **John Paul II**, ang pamilya ay pundasyon ng lipunan at nagsisilbing unang paaralan ng mga birtud na nagiging gabay sa pag-unlad ng mga mamamayan. Ang bawat pamilya, sa pamamagitan ng mga natatanging tradisyon at kaugalian, ay nagbibigay-buhay sa mga prinsipyong mahalaga sa kaayusan at progreso ng lipunan. **Kaugnay na Paksa 3: Pagsasabuhay sa mga Pangunahing Pagpapahalaga na Natutuhan sa Pamilya** Ang pagsasabuhay ng mga pangunahing pagpapahalagang natutuhan sa pamilya ay mahalaga sa pagkakaroon ng magandang ugnayan at pag-unlad ng karakter ng bawat kasapi. Narito ang **mga paraan kung paano isabuhay** ang mga ito: 1\. **Pagmamahal** -- Pagpapakita ng pagmamahal sa salita at gawa, tulad ng pagsasabi ng "mahal kita" o paggawa ng mga mabubuting bagay para sa pamilya. 2\. **Respeto o Paggalang** -- Pagiging magalang sa salita at kilos; pakikinig at pag-intindi sa damdamin ng iba lalo na sa oras ng hindi pagkakaunawaan. 3\. **Responsibilidad** -- Pagtanggap ng mga tungkulin at paghingi ng tawad kapag may pagkakamali, kasama ang pagtupad sa mga pangako. 4\. **Pagkabukas-palad** -- Pagbibigay ng tulong sa mga nangangailangan, kahit walang kapalit. 5\. **Pangako (Commitment)** -- Pagpanindigan sa mga salita at pagtupad sa mga pangako, kahit may mga hamon. 6\. **Kapakumbabaan** -- Pagkakaroon ng pagpapakumbaba sa pagkakamali, pagsasabing "sorry," at pagtutulungan sa bawat isa. 7\. **Pasasalamat** -- Pagpapasalamat sa kahit maliliit na bagay na nagagawa ng pamilya, at pagtingin sa mga positibong aspeto ng bawat sitwasyon. 8\. **Katapatan** -- Pagiging tapat sa salita at pagsunod sa mga alituntunin ng pamilya upang hindi mapilitang magsinungaling. 9\. **Pakikipagkaibigan** -- Pagiging mabuting kausap at pakikinig sa iba kapag kailangan nila ng suporta. 10\. **Pasensya** -- Pag-iwas sa masasakit na salita at pagkakaroon ng kontrol sa sarili kapag hindi agad natutupad ang nais, sa halip ay pag-isip ng positibong pananaw. Ang mga pagpapahalagang ito ay nagtuturo sa bawat kasapi ng pamilya na maging mas mabuting indibidwal at kasapi ng lipunan. **WEEK 2** **Mga Tungkulin ng Bawat Kasapi ng Pamilya** **Kaugnay na Paksa 1: Mga Tungkulin ng Bawat Kasapi ng Pamilya at ang Kanilang Ebolusyon sa Paglipas ng Panahon** Ang pagsasagawa ng mga tungkulin ay nagbubukas ng pintuan sa mas matatag, masaya, at makulay na samahan ng pamilyang kinabibilangan. Ang pagiging responsableng kasapi ng pamilya ay nakakatulong sa pagkakaroon ng balanse at malusog na relasyon sa tahanan. **Pagpapabasa ng Teksto 1: Pamilya sa Diskursong Pangkasarian** Ang sanaysay na **\"Pantay na Tungkulin ng mga Magulang sa Loob ng Tahanan\" ni Irish Mae Manlapaz** ay tumatalakay sa kahalagahan ng pantay na paghahati ng mga tungkulin sa loob ng pamilya, lalo na sa mga gawaing-bahay. Binibigyang-diin ng may-akda na hindi tamang ipagpasalamat o ipagdiwang ang pagtulong ng mga mister sa gawaing bahay, sapagkat ito ay bahagi ng kanilang responsibilidad bilang magulang. Ayon sa mga pag-aaral, ang mga mag-asawang may pantay na tungkulin ay mas maligaya at may mas matibay na relasyon, habang ang hindi pagkakaroon ng ganitong kasunduan ay maaaring magdulot ng hindi pagkakaintindihan at paghihiwalay. Ang pagtulong ng ama sa mga gawaing bahay ay hindi lamang nakikinabang ang mag-asawa kundi pati na rin ang mga anak, dahil nagiging modelo ito ng gender equality. Pinapakita ng sanaysay na ang pagkakaroon ng pantay na responsibilidad sa tahanan ay mahalaga para sa mas maligaya at mas maayos na pamilya. **Konsepto ng Pamilya at Tungkulin ng mga Kasapi sa Konteksto ng Ibang Bansa** Ang mga tungkulin ng pamilya ay naaayon din sa mga kaugalian at kultura ng isang bansa. Ang kamalayang ito ay magbubukas ng kaisipan