Zooloji Ders Notları

PROF. DR. N. EBRU GÖNCÜ ZOOLOJİ ABD. E-103 NO’LU OFİS ÖĞRENCİ GÖRÜŞME : CUMA / 15:00 – 16:00  BAŞLICA KAYNAKLAR Yazarlar: Lauralee Sherwood, Hillar Klandorf, Paul Yazarlar: Richard W. Hill, Gordon A. Wyse, Margaret Yancey...

PROF. DR. N. EBRU GÖNCÜ ZOOLOJİ ABD. E-103 NO’LU OFİS ÖĞRENCİ GÖRÜŞME : CUMA / 15:00 – 16:00  BAŞLICA KAYNAKLAR Yazarlar: Lauralee Sherwood, Hillar Klandorf, Paul Yazarlar: Richard W. Hill, Gordon A. Wyse, Margaret Yancey Anderson DERS NOTLARI – EGEDERS DERS İLE İLGİLİ VİDEOLAR FİZYOLOJİNİN TEMELLERİ HOMEOSTASİS VE ENTEGRASYON DERS 1 Prof. Dr. N. Ebru Göncü  HAYVAN FİZYOLOJİSİ Hayvanların yapı ve işlevlerinin yaşamı nasıl sürdürdüğünü ve çevresel koşullara nasıl tepki verdiğini inceleyen bir bilimdir.  KUTUP TİLKİSİ & ÇÖL TİLKİSİ https://i.ytimg.com/vi/WaA_xWlmmJo/hq720.jpg?sqp=- oaymwEhCK4FEIIDSFryq4qpAxMIARUAAAAAGAElAADIQj0AgKJD&rs=AOn4CLBERmIVvfBM_dD8x5lmX4a3 WW8eSg  CANLININ TEMEL ÖZELLİKLERİ NEDİR? Kendisi için çevresindeki enerji ve hammaddeyi FİZYOLOJİ NEYİ kullanır. İNCELER?? Olumsuz Bu faaliyetlerin koşullarda hepsi ile ilgilenir bütünlüğünü korur Organizmanın fonksiyonlarını Üreme inceler. faaliyeti gösterir Canlılığın nasıl gerçekleştiğini araştırır. ilgilidir.  HAYVAN FİZYOLOJİSİ=FONKSİYON BİLİMİ AMAÇ: Hayvanlarda; 1)Moleküler düzeyden 2) hücre, 3) doku, 4) organ, 5) organ sistemleri ve 6) organizma düzeylerine kadar fonksiyonu ve bu fonksiyonun altında yatan mekanizmaları ortaya koymak  ✓Organizmada gerçekleşen bir olayın kontrolü ve düzenlenmesi ile ilgili hipotez kurar. HAYVAN ✓Deney dizayn eder. FİZYOLOGLARI NASIL ÇALIŞIR? ✓Hipotezi test eder. ✓Sonuçları elde eder. ✓Elde ettiği sonuçları hayvanın tüm aktiviteleri ile ilişkilendirir. ÖRNEK  FİZYOLOJİ ÇALIŞMALARINDA İKİ TEMEL YAKLAŞIM BİÇİMİ VARDIR MEKANİSTİK YAKLAŞIM Soru: Bu nasıl çalışır? Bir yapının ya da bir fonksiyonun kompozisyonunu ve mekanizmasını araştırır.  Soru: Nasıl bu şekilde EVRİMSEL oluştu? YAKLAŞIM Biyolojik fonksiyonların doğal seleksiyon ve varyasyon sonucundaki gelişimlerinin nasıl gerçekleştiğini araştırır. FİZYOLOJİ BÜTÜNLEŞTİRİCİ BİR BİLİM DALIDIR Yaşam olayları kimyasal reaksiyonlara bağlıdır. Biyolojik fonksiyonlar DNA ve proteinler gibi büyük biyolojik moleküllere bağlıdır. Yapı ve fonksiyon arasında her zaman yakın ilişki vardır. Fizyolojiyi anlamak için fizik kurallarına da ihtiyaç duyarız. Örn: Elektriksel iletim, sıvı dinamiği, kaldıraç  HAYVAN FİZYOLOJİSİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARIN ÖNEMİ NEDİR? Bilimsel merak Hayvan vücudunun nasıl işlediğini anlama Çevre ile hayvan fonksiyonları arasındaki ilişkiyi anlama  Ticari – tarımsal uygulamaları Veterinerlikte Hayvansal tarımda Ürün miktarı ve kalitesinin arttırılmasına yönelik uygulamalarda  İnsandaki fizyolojik mekanizmaların anlaşılması Aynı biyolojik işlemler Aynı fizik ve kimya yasaları Bağlantılı evrimsel geçmiş  KARŞILAŞTIRMALI FİZYOLOJİ Farklı hayvanların fizyolojik özelliklerini karşılaştırır. Şaşırtıcı özellikleri keşfederek Dünya'daki yaşamın benzersizliğini ve çeşitliliğini öğreniriz. Birçok biyolojik özellikte bulunan ödünleşimleri ve kısıtlamaları anlayabiliriz. Hangi fizyolojik fonksiyonların evrensel olduğunu anlarız. Yaşamın temel doğası hakkındaki anlayışımız genişler. CANLININ TEMEL FONKSİYONLARI  1- Çevresel kaynakları kullanarak kendini organize eder. Çevreden enerji ve hammadde alır. Kimyasal reaksiyonlar ile enerji üretip ihtiyacı için gerekli maddeleri sentezler. Artık ürünlerini uzaklaştırır. + özelleşmiş fonksiyonlar gösterir 2- Koşullara adapte olmasını sağlayan mekanizmalara sahiptir. Çevresel değişimleri algılar ve tepki verir. Kendisi ve çevre arasındaki madde alışverişini kontrol eder. Hasar gördüğünde tamir mekanizmalarını kullanabilir. İç koşullarını dengede tutar.  3- Kendini destekleme ve hareket etme fonksiyonu vardır. Hücre kendisine belirli bir form veren yapılara sahiptir. Hücrenin hareketini sağlar. Hücre içindeki materyallerin hareketini gerçekleştirir. 4- Çoğalma fonksiyonu vardır.  YAŞAMIN YENİ BİR TANIMI “bütünlüğünü korumak için kendini düzenlemeye çalışan bir sistem» HOMEOSTASİS HOMEOSTASİS (homeo-: benzer; -stasis: ayakta durmak, kalmak) Bozucu etkiler karşısında arzu edilen bir durumun sürdürülmesi Vücut iç ortamında sabit bir çevrenin sürdürülmesi için yapılan düzenlemeler Organizmaların kendi iç dengelerini devam ettirme eğilimi. Claude Bernard, Fransız fizyolog, içsel çevrenin dengesinin sürdürülmesinde hayvan fonksiyonlarının önemini tanımlamıştır Homeostasis özgür ve bağımsız bir yaşamın koşulu olan iç ortamın sabitliğidir. Tüm yaşamsal mekanizmalar, ne kadar çeşitli olursa olsun, yalnızca tek bir amaca hizmet eder, o da iç çevredeki yaşam koşullarını (sürekli) korumaktır.  İç çevrede homeostatik olarak kontrol edilen temel faktörler nelerdir? Su, tuz ve diğer Enerjice zengin elektrolitlerin moleküllerin konsantrasyonları konsantrasyonları pH O2 ve CO2 Bazı hayvanlarda konsantrasyonları bunlara ilaveten; Vücut sıvılarının hacmi ve basıncı Sıcaklık Artık ürünlerin Sosyal parametreler konsantrasyonları  HOMEOSTAZ SABİT BİR DURUM DEĞİLDİR. ORGANİZMADA MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLERİN, TELAFİ EDİCİ FİZYOLOJİK TEPKİLER TARAFINDAN, EN AZA İNDİRİLDİĞİ DİNAMİK BİR KARARLI DURUMDUR. HOMEOSTATİK KONTROL SİSTEMLERİ - GERİ BİLDİRİM MEKANİZMALARI-  Kontrol edilebilen değişkenlere NEGATİF verilen düzeltici yanıttır. GERİ Uygun olmayan değişikliği önleyerek BİLDİRİM eski duruma dönüşü sağlar. SİNDİRİM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ  Büyüme Üreme BESLENME NİÇİN GEREKLİDİR? Tüm hayvanlar ham maddeye ve enerjiye gereksinim duyar. Yaşamı sürdürme  SİNDİRİM Dezavantajı; Besinin hücrenin içine SİSTEMİNİN girebilecek kadar küçük olmalıdır. EVRİMLEŞME Besin depolama işlevi bulunmaz. SÜRECİ Hücre içi sindirim Nasıl gerçekleşir  Hayvanlarda sindirim kanalının gelişimi ile HÜCRE DIŞI SİNDİRİM mümkün hale gelmiştir. Nasıl gerçekleşir Hücre dışı sindirimin avantajları nelerdir? Büyük hacimde besinin sindirimi Besinin geçici bir süre depolanması  SİNDİRİM SİSTEMİNİN EVRİMİ En ilkel hayvanlarda sindirim hücre içinde besin vakuolünde gerçekleşir. İlk sindirim sistemi sölenterlerde (Coelentarata) görülür. Kese şeklinde, tek açıklık, iki yönlü akış. Nematoda’dan itibaren iki açıklığı olan tüp şeklinde bir yapı. Tek yönlü akış Farklı fonksiyonları yerine getiren kısımlar. https://slideplayer.com/slide/7224730/ HAYVANLARDA, BİRİNCİL BESLENME YÖNTEMİ, SİNDİRİM SİSTEMİ VE İLİŞKİLİ YAPILARIN ORGANİZASYONUNDA, TEMEL BELİRLEYİCİ FAKTÖRDÜR.  Hayvanlar birincil beslenme yöntemlerine göre sınıflandırılabilir.  FİLTRELEME İLE BESLENME Pek çok sucul hayvanda görülen beslenme yöntemidir. Süngerler, Kurbağa larvaları Brakiopodlar, Balenli balinalar, Tunikatlar Flamingolar Silli epitel ile çevrili mukus tabakası bu tip beslenmede önemlidir.  Ölü organik maddelerle beslenen DETRİVOR hayvanlardır. BESLENME ✓ Akarlar, ✓ Toprak solucanı ✓ Deniz hıyarı  SIVI İLE BESLENME Çoğunluğu delici - kesici ağız aletlerine sahip hayvanlardır. Bazı yassı kurtlar, nematodlar, yuvarlak kurtlar, Arthropodlar ve yarasalarda görülür.  Bazı omurgasızlarda ısırmak ya BİR ORGANİZMAYI da parçalamak için gaga ve diş YİYEREK BESLENME benzeri kitin yapılar bulunur. Ağız, diş, gaga yapıları gelişmiştir. Memeliler hariç diğer omurgalılarda tek tip diş bulunur. Yılan hariç!!! Kuşlarda gaga beslenmeye uygun bir şekil almıştır. Memelilerde dişler evrimleşme sürecinde beslenme şekline göre farklılaşmıştır. Ön kesiciler karnivor, insektivor ve primatlarda avı yakalama ve parçalama, Tavşanlarda kemirme için farklılaşmıştır.  Bazı türlerde besin olan Akrep ve örümcekler avı etkisiz hale getirmek özelleşmiş zehir üretirler. için zehir kullanılır. Zehirlerin çoğu nörotoksikdir. Bazı yılanlar sinir kas sinyal iletimini bloke eden veya hemolitik özellikte zehir üretir. Sölenteratlardan hidra, deniz anası ve anemonlarda zehir üreten nematosistler bulunur.  Otçul beslenen hayvanlarda beslenmeye uygun ağız parçaları gelişmiştir. Gastrapodlarda törpü benzeri radula kayalardan bitki materyali toplamaya yarar. Bazı balık ve kertenkelelerde kemik plakalar bulunur.  ❖ Bitki materyali yüksek Bazı kemirgenler köksüz oranda aşındırıcı olan ve sürekli uzayan dişlere silikat içerir. sahiptir. Bundan dolayı molar dişler aşınmaya dayanıklı sert mine tabakasına sahiptir. Memeli herbivorlarda molar yapıda geniş yüzeyli dişler gelişmiştir. BAZI HAYVAN GRUPLARINDA SİNDİRİM  PHYLUM: PORİFERA (SÜNGERLER) https://microbiologynote.com/wp-content/uploads/2021/11/Phylum-Porifera.jpg SÜNGERLERDE Sindirim sistemleri bulunmaz. (PORIFERA) İntrasellüler sindirim gerçekleşir. SİNDİRİM Vücut boşluğunu döşeyen koanosit hücreleri tarafından besin fagositozla alınarak besin vakuolü oluşturulur.  SÜNGERLERDE (PORIFERA) SİNDİRİM Besin vakuolleri hareketli hücreler olan amebositlere transfer edilir. Besinin sindirimi, vücuda dağıtılması ve artıkların toplanması amebosit hücreleri tarafından gerçekleştirilir.  PHYLUM:CNIDARIA (SÖLENTERLER) https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/00/Cnidaria.png SÖLENTERLERDE (CNIDARIA) İlkel bir sindirim sistemi SİNDİRİM ağız + gastrovasküler boşluk’tan oluşur. Besin mukus salgısı ile tutulur. Sil hareketi ile gastrovasküler boşluğa iletilir.  SÖLENTERLERDE (CNIDARIA) SİNDİRİM 2 aşamalı sindirim gerçekleşir. 1. Aşama: Ekstrasellüler sindirim Endodermal hücrelerden gastrovasküler boşluğa salınan proteazlar besini küçük parçalara ayırır. 