Psoriazis Vulgaris, Simptomat, Shkaqet dhe Trajtimi - PDF

Psoriazis vulgaris Psoriazis vulgaris eshte nje semundje kronike, inflamatore, qe karakterizohet me proliferim epidermal. Cilesohet si nje semundje gjenetike, jo infektive, qe prek 1-3% te popullsise se botes. Shfaqet njelloj tek te 2 sekset Mund te filloje ne cdo moshe, por me e rralle ne...

Psoriazis vulgaris Psoriazis vulgaris eshte nje semundje kronike, inflamatore, qe karakterizohet me proliferim epidermal. Cilesohet si nje semundje gjenetike, jo infektive, qe prek 1-3% te popullsise se botes. Shfaqet njelloj tek te 2 sekset Mund te filloje ne cdo moshe, por me e rralle ne femijerine e hershme dhe moshen e thyer. 75% e rasteve shfaqen para moshes 45 vjec Karakteri familjar i psoriazit eshte njohur per shume kohe, megjithate mekanizmi i trashegimise se psoriazit mbetet akoma i panjohur. Shume studime sugjerojne nje menyre autosomale dominante te trashegimise. Por eshte e rendesishme te theksohet se, morfologjia dhe dekursi i Psoriazit nuk varen nga faktoret gjenetike. Pra evolucioni i lezioneve eshte i lidhur me nderhyrjen e faktoreve ekstragjenetike.  Ne baze te patogjenezes se semundjes qendron rritja e proceseve proliferative te keratinociteve te shtreses bazale te lekures dhe crregullimet e procesit te keratinizimit. Aktiviteti mitotik dhe sinteza e AND, ne qelizat e shtreses bazale eshte rreth 8 here me i rritur. Qelizat ndahen cdo 1.5 dite dhe levizin me shpejtesi drejt siperfaqes brenda 3-4 ditesh (norma 28 dite) ku ato vendosen ne sasi te medha ne forme skuamash. Crregullimet e keratinizimit gjate Psoriazis: -nuk manifestohen vetem me nje prodhim te shtuar sasior te keratinociteve (hiperkeratoze), -por edhe me nje kualitet te pakesuar te qelizave te shtreses korneale (parakeratoze). Gjithashtu rendesi kane dhe ndryshimet biokimike qe luajne rol ne proliferimin e keratinociteve:  Ne epidermisin psoriatik eshte vene re deficit i inhibitorit me te rendesishem te proteazes, alfa 1- antitripsines. Ky inhibitor eshte ne gjendje te mbroje indet nga veprimi litik i enzimes proteaze. Deficiti i ketij inhibitori con ne rritjen e fenomeneve proteolitike dhe demtim te epidermisit. Disekuilibri i sistemit proteaze - inhibitor specifik provokon nga njera ane kemiotaksis te neutrofileve dhe nga ana tjeter nderhyn ne diferencimin dhe hiperproliferimin qelizor, qe jane 2 shenjat kryesore histomorfologjike te psoriazit.  Gjithashtu deficiti i sistemit adenilatciklaze ne epidermis. Meqenese sistemi adenilciklaze nderhyn ne kontrollin e proliferimit dhe diferencimit qelizor eshte supozuar se deficiti i ketij sistemi mund te behet pergjegjes per nje aktivitet te shtuar mitotik.  Nje hipoteze tjeter eshte dhe roli i mundshem patogjenetik i Leukotrieneve B4 (LTB4). Eshte vene re prezenca ne vatren psoriatike te koncentrimeve te konsiderueshme te Acidit Arakidonik dhe LTB4, si dhe te nje aktiviteti intensiv te enzimes 5 - lipoksigjenaze. LTB4 sinteza e te cilit katalizohet nga enzima 5- lipoksigjenaze (lipoksigenaza metabolizon acidin arakidonik, i cili sherben si prekursor) ka veti te fuqishme kimiotaktike per neutrofilet dhe aftesi per te stimuluar sintezen e AND ne keratinocitet.  