sa bawat mag-aaral na tanggapin at igalang ang bawat kaibahan at pagbabagong nangyayari. Pagyamanin ang kaisipang ito sa tulong ng mga tampok na bansa sa tekstong babasahin. **Pagpapabasa ng Teksto 1:Pamilya sa Tsina** (Hango sa isinulat ni Scroope at Evason, 2017) Ang pamilya ay isang mahalagang institusyon na nagbibigay ng pagkakakilanlan at suporta. Sa tradisyonal na istruktura, ang ama o panganay na anak na lalaki ang inaasahang tagapagpasya at tagapangalaga ng pamilya, habang ang ina ay gumaganap ng mga tungkulin sa bahay at pangangalaga sa mga anak. Sa ilang lugar, tulad ng Shanghai, may mga kababaihan na may higit na awtoridad at nag-aambag egosyo ng pamilya. Bagamat tinatanggap na ang pagkakapantay-pantay ng kasarian, mayroong agwat pa rin sa pulitika at egosyo, at madalas pa ring inaasahan ang mga kababaihan na mag-alaga sa sambahayan at mga bata. Sa ilang kultura sa Tsina, ang mga kababaihan ang nangunguna sa desisyon sa loob ng pamilya. **Pagbabasa ng Teksto 2: Pamilya sa Italya** (Hango sa isinulat ni Evason, 2017) Ang pamilya ay mahalaga sa buhay ng mga Italyano, na nagbibigay ng emosyonal at pang-ekonomiyang suporta. Karaniwan, ang mga anak ay nananatili sa bahay hanggang sa pagtanda dahil sa mga pang-ekonomiyang dahilan. Mahalaga ang ugnayan sa pamilya, lalo na sa mga matatanda, at iniiwasan ang pagpapadala sa mga nursing home. Ang mga babaeng Italyano ay hinihikayat maging malaya, ngunit nahaharap pa rin sila sa hamon ng mababang sahod at diskriminasyon sa trabaho. Bagaman pantay ang mga karapatan sa batas, ang mga lalaki pa rin ang pangunahing kumikita at may awtoridad sa pamilya, habang ang mga babae ay inaasahang mangalaga sa bahay at pamilya. **WEEK 3** **Kaugnay na Paksa 1: Ang Pamilya Bilang Likas na Institusyon ng Pagmamahalan at Pundasyon ng Lipunan** Ang pamilya ay isang mahalagang institusyon na nagbibigay ng pagmamahal, suporta, at pag-aalaga, na siya ring pundasyon ng isang matatag na lipunan. Ayon kay **Pierangelo Alejo**, ang tradisyonal na pamilya ay nabuo mula sa pagmamahalan ng mag-asawa na nagsisilbing gabay sa pagpapalaki ng mga anak. Ayon kay **Benokraitis (2015)**, Sa makabagong panahon, nagkaroon ng iba\'t ibang anyo ang pamilya, tulad ng single-parent, same-sex, at foster families, ngunit ang pagmamahal pa rin ang siyang nagpapalakas sa samahan ng pamilya. Ang pamilya, tulad ng isang sapot ng gagamba, ay simbolo ng pagkakaisa na nagbibigay ng suporta at gabay sa bawat miyembro. Kapag matatag ang pamilya, mas malaki ang posibilidad na magtagumpay ang mga bata at mag-ambag sa lipunan. Gayunpaman, kapag ang mga pamilya ay nahihirapan, maaaring magdulot ito ng negatibong epekto sa buong komunidad. Ang pamilya ay nagbibigay ng mga unang pagpapahalaga at suporta na kinakailangan ng bawat isa upang umunlad, kaya\'t mahalaga ang pamumuhunan sa mga programa na sumusuporta sa pamilya. **Kaugnay na Paksa 2: Ang Gampanin ng Pamilya sa Paghubog ng Pagkatao, Mabubuting Gawi, at Pakikipagkapuwa** **Hinulma sa Pag-aaruga at Pagmamahal** Ang pagpapalaki at pag-aaruga ng anak ay maihahalintulad sa paghubog ng palayok mula sa luwad. Ang luwad ay kumakatawan sa potensiyal ng bata, na maaaring maging anuman batay sa pag-aalaga at pagtutok ng magulang, na siyang magpapalayok. Tulad ng luwad, ang mga bata ay nangangailangan ng oras, pasensya, at pangangalaga upang matutunan ang mga mabubuting gawi at maging produktibong tao. Ang magulang, tulad ng magpapalayok, ay nagbibigay ng tamang gabay at suporta upang tulungan ang bata na umunlad at maging matibay, na may mga natatanging kakayahan at pagpapahalaga. Sa parehong paraan, parehong may mga pagkakamali at pagsubok sa proseso ng pagpapalaki, ngunit sa patuloy na pagmamahal at pangangalaga, ang bata ay magiging isang matagumpay at maayos na indibidwal. **Kaugnay na Paksa 3: Mga Paraan ng Pagpapakita ng Pagmamahal sa Kasapi ng Pamilya** **Wika ng Pagmamahal** Ayon kay **Gary Chapman**, may limang (5) paraan ng pagpapakita ng pagmamahal, na tinawag niyang **5 Love Languages:** 1\. **Mga Salita ng Pagpapatibay (Words of Affirmation)** - Pagpapahayag ng pagmamahal sa pamamagitan ng mga salita ng papuri, pagpapahalaga, o positibong mensahe. 