2. Aşama: İntrasellüler sindirim Küçük besin parçaları fagositoz ile alınır ve hücre içi sindirim gerçekleşir.  PHYLUM:PLATYHELMINTHES (YASSI KURTLAR) https://d.medicaldaily.com/en/full/268386/shutterstock-116330686.jpg?w=1600&h=1600&q=88&f=44e0198595a9cad68e2b536e840abf21 https://www.researchgate.net/publication/335946763/figure/fig2/AS:961318924333092@160620770099 8/Monogenean-Neobenedenia-sp-Capsalidae-infecting-on-skin-and-eyes-of-Barramundi-Lates.jpg https://stmaaprodfwsite.blob.core.windows.net/assets/sites/1/2022/10/Liver-fluke-2.jpg https://www.guyhowto.com/wp-content/uploads/2020/09/10_1-Phylum-Platyhelminthes.jpg  YASSI KURTLARDA Sölenterler ile oldukça benzerdir. (PLATYHELMINTHES) SİNDİRİM Var olan tek açıklık hem ağız hem anüs görevi görür. Ağız yapısını kısa bir farinks takip eder. Sindirim ilk olarak ekstrasellüler daha sonra intrasellüler olarak gerçekleşir. Bu farkın avantajı ne olabilir En önemli fark kese şeklinde olan gastrovasküler boşluğun oldukça dallanmış olmasıdır. https://slideplayer.com/10625751/36/images/slide_1.jpg  YUVARLAK KURTLARDA (NEMATODA) SİNDİRİM SİSTEMİ Tüp şeklinde ve tek tabakalı epitel doku içeren bir sindirim kanalı şekillenmiştir. Ağız ve anüs olmak üzere iki açıklığa sahiptir. Kaslı farinksin emme etkisiyle besin alınır ve ekstrasellüler sindirim gerçekleşir. Besinin kanaldaki hareketi alınan yeni besinin ittirme gücü ve vücut kaslarının hareketi ile olur.  SİNDİRİM Sindirim kanalının tüp KANALI şeklindeki yapısının avantajı nedir İlk olarak Nematoda’da şekillenmiştir. Fonksiyonları ✓ Sindirim, ✓ Emilim, ✓ Toksik yan ürünler ve sindirim artıklarının uzaklaştırılması  Sindirim kanalının organizasyonu hayvanın beslendiği besinin kalitesiyle yakın ilişkilidir. Yüksek kaliteli besinin sindirim kanalında geçirdiği süre kısadır. Düşük kalitede besinin sindirim kanalında sindirim işi ve besinin geçiş süresi uzundur. PHYLUM: MOLLUSCA (YUMUŞAKCALAR)  YUMUŞAKÇALAR (MOLLUSCA)’DA SİNDİRİM SİSTEMİ Besin alımı radula ile Tamamen gelişmiş bir sindirim gerçekleştirilir. kanalı vardır. Ağızda mukus salgılayan bezlerle besin yapışkan hale gelir. Sil hareketleri ile mideye yönlendirilir.  Besin partikülleri bir grup silli hücre tarafından ayrıştırılır  Küçük olanlar, özellikle de mineraller, uzaklaştırılır.  Büyük partiküller, besin, kese benzeri ve başka çıkışı olmayan mide çekumu’na gönderilerek sindirilir.  BİVALVE YUMUŞAKÇALARDA SİNDİRİM SİSTEMİ Sindirim kanalında besinin hareketi büyük oranda sillerin etkisi ile olur. Siller, partiküllerin boyut ve diğer özelliklerine göre ayrılmasını sağlar. Sindirim büyük oranda hücre içi olarak gerçekleşir.  Cephalopoda sindirim sistemi Sindirim bezi önemli bir metabolik organdır. Sindirim enzimlerini sindirim kanalına salgılar. Çekumdan sindirilen besinleri alarak hemolenfe aktarır. https://www.frontiersin.org/files/Articles/928013/fphys-13-928013-HTML- r1/image_m/fphys-13-928013-g002.jpg Hücre dışı sindirim vardır. Sindirim kanalında besinin hareket kaslar aracılığıyla gerçekleşir. https://media.hswstatic.com/eyJidWNrZXQiOiJjb250ZW50Lmhzd3N0YXRpYy5jb20iLCJrZXkiOiJnaWZcL29jd G9wdXMtbWFudGxlLmpwZyIsImVkaXRzIjp7InJlc2l6ZSI6eyJ3aWR0aCI6MjkwfX19  PHYLUM: ANNELİDA (HALKALI SOLUCANLAR https://microbenotes.com/wp-content/uploads/2020/03/Diagram-of-Phylum-Annelida.jpg  HALKALI SOLUCANLARDA (ANNELİDA) SİNDİRİM SİSTEMİ Tamamen şekillenmiş bir sindirim kanalı vardır ve fonksiyonel kısımlara ayrılmıştır. Özofagus Kaslı farinks Özofagusun son kısmı kursak Besini özofagusa iletir. ve taşlığı oluşturur. Kursak besini depolar, Taşlık mekanik sindirimle besinin öğütür.  HALKALI Bağırsak SOLUCANLARDA Dorsal katlantısı tiflosol olarak (ANNELİDA) isimlendirilir. SİNDİRİM SİSTEMİ Emilim yüzeyini genişletir. Sindirilemeyen artıklar anüsten dışarı atılır.  EKLEMBACAKLILARDA (ARTHROPODA) SİNDİRİM SİSTEMİ Bu grupta pek çok farklı beslenme tipi görülür. Sindirim sistemi, beslenme tipine göre, oldukça farklılık gösterir. Herbivor Karnivor Parazitik Filtreleme Detrivor ile Çekirge Örümcek, Kene, beslenme Kerevit çiyan sivrisinek Sucul arthropodlar EKLEMBACAKLILARDA Besin kas hareketleri ile (ARTHROPODA) sindirim kanalında ilerler. SİNDİRİM SİSTEMİ Sindirim hücre dışı gerçekleşir. Ön ve arka bağırsak ektoderm orijinlidir ve lümene bakan yüzeyi kütikula tabakası içerir. Orta barsak endoderm orijinlidir.  Farinks Farinks Insecta Özofagus grubundan Kursak çekirgelerde ön Taşlık ya da proventrikulus bağırsağın kısımları; Tükrük bezleri kursağın yanında uzanır.  Orta bağırsak Kimyasal sindirim ve emilim burada meydana gelir. Anterior ucunda gastrik çekum bulunur Kör uçlu tüp yapısındadır Yüzey alanını genişleterek etkili sindirim ve emilim sağlar. Posterior ucunda malpighi tüplerinin girişi bulunur. Arka (son) bağırsak Bazı amino asitlerin, su ve elektrolitlerin geri emiliminde önemlidir. Orta bağırsak ile anüs arasında kalan kısımdır. 3 bölgeden oluşur : ✓İleum ✓Kolon ✓Rektum  CRUSTACEA’DA SİNDİRİM SİSTEMİ Çoğu deniz veya tatlı su ortamlarında yaşar. Kara yengeçleri ve tahta bitleri gibi birkaç grup karasaldır. Çoğu bağımsız olarak hareket eder, ancak birkaç tür parazitiktir (deniz biti, balık biti, balina biti, gibi). Barnacle olarak bilinen türler sabit bir hayat yaşar.  CRUSTACEA’DA SİNDİRİM SİSTEMİ Tüpsü özofagus ve kese yapısında mideye sahiptir. Mide 2 bölümden oluşur. Anterior kısım Kas yapıdadır. Besini küçük parçalara ayırır. Posterior kısım Sindirim sürecinde besinlerin midede tutulmasını sağlar. Orta bağırsak bazı türlerde basit bir tüp şeklinde; bazı türlerde ise divertiküller içerir.  Orta bağırsağın anteriorüne kanallarla açılan hepatopankreas bulunur. Sindirim enzimlerini sentezler. Sindirim ve emilim olayları en çok bu bölgede gerçekleşir. Lipidlerin ve glikojenin depolanmasında da önemli rol oynar.  CHELICERATA SİNDİRİM SİSTEMİ Deniz örümceklerini, at nalı yengeçlerini, hasatçıları, akrepleri, örümcekleri, böğüleri, keneleri ve akarları içerir. Çoğunlukla karnivor beslenirler. Akarlar katı partiküllerle, Keneler ise parazitik beslenir.  Karasal predatör olanların önemli bir kısmı ekstra-oral sindirim gerçekleştirir. Zehir bezi veya midede üretilen sindirim enzimleri avın vücuduna enjekte edilir. Farinks ve mide pompa gibi çalışarak ava ait sıvılaşan besin içeriğini alır. Özogafusa ve mideye iletilir. Çok sayıda divertikül içeren tüpsü bir mide yapısı vardır.  ECHINODERMATA SİNDİRİM SİSTEMİ Kalsiyum karbonattan oluşan iç iskelet yapıları ile Chordata phylumuna en yakın omurgasız grubudur. Vücutlarında sıvı dolu kanallar ve tüpler beslenme, hareket ve solunumda önemlidir Besinin özelliğine göre sindirim sistemleri farklılaşır.  Anüs vücudun üst yüzeyinde bulunur. Ağız vücudun alt yüzeyinde bulunur Mide iki parçadan oluşur. Çoğunlukla karnivor Kardiak mide; vücut dışına bir kese olan deniz şeklinde çıkabilir. yıldızlarında sindirim sistemi Pilorik mide - Pilorik çekum; sindirim enzimlerinin üretildiği kısımdır.  OMURGALILARDA SİNDİRİM SİSTEMİ Sindirim kanalının anterior kısmı Besin alımı için dışa açılan bir alan sağlar. Ağız ✓Kemiksi dişler ya da arthropodlarda olduğu gibi besini küçük parçalara bölmeye yarayan kısımlar içerir. Ağız boşluğu Farinks ve bunlarla bağlantıda bulunan diğer yapılar  Sindirim kanalının anterior kısmı ile ilişkili yapılar Dişler Dil Mekanik sindirime ve besinin yutulmasına yardım eder. Bazı hayvanlarda tatların algılanmasında rol oynar. Yılanlar, bazı sürüngenler ve amphibilerde koku alma fonksiyonu vardır.  Tükrük bezleri Sindirim kanalının Tablodaki fonksiyonlarına ek olarak; anterior kısmı ile Thermoregülasyon ilişkili yapılar Toksin içeriği (bazı hayvanlarda) Antikoagulative (bazı hayvanlarda) Anestezik (bazı hayvanlarda)  Hem sindirimde hem de solunumda FARİNKS rol oynar. Hem besinler hem de hava için geçit fonksiyonu gösterir. Anatomik ve fonksiyonel olarak 3 bölgeye ayrılır. Nazofarinks Orofarinks Laringofarinks (Hipofarinks) NAZOFARİNKS Hava geçitidir. OROFARİNKS Yumuşak damak, bademcikler, dil kökü ve faringeal duvarları içerir. Besin ve hava için geçit görevi görür.  LARİNGOFARİNKS Farinksin önde larinkse ve arkada özofagusa bölündüğü noktayı ifade eder. Hava ve besinin ilgili yerlere geçişini sağlar.  Özofagus kaslı bir tüp ÖN BAĞIRSAK yapısındadır. Tükürük ile karışık besini (ÖZOFAGUS + MİDE) peristaltik hareketlerle mideye iletir. ÖZOFAGUS Farinkse yakın ucunda «faringoözofagial sfinkter» bulunur. Yutkunma dışında kapalıdır. Nefes alma sırasında özofagus ve mideye hava girişini önler. Mideye yakın ucunda «gastroözofagial sfinkter» bulunur. Özofagus ile mide arasında bariyer oluşturur. Asidik mide içeriğinin özofagusa geçişini engeller.  KURSAK ÖZOFAGUSTAN ORİJİNLENİR Kese şeklindeki yapının esas fonksiyonu «besinleri depolamaktır». Omurgalılarda kuş türlerinde gelişmiştir. Yavru beslenmesi için «kuş sütü»nün üretiminde rol oynar. Kokarca kuşunda olduğu gibi bazı türlerde fermentasyon odacığı gibi iş görebilir  Sindirimde ve besinin depolanmasında rol oynar. MİDE Kaslı duvarının kasılması besin, tükürük ve mide içeriğinin mekanik karışımını sağlar (kimus oluşumu) Sahip olduğu odacık sayısına göre «2 mide tipi» bulunur. Digastrik mide = Çok odacıklı Monogastrik mide=tek odacıklı mide. Örnek?? tüp veya kese formunda. Örnek??  TAŞLIK VE PROVENTRİKULUS Taşlık ve proventrikulusa sahip hayvanlarda bilinen mide yapısı bulunmaz. Proventrikulus – gastrik sıvıların üretiminde rol oynar. Bez mide Taşlık – mekanik sindirim Kaslı mide Taşlıktaki kum ve küçük taş parçaları tohum ve tahılların öğütülmesini sağlar.  