Nje vemendje gjithnje dhe me e madhe tashme i kushtohet studimit te mekanizmave imunologjike gjate Psoriazit. Efikasiteti i medikamenteve imunosupresore, si methotrexati, cyclosporina, dhe biologjiket-bllokues te faktorit te nekrozes tumorale (TNF) ne trajtimin e psoriazit sugjeron qe psoriazi perfshin mekanizma imunologjike. Histopatologjia e Psoriazit karakterizohet nga reperti i tipit hiperplastik dhe inflamator. E para eshte e lidhur me hiperproliferimin e qelizave epidermale. Kurse e dyta, me akumulimin e neutrofileve ne shtresen korneale dhe pranine e limfociteve ne derme. Faktoret qe mund te provokojne shperthimin e semundjes ndahen ne faktore: Ekzogjene Endogjene  Ne faktoret ekzogjene dallojme: 1- faktoret mekanike Permendim fenomenin izomorf te ngacmimit (fenomeni Kobner), ngacmimi i nje zone te lekures si p.sh. nga traumat e ndryshme ekzogjene si: plagosjet, vendet e injeksioneve, vendet qe i nenshtrohen presioneve te vazhdueshme (berryla, gjunje) mund te shkaktoje ndryshime psoriatike te lekures qe shfaqen zakonisht pas 10-14 diteve. 2- Faktoret kimike Lendet kozmetike, tatuazhet, antipsoriatiket externe, djegiet 3- Rrezet e diellit Ne pergjithesi kane veprim te mire ne permiresimin e semundjes, por rrezatimi i forte diellor con ne acarimin e semundjes.  Ne faktoret endogjene dallojme: 1- Infeksioni p.sh. infeksionet streptokoksike te hapesires se gojes dhe te rrugeve te siperme respiratore (tonsilet, faringitet) tek femijet. Ka te dhena qe infeksioni streptokoksik eshte pergjegjes per forma te psoriazit rezistent ndaj terapise. 2- Medikamentet. Provokimi ose keqesimi i nje psoriazis mund te vije nga perdorimi nje sere medikamentesh p.sh. kortikosteroidet orale, antiinflamatoret josteriode, betabllokuesit etj. 3. Faktoret endokrine. Pikat kulmore te incidences te semundjes jane puberteti dhe menopauza. Ka tendence te permiresohet gjate gravidances, por jo ne te gjitha rastet. 4. Dieta. Mendohet se alkooli mund te agravoje semundjen. 5. Hykalcemia. Eshte pare acarim i psoriasis, pas nje paratyridektomi aksidentale. 6. Streset. Mund te shperthejne ose te agravojne nje psoriasis.  Vecorite klinike Psoriasis vulgaris klasik paraqitet me lezione erythemo- papuloze. Ne fillim lind nje njolle e vogel inflamatore, erythematoze me kufij te prere qe shpejt mbulohet me skuama te bardha. Nga ana klinike Psoriasis vulgaris paraqitet ne forma dhe vecori te ndryshme. Megjithate karakteristikat kryesore klinike te psoriasis jane te pandryshueshme.  Sipas madhesise se vatres psoriatike dallojme: 1-Psoriazis punktata  Vatra psoriatike filon me errupsione punktiforme, erythemo-skuamoze, qe rriten ne periferi me madhesi nga 2-3 mm deri ne 1 cm diameter.  Ato shperndahen ne trung e ne gjymtyre, jo rralle ne fytyre, veshe dhe koke.  Kjo forme e semundjes mund te vihet re tek moshat e vogla dhe tek adultet pas infeksioneve streptokoksike te rrugeve te siperme te frymemarjes. 2- Psoriasis numularis (ne forme pllake).  Eshte forma me e zakonshme. Vatrat psoriatike paraqiten si pllaka me diameter te ndryshem. Jane te pranishme ne trung, gluteuse, ekstremitete, gjunje e berryla. Skuamat kane ngjyre tipike si argjend dhe shihet nje hiperkeratoze e thelle. 3- Psoriazis geografica Vatrat numulare rriten duke krijuar siperfaqe te medha, qe bashkohen duke krijuar figura si kufijte e hartes. 4- Erythrodermia psoriatike Psoriasi mund te perhapet ne te gjithe trupin. Sipas konfiguracionit te vatres psoriatike. Pas disa javeve ose muajve semundja hyn ne fazen e saj regresive ose ne fazen e sherimit te plote te vatres: Dallojme: 1- Psoriasis anularis: Ne fazen regresive vatrat marrin formen e unazes, ne formen qendrore paraqiten me lekure normale, kurse ne periferi buzet e vatrave jane te ngritura. 