2\. **Kalidad na Oras (Quality Time)** - Pagbibigay ng ganap na atensyon at oras sa isa't isa, tulad ng walang sagabal na pag-uusap at aktibong pakikinig. 3\. **Pisikal na Pagpaparamdam (Physical Touch)** - Pagpapakita ng pagmamahal sa pamamagitan ng pisikal na kontak tulad ng pagyakap, paghawak sa kamay, o mga simpleng haplos. 4\. **Mga Gawa ng Serbisyo (Acts of Service)** - Pagpapakita ng pagmamahal sa pamamagitan ng mga aksyon tulad ng pagtulong sa mga gawaing bahay o mga bagay na makikinabang ang pamilya. 5\. **Pagtanggap ng mga Regalo (Receiving Gifts)-** Ang pagbibigay ng regalo bilang pagpapakita ng pagmamahal, kung saan ang kahalagahan ay nasa isip at oras na inilaan para dito, hindi sa halaga ng regalo. **Kaugnay na Paksa 4: Mga Hamon at Paraan sa Pagpapanatili ng Ugnayang Pamilya sa Makabagong Panahon** **Mga Pangunahing Hamon at Banta sa Pamilyang Pilipino** Ayon sa mga **Arsobispo Antonio Luis Cardinal Tagle at Socrates B. Villegas**, apat na pangunahing hamon ang kinakaharap ng pamilyang Pilipino sa kasalukuyan: 1\. **Paghihiwalay ng Pamilya Dahil sa Migrasyon** -- Ang mga mag-asawa ay nagkakahiwalay hindi dahil nawawala ang pagmamahal, kundi dahil sa pangangailangang pinansiyal, na matutugunan lamang sa pamamagitan ng trabaho sa ibang bansa. 2\. **Kahirapan** -- Ayon sa isang pag-aaral ng OCTA Research (2023), kalahati ng mga pamilyang Pilipino ay itinuturing na mahirap, at ito ang pangunahing hamon sa pamilyang Pilipino. 3\. **Diborsyo at Iregular na Relasyon** -- Kasama sa mga isyu ang pakikipag-live-in, magkahiwalay na magulang, at iba pang uri ng relasyon na nagiging banta sa pamilyang Pilipino. 4\. **Negatibong Impluwensiya ng Mass Media at Materyalismo** -- Ang mass media na nagpapakita ng mga bagay na taliwas sa mga turo ng simbahan, tulad ng seks at karahasan, ay may negatibong epekto sa pamilya. Gayundin, ang pagpapahalaga sa materyal na yaman at katayuan panlipunan ay nagiging priyoridad ng marami. Ayon kay **Gozum (2020),** ang mga hamon ito ay nag-ugat mula sa mga epekto ng modernisasyon tulad ng kahirapan at iba pang salik na nagdudulot ng pagbabago sa pamumuhay. Sa kabila ng mga hamong ito, binigyang-diin na mahalaga ang papel ng magulang sa pagiging mabuting ehemplo at responsableng gabay sa pamilya, at sa pagpapakita ng pagmamahal sa Diyos at bawat kasapi ng pamilya upang malagpasan ang mga pagsubok. **WEEK 4** **Kaugnay na Paksa 1: Panalangin Bilang Matibay na Pundasyon ng Pamilya** Ayon sa **Genesis 1:26-28**, nilikha ng Diyos ang tao ayon sa Kanyang larawan, isang lalaki at isang babae. Pinagpala Niya sila at iniutos na magpakarami at punuin ang mundo. Binigyan sila ng kapangyarihan upang mamahala sa mga hayop at kalikasan. **Pag-unawa sa Katwiran ng Pananalangin** Ayon kay **Dr. Myles Munroe (2002)**, ang paglikha ng tao ng Diyos ay layuning magkaroon ng pamilya. Nais ng Diyos na makipag-ugnayan sa tao bilang isang kaibigan at anak, at hindi bilang alagad. Ang tao ay binigyan ng Diyos ng awtoridad upang mamahala sa mundo, na nagpapakita ng isang natatanging relasyon sa pagitan ng Diyos at tao. Ang Diyos ay nagbigay ng Kanyang larawan at wangis sa tao at inilagay siya sa Kanyang presensya, ang kahulugan ng Eden. Ang pangunahing layunin ng Diyos ay ang tao