Bazı balıklar ve kara kurbağası larvalarında da mide bulunmaz. Özofagustan sonra orta bağırsak gelir. Monogastrik mide Basit kaslı yapıda, kese benzeri bir organdır. Balık, amphibi, reptil ve çoğu memelide sindirim kanalının genişlemesi ile oluşur. İnsanda anatomik, histolojik ve Dorsal bölge – fundus fonksiyonel olarak 3 kısma ayrılır. Besinin depolanması ve hacimsel genişlemeye adaptasyon Orta kısım – korpus Besinin gastrik sıvılarla karıştırılması Alt bölge – antrum Besinin karıştırılması ve duedonuma iletilmesi  Memelilerde «geviş Digastrik Mide getirenler»de bulunur Midenin ilk bölmesi «rumen + retikulum»’dan oluşur. Bu bölümdeki bakteri ve protozoonlar fermentasyonu gerçekleştirir. Kısmen sindirilen besin yeniden ağıza yönlendirilir.  Fermentasyon sonucunda Fermentasyon ürünleri ile birlikte, karbonhidratlar butirat, bazı peptidler, aminoasitler, kısa laktat ve asetat gibi zincirli yağ asitleri rumen sıvısından ürünlere parçalanır. kana geçer.  Midenin ikinci bölmesi «omasum + abomasum»’dan oluşur. Sindirim enzimlerinin varlığında besinde bulunan maddelerin hidrolizi gerçekleşir. Ağızda yeniden çiğnenen besin bu bölüme gelir. GASTRİK HAREKETLİLİK VE BOŞALMA SÜREÇLERİ GASTRİK HAREKETLİLİK VE BOŞALMANIN KONTROLÜ  MİDEDE  Kimusun hacmi – mide hareketlerini arttırır.  Kimusun artan akışkanlığı boşalmayı hızlandırır. DUEDONUMDA Yağlar – gastrik hareketliliği inhibe eder. Asitlik – nötralize edilmemiş asit mide boşalmasını inhibe eder. Lümenin hipertonik hale gelmesi ve şişkinlik – Gastrik boşalmayı inhibe eder.  ORTA BAĞIRSAK = kimyasal sindirim + emilim Protein, yağ ve karbonhidratların kimyasal sindirime uğradığı temel yerdir. Sindirim sonrası oluşan moleküller orta bağırsaktan emilir ve kana aktarılır. Omurgalı orta bağırsağı (ince barsak) tipik olarak 3 kısma ayrılır Duedonum Jejenum İleum  Duedonum Midenin peristaltik hareketi ile pilorik sfinkter gevşer. Asidik kimus duedonuma geçer.  Karaciğer ve pankreastan gelen salgılar «duedonuma» boşalır. Karaciğerde üretilen safra salgısı Yağları suda çözünür hale getirir Asit ortamın nötralize edilmesine katkıda bulunur Pankreasta üretilen pankreatik sıvı Çok sayıda proteaz, lipaz ve karbonhidraz içerir, Asit ortamın nötralize edilmesine katkıda bulunur. Jejunum Sıvı salgılama Sindirim Şeker, aminoasit ve yağların emilimi İleum Salgılama fonksiyonu B12 vitamini ve safra tuzları gibi henüz emilimi gerçekleşmemiş maddelerin emilimi 1-Enzimatik olarak sindirime Pek çok hayvanın bağırsağında yardım ederler. önemli miktarda bakteri, 2-Vitaminlerin sentezini protozoon ve mantar bulunur. gerçekleştirirler. 3-Bağışıklık sistemi gelişiminde rol oynarlar. 4-Patojen gelişimini engellerler. HATIRLATMA HİSTOLOJİK YAPI YAPI VE FONKSİYON YAKINDAN İLİŞKİLİDİR!!!!  ORTA BAĞIRSAĞIN İnsan ince bağırsağında lümen yüzey alanı 0,4m2 YAPI VE Epitel hücrelerinin adaptasyonu ile ORGANİZASYONU 200-300m2’ ye ulaşır. Sindirim epiteli «silindirik epitel ve goblet hücreleri»nden oluşur. VİLLUS MİKROVİLLUS Absorbsiyon fonksiyonu bulunan enterositler «mikrovillus» içerir.  BAĞIRSAK EPİTELİ Mikrovillus membranı ve epitel membranı devamlılık gösterir. Her mikrovillusun taban kısmında aktin-miyozin bağlantısı mikrovillusun ritmik hareketini sağlar. *** Bu hareket emici yüzeyde bağırsak içeriğinin karışmasına ve alışverişinde katkıda bulunur.  Mikrovillusların yüzeyi goblet hücreleri tarafından üretilen «GLİKOKALİKS» ile çevrilidir. Su, mukus ve bazı sindirim enzimleri glikokaliks ‘de tutulur Komşu epitel hücreleri desmozomlarla birarada tutulur. Apikal bölgede yerleşim gösteren sıkı bağlantılar apikal membranda kesintisiz bir tabaka oluşmasını sağlar. Hücrelerin apikalinde yer alan sıkı bağlantılar sayesinde; Tüm emilen besin elementleri Önce enterositlerin membranlarından sitoplazmalarına hareket eder. Hücreden çıkar, vilusun içindeki kan ve lenf damarlarına doğru yol alır.  Omurgalılarda 3 kısımdan ARKA BAĞIRSAK oluşur. su ve iyon emilimi Çekum + dışkılama Kolon Rektum/Kloak  cecum Arka bağırsağın başlangıcı olarak kabul edilen kese şeklindeki yapıdır. ÇEKUM Otçullarda simbiyotik organizmalar ile fermentasyon odacığı gibi iş görür.  KOLON Beslenme rejimine göre yapısal farklılıklar gösterir. FONKSİYONLARI Su ve elektrolitlerin emilimi, İçerdiği mikrobiota ile bazı vitaminlerin sentezi ve emilimleri, Dışkının oluşumu  REKTUM/KLOAK Rektum sindirim kanalının anüs/kloak öncesi gelen son bölümüdür. Dışkılamaya kadar depo görevi görür. Plasentalı memelilerde sindirim sistemi ve ürogenital sistemlerin açıklıkları farklıdır.  SİNDİRİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ 1- HAREKET Bağırsak içeriğinin karıştırılmasını ve ileri itilmesini sağlayan hareketlerdir.  Sindirim kanalındaki hareketliliğin avantajları nelerdir? Sindirim sıvıları ile bağırsak içeriği karışır. Epitelin emici ve salgılayıcı yüzeyiyle temas halinde olan materyal sürekli yenilenir.  Sindirim kanalının her yerinde besin geçişi aynı hızda mı gerçekleşir?  Sindirim kanalında hareketlilik iki şekilde sağlanabilir. 1- SİLLER İLE; Sindirim kanalında sıvı akışı yaratır. Annelid’lerde, bazı Mollusk’larda, Tunikat’larda ve Cephalokordat’larda görülür https://inaturalist-open-data.s3.amazonaws.com/photos/1094470/large.jpg https://i.pinimg.com/736x/e5/99/f0/e599f09573ddac34088ccecfc106e0fa.jpg https://cdn.britannica.com/09/148009-050-43ACB77E/sea-squirt-tunicate.jpg  2- Kas ile; Sindirim kanalı duvarında yer alan kaslar tarafından gerçekleştirilir. *Bazı hayvanlarda vücut kasları kullanılır. Büyük ve sert besin maddelerinin sindirim kanalında hareketi için uygundur. 4 tip hareket gerçekleşir.  ✓ Omurgalılarda medulla 1- ÇİĞNEME oblongata tarafından düzenlenir. Sindirim işlemlerinin ilk basamağıdır. Gerçekleşen hareketler; ✓ Ağız boşluğunda besin varlığı ✓ Kesme mekanoreseptörleri uyarır ve ✓ Öğütme çiğneme hareketinin ✓ Karıştırma gerçekleşmesini sağlar. Çiğneme fonksiyonunun temel amaçları Mekanik sindirim Besinin tükürük sıvısı ile karışmasını sağlamak Tat tomurcuklarının uyarılmasını ve sindirim sıvılarının artışını uyarmak  2- YUTKUNMA Dil ve farinks kaslarının birleşik hareketi ile özofagusun peristaltik hareketi sonucu oluşur. Beyinde medulla oblangata’nın kontrolü altındadır. FONKSİYONU?? 3- PERİSTALSİS Arthropodlarda çizgili kas; diğer gruplarda ise düz kaslar rol oynar. Halka kasların kasılıp, boyuna kasların gevşemesi uzama etkisi; tam tersi ise genişleme etkisi yaratır. Bu hareketlilik dalga halinde yayılır. Bu hareket bağırsak içeriğini tek yönde ilerletir.  Bağırsak boyunca halka SEGMENTASYON kasların senkronize olmayan kasılmaları ile oluşur. Bağırsak içeriğinin karışmasını sağlar. Boyuna kasların fonksiyonu yoktur.  SİNDİRİM KANALININ HAREKETLİLİĞİNİN KONTROLÜ 1- Yapısal kontrol; Düz kaslar «miyojenik»dir. Dışarıdan sinirsel uyarı olmadan kasılmaları için kendi uyaranlarını üretebilirler. Aşağıdaki faktörler uyartıyı başlatır. ✓Kas dokusunun gerilmesi ✓Besin içindeki maddeler ile mukozanın kimyasal uyarılması  CAJAL HÜCRELERİ Bağırsağın pacemaker «interstisyel cajal hücreleri»nin membranında spontan voltaj değişimleri, sindirim kanalının «temel elektriksel ritmi»ni üretir. Kas hücresi benzeri ancak kasılma fonksiyonu olmayan hücrelerdir. Boyuna ve halka kas tabakaları arasındaki sınırda yerleşim gösterir. Periyodik olarak komşu düz kas hücrelerine yayılan elektrik sinyali üretirler. Gap junctionlar ile birbirine bağlı olan düz kas hücrelerinde elektriksel sinyal kesintisiz yayılır.  Temel elektriksel ritim «membran potansiyeli» ile ilişkilidir Hücre içi ve hücre dışında bulunan elektriksel yüke sahip iyonlar elektriksel potansiyel farkı yaratır. Hücre membranı iyon hareketleri için bariyer gibi rol oynar. Membranda bulunan iyon kanalı ve iyon pompası proteinler zarın iki tarafı arasında voltaj farkı oluşturur. İyon hareketleri sonucu oluşan elektriksel sinyal hücreler arası iletişim ve hücrenin bir fonksiyonu gerçekleştirmesi için gerekli gücü sağlar.  OTONOM DÜZ KAS FONKSİYONU Uyarılabilir olmayan hücrelerde ve uyarılabilir hücrelerde başlangıç durumlarında, zar potansiyeli, dinlenme potansiyeli adı verilen nispeten kararlı bir değerde tutulur. İnterstisyel cajal hücreleri ise sabit bir dinlenme potansiyeline sahip değildir. Bu hücrelerin membran potansiyelinde ritmik ve kendiliğinden değişimler meydana gelir. Sinir hücresinde sabit dinlenme potansiyeli  Çeşitli hormonal, mekanik ve sinirsel faktörler temel elektriksel ritmin aksiyon potansiyelinin eşik değerine olan yakınlığını belirler. Sindirim kanalında besin bulunduğunda depolarize yavaş dalga piki eşik değerine ulaşır. Aksiyon potansiyeli gerçekleşir. Bunun sonucunda kasılma meydana gelir. Kasılma sırasında Ca+2’un endoplazmik retikulumdan sitozole ve tam tersi yönde akışı gerçekleşir. Açlık durumunda ise eşik değerine ulaşılamaz ve kasılma aktivitesi azaltılır. Kasılmaların yoğunluğu hücrede meydana gelen aksiyon potansiyeli sayısına ve organdaki kas fibrillerinin sayısına bağlıdır. Örneğin yakalı kekliğin taşlığı meşe palamudunun kabuğunu kırabilecek kadar güçlü kasılabilir.  2- DIŞ KONTROL Lokal olarak salgılanan (SİNİRSEL, gastrointestinal peptid hormonlar kas uyarısını düzenler. HORMONAL) Kimustaki kimyasal bir uyaran bu hormonların sentezini stimüle edebilir. Otonom sinir sisteminin sempatik ve parasempatik kısmı da kas hareketleri üzerinde etkilidir. ✓ Parasempatik sistem (asetilkolin salınımı ile) kas hareketlerini ve salgılama işlevini arttırır. ✓ Sempatik sistem ise (norepinefrin salınımı ile) inhibitör etki gösterir.  SİNDİRİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ 2- SALGI ÜRETİMİ  Pek çok hayvanda sindirim kanalı. endokrin ve ekzokrin salgılar üretir EKZOKRİN SALGILAR Ekzokrin salgıların üretim yerleri; ✓Tükürük bezi ✓Midenin salgı yapan hücreleri ✓Bağırsak epiteli ✓Karaciğerin salgı yapan hücreleri ✓Pankreas  Ekzokrin bezin primer salgısı bezin asinar lümenine aktarılır. Salgı kanalında su ve iyonların giriş veya çıkışıyla salgının son hali oluşturulur. Ekzokrin salgı karışımı genel olarak su, iyonlar, mukus ve enzimleri içerir.  Ekzokrin salgının önemli bir kısmı sudan oluşur ve bağırsaktan tekrar emilimi gerçekleşir. Salgı içindeki iyonlar aktif ya da pasif taşınım ile düzenlenir. Bağırsak ve mideden üretilen yoğun mukus salgı ve kayganlaştırıcı etkisi dokuları mekanik ve enzimatik hasardan korur. Tükrük bezi ve pankreas daha ince mukus salgı üretir.  Mide gövdesi ve fundus - oxytinc GASTRİK mukoza olarak isimlendirilir. SIVILARIN Antrumda pilorik bez alanı ÜRETİMİ bulunur.  Oksintik mukozada 4 tip hücre bulunur. GASTRİK Mukoz hücreler – ince, sulu mukus üretir. EKZOKRİN SALGI Şef (zimojen) hücreler – pepsinojen üretir. HÜCRELERİ Parietal (oksintik) hücreler – HCl ve gastrik intrinsik faktör salgılar Kök hücreler – salgı fonksiyonu yok  Pilorik bez alanında 2 tip ekzokrin hücre bulunur. Mukoz hücreler – mukus üretir. Şef hücreler (az sayıda) – Chief cell pepsinojen üretir. PARİETAL HÜCREDEN HCL ÜRETİMİ  HCl’İN FONKSİYONLARI 1- Endopeptidaz pepsinojeni aktifleştirir. 2- Proteinleri denatüre eder. 3- Demir ve diğer metal iyonları çözünür hale getirir. 4- Patojenik organizmaları inaktive eder. 5- Duedonumdan sekretin ve kolesistokinin salınımını uyarır. Sekretin – Pankreatik alkali sıvının ve safranın salınımını uyarır. Kolesistokinin – Pankreas enzim sıvısının salınımını uyarır.  MUKUS 1- Besinin yaratacağı fiziksel hasardan korur. SALGISININ 2- Pepsin’in protein sindirici etkilerinden FONKSİYONLARI korur. 3- Asit hasarından korur.  GASTRİK ENDOKRİN, G hücreleri – gastrin üretir. PARAKRİN SALGI Parietal hücreleri uyarır. Pilorik bez alanında bulunur. HÜCRELERİ VE D hücreleri – somatostatin üretir. ÜRÜNLERİ Parietal hücreleri, G hücrelerini ve Enterochromaffin-like (ECL) ECL hücrelerinin aktivitesini inhibe cells – histamin üretir. eder. Parietal hücreleri uyarır. Oksintik mukozada bulunur.  DİĞER GASTRİK ENDOKRİN SALGILAR Ghrelin Midenin fundusunda bulunan hücrelerden üretilir. Normal beslenme anından önceki açlık döneminde üretilir. Hipofizden büyüme hormonu salınımını ve açlık hissini uyarır. Obestatin Preproghrelinden üretilen bir diğer peptiddir. Açlık duygusunu engeller, ghrelin antogonistidir. Gastrik salgılama işlevi 3 safhaya ayrılır 1. SEFALİK FAZ: Başta meydana gelen bir uyarana tepki olarak (koku, düşünce vb.) HCl ve pepsinojenin salındığı safhadır. Bu salgılama midenin alt bölgelerinde G hücrelerinden gastrin hormonu salınımını uyarır. Böylece daha fazla mukus, HCl ve pepsinojen üretilir.  2. GASTRİK FAZ: Besin mideye ulaştıktan sonra başlar. Besindeki protein ve azalan lümen pH’ı kemoreseptörleri uyararak daha fazla asit ve enzim salgılanmasına neden olur. Midedeki gerilme reseptörleri uyarılır ve mide salgı aktivitesini arttırır. Her iki uyarı sistemi mide hareketliliğini arttırır.  3. İNTESTİNAL FAZ: Hem uyarıcı hem de inhibe edici bileşenleri vardır. Duedonum içeriğinde protein bulunması daha fazla asit ve enzim salgılanmasına neden olur. Karbonhidrat ve lipid varlığı ise midenin salgı aktivitesi ve peristalsisi inhibe eder. Bağırsak pH değeri çok düştüğünde salgılanan «sekretin» asit salgılanmasını inhibe eder.  PEPTİDAZLAR - İNCE BAĞIRSAK EKZOKRİN Protein sindiriminin son SALGI FONKSİYONU aşamasını gerçekleştirirler. Üretilen sindirim enzimleri epitel hücrelerinin lümene bakan yüzeyinde glikokaliks-fırça kenar yapısı içinde tutulur. 3 kategoride sindirim enzimi üretilir. DİSAKKARİDAZLAR ENTEROKİNAZ karbonhidrat sindiriminin Büyük miktarda MUKUS pankreatik enzim son aşamasını tripsinojeni aktive eder. gerçekleştirirler. üretimi gerçekleşir.  BAĞIRSAĞIN ENDOKRİN SALGI FONKSİYONU 1- SEKRETİN – Bağırsağın asitleşmesi sonucu salgılanır. Gastrik boşalmayı inhibe eder. Gastrik sıvı üretimini engeller. Pankreatik kanal hücrelerinin alkali sıvı üretimini uyarır. Karaciğerden alkali safranın üretimini uyarır. 2- KOLESİSTOKİNİN – Duedonuma yağ ve protein içeren kimusun ulaşması sonucu salgılanır. Besin alımının önemli düzenleyicilerinden birisidir. Gastrik hareket ve salgı işlevini önler. Pankreas asinar hücrelerinden sindirim enzimlerinin salgılanmasını arttırır. Safranın boşaltılmasını uyarır.  4- Motilin Açlık durumunda döngüsel olarak salınır. ✓ Beslenme aralarında peristaltik hareketin gerçekleşmesini sağlar. (house cleaning function) 3- PYY3-36 Alınan besine yanıt olarak salınır. ✓Gastrik hareketliliği azaltır. 5- Gastrik inhibitör peptit (GIP) ✓Safra ve pankreas sıvılarının Glukoz varlığında salınır. salgılanmasını uyarır. ✓ Pankreastan insülin salınımını uyarır. ✓Beyinde hipotalamusa etki ederek ✓ Mide fonksiyonlarını inhibe eder. açlığı baskılar.  SİNDİRİM SİSTEMİNE BAĞLI BEZLER: KARACİĞER Omurgalılardaki en büyük ve en önemli metabolik organdır. Sindirim ile bağlantılı fonksiyonları ✓Safra tuzlarının üretimi ✓Sindirim kanalından emilim sonrasında besin maddelerinin metabolik düzenlenmesi ✓Glikojen, yağ, demir ve çok sayıda vitaminin depolanması ✓D vitamininin aktivasyonu  Hepatositler tüm metabolik ve salgı fonksiyonlarını yerine getirirler. Sahip oldukları gelişmiş organeller bu işlevlerin gerçekleştirilmesini sağlar.  Sindirim kanalından emilim sonrasında besin maddelerinin metabolik düzenlenmesi için; Hepatik portal ven sindirim kanalından gelen kanı karaciğere taşır. Hepatik arter aortadan gelen oksijence zengin kanı taşır. Hepatik ven karaciğerde işlemden geçen kanı kalbe taşır.  SAFRA VE SAFRA TUZLARI Safranın içeriği Karaciğerden salgılanır ve yağların fiziksel sindirimini sağlar. Safra kesesinde biriktirilir, konsantre edilir ve depolanır ***İlaçlar gibi artık maddeler  Safra tuzu = yağda eriyen safra asidi + suda eriyen aminoasit (deterjan gibi davranır). Yağ moleküllerini mikroskopik damlacıklara ayırır. Yağın enzimatik sindirimi için yüzey alanı genişler (emülsifikasyon). Safra alkali yapısı ile kimusun asitliğini tamponlar. İlaçlar ve metabolitleri gibi toksik olabilecek kimyasalların vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.  Karaciğerde safra üretimi süreklidir. Sindirim işlemleri dışında safra kesesinde depolanır; su ve elektrolitlerin uzaklaştırılması ile konsantre hale getirilir. Yemek sonrasında duedonuma boşaltılır ve karaciğerde safra salgısı arttırılır. ENTEROHEPATİK DOLAŞIM İnce bağırsak ve karaciğer arasında safra tuzlarının geri dönüşümünü sağlar. Yağların sindirimi ve emiliminden sonra safra tuzlarının çoğu aktif taşınım ile kana geri döner. Bu işlem memelilerde terminal ileumda gerçekleşir.  BÖCEKLERDE YAĞ DOKU Böcek yağ dokusu omurgalı karaciğer ve yağ dokusuna analogdur. Ara metabolizmada rol oynar. Hormonal olarak düzenlenir. Besin rezervleri için depo alanıdır. Morphology of α-tubulin in the fat body of unfrozen (left) and lethally frozen (right) active, long-day-reared (LD) malt fly larvae. Fluorescence staining: α-tubulin (anti-α-tubulin antibody, red), F- actin (phalloidin, green) and nuclei (DAPI, blue). Freezing caused a loss of tubulin radial structure, coalescence of lipid droplets, and displacement of the nucleus SİNDİRİM SİSTEMİNE BAĞLI BEZLER: PANKREAS Ekzokrin pankreas Omurgalılarda pankreasın %98’ini oluşturur. Kanallarla birbirine bağlı asinuslardan oluşur. Salgısını duedonuma boşaltır. Endokrin pankreas Langerhans adacıklarından meydana gelir. İki önemli hormon insülin ve glukagondur.  EKZOKRİN PANKREAS Pankreatik sıvının 2 temel bileşeni vardır. Asinar hücreler tarafından salgılanan pankreatik enzimler Pankreas kanallarını döşeyen kanal hücrelerinden üretilen alkalin sıvı Salgı önemli ölçüde sodyum bikarbonat (NaHCO3) içerir. **** Pankreas salgıları hayvanın diyeti ve beslenme stratejisi ile yakından ilişkilidir.  Enzimler üretildikten sonra zimojen granülleri şeklinde hücre içinde depolanır. Ruminantlar dışındaki hayvanlarda pankreas enzimleri diğer sindirim salgıları olmadan besini sindirebilir. Omurgalılarda pankreasta 3 farklı tipte enzim üretilir. Nükleazlar: Proteolitik enzimler: Nükleik asitlerin sindiriminde Protein sindiriminde Pankreatik amilaz ve kitinaz( bazı omurgalılarda): Karbonhidratların sindiriminde Lipaz: Yağların sindiriminde  PANKREATİK PROTEOLİTİK ENZİMLER (PROTEAZLAR) Omurgalılarda 3 farklı proteolitik enzim «inaktif formda» üretilir. Her bir enzim farklı peptid bağlarına etki eder. Tripsinojen Duedonum mukozasında enterokinaz enzimi ile aktifleştirilir. Aktif tripsin otokatalitik aktivite gösterir. Pankreas tripsin inhibitörü üreterek muhtemel aktif tripsin sindiriminden pankreası korur. Kimotripsinojen ve prokarboksipeptidaz Duedonum lümeninde tripsin tarafından sırasıyla kimotripsin ve karboksipeptidaz’a dönüştürülür. PANKREATİK AMİLAZ Tükrük amilazında olduğu gibi polisakkaritleri disakkaritlere parçalar. PANKREATİK KİTİNAZ Selülozdan sonra en bol bulunan biyolojik polisakkarit olan kitin’in sindirimini sağlar. Böceklerde ve mantarların hücre duvarında bulunur. Yalnızca bazı balıkların ve sucul kuşların pankreasında bu enzim üretilir. https://news.berkeley.edu/2018/05/16/what-we-inherited-from-our-bug-eating-ancestors PANKREATİK LİPAZ Besinle alınan trigliseritleri, monogliserit ve serbest yağ asitlerine parçalar. Aktif enzim formunda pankreastan salgılanır. PANKREATİK NÜKLEAZLAR Besinle alınan nükleik asitleri nükleotid ve nükleozidlere parçalayan enzimlerdir. Pankreastan aktif olarak salınır. oluşturmak üzere nükleik asitler üzerinde etki gösterir. https://www.researchgate.net/publication/318672854/figure/fig1/AS:556517650440193@1509695555688/Schematic-representation-of-pancreatic-lipase-action.png  Sindirim ürünleri nelerdir?? Bağırsak hücreleri aktif enzimin hasarından nasıl korunur??  