2- Psoriasis serpiginoza: Bashkimi i shume vatrave krijon figura serpiginoze, (gjarperuese).  LOKALIZIME TE VECANTA capitis, prek shpesh te gjithe siperfaqen e Psoriasis kokes me elemente erythemo-skuamoze me kufij te prere. Ndryshimet psoriatike shfaqen ne kufirin midis ballit dhe flokeve dhe pjeset anesore te kokes, 1-2 cm ne lekuren pa floke. Mund te jete pjese e psoriazit te gjeneralizuar ose te bashkejetoje me pllaka te izoluara. Dekursi zgjat me muaj e vite dhe remisioni nuk eshte i lidhur me ekspozimin ne diell. Psoriasis inversa. Shfaqet ne plikat e lekures si regioni inguinal, submamar, perianal, retroaurikular etj, si pasoje e veprimit hiperhidrik te lekures, macerimit dhe ferkimit ne keto zona shfaqen shenja psoriatike. Lezionet ne Psoriasis inversa parqiten pa skuama, te kuqe intensive, errozive, te lengezuara qe shpesh veshtiresojne diagnozen me dermatozat e tjera. Mungesa e pergjigjes ndaj preparateve antibakteriale dhe antimykotike, shpesh ngjall dyshime. Psoriasis palmar dhe plantar. Psoriazis manifestohet me vatra te kufizuara lehtesisht eritematoze me skuama te forta me ngjyre te verdhe, te cilat gjate gervishtjes nuk hiqen lehte. Kjo forme mund te paraqitet edhe me hiperkeratoze duke formuar ragade te dhimshme. Psoriazis i thonjve (psoriazis ungium)  Eshte shpesh i pranishen ne arthropatine psoriatike. Keto ndryshime manifestohen ne formen e Psoriazit te matrixit te thojit dhe te psoriazit te shtratit te thojit. Ne psoriasis preken gati te gjithe thonjte. Psoriasis i matrixit con ne onychodystrophi me humbje te thojit. Ketu ne siperfaqen e pllakes se thojit verehen disa gropezime te vogla, qe perhapen me teper ne thonjte e duarve sesa tek thonjte e kembeve. Psoriazis i shtratit te thojit shoqerohet me pranine e lezioneve psoriatike subunguale. Keshtu, ndermjet thojit dhe shtratit te tij formohet nje hapesire qe mbushet me mase keratotike e cila me kohe e ngre perpjete pllaken e thojit dhe e thermon. Kjo mase hiqet lehte ne shume paciente me nje instrument pastrues duke krijuar nje boshllek ndermjet pllakes dhe shtratit te thojit. Vihen re njolla te verdhe-kafe nen shtratin e thoit (oil spot- pathognomonic)  Forma te vecanta klinike te Psoriasis Erythrodermia psoriatica: Cilesohet si nje forme e rende Psoriasis vulgaris. Ketu eshte e prekur gati e gjithe lekura. Ajo paraqitet mjaft e kuqe e inflamuar, e tendosur, e buhavitur me skuama te imta. Vihet re zmadhimi i gjendrave limfatike. Pruriti mund te jete intensiv. Gjendja e pergjithshme e te semurit eshte jo e mire per shkak te ndryshimeve metabolike si p.sh, humbja e ujit, e proteinave, e hekurit Fe, etj. Psoriasis pustuloza: Eshte forma me e rende e fazes erruptive qe shoqerohet me ndryshime exudative ne vatren psoriatike. Pustulat zakonisht jane sterile, por ne te mbivendosen infeksione sekondare nga stafilokoke apo candida albicans. Psoriazis arthropatica Ky karakterizohet me nje arthrit asimetrik me prekje kryesisht te artikulacioneve distale interfalangeale. Eshte e rendesishme te thuhet se ekziston nje lidhje pozitive ndermjet gravitetit te psoriazit dhe arthritit psoriatik. Poliarthriti rheumatoid qe eshte nje nga nentipet e Arthritit psoriatik karakterizohet nga nje ngjashmeri klinike me arthritin rheumatoid, por qe diferencohet nga negativiteti i faktorit rheumatoid dhe mungesa e nodulave rheumatoide. Psoriazi fotosensibel  Ne ato raste kur acarohet apo shfaqet gjate ekspozimit ne diell. Gjithashtute semuret me psoriaze kane prevalence me te larte per aksidente vaskulare, pacientet adipoze dhe me hiperlipoproteinemi jane te predispozuar per shfaqjen e psoriazit. Tek ata eshte vene re rritje e tensionit arterial. (TA).  