Proefwerk over koken, hartslag en bloeddruk - PDF

Proefwerk DVPR – WERELDREIS KOKEN De basisstappen zien voor het snipperen van een ui: 1. Ui schillen – Verwijder de buitenste schil van de ui. 2. Topje verwijderen – Snijd het bovenste deel eraf en haal eventuele uitlopers weg, maar laat de wortel z...

Proefwerk DVPR – WERELDREIS KOKEN De basisstappen zien voor het snipperen van een ui: 1. Ui schillen – Verwijder de buitenste schil van de ui. 2. Topje verwijderen – Snijd het bovenste deel eraf en haal eventuele uitlopers weg, maar laat de wortel zitten. 3. Ui halveren – Snijd de ui door de wortel doormidden, zodat de helften goed bij elkaar blijven. 4. Snijden in stukjes – Leg de platte kant op een snijplank, snijd eerst halve plakken tot aan de wortel en vervolgens dwars in kleine stukjes. De basisstappen voor het ontvellen van een tomaat: 1. Voorbereiding – Breng water aan de kook en maak een bak met ijswater klaar. Snijd een kruisje in de onderkant van de tomaat. 2. Blancheren – Dompel de tomaat een paar seconden in kokend water tot het vel begint los te laten. 3. Afkoelen – Haal de tomaat uit het hete water en leg deze direct in ijswater om het kookproces te stoppen. 4. Vel verwijderen – Trek met een mesje voorzichtig het velletje van de tomaat af. Wat is pasta? Pasta is een product gemaakt van tarwebloem en eieren. Het deeg wordt gekneed, uitgerold en gevormd in verschillende soorten. 1 Na het koken kan pasta direct gegeten worden, maar gedroogde pasta wordt langer bewaard. Soorten pasta Pasta komt in verschillende vormen, kleuren en grondstoffen. De keuze van de pastasoort hangt af van de saus: Fijne saus → Kleine pastasoort Grove saus → Grotere pastasoort Hoe voorkom je plakkende pasta? Als pasta plakt tijdens het koken, kan dit komen door: 1. Slechte kwaliteit pasta – Te veel zetmeel zorgt voor plakkerigheid. 2. Te weinig water bij het koken – Zetmeel wordt niet goed verdund. Oplossing: Gebruik voldoende water en kies voor pasta van betere kwaliteit. Hartslag Wat is een hartslagfrequentie? Hartslagfrequentie = het aantal keren dat je hart per minuut pompt. Het hart pompt bloed in de slagaders, die de organen van bloed voorzien. De hartslag is voelbaar in slagaders, zoals de polsslagader. Hartslag meten aan de pols: 1. Vind de polsslag: - Leg je wijs- en middelvinger op de binnenkant van de pols van je medeleerling, aan de duimzijde. - Druk licht op de polsslagader totdat je de hartslag voelt. 2  2. Hartslagfrequentie meten: - Gebruik een stopwatch en stel deze in op 15 seconden. - Tel het aantal hartslagen in die 15 seconden. - Vermenigvuldig dit getal met 4 (om de hartslag per minuut te berekenen). - Noteer de hartslagfrequentie in een tabel. 3. Hartslag meten na inspanning: - Laat je medeleerling 5 minuten intensief bewegen (bijv. springen of huppelen). - Herhaal de meting direct na de inspanning en noteer het resultaat. Hiermee kun je eenvoudig iemands hartslag meten en zien hoe deze verandert door inspanning. Wat is een bloeddrukmeter? = een apparaat waarmee je de druk meet waarmee het bloed door de slagaders stroomt. Dit wordt weergegeven in twee waarden: Bovendruk (systolische druk): de druk op de bloedvaten wanneer het hart samentrekt. Onderdruk (diastolische druk): de druk op de bloedvaten wanneer het hart ontspant. Er zijn automatische en handmatige bloeddrukmeters. 1. Automatische meters blazen een manchet om de bovenarm of pols op en meten de bloeddruk digitaal. 2. Handmatige meters worden vaak gebruikt door artsen en werken met een stethoscoop en een opblaasbare manchet. 