Proteazlar (proteolitik enzimler) dışında kalan pankreas enzimleri neden aktif formunda üretilip duedonuma salınır?  Asidik kimus PANKREAS ALKALİN SIVI duedonumda hızla SALGISI nötralize edilmelidir. Neden??? 1- Duedonum mukozası asidik pH’tan zarar görür. 2- Pankreas enzimleri nötral ya da hafif alkalin pH’ta aktiftir. Pankreas salgısının en büyük bileşeni sodyum bikarbonat (NaHCO3) içeren alkalin sıvıdır.  Crustacea’lerda, gastropodlarda ve balıklarda hepatopankreas bulunur. Memelilerdeki karaciğer ve pankreasın fonksiyonlarını gerçekleştirir. ✓Çok sayıda sindirim enziminin salgısını yapar. ✓Lipidleri ve glikojen formunda karbonhidratları depolar. ✓Endokrin fonksiyonları da bulunur. Orta barsağın anterior kısmına açılır.  Pankreasın salgı işlevi nasıl kontrol edilir?  PANKREAS SALGI İŞLEVİNİN KONTROLÜ Kimusa tepki olarak duodenumdan salgılanan iki hormon sekretin ve kolesistokinin pankreas ekzokrin salgısını uyarır. SEKRETİN Duedonumdaki asit içerik nedeniyle salgılanır. Kan yoluyla pankreasa taşınarak kanal hücrelerinden alkalin sıvı üretimi gerçekleşir.  KOLESİSTOKİNİN Kimusun yağ ve protein içeriği salgılanmasını uyarır. Pankreas asinar hücrelerinde etkili olarak sindirim enzimlerinin üretimi sağlanır. SİNDİRİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ 3- SİNDİRİM Besinle alınan büyük moleküller sindirim enzimleri tarafından, «sindirim kanalından emilebilecek ve diğer hücrelere girerek metabolize edilebilecek», kadar küçük yapıtaşlarına ayrılır.  Bütün sindirim enzimleri «hidroliz işlemi» gerçekleştirir. Su eşliğinde kompleks molekülü oluşturan kimyasal bağ kopar. Hidroliz sonucu indirgenecek kimyasalın bir ucuna H+, diğer ucuna OH- ekleme işlemi gerçekleşir.  Diğer enzimler gibi substrat spesifikliği SİNDİRİM gösterirler. ENZİMLERİ Isıya, pH’a ve bazı iyonlara hassastırlar. 3 temel besin grubuna göre düzenlenmiş 3 temel sindirim enzimi vardır. PROTEAZLAR, KARBOHİDRAZLAR, LİPAZ  PROTEAZLAR Proteolitik enzimlerdir. Protein ve peptidlerin peptid bağlarını koparırlar. Etki ettikleri bağlara göre proteazlar 2 kısımda incelenirler. 1- Endopeptidazlar proteinlerdeki içte bulunan peptid bağlarını koparır. Büyük peptid zincirleri kısa polipeptid parçalara ayırır. Bu kısa parçalar ekzopeptidazların etkileri için çok sayıda alan içerir.  Ekzopeptidazlar peptid zincirin sonundaki bağı kopartır. Serbest aminoasit, dipeptid ve tripeptid oluştururlar. PROTEİNLERİN MİDEDEKİ SİNDİRİM Midenin antrum bölgesinde gerçekleşir. Besin antrumda gastrik sıvılarla etkili bir karıştırma ve enzimle muamele işlemlerine uğrar. https://openoregon.pressbooks.pub/app/uploads/sites/282/2022/06/image2-5.png Pepsin protein sindirimini başlatır.  PROTEİNLERİN BAĞIRSAKTAKİ SİNDİRİMİ Proteazları da içeren pankreatik enzim sıvısı duedonuma boşaltılır  TRİPSİN PROTEİNLERİN Endopeptidazdır. BAĞIRSAKTAKİ İnaktif form tripsinojen olarak salgılanır. SİNDİRİMİ Diğer proteolitik sindirim enzimlerinin aktivasyonunu sağlar. Bağırsak epitel hücrelerinden salgılanan enterokinaz ve tripsin ile aktif formuna dönüştürülür.  Pankreastan üretilen diğer peptidazlar; Barsak epitelinin lümene bakan yüzeylerinde bulunan peptidazlar; Aminopeptidaz Karboksipeptidaz Dipeptidaz PROTEİNLERİN SİNDİRİMİ - ÖZET Midede proteaz pepsin’in etkisiyle başlar. Polipeptidlerden peptidler oluşur. Pankreatik proteazlar bağırsakta proteolitik işleme devam eder. Serbest aminoasit ve küçük peptid zincirleri karışımı oluşturur. Son olarak fırça kenar peptidazları oligopeptidlerin (2-20 aminoasit içerir) aminoasitlerine yıkımını gerçekleştirir.  KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ: KARBONHİDRAZLAR Fonksiyonel olarak polisakkarit sindirici enzimler ve disakkaridazlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar. 1- POLİSAKKARİT SİNDİRİCİ ENZİMLER Selüloz, glikojen, nişasta gibi uzun zincirli karbonhidratların glikosidik bağlarını hidrolize ederler. Disakkarit ve oligosakkaritler (3-6 monosakkarit içerir) oluşur. https://study.com/cimages/multimages/16/webp.net-resizeimage_4374346235100789572.png https://study.com/cimages/multimages/16/webp.net-resizeimage_35161586708289330749.png  2- DİSAKKARİDAZLAR; Glikokaliks içinde bulunarak emici hücrelerin (enterositler) yüzeyine tutunan enzimlerdir. Disakkaritleri alfa 1,6 ve alfa 1,4 glikosidik bağlarından kopartır. Şekerler monosakkaritlerine parçalanarak emilim ve yararlanım için uygun hale gelir. https://static.wixstatic.com/media/decc5e_901f1105db504976820152c63c3b128e~mv2.png/v1/fill/w_640,h_420,al_c,q_85,usm_0.66_1.00_0.01,enc_auto/decc5e_901f1105db504976820152c63c3b128e~mv2.png  KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ Örnek: α-amilaz, α-1,4 glikosidik bağlarına etki eder. α-amilaz kaynakları tükrük bezi ve pankreas (temel kaynak organ)dır. Amilopektin  KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ Enzimin kaynağı: enterosit glikokaliks Oligosakkaritler Glikosidaz enzimi Son ürünler α-limit dextrin α-dekstirinaz Maltotrioz, glikoz, maltoz maltoz maltaz 2 glikoz maltotrioz maltaz 3 glikoz Sükroz Sükraz Glikoz+fruktoz Laktoz laktaz Glikoz+galaktoz * Arthropodlarla beslenen hayvanların çoğunda kitin sindirmeye yarayan kitinaz enzimi bulunur.  Pek çok otçul hayvanda, bitkilerde hücre duvarını oluşturan selülozu sindirme işlemi nasıl gerçekleşir?? Termitlerde, ✓ Simbiyontlar ürettikleri selülaz enzimini lümene salar. ✓ Selüloz sindirimi ekstrasellüler olarak gerçekleşir. Sığırlarda; ✓Selüloz simbiyont hücrelerin içinde intrasellüler olarak sindirilir. ✓Sindirim ürünleri hücre dışı sıvıya salınır. **Yanlızca çok az hayvan (gümüş böceği, gemi kurdu gibi) selülaz enzimini üretir. KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ - ÖZET From saliva Ağızda, tükürükte bulunan, amilaz enzimi ile başlar. Midede sadece gövde alanında sindirim işlemi devam eder. Oluşan disakkarit ve oligosakkaritler ince bağırsağa gelir. Polisakkaritlerin sindirimi pankreatik amilaz ile devam eder. Glikokaliks disakkaridazları disakkaritleri monosakkaritlere parçalar, emilime hazır hale getirir.  *Tükrük amilazı ve pankreatik amilaz aynı işlevi gösteren iki enzim olmasına rağmen pankreatik amilaza gereksinim duyulmasının nedeni ne olabilir??  BAĞIRSAKTA YAĞLARIN SİNDİRİMİ Suda çözülmemeleri sindirimlerinde büyük bir engeldir. Bunun için iki basamaklı özel bir işlemden geçerler. 1- Emülsifikasyon Bağırsağın segmentasyon hareketi ile yağ küçük damlacıklara ayrılır. Nötral ya da alkali pH’da safra tuzları ve fosfolipid lesitin yağ damlacıklarına bağlanır. https://thumbs.dreamstime.com/z/lipid-emulsification-fat-molecule-droplets-digestion-large-globules- emulsified-small-bile-salt-gallbladder-micelle-291160901.jpg 2- Misel yapıları oluşumu Yüzey alanının artışı ve safra tuzlarının bağlanması ile yağlar lipaz ile sindirilir. Sindirim ürünleri miseller halinde birleştirilerek emilim için ince bağırsak yüzeyine taşınır. Emilim için misel parçalanır ✓ Safra tuzu, devam eden emülsifikasyon işlemleri ve sonrasında emilim için bağırsağa geri döner. ✓ Diğer bileşenler pasif difüzyonla ince bağırsaktan emilir. https://o.quizlet.com/ePTTluw3CCttTfYuJvKpZg.png  BAZI HAYVAN TÜRLERİNDE DUEDONUM ÖNCESİNDE LİPİD SİNDİRİMİ Dilden, tükürük içeriğinden veya midenin fundus bölgesinden kaynaklanan «preduodenal lipazlar» tanımlanmıştır. Preduodenal lipazlar, asidik koşullarda da aktivite gösteren enzimlerdir. Fare, dana, koyun, tavşan, maymun, at ve insanda bulunmuştur. Gastrik lipolitik aktivitenin, özellikle süt emen hayvanların erken gelişim dönemlerinde önemli olduğu bildirilmiştir. Ergin dönemde de midede gerçekleşen lipoliz, bağırsakta https://o.quizlet.com/kxgb-557mnABd-lVW-OuiQ.jpg emülsifikasyonu kolaylaştırır.  YAĞLARIN SİNDİRİMİ - ÖZET SİNDİRİM SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ 4- EMİLİM Sindirim ürünleri, emici epitel hücreler (enterosit)in membranından geçerek hücrenin içerisine hareket eder.  Pasif difüzyon Sindirim sisteminde madde emilimi 2 yoldan biri ile Konsantrasyon gradienti varlığında gerçekleşir gerçekleşir. Enerji gerektirmeyen bir taşıma şeklidir. Madde geçişi iki ortam arasındaki konsantrasyon eşitlenene kadar devam eder. Taşıyıcı aracılı taşınım ✓ Kolaylaştırılmış difüzyon Konsantrasyon gradienti varlığında gerçekleşir. Enerji harcanmaz. ✓Aktif taşıma Taşıma işlemi konsantrasyon gradientine Membran içine gömülü özel bir karşı gerçekleşebilir. taşıyıcı protein rol oynar. Taşıyıcı molekül spesifik olarak tek bir maddeyi taşır. KARBONHİDRATLARIN Glucose transporter 1, 2, 5(GLUT) EMİLİMİ Sodium-glucose cotransporter (SGLT) Glikoz ve galaktozun emilimi Na+’a bağlı kolaylaştırılmış difüzyon ile gerçekleşir (3). Fruktoz kolaylaştırılmış difüzyon ile hücre içine girer (4). Glukoz, galaktoz ve fruktoz bazal membrandan kolaylaştırılmış difüzyonla hücre dışına çıkar (5) Sodyum, Na+/K+ pompası ile (aktif taşıma) hücre dışına çıkar. Monosakkaritler basit difüzyon ile kana geçer (6).  