ay mag-isip at kumilos ayon sa Kanyang wangis at mamuhay sa Kanyang presensya. Ang panalangin ay hindi lamang ritwal, kundi isang paraan ng pakikipag-isa sa Diyos, na nagdudulot ng pagbabago, kapayapaan, at pananampalataya sa pamilya. **Kaugnay na Paksa 2: Kahalagahan ng Sama-samang Pananalangin ng Pamilya** Ang panalangin ay isang mabisang paraan upang matulungan ang pamilya na lumago at magtagumpay. Kapag nananalangin ang buong pamilya, natututuhan ng bawat isa kung paano maging malapit sa Diyos. Mahalaga ang panalangin dahil ipinapakita nito ang kahalagahan ng pananampalataya sa praktikal na paraan. Ang sama-samang pagdarasal ay isang paraan para maipasa ng mga magulang ang kanilang pananampalataya sa mga anak, ang susunod na henerasyon. Mahalaga na makita ng mga bata ang pananampalataya sa pamamagitan ng mga gawa ng kanilang magulang, dahil ang mga aksyon ay mas malakas kaysa sa mga salita. **Kahalagahan ng Sama-samang Pananalangin ng Pamilya** Ang pagdarasal bilang isang pamilya ay isang tradisyong Pilipino na unti-unting naglalaho dahil sa mga pagbabago sa pamilya. Mainam na ito ay maisagawa ng pamilya dahil sa mga mabubuting dulot nito gaya ng mga sumusunod: A. 1\. Ito ay nagsisilbing daan upang makapasok sa presensiya at kalooban ng Diyos. 2\. Ito ay nagpapakita ng pagmamahal sa Diyos bilang isang pamilya 3\. Pinapatibay nito ang integridad at pananampalataya ng pamilya 4\. Pinaghuhusay nito ang katatagan ng pag-ibig at komunikasyon ng pamilya **Kaugnay na Paksa 3: Mga Napapanahong Hamon sa Pagpapanatili ng Sama-samang Pananalangin ng Pamilya** Bagamat mahalaga ang panalangin, maraming pamilya ang nahihirapang isagawa ito nang tuloy-tuloy. Ilan sa mga dahilan ay ang pagkakaiba-iba ng prayoridad ng bawat miyembro ng pamilya, kawalan ng tiwala sa Diyos, at hindi nasasagot na mga panalangin. Isang malaking hadlang ay ang pagkakaniya-kaniya ng mga kasapi ng pamilya dulot ng mga gadgets at midya. Ilan sa mga isyung ito ay: 1\. **Kakulangan ng Oras** -- Dahil sa abalang iskedyul ng mga magulang at ang interes ng mga anak sa entertainment mula sa midya, nagiging mahirap maglaan ng oras para magdasal bilang pamilya. Ang oras na nauubos sa social media at ibang aktibidad ay nagiging sagabal sa sama-samang pagdarasal. 2\. **Pagkakaniya-kaniya sa Pananalangin** -- Dahil sa mga personal na karanasan at available na teknolohiya, mas pinipili ng mga miyembro ng pamilya na magdasal nang mag-isa o magbasa ng devotional content sa halip na magtipon at magdasal bilang isang pamilya. Ang mga gadget at online resources ay nagiging sanhi ng indibidwal na pananalangin sa halip na komunal na gawain. **Kaugnay na Paksa 4: Paraan ng Pakikibahagi sa Sama-samang Pananalangin ng Pamilya sa Anomang Situwasyon** May iba\'t ibang paraan upang magsagawa ng makabuluhang panalangin sa pamilya. Bukod sa karaniwang pagdarasal bago kumain at bago matulog, narito ang ilang paraan ng sama-samang panalangin: 1\. **Pag-awit ng Papuri sa Diyos** -- Ang pag-awit ay isang maganda at natural na paraan ng pakikibahagi sa panalangin. Ayon nga sa kasabihan, ang pag-awit ay parang dalawang beses na panalangin. Pagkatapos kumanta, maaaring magdasal ang bawat isa para sa isa\'t isa. 2\. **Lakad ng Panalangin (Prayer Walk**) -- Isang paraan ng panalangin kung saan maglalakad ang pamilya sa kanilang komunidad at ipagdarasal ang mga kapitbahay, pati na rin ang mga isyu o suliranin sa paligid. 