Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve ÖZEL EĞİTİM PDF

Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve ÖZEL EĞİTİM Editör İbrahim H. Diken ÜNİTE 11 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen Hazırlayan: Gizem Yıldız  ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN TANIML...

Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve ÖZEL EĞİTİM Editör İbrahim H. Diken ÜNİTE 11 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER Prof. Dr. Rüya Güzel Özmen Hazırlayan: Gizem Yıldız  ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN TANIMLANMASI Öğrenme güçlüğü: okuma, yazma, bilgileri işlemleme, konuşma dili, yazı dili veya düşünme becerileri gibi akademik becerilerde güçlükler yaşayan, buna karşın ortalama veya ortalamanın üzerinde zekaya sahip olan bireylerin grubunu gösteren terimdir (Mastropieri ve Scruggs, 2004). Merkezi sinir sisteminin düzensiz gelişimi veya işlevinden kaynaklanıyor olabilir. Hayat boyu sürecek bir durum olabilir. Akademik alanları etkileyebilir. Herhangi bir yetersizlik veya çevre koşullarından kaynaklanmaz. Öğrenme güçlüğü ile ilişkili pek çok terim kullanılmaktadır; disleksi (okuma güçlüğü), asgari düzeyde beyinsel işlev bozukluğu, asgari düzeyde beyin hasarı, dyscalculia, dysgraphia, kelime körlüğü, algıyla ilgili engeller, dikkat eksikliği. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN NEDENLERİ Tam olarak nedenleri bilinmemektedir fakat genellikle beynin işlev tarzından kaynaklandığı sanılmaktadır. Olası nedenler 4 grupta incelenir: 1. Organik faktörler: beynin gelişimi esnasında oluşan farklılıklar. 2. Genetik faktörler: kalıtsal olarak geçiş. 3. Çevresel faktörler: doğum öncesi alkol, sigara, uyuşturucu gibi. 4. Kimyasal faktörler: boyalı yiyecekler, tatlandırıcılar, vitamin eksikliği vb.  TANILAMA FORMAL SINIF DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRMELERİ Ölçüt bağımlı testler; Norm bağımlı testler, belirlenen ölçüte göre yetenek ve başarı bir alanda performans testleri belirleme Müfredat temelli Bu ölçü araçları geçerlik değerlendirme; takip problemi nedeniyle sınıf edilen müfredattan değerlendirmeleri ile alınan materyaller ile desteklenmelidir. değerlendirme Portfolyo değerlendirme; öğrenmeyle ilgili çalışmaların bir amaç doğrultusunda toplanması Gözlemler: gözlem yoluyla akademik ve davranış özelliklerin belirlenmesi ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜ BELİRLEMEDE KULLANILAN ÖLÇÜTLER Öğrencinin yeteneği ve akademik başarısı arasında fark var mı? En yaygın olarak kullanılan ölçüttür. Zeka testi ve başarı testi puanları arasındaki farka bakılır. Zeka testi ortalama veya üstü olup başarı testi düşük olan çocuklar için tanı konabilir. Öğrenme problemi dili anlamayı içeren temel psikolojik süreçlerin bir sonucu mudur? Duyu-motor beceriler, görsel-işitsel işlemleme, dikkat, hafıza gibi bilişsel becerilerde problem olup olmadığına bakılır. Diğer olası nedenler bertaraf edilmekte midir? Öğrenme güçlüğü tanımlayan özellikler de ölçüt olarak kullanılabilir. Zihinsel, işit ve görme yetersizliği öğrenememe durumu değildir. ÜLKEMİZDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN TANILANMASI Ülkemizde özel eğitim kategorisinde yer almaktadır. Ancak tanılama güçlüklerinden dolayı bu öğrencilere gerekli hizmetler verilememektedir. Bu öğrencilerin büyük bir kısmı akademik başarısızlıklardan ve sosyal uyum yetersizliğinden dolayı akranları tarafından dışlanmaktadır. Tanılama araçlarının yetersizliği hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrencileri öğrenme güçlüğü olan öğrenciler olarak tanılanmasına yol açmaktadır.  YAYGINLIK Özel eğitime ihtiyaç duyan çocukların %50.5’ini öğrenme güçlüğü olan çocuklar oluşturmaktadır. Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Oranı özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklar öğrenme güçlüğü olan çocuklar  ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Akademik Başarısızlık OKUMA YAZMA MATEMATİK ANLAMA Aritmetik işlem yetersizli isleksi bir okuma güçlüğü Okumayla alakalı olarak Okuduğunu anlama , ana da güçlükler yazmada dyscalcula olarak bilinir. terimidir. Harf tanıma ve fikir bulma, sonuçyaşanabilir. çıkarma Sayı kavramını ve sistemi Kelimeleri heceleme de sürekli işlemlerinde güçlükler anlamada yanlış yazma, harfleri ters yetersizlik güçlükler yazma vb. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Dil Bozuklukları Dilin biçim, içerik, Bu tip problemler soyut kullanım bileşenlerinde düşünme problem, ne, nerede, modellerindeki niçin gibi soruları pasif güçlükten kaynaklanır. ve olumsuz yapıları Sözel olmayan dili yorumlamakta güçlük, anlama, diyalog mecaz dili ve çok başlatma ve sürdürme, anlamlı kelimeleri izlemede yetersizlik yorumlamada gösterirler. problemler ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Zayıf Güdülenme Güdülenme, bireyin Onlar için başarısızlık davranışlarını daha fazla çalışmaya harekete geçirmesini işaret etmemektedir. ve davranışlarını Daha başarılı olmak yönlendirmesini için çaba harcamazlar. sağlayan bir dürtüdür. Bunların nedeni, Öğrenme güçlüğü olan başarılarını şans, öğrenciler kendilerine arkadaş veya olan inançlarını öğretmen yardımına yitirirler. bağlamalarıdır. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Genelleme Problemi Bir beceriyi Öğrendiklerini farklı genellemek için ortamlara, kişilere, bağımsız sergiliyor durumlara olmak gerekir. Bu genellemekte, benzer nedenle bu becerilere öğrencilere akademik aktarmakta güçlük becerilerde çekerler. bağımsızlık kazandırılmalıdır. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Zayıf Sosyal Beceriler Öğrenme güçlüğü olan Sosyal becerilerdeki güçlük çocukların, arkadaş edinme akademik başarıyı da olumsuz yetenekleri, başkalarıyla etkiler. Düşük başarı durumu iletişim kurmaları, okul arkadaş kurma durumunu çalışmalarına yaklaşım tarzları engeller. Öğretmene akran olumsuz yönde etkilenmektedir. reddini ortadan kaldırma Bu öğrencilerde sosyal beceri konusunda büyük rol öğretimi çok etkili olmaktadır. düşmektedir. Pek çok yöntem Akran desteği, gerekli ve yaklaşımla tüm sınıfı uyarlamalarla doğrudan ödüllendiren sürprizlerle öğretim, dramatizasyon gibi çalışmalar planlamalıdır. farklı yöntemler sunulabilir.  ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Bellek, Bilişsel ve Üst Bilişsel Problemler Bilişsel problemler Üst bilişsel problemler Bellek problemleri: Nasıl düşündüğünü, düşünce Farklı düşünme, problem çözme giyi işleme sürecinde problem nasıl kontrol edeceğini bilem becerilerinde, planlamada güçlük vardır. Yeniden düzenleme, çekerler. Zamanını nasıl akıllıca cekilerle birleştirmede güçlük kullanacağını, ödevlerde na yaşarlar. ilerleyeceğini bilemez. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Algı, Motor ve Genel Koordinasyon Problemleri Algı: Görme, işitme ve dokunma yoluyla Motor beceriler ve alınan uyaranları Koordinasyon tanıma yeteneğidir. Bu problemi: öğrencilerin algı Topu atma, tutma gibi problemleri vardır. büyük motor Gördükleri şekilleri becerilerde, makas algılama, hatırlama, kullanma, düğme sesli kelimeleri ilikleme gibi küçük ayırmada güçlük, motor becerilerde el- verilen yönergeleri göz koordinasyonu yerine getirmede zayıftır. güçlük gibi. ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ Dikkat Bozukluğu ve Hiperaktivite Öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin %51’i dikkat Bu öğrencilerde dikkat bozukluğu ve hiperaktivite bozukluğu ve hiperaktivite tanısı almıştır (Smith ve birlikte görülebileceği gibi Adam, 2006). sadece dikkat bozukluğu da görülebilir.  ETKİLİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Doğrudan Öğretim Yöntemi Konuları küçük basamaklarla sunmayı, öğrencilerin sunumlarından ne kadar yararlandıklarını belirlemek amacıyla sıklıkla yapılan kontrolleri içeren, öğretme sorumluluğunun öğretmende başlayıp, öğrenciye aktarıldığı aşamalı bir yöntemdir (Rosenshine, 1986). Konu anlatım yöntemiyle sunulur. Öğretmen anlatırken model olur, sorular sorar. Daha sonra öğrenciden rehber altında uygulama istenir. Son basamakta ise bağımsız uygulamalara yer verilir.  ETKİLİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Bilişsel Strateji Öğretimi Bir beceriyi gerçekleştirmede yetkin olan öğrenenler bir problemi çözmek için sistematik yollar izlerler. Bu yollara strateji denir. Bu yöntemin öğretimsel öğeleri; destekleyiciler sunma, strateji basamaklarını hatırlamayı sağlayacak hatırlatıcılar sunma, etkileşimsel diyaloglara yer verme ve üst bilişsel bilgiyi geliştirmedir. Öğretimin en önemli kavramı destekleyicilerdir. (işlem kolaylaştırıcılar) Öğretim esnasında uygulanacak strateji adımları belirlenmeli ve hatırlanması için ipuçları sunulmalıdır.  ETKİLİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ Bilişsel Strateji Öğretiminin Aşamaları 1. Stratejiyi ne amaçla uyguladığını belirlemek 2. Strateji uygulamalarına model olma veya yüksek sesle düşünmek 3. Başlangıç uygulamalarına rehber olmak 4. Yeni örneklerle bağımsız uygulamalar yapmak 5. Genelleme uygulamalarına yer vermek OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER Dil Becerileri 1. Öğretmen, etkileşim ortamı sağlayan öğrenme ortamları hazırlamalıdır. 2. Çocuklar öğrenirken onlara dili kullanma ve etkileşim kurma fırsatları sağlanmalıdır. 3. Öğretmenler çocuklara dili birçok amaçla kullanma fırsatı vermelidir. 4. Öğretmen, çocuğun konuşmasına tepki vermelidir.  OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER Okumaya Hazırlık Becerileri Okumaya hazırlık alanları; görsel-işitsel algı, yönsel motor koordinasyonu, el-göz koordinasyonu, küçük motor beceriler ve dil becerileri. Bu alanları geliştirmeye hizmet eden çalışmalar yapılmalıdır. Görsel eşleme, sınıflama, ayırt etme, sesletim ve ses birimsel farkındalık çalışmaları, öykü okuma, tekerleme öğretme gibi.  OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER Yazmaya Hazırlık Becerileri Yazmaya hazırlıkta öğrencilere küçük motor becerilerle, el-göz koordinasyon alanımda beceriler kazandırılması gerekir. Çizgi çalışmaları, kaleme hakimiyet,. Çizgi çalışmalarında model olmak gerekir. Harflerin düzgün yazılabilmesi için çizginin çizme yönünün öğrenilmesi çok önemlidir. OKUL DÖNEMİNDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER İlkokul Yazma Öğretimi Genel eğitim sınıflarında ses temelli cümle yöntemi ile öğretim yapılmaktadır. Öğretilen her sesle ilgili kelime ve cümleler yapılmalı ve öğrenilen sesler tekrar edilmelidir. Sesin sembolünü tanıma aşamasında öğrencilere kitaplar ve gazeteler inceletilmelidir. OKUL DÖNEMİNDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER İlkokul Öğrenme güçlüğü Okumaokuma olan öğrencilere Öğretimi öncesi ve sonrasında bazı stratejiler sunulmalıdır. Okuma öncesi: Okumaya güdüleme Anahtar kelimeleri önceden verme Yaşantılarıyla okumaları arasında bağlantı kurma Metni önceden gözden geçirme ve fiziksel yapısını inceleme Okuma sonrası: Zor kelimelerin altını çizme Metinle ilgili sorular sorma Ana fikrini özetlemesini isteme Yanlışlarını bulmak için öğrenciyi cesaretlendirme Çıkarım yapmayı gerektiren kısımlara öğrenciyi odaklama OKUL DÖNEMİNDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER Matematik Öğretimi Bu öğrencilere matematik eğitiminde doğrudan öğretim yöntemi etkilidir. Problemi sesli okuma, anlamak için resimler çizme, önemli kelimeleri arama, matematik işlemlerini yapma, ipucu kelimeler oluşturma gibi alanlarda öğretmen önce model olmalıdır. Bağımsız uygulamalarda ipuçlarını geri çekme ve doğru yapılan adımları ödüllendirme yer alır.  OKUL DÖNEMİNDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ GÖSTEREN ÖĞRENCİLERE SUNULACAK DESTEKLER Hayat Bilgisi, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretiminde Şematik Düzenleyicilerin Kullanımı Şematik düzenleyicileri bilginin yapılandırılmış görünümüdür. Şematik düzenleyicinin öğrenmeyi desteklemesi için öğretmen aşağıdaki aşamalara yer verilmelidir: a) Sunumu yapılacak konunun bilgi türünü belirleme b) Bilginin ana noktalarını ve ilişkileri belirleme c) Bilginin yapısına uygun şematik düzenleyici seçme d) İçeriği, anlamlı görsel şemalardan oluşturma e) Şematik düzenleyiciyi hazırlama ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLER İÇİN KAYNAŞTIRMADA ÖĞRETİMSEL DÜZENLEMELER Fiziksel ortam düzenlenmelidir. Günlük rutinler belirlenmeli ve izlenmelidir. Materyallerde uyarlama yapılmalıdır. Çalışma becerilerinin öğretimi yapılmalıdır. Ders sunumunda çeşitli materyallere yer verilmelidir. Öğretim uygun hale getirilmelidir. Sık sık yoklamalar yapılmalıdır. Açık yönergeler verilmelidir. Öğrencilere nasıl öğrenecekleri öğretilmelidir. Müfredata dayalı değerlendirmeler yapılmalıdır. Düzenli aralıklarla kontroller yapılmalıdır. Önceki öğrenmelerle yeni öğrenmeler birleştirilmelidir. Öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır. Ölçüt temelli olarak öğretim düzenlenmelidir.