PEPTİD & AMİNOASİTLERİN EMİLİMİ Aminoasitler Na+’a bağlı kolaylaştırılmış difüzyon ile taşınır. ** En az 6 farklı taşıyıcı protein aminoasitlere spesifiklik gösterir. Küçük peptidlerin emilimi H+, Na+ aracılı kolaylaştırılmış difüzyon ile gerçekleşir. ***Sitozolik peptidazlar tarafından hidroliz ile aminoasitlere parçalanırlar. Aminoasitler kolaylaştırılmış difüzyon ile enterosit bazal membranından geçerek kana dahil olurlar. YAĞLARIN EMİLİMİ Misellerden ayrılan serbest yağ asitleri basit difüzyonla enterositler içine girer. Safra tuzları bağırsak lümeninde kalır. Hücre içine alınan yağ asitleri ile trigliseritler oluşturulur. Trigliseritler lipoproteinle kaplanarak suda eriyebilen şilomikronları oluşturur. Şilomikronlar ekzositoz ile hücre dışına çıkar.  Şilomikronlar lenf sistemi ile taşınarak ductus thoracicus (sol köprücük altı toplar damarı) ile kan dolaşıma katılırlar. Gliserol ve kısa zincirli yağ asitleri doğrudan kan dolaşımına katılarak karaciğere taşınırlar. Yağlar emilim sonrası neden lenf damarları ile taşınır?  VİTAMİNLERİN EMİLİMİ Suda eriyen vitaminler pasif difüzyon ve su aracılığı ile emilir. Yağda eriyen vitaminler miseller içinde taşınır ve yağ sindiriminin son ürünleri ile birlikte pasif difüzyon ile emilir. Vitamin B12 özel bir vitamindir. Emilimi için mideden salınan gastrik intrinsik faktör ile kombine olması gerekir. Emilimi özel olarak terminal ileumda endositoz ile gerçekleşir.  SU VE ELEKTROLİTLERİN EMİLİMİ Temel olarak ince bağırsakta, az bir kısmı arka bağırsakta gerçekleşir. Suyun emilimi osmatik gradient etkisi ile gerçekleşir. ***İnce bağırsaktan emilen glukoz, aminoasitler ve tuzlar bağırsak lümenini hipoosmatik hale getirir. Su, osmatik dengenin sağlanması için, bağırsak lümeninden hücrelere pasif olarak geçer ve kana verilir.  Sodyum ve klor enterosit membranının apikal yüzeyinden farklı mekanizmalarla emilir. Sodyum için en fazla gerçekleşen iki mekanizma; 1- Glukoz ve amino asitlerle birlikte taşınma 2- Na+/H+ değişimi. Enterosit bazal yüzeyinden kana Na+/K+ pompası (aktif taşıma) ile aktarılır. Klor için iki farklı mekanizma gerçekleşir. 1- Pasif difüzyon Kalın bağırsakta elektrolitler aktif, su 2- HCO3− bağımlı Cl− emilimi ise pasif olarak geri emilir.  Ca+2 , Mg+2 ve Fe+2 aktif olarak geri emilir. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3405161/ Ca+2 absorpsiyonu parathormon VITAMIN D-dependent calcium-binding proteins (calbindin-D) tarafından kontrol edilir ve D vitamini emilimini kolaylaştırır. Fe+3 emilimi zordur ve öncesinde Fe+2 formuna indirgenmesi gerekir. ✓ Demir, enterosit içerisinde ferritine bağlanarak depolanabilir. ✓ Bazolateral membranda yer alan ferroportin aracılığıyla dolaşıma taşınabilir. Divalent metal transporter (DMT) SİNDİRİM SİSTEMİ AKTİVİTELERİNİN KONTROLÜ  SİNİRSEL KONTROL Kemoreseptörler: Lümendeki kimyasal maddelere karşı hassastır. Sindirim kanalı duvarında 3 farklı tipte Mekanoreseptörler: reseptör bulunur. Gerilme veya kasılmaya hassastır. Ozmoreseptörler: Lümen içeriğinin osmalaritesine hassastır. Reseptörlerin uyarılması; ✓ nöral refleks ya da ✓ hormon salınmasına neden olur. Sindirim sisteminin efektör hücreleri düz kas hücreleri veya ekzokrin bez hücreleridir.  Submukozal sinir ağı İki temel sinir ağı içerir. Myenterik sinir ağı Omurilikteki kadar nöron içerir ve sistemin kendisini kontrol etmesini sağlar. İÇ SİNİR AĞI Diğer organ sistemlerinin aksine sindirim kanalı kendi sinir sistemine sahiptir. Omurgalılarda enterik sinir sistemi olarak isimlendirilir. ENTERİK SİNİR SİSTEMİ 1- sindirim kanalının hareketliliğini, 2- Sindirim salgılarının sekresyonunu 3- Gastrointestinal hormonlarının salınımını düzenler. https://www.cell.com/trends/molecular-medicine/fulltext/S1471-4914%2822%2900236-2  Böceklerde de benzer olarak stomatogastrik sinir sistemi bulunur. SİNİR SİSTEMİNDEN GELEN SİNİRLER İç sinir ağlarını kontrol edebilir. Doğrudan sindirim sistemi kaslarını etkileyebilir. Sindirim sistemindeki bezler üzerinde etkili olabilir.  Otonomik sistemden orijinlenirler. Sempatik sistem sindirim kanalında kan akışını ve kas hareketlerini yavaşlatır. Parasempatik sistem sindirim faaliyetlerinin optimum düzeyde gerçekleşmesini sağlar. Sindirim kanalının farklı bölümlerindeki faaliyetlerin koordinasyonunu sağlarlar. Bu sinirsel yol ile sindirim ✓ Örneğin çiğneme hareketi sadece sisteminin dışındaki faktörlerde tükürük salgısını arttırmaz; mide, sindirim olayını etkiler. pankreas ve karaciğer salgılarının da artmasını sağlar. ✓Örneğin açken yemek kokusu alınması sindirim salgılarının artışına neden olur. SİNDİRİM SİSTEMİNİN SİNİRSEL KONTROLÜ - ÖZET GASTROİNTESTİNAL HORMONLAR DA SİNDİRİM AKTİVİTELERİNİ KONTROL EDER KAYNAKLAR Eckert Animal Physiology, mechanisms and adaptations. Fourth edition. (2000). David Randall, Warren Burggren, Kathleen French. W. H Freeman and Company, Newyork Hayvan Fizyolojisi, 3. baskı. (2009) Ethem Çevik, Bayram Göçmen, Ahmet Mermer, EÜ. Fen Fakültesi kitaplar serisi, No:169 http://classes.midlandstech.com/carterp/Courses/bio211/chap22/chap22.ht m Essentials of animal Physiology, Fourth edition. 2007. S. C. Rastogi, Published by New Age International (P) Ltd., Publishers Animal Physiology from genes to organism. Second Edition. (2013). Lauralee Sherwood, Hillar Klandorf, Paul H. Yancey, Brooks/Cole Cengage Learning.  WEB KAYNAKLAR https://www.alamy.com/stock-photo-close-up-upper-jaw-showing-insectivorous-spike-like-incisors-front-94101904.html https://elephantconservation.org/elephants/just-for-kids/ https://study.com/academy/lesson/animal-teeth-facts-lesson-for-kids.html https://todaysveterinarynurse.com/articles/rabbit-dentistry/ https://www.tehrantimes.com/news/420697/Iranian-researchers-to-breed-scorpion-milk-venom-for-medical https://bodell.mtchs.org/OnlineBio/BIOCD/text/chapter23/concept23.3.html https://www.popsci.com/scitech/article/2008-03/evolutions-most-effective-killer-snake-venom/ https://www.macmillanhighered.com/BrainHoney/Resource/6716/digital_first_content/trunk/test/hillis2e/hillis2e_ch30_4.html https://www.earthkind.com/blog/what-surprising-things-can-a-rat-chew-through/ https://tr.pinterest.com/pin/335940453426718204/ https://lafeber.com/vet/wp-content/uploads/Reptile-Dental-Anatomy_-REFERENCES-_-LafeberVet.pdf https://frontiersinzoology.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12983-021-00433-w https://www.popsci.com/scitech/article/2008-03/evolutions-most-effective-killer-snake-venom/ https://evaprofebio.jimdofree.com/natural-science-2nd-eso/ud-2-nutricion/2-1-digestion/ http://dsip.weebly.com/uploads/2/0/0/4/20041083/1368739011.jp http://bioserv.fiu.edu/~walterm/GenBio2004/new_chap43_digestion/f43-2_the_gastrovascula_c.jpg https://classconnection.s3.amazonaws.com/277/flashcards/1233277/jpg/flatworm_ds1330122206588.jpg https://sites.google.com/site/roundworms69/nervous-system https://www.slideserve.com/kentaro/lecture-18-the-digestive-system https://www.vetcentermorriscounty.com/resources/roundworms-in-dogs  https://www.emaze.com/@AOZWRFWT https://quizlet.com/195562045/lab-platyhelminthes-microscope-identification-flash-cards/ https://epadigestive.weebly.com/sea-scallop-placopecten-magellanicus.html https://ramdigestivesystem.weebly.com/cnidaria.html https://safeenvironmentsforgenerations.weebly.com/evolution.html http://bio1152.nicerweb.com/Locked/media/ch41/41_09aEarthwormCanal-L.jpg https://www.digitalatlasofancientlife.org/learn/mollusca/bivalvia/ https://courses.lumenlearning.com/wm-biology2/chapter/phylum-mollusca/ https://safeenvironmentsforgenerations.weebly.com/evolution.html https://epadigestive.weebly.com/sea-scallop-placopecten-magellanicus.html https://wading-in.net/Tank/Barnacle.html https://www.offbeatbikes.co.uk/tick-facts-treatment-and-the-risks/ https://www.youtube.com/watch?v=5wUVqRU1j3M https://onezero.medium.com/locust-swarms-are-getting-so-big-that-we-need-radar-to-track-them-dc79c06496a0 https://onlinesciencenotes.com/phylum-arthropoda-general-characteristics-classification/ http://sites.sinauer.com/animalphys4e/boxex0603.html https://www.britannica.com/animal/arachnid/External-features https://blogs.ubc.ca/mrpletsch/2020/02/27/5-8-phylum-echinodermata/ http://aaitken.weebly.com/uploads/5/5/7/4/55745595/echinodermata.pdf https://blogs.ubc.ca/mrpletsch/2020/02/27/5-8-phylum-echinodermata/ http://droualb.faculty.mjc.edu/Lecture%20Notes/Unit%206/Spring%2006%20Digestive%20system%20with%20figures.htm https://en.ppt-online.org/104952 https://basicmedicalkey.com/physiology-of-the-digestive-system/ https://gfycat.com/discover/digestive-tract-gifs https://www.researchgate.net/figure/Role-of-aquaporins-in-isotonic-fluid-secretion-and-zymogen-granule-exocytosis-in-the_fig1_324243342  https://lallemandanimalnutrition.com/en/indonesia/whats-new/ruminant-microbiota-insight-part-2-rumen-fermentation/ https://www.science.org/doi/10.1126/science.1058830 https://www.mun.ca/biology/scarr/Ruminant_Digestion.html https://bme240.eng.uci.edu/students/07s/jpuckett/page%201.htmhttps://food.r-biopharm.com/news/multiplex-real-time-pcr-test-kit-beef-sheep-goat/ https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnut.2021.701511/full https://www.researchgate.net/figure/Functions-of-the-intestinal-flora-A-Bacteria-density-increases-in-the-jejunum-ileum_fig1_6966427 