3 Bloeddrukmetingen helpen bij het opsporen van hoge of lage bloeddruk, wat belangrijk is voor de gezondheid van hart en bloedvaten. De bloeddrukmeter geeft twee waardes aan. De bovendruk: dit is de druk op het moment dat je hart pompt. De onderdruk: dit is het moment dat je hart niet pompt. Dit wordt ook wel de ʻrustdrukʼ genoemd. Op de bloeddrukmeter wordt eerst de bovendruk aangegeven, dan de onderdruk. Er staat een schuine streep tussen. Bijvoorbeeld: 130 / 85 mm/Hg. Bloeddruk meten met een bloeddrukmeter. 1. Voorbereiding: - Lees de gebruiksaanwijzing van de bloeddrukmeter. - Ontbloot de linker bovenarm. - Plaats het manchet ongeveer 1 cm boven de binnenkant van de elleboog. 2. Meting uitvoeren: - Ga rechtop zitten en steun met de elleboog op de tafel. - Ontspan en zet de bloeddrukmeter aan. - De meting gebeurt automatisch, inclusief het oppompen van het manchet. - Noteer de bovendruk en onderdruk in de tabel. 4 3. Meting na inspanning: - Voer 5 minuten intensieve beweging uit (bijv. springen of huppelen). - Herhaal de meting op dezelfde manier en noteer de waarden. Deze methode helpt om de bloeddruk in rust en na inspanning te vergelijken. Wat is een mitella en hoe leg je deze aan? Een mitella is een draagdoek die wordt gebruikt om een geblesseerde arm, pols of hand te ondersteunen en te immobiliseren. Dit voorkomt verdere schade en helpt bij het herstel van blessures zoals kneuzingen, botbreuken of verstuikingen. Stappen om een mitella aan te leggen: 1. Voorbereiding: o Gebruik een driehoekige doek (brede das). o Laat de gewonde persoon de arm in een gebogen positie houden, met de hand iets hoger dan de elleboog. 2. Aanleggen van de mitella: o Plaats de lange zijde van de doek onder de gewonde arm, met de punt naar de elleboog. o Breng de bovenste punt van de doek over de schouder van de gezonde kant. o Neem de onderste punt en breng deze omhoog langs de onderarm. 5  o Knoop beide punten samen op de schouder van de gezonde kant met een platte knoop. 3. Controle: o Zorg ervoor dat de arm goed ondersteund wordt en niet te strak of te los zit. o Controleer of de hand hoger hangt dan de elleboog om zwelling te verminderen. Een mitella helpt bij het stabiliseren van de arm en vermindert pijn door beweging te beperken. Snijtechnieken en messen Een snijtechniek = term voor het opdelen / verkleinen van een product om het zo eetbaar te maken. 1. Brunoise is het snijden van groenten in kleine blokjes van ongeveer 5 x 5 x 5 mm. 2. Carré zijn vierkante blokjes, maar dit blokje is 1 x 1 cm. Belangrijk is dan dat ze helemaal mooi vierkant zijn. 3. Julienne is de benaming voor dunne reepjes. Deze techniek kan bij bijna alle stevige groente- en fruitsoorten, maar hou er wel rekening mee dat ze 4 cm lang moeten zijn. 6  4. Chinoise is een Chinese ruit. Snijd hiervoor je product in repen van 1 cm dik. Leg een paar repen dakpansgewijs naast elkaar en snijd dan steeds schuin door. Vaak wordt deze snijtechniek gebruikt als decoratie. 5. Eminiceren snijd je het product in mooie dunne plakjes. Er is hier geen vaste dikte aan verbonden. Messen Koksmes Het koksmes kun je bijna overal voor gebruiken, bijvoorbeeld voor het snijden van groenten, vlees, vis of kruiden. Deze messen zijn wat groter waardoor ze prima in de hand liggen en hebben een groot lemmet. Officemes Voor het snijden van groenten of fruit kun je gebruik maken van een officemes. Het is wat kleiner en heeft een fijn lemmet waarmee je wat preciezer kunt snijden. Vleesmes Een vleesmes is een groot mes met een lang lemmet waar je moeiteloos vlees en vis mee kan snijden. Je kunt hiermee makkelijk mooie en gelijke stukken snijden. Tomatenmes Een tomatenmes is een kleiner mes met een gekarteld lemmet waarmee je hele dunne plakjes tomaat kunt snijden. De twee puntjes aan het uiteinde van het lemmet gebruik je voor het verwijderen van het kroontje van de tomaat. 