MJEKIMI I PSORIAZIT Terapia lokale Ne pacientet me psoriasis duhet te perdorim cdo dite nje emolient i cili ka efekt antipsoriatik te bute dhe ndihmon hidratimin e lekures duke parandaluar plasaritjen dhe gjithashtu ndihmon ne pakesimin e pruritit. Trajtimifillestar eshte pastrimi i pllakave psoriatike nga skuamat duke perdorur keratolitik. Perdoret acid salicilik 3-6% qe redukton sasine e skuamave duke lehtesuar penetrimin e terapise se metejshme. Perqendrime me te larta 10% per palmat dhe shputat  Ditranol (Antralin) eshte perdorur vetem per pllakat kronike. Ka efekt antiproliferativ. Aplikohet ne perqendrime qe vijne gradualisht duke u rritur, 0.1%, 0.25%, 0.5%, 1%. Mund te perdoret i kombinuar me UVA. Aplikohet 20-60 min ne dite pastaj shpelahet (jo ne fleksura dhe fytyre). Mund te shkaktoje irritime te lekures, ere jo te mire, folikulite, ndotja e rrobave.  Analoget e vitamines D3. Calcitriol, calcipotriol (0,005%). Reduktojne proliferimin dhe diferencimin jo normal te keratinociteve. Perdoren 1-2 here ne dite Pelqehet nga pacientet, nuk ka ere, dhe nuk ndot. Mund te perdoren te kombinuar me kortizonike lokale ose fototerapi. Nuk jane te pershtatshem per siperfaqe te gjera, per shkak te rrezikut te hipercalcemise. Retinoidet xhel ose krem (Tazaroteni 0.05%, 0.1%) Normalizojne proliferimin dhe diferencimin e keratinociteve epidermale. Kombinohet me rreze UVB ose kortizonike lokale  Kortikosteroidet lokale Bethametasone valerat, fluocinolon acetonid, bethametasone propionate, klobetasol, budesonide, metilprednisolone. Aplikohen 1-2 here ne dite Nuk duhet te perdoren rregullisht me shume se 4 jave. Efektet anesore te perdorimit te tyre jane atrofi e lekures, strie, teleangioektazi, etj. Psoriasis mund te shpertheje kur kortizoniket nderpriten ne menyre te menjehershme. Ne psoriazin ne forme pllake perdoren kortikosteroide te fuqishem, ndersa per fytyren, organet genitale, flexurat kortikosteroide me potencial te ulet. Terapia sistemike Fototerapia UVB me spekter 304-314 nm 1 here ne 2 dite me rritje graduale te kohezgjatjes Fotokimioterapia (PUVA). Kombinim i rrezeve ultraviolet (UVA me gjatesi vale 320-400nm) me fotosensibilizues ( psoralen). Metotrexati, citostatiku me i perdorshem ne trajtimin e formave te renda te psoriazit. Perdorimi i tyre kufizohet nga efektet anesore: hepatotoxicitet, nefrotoxike, crregullime te traktit gastro-intestinal, toxiciteti i palces kockore me trombocitopeni, leukopeni, anemi megaloblastike. Ka efekt teratogen. Ciklosporina. Rreziqet gjate trajtimit per nje kohe te gjate jane hipertensioni arterial dhe disfunksioni renal.  Acitretina eshte nje retinoid qe vepron si antiproliferativ. Psoriazi pustuloz dhe eritrodermia psoriatike i pergjigjen mjaft mire trajtimit me acitretine. Te evitohet shtatezania deri 2 vjet pas nderprerjes se terapise. Preparatet biologjike: Etanercept, Adalimubab, Infliximab, Alefecept modifikues te pergjigjes imune reduktojne nr e qel T bllokojne aktivitetin proinflamator te citokinave Regjimi dietetik eshte i rendesishem ne psoriazis ku keshillohet nje diete e varfer me yndyra dhe shtim te vajit te peshkut.