https://en.wikipedia.org/wiki/Small_intestine https://tr.pinterest.com/pin/354447433162219560/ http://medicalterms.info/img/uploads/anatomy/small-intestine.jpg https://slidetodoc.com/power-point-lecture-slides-prepared-by-barbara-heard-6/ http://www3.mfour.med.kyoto-u.ac.jp/~htsukita/new-pub/NatFig1.html http://cytochemistry.net/cell-biology/membrane-specializations.htm https://www.gettyimages.com/detail/photo/and-goblet-cells-on-a-villus-in-the-small-intestine-royalty-free-image/871235268 http://www.columbia.edu/itc/hs/medical/sbpm_histology_2009/micrographs/09.jpg https://courses.lumenlearning.com/ivytech-bio1-1/chapter/digestive-systems/ https://femalehealthawareness.org/en/pelvic-and-genital-anatomy-frequently-asked-questions/ https://www.researchgate.net/figure/Schematic-illustrations-comparing-the-cloacal-region-of-Atlantic-salmon-and-birds_fig2_338190059 https://www.notesonzoology.com/phylum-chordata/garden-lizard/digestive-system-of-garden-lizard-with-diagram-chordata-zoology/8411 https://en.wikipedia.org/wiki/Large_intestine https://www.sciencephoto.com/media/864692/view/microvillus-of-the-small-intestine-tem https://www.quora.com/Why-do-humans-have-a-cecum-and-an-appendix https://www.nature.com/articles/s41598-020-62933-9 https://projects.ncsu.edu/project/bio402_315/molluska/07%20mollusks/bivales%20feeding.jpg https://gfycat.com/gifs/search/mastication https://giphy.com/explore/cliff-swallow https://www.vectorstock.com/royalty-free-vector/digestion-and-peristalsis-esophagus-and-stomach-vector-27346462 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Peristalsis.jpg  https://gfycat.com/discover/small-intestine-gifs https://makeagif.com/gif/peristaltic-movement-of-oesophagus-BH51OU https://socratic.org/questions/the-involuntary-muscle-that-moves-food-through-the-digestive-system-is-called-wh https://www.ck12.org/c/biology/mollusk-body/rwa/All-Bout-That-Bivalve/ https://in.pinterest.com/pin/420382946437127824/ https://gfycat.com/gifs/search/digestive+tract https://tr.pinterest.com/pin/407505466265082793/ http://basicphysiology.com/E.%20GastroIntestinal%20System/E.5.%20Small%20Intestine/E.5.%20Small%20Intestine.html https://veteriankey.com/motility-patterns-of-the-gastrointestinal-tract/ http://forums.studentdoctor.net/threads/cells-responsible-for-contraction-in-stomach-intestine.1040323/ https://jackwestin.com/resources/mcat-content/plasma-membrane/membrane-potential https://blog.eyewire.org/the-nervous-system-action-potential-crash-course-2/ https://www.researchgate.net/figure/Diagrammatic-representation-of-the-interstitial-cells-of-Cajal-ICC-network-in-the_fig1_282362151 https://ebird.org/species/whnpar2 http://quizlet.com/29612006/physiology-of-the-mouth-the-swallowing-reflex-flash-cards/ https://www.nature.com/articles/s41572-020-0187-8 https://quizlet.com/453617940/the-stomach-flash-cards/ http://biology4alevel.blogspot.com/2014/12/44-circulatory-system-blood.html http://biology4alevel.blogspot.com/2014/12/44-circulatory-system-blood.html http://www.vivo.colostate.edu/hbooks/pathphys/digestion/stomach/ecl_cells.html http://www.phoenixbiotech.net/catalog/pnxfoget.php?id=pnxnews_000000060&title=Compound&sum=Function Pearson education, 2013 https://www.clinicalomics.com/topics/translational-research/microbiome/gut-enzymes-touted-as-potential-biomarkers-for-intestinal-diseases/ http://biosiva.50webs.org/digestion.html http://droualb.faculty.mjc.edu/Course%20Materials/Physiology%20101/Chapter%20Notes/Fall%202007/chapter_20%20Fall%202007%20Phy%20101. htm https://biolympiads.com/wp-content/uploads/2018/09/Digestive-Physiology.pdf https://www.chegg.com/homework-help/questions-and-answers/acidity-stomach-contents-triggers-small-intestine-secrete-hormone-known-histones-d- pepsin--q34239439  https://basicmedicalkey.com/physiology-of-the-digestive-system/ https://slideplayer.com/slide/14355149/ https://www.youtube.com/watch?v=NIbclTo3duU https://tr.pinterest.com/pin/156289049542857538/ https://www.physoc.org/magazine-articles/appetite-the-gut-and-obesity/ https://healthjade.net/gastric-inhibitory-peptide/ http://www.78stepshealth.us/plasma-membrane/images/3342_1401_1880-liver-and-bile-secretion.jpg https://tr.pinterest.com/pin/565905509421559412/ https://biologydictionary.net/bile-salts/ https://www.jaypeedigital.com/book/9789385999468/chapter/ch34 https://www.niddk.nih.gov/health-information/liver-disease/biliary-atresia http://hit-micrscopewb.hc.msu.edu/Histology-COM/Digestive_1/G1_EM_Obj_04_01-c.html https://www.123rf.com/photo_97131105_transmission-electron-microscope-tem-micrograph-showing-several-organelles-mitochondria-lysosomes- gl.html https://www.shutterstock.com/tr/search/hepatocyte https://www.semanticscholar.org/paper/Insect-fat-body-cell-morphology-and-response-to-is-Marteaux- %C5%A0t%C4%9Btina/82011ec66c127bf91b94b5be1d5b94dff2120d8e/figure/1 https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-25172-1_8 http://www.digsfish.com/imgs/crustaceans/figure%2010.jpg http://www.udel.edu/biology/Wags/histopage/colorpage/cp/cpzg1.GIF https://houseofneed.hatenablog.com/entry/2019/01/14/143345 https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Secretion_bicarbonate.png https://www.wjgnet.com/1007-9327/full/v20/i5/1165.htm REVIEW: Mucin-type O-glycans and their roles in intestinal homeostasis, Kirk S B Bergstrom and Lijun Xia https://www.shutterstock.com/tr/image-vector/digestion-protein-enzymes-proteases-peptidases-breaks-1382694428 https://www.deerland.com/glutalytic/gluten-digestion/  https://link.springer.com/article/10.1007/s00441-019-03035-5 https://www.pngwing.com/en/free-png-zurvp https://biology-forums.com/index.php?PHPSESSID=bltn2gk963kfvok1b3cmpj65s6;action=gallery;sa=view;id=1068 https://stock.adobe.com/images/scientists-in-lab-people-in-white-coat-chemical-researchers-with-laboratory-equipment-drug-development-cartoon- vector-concept-illustration-of-scientist-in-laboratory-science-experiment-in-lab/279974268 https://www.nolm.us/dunyanin-iki-col-tilkisi-yavrusu-oldu/ https://mymodernmet.com/polar-bear-family-baffin-island/ https://news.wosu.org/news/2015-11-12/backyard-farm-animals-you-need-a-permit-for-that-cow https://www.news18.com/news/lifestyle/world-veterinary-day-2022-date-theme-history-and-significance-5042173.html https://www.nature.com/articles/s41467-020-18780-3 https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsnr.2017.0034 https://wou.edu/chemistry/courses/online-chemistry-textbooks/ch450-and-ch451-biochemistry-defining-life-at-the-molecular-level/chapter-1-the- foundations-of-biochemistry/ https://tr.pinterest.com/pin/21532904459071116/ https://www.istockphoto.com/tr/search/2/image?mediatype=illustration&phrase=dog+anatomy https://www.wired.com/2015/04/find-mesmerizing-creatures-web/ https://www.thegreatestgarden.com/animal-cell-microscope-structure-anatomy/ https://wwf.ca/stories/4-arctic-species-depend-ice/ https://www.planetcustodian.com/wildlife-sanctuaries-across-world-saving-endangered-species/16156/ https://www.pinterest.de/pin/Ac_CwXT2bCSPD5ZbJWP1XoXFmB_pIIiuy8mAOy3F8WZBILypxG-BLnw/ https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-earth-060115-012348 The Encylopedia of Life (eol.org) http://www.ossermare.net/galerien/tunicata/index.html http://californiadiveboats.com/Magician/2008.03.22/P3221141wlr.jpg https://inkwellnotions.files.wordpress.com/2011/05/earthworm.jpg https://encrypted-tbn3.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcRXIhvVu086YlU46jdqykD7XN-xbrGXjydSm22zOVU7gmTdiD5H https://www.sott.net/image/s6/134775/full/Tapeworm_Shutterstock.jpg  https://www.researchgate.net/figure/Helicobacter-pylori-colonization-the-antrum-of-the-stomach-The-gastric- epithelium_fig1_266566188 https://www.drawittoknowit.com/course/biochemistry/glossary/physiological-process/protein-digestion http://ruzgarimiroglu.tr.gg/Digestive-System.htm https://classconnection.s3.amazonaws.com/33/flashcards/602033/jpg/protein_digestion_and_amino_acid_absorption_summary13163 72923743.jpg https://www.nature.com/articles/s41387-019-0092-y https://labs.selfdecode.com/blog/pancreatic-polypeptide-function/ https://slideplayer.com/slide/12771857/ https://byjus.com/biology/digestive-enzymes/ https://stock.adobe.com/sk/search/images?k=digestive+enzymes https://www.sciencelearn.org.nz/resources/1830-digestion-breaking-the-large-into-the-small https://stock.adobe.com/tr/images/pancreas-anatomy/267639661 https://www.intechopen.com/books/yeast-industrial-applications/probiotic-yeast-mode-of-action-and-its-effects-on-ruminant-nutrition https://www.rentokil.com/au/blog/what-is-the-difference-between-ants-and-termites/ https://www.britannica.com/animal/cow https://home.howstuffworks.com/home-improvement/household-hints-tips/insect-control/silverfish.htm https://classconnection.s3.amazonaws.com/33/flashcards/602033/jpg/carbohydrate_digestion_and_absorption_summary13163708640 39.jpg http://ibbiologyhelp.com/HumanPhysiology/digestion.html https://www.nature.com/articles/nrmicro3182 http://bioserv.fiu.edu/~walterm/Fund_Sp2004/digestion/present.htm https://www.semanticscholar.org/paper/Methods-to-assess-vitamin-B12-bioavailability-and-Brito- Habeych/cd35c6be9e42fa4eb37c2e732e597f8f10e54d7b/figure/0 http://archive.cnx.org/resources/9435f708b8ca8f90c01ef22fa59df6b19524052f/2430_Digestive_Secretions_Absorption_of_WaterN.jpg http://quizlet.com/20364408/30m-gi-physiology-digestion-absorption-flash-cards/ http://classes.midlandstech.com/carterp/Courses/bio211/chap23/figure_23_04_labeled.jpg  https://speakingofresearch.com/facts/faq-about-animal-research/ https://droso4schools.wordpress.com/organs/ https://theactuarymagazine.org/climate-change-adaptation/malagasy-giant-chameleon/ https://www.centennialparklands.com.au/learn/living-learning/secondary-school-resources/adaptations/what-are-adaptations https://gfycat.com/gifs/search/cell-division https://www.animalwised.com/types-of-animal-reproduction-3305.html https://www.biophys.uni-bayreuth.de/de/forschung/chemotaxis-and-cell-motility/index.html https://microbenotes.com/cytoskeleton/ https://journals.openedition.org/lettre-cdf/docannexe/image/2039/img-1-small480.png https://slideplayer.com/slide/10431906/35/images/6/Homeostatic+Loop%3A+EXAMPLE+Blood+Temp.