3\. **Pagdarasal gamit ang Prayer Sticks** -- Isang aktibidad na nilikha ni Brenda Rodgers upang turuan ang mga anak na manalangin para sa iba. Gumamit sila ng mga popsicle sticks kung saan isinusulat ang pangalan ng isang tao o pangangailangan. Kapag kumain sila, bumubunot sila ng stick at nananalangin para sa bawat tao o pangangailangan. Ang mga prayer sticks ay maaaring maglaman ng mga pangalan tulad ng: \- Mga pamilya at extended na pamilya \- Mga kaibigan \- Mga guro \- Mga pinuno ng simbahan \- Mga pinuno sa gobyerno \- Mga may sakit, mga taong walang tirahan, at mga misyonero \- Mga batang may sakit o may kapansanan \- Iba pang mga pangangailangan tulad ng mga hindi nakakakilala kay Hesus o mga taong nalulungkot. Ang mga pamamaraang ito ay hindi lamang nagpapalalim ng pananampalataya ng pamilya, kundi nagpapalakas din ng kanilang ugnayan sa isa\'t isa at sa Diyos. **WEEK 5** **Kaugnay na Paksa 1: Mga Uri ng Konsensiya\"** Ang **konsensiya ay nagmula sa Latin na salitang \*cum\* (may) at \*scientia\* (kaalaman),** na nangangahulugang **\"may kaalaman.\"** Ito ay isang personal na pamantayang moral na ginagamit sa pagpapasya kung ano ang tama o mali. Halimbawa, kahit na obligasyon ang pagsisimba, may mga pagkakataong mas mahalaga ang ibang responsibilidad, gaya ng pag-aalaga sa maysakit na pamilya, na nangangailangan ng personal na desisyon. **Uri ng Konsensiya (Agapay, 1991)** **1. Tama:** Ang konsensiya ay tama kung ang lahat ng kinakailangang impormasyon at dahilan sa paghusga ay nasakatuparan nang walang pagkakamali. Halimbawa, kung ibinalik ang sobrang sukli mula sa tindera dahil hindi ito sa iyo, tama ang iyong desisyon. **2. Mali**: Ang konsensiya ay nagkakamali kapag nakabatay ito sa maling prinsipyo o maling aplikasyon ng tamang prinsipyo. Halimbawa, kung inisip mong karapatan mong itago ang sobrang sukli dahil nagkamali ang tindera, mali ang iyong desisyon. **Dalawang Uri ng Kamangmangan** **Ang kamangmangan** ay maaaring magdulot ng maling paghusga sa konsensiya, ngunit hindi ito laging resulta ng masamang intensyon**.** **1. Kamangmangang Madaraig (vincible ignorance):** Isang uri ng kamangmangan na maaari pang malampasan sa pamamagitan ng pag-aaral. **2. Kamangmangan na Di Madaraig (invincible ignorance):** Isang uri ng kamangmangan na wala nang paraan upang malampasan, kaya\'t ang tao ay hindi makakakuha ng kaalaman tungkol dito. Ang **konsensiya** ay may mahalagang papel sa moral na pagpapasya, at ang tamang paggamit nito ay nakabatay sa kaalaman at pagsasaalang-alang sa mga sitwasyon**.** **Ang Konsensiya sa Larangan ng Panahon (Ilagan, 2020)** Ang konsensiya ay gumagabay sa isang tao sa bawat yugto ng pagpapasya at pagkilos batay sa Likas na Batas Moral. May **tatlong yugto** ang konsensiya sa proseso ng pagdedesisyon: 1\. **Bago ang Kilos (Antecedent):** Tinutulungan ng konsensiya ang tao na suriin ang isang pasya bago ito gawin, tulad ng pagdedesisyon kung sasama sa mga kaibigan o tatapusin ang takdang-aralin. 2\. **Habang Isinasagawa ang Kilos (Concomitant):** Ang tao ay nagiging mulat sa moralidad ng kilos habang ito ay isinasagawa, nakikilala ang pagiging mabuti o masama nito. 3\. **Pagkatapos Gawin ang Kilos (Consequent):** Dito nagaganap ang pagninilay kung tama o mali ang kilos na isinagawa. Ang prosesong ito ay nagpapalalim sa pananagutan ng isang tao sa kaniyang mga ginawa, nakikilala ang kalakasan o kahinaan sa mga naging desisyon. Ang mga yugtong ito ay mahalaga sa paghubog ng kamalayan at moralidad sa bawat pagkilos ng tao. **Kaugnay na Paksa 2: Paraan ng Paghubog sa Tamang Konsensiya** - Ang konsensiya ay may mahalagang papel sa ating pagpapasya - Napag-alaman natin na maaaring maging tama o mali ang konsensiya ng isang tao **Mga Paraan ng Paghubog ng Tamang Konsensiya** 1. Edukasyon at Moral na Pormasyon 2. Etikal na Pagninilay at Pagsusuri ng Sarili 3. Pagsasanay ng mga Birtud 4. Social Support at Modelong Moral 5. Regular na Panalangin Kasama ang Pamilya 6. Relihiyosong Gabay at Banal na Kasulatan **Mga Katuruang Panrelihiyon at Impluwensiya nito sa Paghubog ng Konsensiya** Nakatutulong ang mga katuruang panrelihiyon sa paghubog ng konsensiya ng mga indibidwal sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga alituntuning moral, mga prinsipyo sa etika, at isang balangkas para sa pag-unawa ng tama sa mali. Narito ang ilang mahahalagang aspekto ng impluwensiya ng mga katuruang panrelihiyon sa pagbuo ng konsensiya. 