PP Chemie van het Leven 5SPW E/WEWI 2024

16/09/2024 Chemie van het leven BIO 5SPW E/W EW I 1 1 Chemie van het leven Chemische samenstelling van organismen...

16/09/2024 Chemie van het leven BIO 5SPW E/W EW I 1 1 Chemie van het leven Chemische samenstelling van organismen 96% van de lichaam sm assa – vier elem enten: Koolstof (C) W aterstof (H) Zuurstof (O) Stikstof (N) Stofwisseling: Calcium (Ca), Fosfor (P), Kalium (K), Zwavel (S), Natrium (Na), Chloor (Cl) en M agnesium (M g) 2 1 Chemie van het leven Chemische samenstelling van organismen Anorganische stoffen Organische stoffen of koolstofverbindingen vaak m acrom oleculen 3 1  16/09/2024 ORGANISCHE STOFFEN ANORGANISCHE STOFFEN (BIOMOLECULEN) - Water - Sachariden - Eiwitten/proteïnen - Mineralen - Vetten/lipiden - Gassen - Bijzondere biom oleculen 4 Water Lichaam = 2/3 de water water zit in cellen (= intracellulair water) als tussen de cellen (=extracellulair water). 5 Functies van water in het lichaam 1. Waterm oleculen = zeer klein. Dit heeft als voordeel dat water gem akkelijk door het celm em braan gaat. 2. Water = zeer goed oplosm iddel. Veel stoffen kunnen dus oplossen in water en kunnen daardoor getransporteerd worden. 3. Water is een goede warm tebuffer à goede bescherm ing tegen tem peratuursveranderingen 4. Speelt structurele rol, geeft vorm aan de cellen 6 2  16/09/2024 Mineralen beperkte hoeveelheid in het lichaam , m aar zijn onm isbaar Voorbeelden: calcium , m agnesium , natrium , kalium , chloor, zwavel, fosfor, …. De functies zijn zeer uiteenlopend: structuurelem enten in bv. botten en tanden (C a, P, F), werking spieren (Na, K, Ca, Mg), onderdeel van vitam inen en horm onen graanproducten, m elkproducten, noten, groenten en fruit 7 Anorganische gassen CO2 O2 Functie: cruciale rol in belangrijke cellulaire processen Aerobe celadem haling: O 2 wordt opgenom en in de cel en CO 2 wordt afgegeven Fotosynthese groene planten: CO 2 wordt opgenom en, O 2 wordt afgegeven 8 Organische stoffen Koolstofverbindingen (C) = organische verbinding om dat ze C (en H) bevatten als belangrijkste com ponent Biom oleculen : sachariden, proteïnen, lipiden, nucleïnezuren en vitam inen = een groot deel van de m oleculen in levende organism en 9 3  16/09/2024 Sachariden bestaan uit koolstof (C), waterstof (H) en zuurstof (O) verhouding waterstof- en zuurstofatomen is zoals bij water Soorten: Ø monosachariden (=suikers) Ø disachariden (=suikers) Ø polysachariden 10 Monosachariden = enkelvoudige suikers die bestaan uit één suikereenheid Voornaam ste: glucose, fructose en galactose brutoform ule is dezelfde nl. C 6H 12O 6 Verschillende structuurform ule 11 Disachariden = twee m onosachariden verbonden m et elkaar Meeste voorkom ende: m altose, sacharose en lactose 12 4  16/09/2024 Disachariden Twee sachariden verbonden via een covalente binding = glycosidebinding Condensatiereactie tussen twee m ono- sachariden vorm t een disacharide + water Afbraak van een disacharide gebeurt via een hydrolysereactie m et behulp van water à spijsvertering 13 Polysachariden ontstaan door veel m onosachariden te verbinden veel energie, m aar sm aken m inder zoet zetm eel, glycogeen en cellulose 14 Eiwitten (=proteïnen) Binding van meerdere aminozuren 20 soorten van AZ Naargelang de volgorde en de hoeveelheid --> andere stoffen en weefsels meeste aminozuren kan je zelf aanmaken a.d.h.v. grondstoffen verkregen uit de voeding (niet-essentiële AZ) Essentiële AZ kunnen enkel via voeding opgenomen worden Sample Footer Text 15 15 5  16/09/2024 Eiwitten (=proteïnen) Eenzelfde basisstructuur Aan het centrale C-atoom hangen: * -COOH = carboxylgroep * -R = restgroep à verschilt van AZ tot AZ * -NH 2-groep of am inogroep * - H: waterstofatoom 16 Eiwitten (=proteïnen) Eiwitten verschillen van elkaar in: 1. De lengte van de keten 2. De aanwezige soorten am inozuren 3. Het aantal van ieder soort van de am inozuren 4. De volgorde van de am inozuren (+ ruim telijke structuur) 17 Eiwitten (=proteïnen) Functies van eiw itten: Vorm en structuurelem enten o.a. in spieren (actine en myosine) Antilicham en voor bescherm ing tegen indringers Transport van O 2 en CO 2 m et hem oglobine eiwit Microtubuli bestaat uit eiwit tubuline (beweging celorganellen) Enzym en: versnellen reacties in de spijsvertering 18 6  16/09/2024 Lipiden (=vetten) Triglyceriden - fosfolipiden Meest voorkom ende vetten = triglyceriden (opnem en via voeding) Functie: - energiebron - energieopslag in vetweefsel - isolatielaag - bescherm en organen De vetzuren kunnen verzadigd of onverzadigd zijn 19 Lipiden Triglyceriden Verzadigde vetzuren Maxim ale aantal H-atom en rond elk C-atoom Enkelvoudige bindingen Vast bij kam ertem peratuur Dierlijke/verzadigde vetten 20 Lipiden Triglyceriden Onverzadigde vetzuren Één of m eer dubbele bindingen Enkelvoudig onverzadigd: één dubbele binding Meervoudig onverzadigd: m in. twee dubbele bindingen Vloeibaar bij kam ertem peratuur Plantaardige oliën 21 7  16/09/2024 Lipiden Triglyceriden Onverzadigde vetzuren Gezonder dan verzadigde vetzuren Gezondst: om ega 3-vetzuren (lijnzaad, walnoten en vette vis) 22 Lipiden Fosfolipiden Bouwsteen van m em branen in de cel Diglyceride (glycerol + twee vetzuren) + fosfaatgroep à condensatiereactie 23 Lipiden Steroïden Vier koolstofringen + verschillende functionele groepen Cholesterol à belangrijk onderdeel van celm em branen in dierlijke cellen Signaalm oleculen (horm onen) – chem ische boodschappers 24 8  16/09/2024 Lipiden Lipoproteïnen Proteïnen + lipiden Oplosbaar in water Glycoproteïnen Eiwitten + sachariden Slijm in de neus, mond en luchtwegen (zie celmembraan) Glycolipiden Lipiden + sachariden Fosfolipiden Celmembraan: herkenning, receptor 25 9