7  Broodmes Voor het snijden van brood, maak je gebruik van het broodmes. Ook taarten en gebak kan je ermee snijden. Lemmet = het deel waarmee je snijdt. Veilig snijden. Bij het snijden is het belangrijk om voorzichtig en geconcentreerd te werken om ongelukken te voorkomen. Belangrijke aandachtspunten: - Gebruik altijd een scherp mes. - Houd je aandacht bij het snijden. - Kies een mes dat geschikt is voor het product. - Werk voorzichtig en snijd gecontroleerd. - Zorg voor stabiliteit door een doek onder de snijplank te leggen. Techniek van de begeleidende hand: - Houd de vingers krom als een klauw om snijwonden te voorkomen. - Plaats de duim achter de snijdende hand. - Houd de vingertopjes recht en gebruik ze als geleiding. - Beweeg de vingers langzaam terug terwijl je snijdt. Techniek van de snijdende hand: - Plaats de punt van het mes op de snijplank. - Til het mes niet te hoog op. - Snijd met een soepele, cirkelvormige beweging. - Druk het mes naar voren en herhaal de beweging. 8 Door deze richtlijnen te volgen, kun je veilig en efficiënt snijden zonder risico op verwondingen Schaamte Wat is plasticschaamte ? = het gevoel van schaamte dat mensen ervaren wanneer ze te veel plastic gebruiken, vooral wegwerpplastic. Het komt voort uit bezorgdheid over milieuvervuiling en de impact van plastic afval op de natuur. Mensen met plasticschaamte proberen hun plasticgebruik te verminderen door bijvoorbeeld herbruikbare tassen, flessen en verpakkingen te gebruiken. Impact van plastic tasjes op het milieu: Plastic tasjes hebben negatieve gevolgen voor natuur, dieren, mensen en het klimaat: § Natuur: Ze zijn te licht om goed gerecycled te worden en blijven vaak als afval liggen. § Dieren: Honderdduizenden dieren raken verstrikt in plastic of eten het op, wat dodelijk kan zijn. § Mensen: Plasticvervuiling beïnvloedt de kwaliteit van ons voedsel door chemische vervuiling. § Opwarming van de aarde: Plastic tasjes worden gemaakt van fossiele brandstoffen zoals olie en water, wat bijdraagt aan klimaatverandering. Elke Europeaan produceerde in 2018 gemiddeld 8,3 kilo plastic afval per jaar. 9 Wat is klimaatschaamte ? = het gevoel van schaamte dat mensen ervaren als ze denken dat hun gedrag slecht is voor het klimaat. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als iemand vaak vliegt, veel vlees eet of veel energie verbruikt. Mensen met klimaatschaamte proberen vaak duurzamer te leven om hun impact op het milieu te verkleinen. Schone energie: Windenergie, bio-energie, en geothermische energie, waterkracht energie. Vuile energie: Steenkool, gas en olie. Schone energiebronnen zijn beter voor het milieu, terwijl vuile energiebronnen bijdragen aan vervuiling en klimaatverandering. Wat is vliegschaamte ? = het gevoel van schaamte dat mensen hebben als ze vaak of onnodig met het vliegtuig reizen, omdat vliegen veel CO₂ uitstoot en slecht is voor het milieu. Mensen met vliegschaamte kiezen soms voor duurzamere alternatieven, zoals de trein of carpoolen. Mensen met vliegschaamte kunnen bomen laten planten om hun vlucht te compenseren. Als je bijvoorbeeld vliegt van Amsterdam naar Brussel en weer terug dan is je milieuschade 428 kg CO2. Om dat te compenseren kun je 15 bomen laten planten. 10