1\. Mga Aral ng Pagmamahal at Kabutihan 2\. Katarungan at Paggalang sa Buhay 3\. Pagpapahalaga sa Pagsusumikap at Integridad 4\. Pagsunod sa Kalooban ng Diyos 5\. Kababaang-loob at Pagmamalasakit **Kaugnay na Paksa 3: Epekto ng Mabuting Konsensiya sa Pagkilos, Paghuhusga, at Pagpapasya** **Paano nakatutulong ang pagkakaroon ng mabuting konsensiya sa pagpapalalim ng kabatiran sa mga mabuting kilos at pag-uugali sa pang-araw-araw na buhay?** Ang mabuting konsensiya ay gabay sa paggawa ng tama at pag-iwas sa mali, kahit walang nakatingin. Ito ay nagpapatibay ng ating moralidad, integridad, at malasakit sa kapwa. Sa tulong ng konsensiya, nagiging responsable tayo sa ating mga desisyon at mas pinipili ang makabubuti para sa lahat. Ang pagkakaroon nito ay nagbubunga ng mas makatao at makatarungang lipunan. BOKABOLARYO B. **Mali**- Ito ay konsensiya nakabatay sa mga baluktot na prinsipyo o nailapat ang tamang prinsipyo sa di wastong paraan. **Tama**- Lahat ng kaisipan at dahilan na kakailanganin sa paglapat ng obhektibong pamantayan ay naisakatuparan nang walang pagkakamali sa ganitong uri ng konsensiya. **Konsensiya-** Mula sa salitang Latin na cum ibig sabihin ay "with" o mayroon at scientia, na ibig sabihin ay "knowledge" o kaalaman. **Paghuhusga**- Ginagamit ang kognitibong proseso na ginagamitan ng isip at mabuting pagpapasya. **Pagpapasya**- Proseso ng pagpili ng isang desisyon o hakbang na dapat gawing batayan sa iba't ibang pagpipilian. **WEEK 6** **Kaugnay na Paksa 1: Pakikibahagi ng Pamilya sa mga Pambansang Pagdiriwang na may Implikasyon sa Nasyonalismo** Ang pambansang pagdiriwang ay mahalaga sa kultura ng bansa, na nagbibigay ng pagkakataon para sa mga pamilyang Pilipino na maisapuso ang mga pagdiriwang at maipadama ang pagiging makabayan. Narito ang ilang mahahalagang pambansang pagdiriwang: 1\. **Araw ng Rebolusyong EDSA (Pebrero 25)** - Ginugunita ang pagkakaisa ng mga Pilipino laban sa rehimeng diktador noong 1986, kilala bilang People's Power Revolution. \*Repleksiyon\*: Pagkakaisa sa pamilya ay maaaring makamit ang mga layunin at malampasan ang mga pagsubok. 2\. Araw ng Kagitingan (Abril 9) - Paggunita sa kagitingan ng mga sundalong Pilipino na lumaban sa mga Hapones sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig. \*Repleksiyon\*: Kilalanin ang isang miyembro ng pamilya na nagpapakita ng kagitingan. 3\. **Araw ng Manggagawa(Mayo 1)** - Pagkilala sa mga manggagawa at kanilang kontribusyon sa lipunan. \*Repleksiyon\*: Sino sa pamilya ang nagtatrabaho para matustusan ang pangangailangan? Paano sila pinapasalamatan? 4\. **Araw ng Kalayaan (Hunyo 12)** - Pagdiriwang ng kalayaan mula sa Espanya at pagbibigay-pugay sa mga bayani. \*Repleksiyon\*: May mga desisyon ka bang malayang ginawa para sa sarili? 5\. **Araw ng mga Bayani (Agosto 26)** - Paggunita sa mga bayani at kanilang sakripisyo para sa kalayaan ng bansa. \*Repleksiyon\*: Sino ang itinuturing mong bayani sa pamilya? 