Environmental Pathology (Environmental Pathology) 2023 PDF

ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α’ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ «ΛΑΪΚΟ» ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Νικόλαος Καβαντζάς Καθηγητής  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ...

ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α’ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ «ΛΑΪΚΟ» ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Νικόλαος Καβαντζάς Καθηγητής  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Ορισμός: Μελετά τα νοσήματα που δεν έχουν γενετική βάση Σχόλιο: Ελάχιστα νοσήματα έχουν αποκλειστικά γενετική ή περιβαλλοντική βάση  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Ταξινόμηση 1. Ατμοσφαιρική ρύπανση από βιομηχανικά απόβλητα και/ή προϊόντα εξάτμισης αυτοκινήτων 2. Χρήση και κατάχρηση φαρμάκων και φυσικών παραγόντων συμπεριλαμβανομένης της ακτινοβολίας 3. Μόλυνση της τροφής και του νερού από φυτοφάρμακα και βιομηχανικά απόβλητα 4. Υπερ- ή Υποσιτισμός  ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ Μελετά: 1. Συνέπειες στον οργανισμό από τη ρύπανση περιβάλλοντος (πχ ατμοσφαιρική) 2. Βλάβη από χημικούς παράγοντες 3. Βλάβη από φυσικούς παράγοντες 4. Διατροφικά νοσήματα Ο άνθρωπος εκτίθεται καθημερινά σε πολυάριθμους ρύπους του περιβάλλοντος π.χ. στον αέρα, στο νερό, στο έδαφος, στη διατροφή ή στον εργασιακό χώρο Τέτοιοι ρύποι μπορεί να είναι με τη μορφή των ιχνοστοιχείων Τα ιχνοστοιχεία είναι πολύ σημαντικά στην περιβαλλοντική παθολογική ανατομική εξαιτίας του μεγάλου εύρους τοξικών αντιδράσεων και δυνητικών ανεπιθύμητων ενεργειών στη φυσιολογική λειτουργία των οργάνων του ανθρώπου Ιχνοστοιχεία ονομάζονται συγκεκριμένα ανόργανα χημικά στοιχεία, η παρουσία των οποίων σε πολύ μικρές ποσότητες είναι απαραίτητη στους οργανισμούς. Τέτοια ιχνοστοιχεία είναι π.χ. ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το χρώμιο, το μαγγάνιο, το σελήνιο, ο χαλκός, το κάδμιο, το αρσενικό, ο μόλυβδος κλπ Η τοξική έκθεση του οργανισμού σε ιχνοστοιχεία διακρίνεται κατά βάση σε μεγάλης δόσης οξεία ή/και χρόνια έκθεση και σε μικρής Η τοξική έκθεση του οργανισμού σε ιχνοστοιχεία μπορεί να συμβεί διαμέσου τριών οδών - Δέρμα (απορρόφηση) - Αναπνευστικό σύστημα (εισπνοή) - Πεπτικό σύστημα (κατάποση)  Επίδραση στο Δέρμα Τοξική δράση στο δέρμα μπορεί να προκαλέσουν: - Χημικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται στην φαρμακευτική/ιατρική - Βιομηχανικά προϊόντα - Φυτοφάρμακα - Καλλυντικά - Βαφές - Κοσμήματα - Μέταλλα και μεταλλοειδή διαμέσου μολυσμένου ύδατος ή άλλων περιβαλλοντικών ή γεωλογικών μέσων Η τοξικότητα στο δέρμα μπορεί να είναι αποτέλεσμα: - Απευθείας δράσης μέσω τοπικής επαφής του παράγοντα με το δέρμα (πχ νικέλιο) - Ως εκδήλωση συστηματικής τοξικότητας μετά από είσοδο του παράγοντα στον οργανισμό δια εισπνοής ή κατάποσης (πχ αρσενικό) Δερματικές παθολογοανατομικές αλλοιώσεις που συνδέονται με τοξική έκθεση, οξεία ή χρόνια: - Αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής - Κοκκιωματώδης φλεγμονή - Διαταραχές στη μελάγχρωση του δέρματος (υπερ- και – υπομελάγχρωση) - Καρκίνος Το αρσενικό είναι το πλέον ευρέως αναγνωρισμένο τοξικό στοιχείο που προσβάλλει το δέρμα Το αρσενικό και οι ενώσεις του Πηγές: - Παραπροϊόν τήξης μετάλλων (χρυσού, αργύρου, χαλκού, μολύβδου, ψευδαργύρου, κοβαλτίου) - Στοιχείο κραμάτων - Συστατικό φαρμάκων, εντομοκτόνων, μυκητοκτόνων - Στοιχείο ηλεκτρικών συσκευών Ο άνθρωπος εκτίθεται στο ανόργανο αρσενικό κυρίως δια της εισπνοής ή κατάποσης και λιγότερο δια της δερματικής επαφής  Το αρσενικό και οι ενώσεις του Επιπτώσεις, κατά βάση από χρόνια έκθεση: - Αρσενικές κερατώσεις του δέρματος (χαρακτηρίζονται από υπερκεράτωση, παρακεράτωση, ακάνθωση) - Καρκίνος του δέρματος (Ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα in situ ή Bowen’s Disease, Βασικοκυτταρικό καρκίνωμα) - Πιθανώς, αγγειοσάρκωμα ήπατος, καρκινώματα πνεύμονα και ουροδόχου κύστεως (εφόσον ευθύνεται το αρσενικό, συνήθως συνοδεύονται από υπερ- ή υπομελάγχρωση του δέρματος)  Εγκέφαλος και ΠΝΣ Ο μόλυβδος και ο υδράργυρος έχουν νευροτοξικές ιδιότητες 1. Μόλυβδος - Στους ενήλικες, μόνον σε μεγάλες δόσεις, μπορεί να προκαλέσει περιφερική νευροπάθεια - Στα παιδιά, σε μεγάλες δόσεις, μπορεί να προκαλέσει οξεία μολυβδιασική εγκεφαλοπάθεια, μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση, η οποία χαρακτηρίζεται από γενικευμένο εγκεφαλικό οίδημα με αυξημένη ενδοκρανιακή πίεση, που μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε κώμα και θάνατο - Στα παιδιά, σε μικρές χρόνιες δόσεις, έχει συνδεθεί με διαταραχές στη συμπεριφορά των παιδιών και πιθανώς ελάττωση του IQ. - Ο βαθμός τοξικότητας με μόλυβδο στα παιδιά μπορεί να καθοριστεί μέσω του υπολογισμού των επιπέδων μολύβδου στα νεογιλά δόντια 2. Υδράργυρος - Ο ανόργανος υδράργυρος έχει μικρή τοξικότητα - Έκθεση σε οργανικό υδράργυρο και συγκεκριμένα σε μεθυλ-υδράργυρο προκαλεί δραματική καταστροφή του νευρικού συστήματος, ακόμη και σε μικρές δόσεις - Κλινικά, παρατηρούνται αρχικά ελάττωση του οπτικού πεδίου, παραισθήσεις, αταξία στο βάδισμα, εξασθένηση της αίσθησης δόνησης και της διάκρισης δύο σημείων. Βαθμιαία ακολουθεί επιδείνωση της όρασης μέχρι πλήρους τύφλωσης, αταξία και αισθητικο-κινητική συμπτωματολογία. Επίσης, ο μεθυλ-υδράργυρος διαπερνά τον αιματο-πλακουντιακό φραγμό και προκαλεί καταστροφή του νευρικού συστήματος του εμβρύου - Στα παθολογοανατομικά ευρήματα παρατηρούνται κατά βάση περιοχές νέκρωσης σε εγκεφαλικό φλοιό και παρεγκεφαλίδα καθώς και σοβαρή απώλεια νευρικών κυττάρων. Όσον αφορά στην τύφλωση δεν οφείλεται σε  Επίδραση στο Αναπνευστικό Σύστημα Σωματίδια ενός ρύπου (αναλόγως της διαμέτρου) - Εισπνεύσιμα (d ≥ 5 μm) - Αναπνεύσιμα (d < 5 μm)  Επίδραση στο Αναπνευστικό Σύστημα - Οξέα φαινόμενα - Μακροχρόνιες βλάβες  Οξέα φαινόμενα - Ερεθισμός σε ρινική κοιλότητα, φάρυγγα, λάρυγγα - Επιρρέπεια σε λοιμώξεις: βρογχίτιδα, πνευμονία  Μακροχρόνιες βλάβες - Χρόνια Aποφρακτική Πνευμονοπάθεια (εμφύσημα, χρόνια βρογχίτιδα, άσθμα) - Πνευμονική ίνωση - Πνευμονοκονιάσεις - Επιρρέπεια σε λοιμώξεις ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού - Εξωγενής αλλεργική κυψελιδίτιδα - Καρκίνος του πνεύμονα - Καρκίνος του λάρυγγα - Ρινοφαρυγγικό καρκίνωμα  ΑΙΩΡΟΥΜΕΝΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ (PM) - Παράγονται συνήθως από χημικές αντιδράσεις μεταξύ διαφόρων ρύπων - Αποτελούνται από ανόργανα (άνθρακας, χλωρίδια, μέταλλα κλπ) ή οργανικά (πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, διοξίνες κλπ) συστατικά - Στα οξέα φαινόμενα περιλαμβάνονται η ρινοφαρυγγίτιδα με παρουσία κυρίως βήχα. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις δύσπνοια - Στις χρόνιες επιπτώσεις περιλαμβάνονται παθήσεις του κατώτερου αναπνευστικού και του ανοσοποιητικού συστήματος  Επίδραση στο Καρδιαγγειακό Σύστημα (1) 1. Μυοκαρδιοπάθεια 1.1 Ανεπάρκεια σεληνίου. Παθολογοανατομικά, πολυεστιακή νέκρωση του μυοκαρδίου με επακόλουθη ανάπτυξη ίνωσης και τελικά διατατικού τύπου μυοκαρδιοπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια 1.2 Τοξικότητα από κοβάλτιο (υπό μορφή θειούχου ή χλωριούχου κοβαλτίου σε μπύρα ως σταθεροποιητής του αφρού). Παθολογοανατομικά, μεγαλύτερη απώλεια μυοϊνιδίων και ατροφία και μικρότερου βαθμού ίνωση και μυοκυτταρική υπερτροφία από ό,τι στην ιδιοπαθή διατατική μυοκαρδιοπάθεια 1.3 Τοξικότητα από υδράργυρο. Παθολογοανατομικά, διατατικού τύπου μυοκαρδιοπάθεια 1.4 Περίσσεια σιδήρου (Σε ασθενείς με αιμοσιδήρωση ή αιμοχρωμάτωση). Παθολογοανατομικά, συμπιεστικού ή περιοριστικού τύπου μυοκαρδιοπάθεια 1.5 Τοξικότητα από αλουμίνιο (Σε ασθενείς σε αιμοδιάλυση). Παθολογοανατομικά, διατατικού τύπου μυοκαρδιοπάθεια 1.6 Τοξικότητα από αρσενικό (σε χρόνια έκθεση σε αρσενικό). Παθολογοανατομικά, μυοκαρδιοπάθεια  Επίδραση στο Καρδιαγγειακό Σύστημα (2) 2. Αθηρωματοσκλήρωση 2.1 Περίσσεια σιδήρου (πιθανώς, λόγω συμμετοχής του σιδήρου στη διαδικασία υπεροξείδωσης των λιπιδίων, η οποία θεωρείται ότι εμπλέκεται στα αρχικά στάδια της αθηρωματοσκλήρωσης) 2.2 Ανεπάρκεια σεληνίου (πιθανώς, λόγω αυξημένου οξειδωτικού stress) 2.3 Ανεπάρκεια ασβεστίου 2.4 Ανεπάρκεια μαγνησίου  Επίδραση στο Καρδιαγγειακό Σύστημα (3) 3. Υπέρταση 3.1 Τοξικότητα από μόλυβδο 3.2 Τοξικότητα από υδράργυρο 3.3 Τοξικότητα από αλουμίνιο  Επίδραση στο ήπαρ 1. Τοξικότητα από σίδηρο 2. Τοξικότητα από χαλκό 3. Τοξικότητα από αρσενικό Η οξεία τοξικότητα προκαλεί: - Ηπατοκυτταρική βλάβη (σίδηρος, χαλκός) - Χολόσταση (αρσενικό) Η χρόνια τοξικότητα προκαλεί: - Αγγειακή βλάβη (αρσενικό) - Χρόνια ηπατίτιδα (σίδηρος) - Ίνωση και κίρρωση (σίδηρος, χαλκός) - Κοκκιώματα (χαλκός) - Κακοήθη νεοπλάσματα (σίδηρος, χαλκός → Ηπατοκυτταρικό Ca και αρσενικό → Αγγειοσάρκωμα) Άλλες χημικές ουσίες, τοξικότητα και επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό Βενζίνη και παράγωγα πετρελαίου Πηγές: - Τυπογραφία, ζωγραφική, λιθογραφία - Προϊόντα καθαρισμού - Κόλλες - Διαλυτικά Επιπτώσεις → Λέμφωμα Hodgkin, Λευχαιμία Άλλες χημικές ουσίες, τοξικότητα και επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό (2) Βηρύλλιο και προϊόντα Πηγές: - Καύσιμα πυραύλων-αεροσκαφών - Πυρηνικοί αντιδραστήρες - Μεταλλικά κράματα Επιπτώσεις → Καρκίνος του πνεύμονα  Άλλες χημικές ουσίες, τοξικότητα και επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό (3) Κάδμιο και προϊόντα Πηγές: - Υλικά συγκόλλησης - Μπαταρίες - Μεταλλικά κράματα Επιπτώσεις → Καρκίνος του προστάτη  Άλλες χημικές ουσίες, τοξικότητα και επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό (4) Προϊόντα χρωμίου Πηγές: - Μεταλλικά κράματα - Μπογιές - Συντηρητικά Επιπτώσεις → Καρκίνος του πνεύμονα  Άλλες χημικές ουσίες, τοξικότητα και επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό (5) Ραδόνιο Πηγές: - Αποδόμηση ορυκτών που περιέχουν ουράνιο - Εξόρυξη μεταλλευμάτων Επιπτώσεις → Καρκίνος του πνεύμονα  Άλλες χημικές ουσίες, τοξικότητα και επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό (6) Βινυλ-χλωρίδιο Πηγές: - Ψυκτικά υλικά - Πλαστικά - Προωθητικά spray Επιπτώσεις → Καρκίνος του ήπατος, αγγειοσάρκωμα  Reference Environmental Pathology (Chapter 25) Centeno Jose et al. O. Selinus et al. (eds.), Essentials of Medical Geology: Revised Edition Springer Science + Business Media Dordrecht (outside the USA) 2013