+increase.jpg https://slidetodoc.com/physiology-the-cell-and-homeostasis-angelica-d-francisco/ https://slideplayer.com/amp/5937344/ https://www.bilgiustam.com/homeostasis-nedir/ http://cnx.org/content/col11496/1.6/ http://bioserv.fiu.edu/~walterm/GenBio2004/new_chap43_digestion/f43-2_the_gastrovascula_c.jpg https://slideplayer.com/slide/5060093/ https://tr.pinterest.com/pin/540220917773000609/ https://www.atshq.org/what-do-baby-squirrels-eat/ https://projectsquirrel.weebly.com/life-cycle.html https://www.chesapeakebay.net/discover/field-guide/entry/eastern_gray_squirrel https://propelsteps.wordpress.com/2013/11/01/know-various-feeding-habits-of-animals/ http://cdn1.arkive.org/media/2C/2C67CDAE-D7B2-4667-81D6-152D789448CA/Presentation.Large/Common-vampire-bat-feeding-on-cow.jpg http://macrocritters.wordpress.com/2012/10/24/european-mantis-mantis-religiosa-feeding-on-a-domestic-cricket/ https://tr.pinterest.com/pin/686728643169085991/ http://www.audubon.org/sites/default/files/styles/wysiwyg_slide/public/stamps_grid_tyler_lang_story.jpg?itok=pXEO7zND https://www.iyimiboyle.com/wp-content/uploads/2015/10/col-tilkisi.jpg  https://infinitespider.com/how-spiders-eat/ https://www.researchgate.net/topic/Crustacea https://sciencing.com/7-classifications-earthworms-8233433.html https://thebiologynotes.com/digestive-system-earthworm/ https://www.dentalcare.com/en-us/professional-education/ce-courses/ce370/anatomy-of-salivary-glands https://veteriankey.com/digestive-system/ https://journals.plos.org/plospathogens/article?id=10.1371/journal.ppat.1008058 https://gfycat.com/gifs/search/digestion+animation https://www.quora.com/What-is-the-function-of-the-pharynx-and-larynx https://humanbodyanddiseases.weebly.com/digestive-system.html https://www.quora.com/How-does-a-snake-sniff-objects https://sites.google.com/site/simpleandquicklearning/human-body/digestive-system/pharynx http://ksumsc.com/download_center/Archive/2nd/432/02%20GIT%20%20BlOCK/Female/Physiology/Lecture%203- Swallowing%20%26%20esophageal%20motility%20updated.pdf http://poultrykeeper.com/digestive-system-problems/ https://ebird.org/species/hoatzi1 https://www.pinterest.at/pin/372109987956403715/ https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/gamm.201900001 http://biology-forums.com/gallery/33_25_07_11_1_18_44.jpeg http://khanh5d.weebly.com/uploads/2/2/8/9/22894260/6068144.jpg?276 http://www.aboutkidshealth.ca/En/ResourceCentres/Nutrition/Digestive-system-conditions-and-special-diets/Digestive-system/Pages/GI-Tract.aspx https://ib.bioninja.com.au/_Media/digestive-juice-organs_med.jpeghttps://i.ytimg.com/vi/GICHybVAIDs/maxresdefault.jpg https://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(09)00219-4/fulltext https://www.nagwa.com/en/explainers/605129689684/ https://www.health.harvard.edu/blog/brain-gut-connection-explains-why-integrative-treatments-can-help-relieve-digestive-ailments-2019041116411 https://rabowen.org/hbooks/pathphys/digestion/smallgut/absorb_minerals.html https://www.zoologytalks.com/advanced-nervous-system-in-arthropoda%E2%80%8B/ https://www.researchgate.net/figure/Organization-of-the-enteric-nervous-system-within-the-gut-wall-of-the-small-intestine_fig1_328644662 https://textimgs.s3.amazonaws.com/osanp/m46411/2702_Fluid_Compartments_ICF_ECF.jpg https://i.pinimg.com/originals/25/a3/1e/25a31e2fb430781860a10bcc39870a74.gif https://bpca.org.uk/write/MediaUploads/Pages/A-Z/Harvestmen%20Spider/Harvestmans_Spider-1.jpg https://i.ytimg.com/vi/P9jcISqTVko/maxresdefault.jpg  HAYVAN FİZYOLOJİSİ SOLUNUM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ  HAYVANLAR NEDEN OKSİJENE İHTİYAÇ DUYAR? Besinler enerjiyi kimyasal formda içerir. Enerji ancak besinler okside edildiğinde açığa çıkar. AEROBİK METABOLİZMANIN YAN ÜRÜNÜ CO2’İN UZAKLAŞTIRILMASI GEREKİR. NEDEN? Vücut sıvılarını asitleştirir. Nasıl? Su ile reaksiyon sonrasında karbonik asidi oluşturur. SOLUNUMUN Kandaki oksijen basıncını sağlamak Karbondioksitin uzaklaştırılmasını sağlamak FONKSİYONLARI Kan pH’ındaki değişimleri ayarlayarak kanın fonksiyonlarına devam etmesini sağlamak Normal vücut ısısının korunmasına yardım etmek  SOLUNUMUN İKİ TEMEL BİLEŞENİ VARDIR. Eksternal – Harici solunum Dış ortamla - solunum organları arasında gerçekleşen gaz alışverişidir. İnternal – İç solunum Kan-hücrelerarası sıvı- hücreler arasında gerçekleşen gaz değişimleridir.  GAZLARIN TAŞINIMI VE GAZ ALIŞVERİŞİ 4 TEMEL BASAMAKTA GERÇEKLEŞİR. 1- Ventilasyon(Havalandırma) ✓Dış ortamdan büyük hacimde solunum gazlarının gaz değişim yüzeylerine taşınmasıdır. 2- Solunum yüzeylerinde gaz alışverişi: ✓Solunum yüzeyleri ile vücut sıvıları arasında gerçekleşen gaz alışverişidir. ✓Akciğer veya solungaç gibi özelleşmiş organlar rol oynayabilir. ✓Gazlar difüzyon yoluyla membranlar boyunca hareket eder. 3- Dolaşım ✓Vücut sıvısı ile gazların taşınımı gerçekleşir. 4- Hücresel gaz alışverişi ✓Hücre içi sıvı ile hücre dışı sıvı arasında gerçekleşen gaz alışverişidir.  BU 4 SOLUNUM Fick’in difüzyon yasası !!! BASAMAĞINDAN Eriyikler konsantrasyon İKİSİNDE GAZLARIN gradientinde hareket ederler. DİFÜZYONU MEYDANA GELİR. Gazlar için konsantrasyonun yerini KISMİ BASINÇ alır.  KISMİ BASINÇ NEDİR? Bir gaz karışımında birbirinden bağımsız olarak her bir gazın gösterdiği basınç o gazın «kısmi basıncı» olarak isimlendirilir. Gazların sahip oldukları basınç büyüklüklerinden bağımsızdır. Suda ya da kanda çözünmüş gazlar da kısmi basınç gösterir.  Atmosferik hava gaz karışımıdır. DALTON’UN KISMİ BASINÇLAR KANUNU Bir gaz karışımının toplam basıncı, onu ✓%79 N2 , oluşturan tüm gazların kısmi basınçlarının ✓%20,9 O2, toplamına eşittir. ✓Düşük miktarda CO2, su buharı ve diğer gazları içerir. Deniz seviyesinde total atmosferik basınç 760 mmHg’dır. 760 mmHg basıncın Oksijenin atmosferik havadaki %79’u N2 , %20,9’u O2 kısmi basıncını (PO2 ) tarafından oluşturulur. hesaplayınız.  HENRY YASASI Bir sıvı içinde çözünen belirli bir gazın miktarı, sıvı ile temas halindeki gazın kısmi basıncı ile doğru orantılıdır. ✓Her gaz ve her sıvı için orantı sabiti (Henry’s sabiti) farklıdır. Sıvının üzerindeki gaz basıncı ve gazın çözeltideki konsantrasyonu ölçülür. Konsantrasyonun farklı noktalardaki kısmi basınca bölünmesiyle deneysel olarak belirlenir. Kanda çözünen gaz miktarını 2 faktör etkiler: 1- Gazın suda çözünebilme özelliği, 2- Gazın çevredeki kısmi basıncı (alveol havasında ya da suda)  DİFÜZYON ORANININ HESAPLANMASI VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER D: Difüzyon katsayısı moleküler ağırlık, sıcaklık, iki nokta arasındaki herhangi bir bariyerin geçirgenliği gibi özelliklere bağlı. A: Gaz değişimi için yüzey alanı ΔP: gazın gradienti (kısmi basınçta)=P1 – P2 P1= Bir bölgedeki gazın kısmi basıncı P2= Gazın diğer bölümdeki kısmi basıncı ΔX: Gazın kat edeceği mesafe  1- Vizkozite Suyun vizkozitesi havadan yaklaşık 850 kat fazladır. ***Sucul hayvanların solunum yüzeylerinde akışın sürdürülmesi çok daha fazla enerji gerektirir. HAVADA VE SUDA SOLUNUMUN 2- Çözünürlük KARŞILAŞTIRILMASI CO2 ve ürünü bikarbonat (HCO3-) polar moleküllerdir ve suda havadan çok daha fazla bulunur. Oksijenin sudaki çözünürlüğü ise oldukça düşüktür. 15°C’de 1 lt suda 7 ml O2; 1 lt havada ise 209ml O2 bulunur. 20 °C’de suda ve 1 atm basınçta O2 miktarı 9,1 mg; CO2 miktarı 169 mg’dır. 4- Isı Hem havada hem de suda gazların difüzyon hızı ısı ile artar Dış ortam sıcaklığı arttıkça gazların çözünürlüğü ise azalır. Isı 0°C’den 35°C’ye yükseldiğinde O2 konsantrasyonu %50 azalır. 5- Habitat varyasyonu O2 ve CO2’nin sudaki çözünürlüğü tuzluluk ile azalır. (hava ile karşılaştırılabilecek bir faktör değil) Körfez, bataklık ve gel git zonları gibi ortamlarda PO2 büyük değişimler gösterebilir. Gün ışığının olduğu saatlerde artış; gece azalış meydana gelir.  HAYVANLARDA GAZ DEĞİŞİMİ SOLUNUM YÜZEYLERİNDE GERÇEKLEŞİR Dış ortam havası ile temas eden dokularda O2 ve CO2 difüzyon yolu ile, doğrudan, vücut hücrelerine ya da hücrelerarası sıvıya geçer.  ÇOĞU HAYVAN GRUBUNUN EVRİMİNDE 3 TEMEL FAKTÖR GAZ DEĞİŞİMLERİNİN DAHA ETKİLİ MEYDANA GELMESİNE NEDEN OLMUŞTUR 1- Hayvan boyutlarının artışı ile difüzyonun iç yüzeylere ulaşırken oldukça yavaşlaması 2- Hayvanların habitatlarında bulunan oksijen düzeyleri. 3- Hayvanların metabolizması HAYVANLARDAKİ EN İLKEL SOLUNUM ŞEKLİ – DERİ SOLUNUMU DERİ, SOLUNUM İÇİN HER Deri kalınlığı ZAMAN YETERLİ Mİ? 2,5 cm Sahip olduğu tabakalar, kalınlığı?? ✓ Düşük D; büyük ΔX Deri kalınlığı 0,04 mm  DERİ, SOLUNUM İÇİN HER ZAMAN YETERLİ Mİ? Gaz değişimi için yeterli yüzey alanı sağlıyor mu?? ✓ Düşük A değeri YÜZEY ALANI/HAC