Prof. Dr. Sevgi Ergin Mantarlar.pdf

Mantarlar Prof. Dr. Sevgi ERGİN İÜC Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı  Mantarlar ökaryonlu m.o’lar Mikoloji; İnsanda hastalık yapan mantarları inceleyen bilim dalı Belirli bir hücre yapısına sahiptir (Hücre zarı, sitoplazma ve nükleusları var) Ma...

Mantarlar Prof. Dr. Sevgi ERGİN İÜC Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı  Mantarlar ökaryonlu m.o’lar Mikoloji; İnsanda hastalık yapan mantarları inceleyen bilim dalı Belirli bir hücre yapısına sahiptir (Hücre zarı, sitoplazma ve nükleusları var) Mantarların dış yüzeylerindeki hücre zarı; kitin den zengin Kapsül; polisakkarit yapıda, antijenik - antifagositik (Crytococcus neoformans)  Mantarların bir kısmı mecburi doku ve hücre paraziti Büyük bir grubu da, saprofit olarak dış ortamda yaşar Vücut yüzeyinde kolonize olurlar Bu nedenle, infeksiyona sebep olup olmadıkları her zaman tespit edilemez  Gelişmeleri için uygun ortam bulduklarında, bir hücrenin uzantı teşkil etmesiyle, hif denilen organ teşekkül eder Bu hifler uygun olmayan şartlarda spor denilen canlı hücre elementleri şeklinde yaşarlar Uygun ortamda spordan çimlenme borusu oluşur  Bunun uzaması ile hif teşekkül eder Hifler bölmelere ayrılmışlarsa bölmeli hif  Uzun ve bölmelere ayrılmamışlarsa bölmesiz hif denir.  Bu hifler biraraya gelerek miselyum denilen organları oluşturur Miselyumlar bulundukları yerden havaya doğru gelişirlerse aeral hif Ortamın derinliğine doğru gelişerek vegetatif hif denilen Rizoid (kök) oluşturur  Miselyumlar ortamın üst kismına doğru geliştiğinde çeşitli şekiller yapar Helezon şeklini alırsa spiral hif adı verilir.  Ayrıca girintili çıkıntılı, taraksı bir yüz alabilìr (taraksı cisim)  Kümeler yapmak suretiyle toplu halde bulunursa nodüler organ adını alır  Üreme özellikleri Mantarlar 20 - 35°C'lik ısıda iyi ürer Bulundukları ortamda uygun bir nem olmalı Işık üremeyi engeller  Bu mantarların üremeleri sırasında deride oluşan renk değişiklikleri, teşhisi kolaylaştırır Mantarlar pH; 5 - 7'de iyi ürer Üredikleri bölgede uygun oksijen miktarı da gerekir Gelişmeleri için çeşitli aminoasitlere ihtiyaçları vardır  MANTARLAR Mayamsı mantarlar Küf mantarları  Mayalar Yuvarlak yapılar (Mantarın aktif olarak bölünen, çoğalan şekli) Tomurcuklanma ile çoğalır Koloniler tipik olarak nemli ve mukoid  Küfler Hiflerden oluşur (filamantöz yapılar) “Miçel” (hif kitlesi) Hif uçlarından uzayarak çoğalır Hif uçlarındaki yuvarlak yapılara “konidia” (spor) adı verilir  KÜFLER Hifler Küf mantarlarının en ilkel şeklidir çok hücrelidir Septalı ve septasız olmak üzere iki çeşittir Vegetatif hifler Aerial hifler Çoğalma hifleri  Küfler Pamuk tarzında veya “tozlu” koloniler oluşturur Bazı küfler hem filamantöz hem de maya benzeri bir yapı gösterir (dimorfik) Isı-bağımlı  DİMORFİK MANTARLAR Farklı ortam koşullarında Farklı üreme şekilleri gösteren mantar Isıya bağlı 37ºC - 25ºC  MANTARLARIN ÜREMESİ Üreme sporlar ile sağlanır Eşeysiz sporlar Artrospor Klamidospor Blastospor Sporangiospor Eşeyli sporlar (Tam çoğalma) Zigospor Askospor Bazidiyospor Oospor EŞEYSİZ SPORLAR Artrospor Blastospor Klamidospor Sporanjiyospor Sporangiospor  Konidium  Makrokonidium EŞEYLİ SPORLAR zigospor Bazidiospor  Ask veya "ascus" denen bir kese içinde geliştikleri için bu sporlara askospor adı verilir Kolonizasyon ve hastalıklar İnsanlar, mantarlara karşı dirençlidir Birçok infeksiyon hafif olup kendiliğinden düzelir Sağlam deri, primer olarak yüzeyel, kütanöz