6\. **Araw ng mga Nagkakaisang Bansa (Oktubre 24)** - Pagdiriwang ng pagkakaibigan at pagkakaisa ng mga bansa sa ilalim ng United Nations. \*Repleksiyon\*: Ang pagkakaisa sa kabila ng pagkakaiba ay mahalaga para sa pandaigdigang kapayapaan. Ang mga pagdiriwang na ito ay nagbubukas ng kamalayan at nagiging daan upang maipamalas ang pagmamahal sa bayan, paggalang sa mga bayani, at pagkakaisa ng mga Pilipino. **Kaugnay na Paksa 2: Mga Tungkulin Ko sa Aking Pamilya at mga Tungkulin ng Pamilya sa Bayan: Tungo sa Kabutihan, Katiwasayan, Kapayapaan, at Kaunlaran ng Lipunan** 1\. **Papel sa Pamilya**: Tungkulin kong magpakita ng respeto, pagtutulungan, at responsibilidad para mapanatiling matiwasay ang aming pamilya. 2\. **Papel ng Pamilya sa Lipunan:** Dapat ituro ng pamilya ang tamang asal at pagpapahalaga sa kabutihan upang makatulong sa isang mapayapa at maunlad na lipunan. 3\. **Pagtatagumpayan ang mga Tungkulin:** Mapagtatagumpayan ito sa pamamagitan ng pagtutulungan, bukas na komunikasyon, at pananampalataya upang malampasan ang mga hamon. **Pagtulong: Repleksiyon sa Isang Huwarang Pamilya** Sinulat ni Rashiel Joy F. Lepaopao Ang pamilya ni Mang Rudy Cruz ay kilala sa kanilang malasakit sa kapuwa. Si Mang Rudy ay namimigay ng libreng almusal sa lansangan, at nagturo sa kanyang pamilya na maglaan ng 5% ng sahod para sa pamaskong handog tuwing Disyembre. Ang kanyang mga anak ay sumusunod sa kanyang halimbawa: Si Jenny ay nagbibigay ng scholarships, si Joey ay nagbibigay ng trabaho sa kababayan, at si Fatima ay aktibo sa proyektong "Buklat-Aklat" para sa mga paaralan. Isang tunay na huwarang pamilya, pinapalaganap nila ang malasakit sa kapwa at pagiging bahagi ng isang maunlad na pamayanan. **Pakikibahagi ng Pamilya sa Pagtugon sa mga Suliraning Pampolitika at Pang-Ekonomiya ng Bansa** Ang pamilya ay mahalagang yunit ng lipunan na may tungkulin hindi lamang sa tradisyunal na aspeto ng pagpapalaki ng mga anak kundi pati na rin sa pagpapalaganap ng mga pagpapahalagang makakatulong sa lipunan. Maaari itong maging daan sa mas malalim na kamalayan sa isyung pampolitika, pagtataguyod ng tamang kaalamang pinansyal, at pagkakaroon ng malasakit sa katarungang panlipunan. **Kamalayan sa Pampolitika** Ang pamilya ay maaaring maging pundasyon ng politikal na kamalayan at aktibong pakikilahok sa mga usapin ng bayan. Ang mga magulang, sa pamamagitan ng mga diskusyon at halimbawa, ay maaaring humikayat sa mga anak na bumoto, magboluntaryo, at maging bahagi ng mga gawaing sibiko. **Kaalamang Pinansyal** Sa pamamagitan ng paghubog sa kaalaman sa ekonomiya at pagtuturo ng tamang pamamahala sa pera, nagagabayan ng pamilya ang mga anak tungo sa katatagan sa pinansyal at responsableng pang-ekonomiyang mga desisyon. **Pagtaguyod sa Katarungang Panlipunan** Ang pamilya ay maaaring magsilbing tagapagtaguyod ng katarungang panlipunan at pagkakapantay-pantay, turuan ang mga anak na respetuhin ang pagkakaiba-iba, at magbigay ng empatiya sa mga nangangailangan. Sa ganitong paraan, nalilinang ang malasakit sa kapwa at nakatutulong sa pagkamit ng mas makatarungang lipunan. **Kaugnay na Paksa 3: Mga Pampamilyang Paraan ng Pagpapakita ng Pagmamahal sa Bayan** **Pagpapahayag ng Pagmamahal sa Bayan: Kwento ni Jerick Caminero** Si Jerick Caminero, isang Grade 1 na mag-aaral mula Bogo Elementary School sa Argao, Cebu, ay nagpamalas ng pagmamahal sa bayan sa simpleng paraan. Habang tumutugtog ang Pambansang Awit, tumigil si Jerick, itinapat ang kanang kamay sa kaliwang dibdib bilang respeto---isang tanawing nakunan ni Glynis Amazona at ibinahagi sa social media, na mabilis na nag-viral at umani ng papuri. Ang simpleng gawaing ito ni Jerick ay nagpakita ng pagiging makabayan at nagbigay-inspirasyon sa marami. Naanyayahan siya ng Regional Mobile Force Battalion 7 ng Cebu sa kanilang flag ceremony at binigyan ng mga regalo bilang pagkilala sa kanyang makabayang gawi. Ang kanyang pagpapakita ng respeto sa pambansang awit ay isang paalala sa kahalagahan ng pagsunod **sa \*Republic Act 8491\* o \*The Flag and Heraldic Code of the Philippines\***, na nag-uutos sa bawat Pilipino na magbigay galang sa ating watawat at pambansang awit. **WEEK 8** **Paghahawan ng Bokabolaryo** 1\. **Intergenerational Responsibility** -- ang ideya na may tungkulin ang kasalukuyang henerasyon sa mga susunod na henerasyon. 