ve subkütan deri tabakalarına kolonize olan funguslara karşı ilk savunma hattını oluşturur  Yağ asidleri, derinin normal florası ve pH’ı konak direncine katkıda bulunur Transferrin gibi humoral faktörler, mevcut demir miktarını azaltarak bazı fungusların üremesini engeller  AIDS ve immunsüpresif tedavi gören hastalarda patojenlik potansiyeli düşük olan mantarlara bağlı fungal hastalıklar sıktır Geniş spektrumlu antibiyotiklerin kullanımı sonucu normal barsak florasındaki değişmeler çeşitli fungal hastalıkların gelişmesine neden olabilir  Sitotoksik, steroid, radyoterapi ve diğer immünsüpresif tedavi görme, yatalak, altta yatan hastalıklar sonucu konağın immün sisteminin bozulması (diyabet, AIDS) en önemli faktörlerdir İmmünyetmezlikli hastalarda etken olan funguslara oportunistik fungus, bu hastalıklara da oportunistik mikozlar adı verilir Hızlı tanınmaz ve altta yatan nedenler giderilmez ise hayatı tehdit eder  Deri ve mukoza bariyerleri yıkılır ve immün sistem zayıflarsa funguslar penetre ve kolonize olur Belirli sayıya ulaşınca fungal hastalıklar gelişir Genellikle çevrede bulunan funguslarla kazaen temas sonunda infeksiyonlar gelişir  Deri, saç ve tırnaklara kolonize olan dermatofitler keratinaz denen enzimler salgılayarak keratini hidrolize eder  MANTAR HASTALIKLARI Mikozlar; Yüzeyel mikozlar Deri altı mikozları Derin mikozlar Allerjik reaksiyonlar; sporların solunması ile Mikotoksikoz; metabolizmaları sırasında oluşan metabolitler ile (koma) Claviceps purpurea (ergotamin, LSD) Aspergillus fumigatus (aflatoksin)  Yüzeyel mikozlar; Deri, mukoza ve tırnağa yerleşir İnsandan insana bulaşır Deri altı mikozları; Deri yolu ile girer Deri altı dokulara bazen kas ve kemiklere ulaşabilir Derin mikozlar; Sistemik yayılım ile organlara yerleşir Ağır klinik tablo gösterir İnsanda insana bulaşmaz  MİKOZLARIN TANIMI 1. Lam-lamel arası inceleme 2. Deri testleri 3. Serolojik testler 4. Fluoresan antikor testi 5. Biyopsi – histopatolojik inceleme 6. Kültür 7. Moleküler yöntemler  MİKOZLARIN TANIMI Etkenle Tanım: Saç, deri kazıntısı, irin, sızıntı, BOS uygun zamanda alınmalı Mikroskopta Tanım: 1- KOH 2- Pamuk mavili laktofenol 3- Gram 4- Giemsa 5- Hematoksilen-eozin boya yöntemleriyle inceleme  MİKOZLARIN TANIMI Üretimle Tanım: Ekim: Çalışılacak klinik örnek vücudun deri gibi açık kısımlarından alınacaksa bu bölge %70 alkol ile temizlenir ve sonra steril bir bisturi ile kazınır Kıllar cımbızla çekilir İrin, eğer lezyon açık ise steril bir ekim halkası veya saplı silgiyle, kapalı ise steril bir enjektör ile çekilir  Kültür Teknikleri ve Besiyerleri Sabouraud's Dekstroz Agar Patetesli Dekstroz Agar %5 koyun kanlı Brain Heart Infusion Agar (BHIA) Mısır unlu agar Derin mikozların tanımı için; Kan, ponksiyonla alınan sıvılar, biyopsi materyali ve BOS kullanılır Herhangi bir muayene materyalinden üretilen bir mantarın dışarıdan kontamine olmadığının kanıtlanması gerekir Muayene maddesinin mikroskopla incelemesi, mantarın bulunması, aynı hastadan birkaç kez ayrılması, dokuda bulunan mantarın karakteriyle üretileninkinin birbirine uyması önemli  Besiyerleri ve üreme özellikleri Mantarların klinik örnekten ayrılması ve tanınması için kullanılan besiyerlerinin en önemlisi pepton, dekstroz, agar agar ve su içeren Sabouroud’un dekstrozlu agar Bakterilerin üremesi Sabouroud besiyerinde ortamın pH 4,8-5 olmasıyla önlenmiştir Bu amaçla chloramphenicol ve saprofit mantarların üremesine mani olmak üzere cycloheximide ilave edilmektedir