2\. **Sustainable Development** -- konsepto na nagsasaad na responsibilidad ng kasalukuyang henerasyon na isaalang-alang ang mga pangangailangan at kabutihan ng mga susunod na henerasyon sa paggawa ng batas, pangangalaga sa kalikasan, at pag-unlad ng ekonomiya. 3\. **Sustainable Development Goals (SDGs)** -- ito ay pinagtibay ng United Nations noong 2015 bilang blueprint para sa pangkapayapaan at pangkaunlaran para sa kasalukuyan at hinaharap. 4\. **Family Planning Program** -- programa na nagbibigay ng mga opsiyon at serbisyo sa mga indibiduwal at pamilya upang mapanatili ang kanilang kalusugan at maiplano ang pagbubuo ng pamilya. **Kaugnay na Paksa 3: Pagpaplano at Pagsasakilos ng mga Paraan ng Pagtugon sa Pagbabago ng Klima** Ang araling ito ay nagpapaliwanag sa konsepto ng \***intergenerational responsibility**\*, o pananagutan ng kasalukuyang henerasyon sa susunod. Itinataguyod ng **United Nations Sustainable Development Goals** ang kapayapaan at kaunlaran para sa lahat, ngayon at sa hinaharap. Ang \***Oposa Doctrine**\* sa Pilipinas ay isang halimbawa nito, na nagbigay ng legal na karapatan sa kasalukuyang henerasyon na maghain ng kaso para sa mga susunod, upang pangalagaan ang kalikasan. Mahalaga ang papel ng pamilya sa pagtuturo ng climate-friendly na asal. Sa pamamagitan ng pagiging mabuting halimbawa, natutulungan ng mga magulang ang mga anak na maging responsable at maingat sa paggamit ng likas na yaman---isang hakbang tungo sa pangmatagalang pangangalaga sa kapaligiran. **Pagpaplano ng Pamilya (Family Planning) bilang Tugon sa mga Suliraning may Kaugnayan sa Pagbabago ng Klima** Ang pagpaplano ng pamilya ay mahalaga sa pagtugon sa pagbabago ng klima. Sa pamamagitan ng family planning, maaaring mapababa ang paglaki ng populasyon, na nagdudulot ng mas mababang pangangailangan para sa likas na yaman at mas mababang carbon emissions. Ang tamang pagpaplano ng pamilya ay nagtataguyod din ng kalikasan at seguridad sa pagkain, binabawasan ang kahirapan, at nagpapalakas sa komunidad. Nagbibigay ito ng kapangyarihan sa kababaihan na makontrol ang pagbubuntis, na may epekto sa mas mataas na edukasyon, mas magandang trabaho, at mas malusog na pamilya. Dahil dito, ang kalikasan ay natutulungan sa pamamagitan ng maayos na alokasyon ng yaman, na nagreresulta sa malaking pagbaba ng greenhouse gas emissions---inaasahang mababawasan ng 41% sa dulo ng siglo kumpara sa mas mabilis na paglaki ng populasyon. **Kahalagahan ng Tamang Pamamahala ng Basura at Pagreresiklo** Ang tamang pamamahala ng basura at pagreresiklo ay mahalaga para sa kalikasan at pagtugon sa pagbabago ng klima. Narito ang mga pangunahing benepisyo nito: 1\. **Pagbawas ng Pinsala sa Kalikasan**: Binabawasan ang basura sa mga landfill, kaya\'t mas malinis ang kalikasan. 2\. **Pagtugon sa Pagbabago ng Klima**: Nakakatulong sa pagbawas ng carbon footprint. 3\. **Preserbasyon ng Natural na Yaman**: Nagbibigay-daan sa muling paggamit ng mga materyales, kaya't mas kaunting likas na yaman ang kailangan. 4\. **Pagtulong sa Ekonomiya:** Naglikha ng trabaho at nagpapalakas ng lokal na ekonomiya. 5\. **Paggamit ng Mataas na Kalidad na Produkto:** Ang recycled materials ay nagbibigay ng mas matibay na produkto. 6\. **Pagtugon sa Pandaigdigang Isyu**: Tumutulong sa global na pagsisikap para sa kalikasan at para sa mga susunod na henerasyon. Ang pagreresiklo ay isang pamumuhunan sa mas malinis at sustainable na hinaharap.