تربیت بدنی و ورزش معلولین - PDF

# تربیت بدنی و ورزش معلولین ## بخش دوم ### معلولین حسی **هدف کلی** آشنایی با انواع معلولیتهای حسی و تأثیر ورزش بر آنان **هدفهای رفتاری** از شما انتظار میرود پس از مطالعهٔ این بخش بتوانید : - انواع طبقه بندی معلولین بینایی را از دیدگاههای مختلف بیان کنید. - آزمون بینایی را توضیح دهید. - روش...

# تربیت بدنی و ورزش معلولین ## بخش دوم ### معلولین حسی **هدف کلی** آشنایی با انواع معلولیتهای حسی و تأثیر ورزش بر آنان **هدفهای رفتاری** از شما انتظار میرود پس از مطالعهٔ این بخش بتوانید : - انواع طبقه بندی معلولین بینایی را از دیدگاههای مختلف بیان کنید. - آزمون بینایی را توضیح دهید. - روشهای آموزش نابینایان را شرح دهید. - نقش ورزش و فعالیت بدنی را بر نابینایان بیان کنید. - انواع طبقه بندی معلولین شنوایی را از دیدگاه های مختلف بیان کنید. - عوامل مؤثر در ناشنوایی را توضیح دهید. - نقش ورزش را بر ناشنوایان بیان کنید. **معلولیت های حسی** معلولیت های حسی نشان دهنده وضعیتی است که کارایی چندین حس در هنگام واکنش در مقابل محرکها کاهش می یابد. این معلولیت ها ممکن است از هنگام تولد وجود داشته باشد، یا در طول زندگی بر اثر صدمه یا بیماری به وجود آید. هر ناتوانی حسی برای شخص مبتلا مشکلاتی به وجود خواهد آورد. اما مشکلات آموزشی ناشی از فقدان حس بینایی و شنوایی، با سایر اشکالات بوجود آمده در اثر نارسایی چشایی، بویایی و لامسه قابل مقایسه نیست. ### معلولیت بینایی یکی از شایع ترین و مهمترین گروههای معلولین نابینایان هستند نابینایی فاجعه نیست بلکه پدیده ای است بس کهن که قدمت آن را میتوان با پیدایش بشر همزاد و همزمان دانست. نابینایی نقص ظاهری است و قابل دیدن است. از هر چهار یا پنج کودک، یک نفر از نظر دید با آنچه که میزان پذیرفته شده بینایی خوب است، تفاوتهای آشکار دارد. این تفاوت در اکثریت وسیعی از کودکان بقدری جزئی است که نقش تعیین کننده ای در زندگی کودک ندارد و با مصرف دارو و با استفاده از عدسی های تعیین شده قابل معالجه است. اما از هر ۱۵۰۰ نفر یک کودک دچار اختلالات شدید بینایی است و نمی تواند حروف معمولی کتابها را بخواند. یکی از مهمترین عوامل مؤثر در اختلالات بینایی در کودک، عفونتهای مادر در سه ماه اول بارداری به سرخچه سرخک آلمانی یا سرخک سه روزه طی سه ماه اول بارداری است. نابینایان احتمالاً علاوه بر ناتوانائیهای جسمی دچار مسائل شخصیتی نیز هستند. بر اثر ترس از فعالیت افراد نابینا مایلند در جستجوی کارهای بی تحرک و دور از نظر باشند. این حالت باعث میشود که تماسهای اجتماعی آنان محدود شود و به نوبه خود در آنها احساس حقارت به وجود آید. افراد نابینا مایلند به منظور جبران نابینایی سایر حسهای خود را نسبت به افراد عادی بهتر بپرورانند. برخی به این باورند که این افراد حس ششم دارند زیرا آنان چنان از محیط اطراف آگاهند که به نظر میرسد چیزهایی درک می کنند که دوستان سالم آنان نمیتوانند آنها را تشخیص بدهند. مهم ترین حس برای انسان حس بینایی است مقدار اطلاعاتی که از طریق این حس به مغز وارد میشود از سایر حواس به مراتب بیشتر است. تقریباً ۳۸ درصد از تمامی رشته های عصبی که به مغز وارد و یا از آن خارج میشوند در اعصاب بینایی قرار دارند که در مجموع ۲/۵ میلیون آکسون را در بر میگیرد و مبین اهمیت این حس در انسان است. به طوری که دستگاه بینایی انسان قادر است حدود ۷ میلیون رنگ و سایه مختلف را از هم تشخیص دهد. ### طبقه بندی معلولین بینایی <start_of_image> معلولین بینایی را از چند دیدگاه طبقه بندی می کنند. - **درجه صدمه دیدگی** . با توجه به این فاکتور معلولین بینایی به سه گروه زیر تقسیم می شوند. * **معلولین بینایی در حد کم** * **معلولین بینایی در حد زیاد** * **نابینایان** - **فاکتور زمان** . با توجه به این فاکتور نابینایان به دو گروه طبقه بندی میشوند : * **نابینایانی که از بدو تولد نابینا به دنیا آمده اند.** * **نابینایان اکتسابی** نابینایان اکتسابی خود شامل : - نابینایان خیلی زود که قبل از چهارمین سال زندگی نابینا شده اند. - افرادی که در سنین کودکی و نوجوانی نابینا شده اند تا هیجدهمین سال زندگی - افرادی که در سنین بلوغ نابینا شده اند تا ٤٥ سال زندگی - افرادی که در پیری نابینا شده اند از ٤٥ سال به بعد - **میزان نقص در بینایی**. با توجه به این فاکتور معلولین بینایی در چهار طبقه جای می گیرند : * **نابینای مطلق :** به افرادی گفته میشود که هیچ گونه دیدی ندارند و نور برای آنان قابل رؤیت نیست. * **نابینا :** به افرادی گفته می شود د که تشخیص نور و حرکت از فاصله یک متری برای ایشان مقدور نیست و با هیچ وسیله ای نمی توانند از طریق بینایی آموزش ببینند و آموزش تنها از طریق حس شنوایی و لامسه امکان پذیر است. * **نیمه بینا :** این افراد با استفاده از خطوط درشت و نظایر آن به مطالعه و آموزش می پردازند. * **دیر بینا :** به افرادی اطلاق میشود که با توجه به نقصی که در بینایی شان وجود دارد از باقیمانده بینایی با استفاده از وسایل کمکی میتواند بهره برداری نصبی نمایند. - **محل صدمه دیدگی** . صدمه دیدگی ممکن است در عصب بینایی، راه های بینایی، حدقه چشم عضلات چشم و مرکز بینایی ایجاد شود. ### آزمون بینایی در آزمون بینایی باید هر دو دید نزدیک و دور را ارزیابی کرد برای آزمون دید دور از نمودارهای بینایی استفاده میشود که در آن حروف الفبا با اشکال هندسی به اندازه های مختلف رسم شده اند این حروف به اندازه هایی هستند که شخص با دید طبیعی قادر خواهد بود آنها را در فاصله ۳ تا ۶ متری به راحتی ببیند. نمودا باید در نور کافی قرار گیرد و بهتر است که بیمار در تاریکی باشد. بیمار در فاصله ۶ متری قرار میگیرد و اگر بتواند حروفی که شخص طبیعی در این فاصله به خوبی میخواند تشخیص دهد، در این حالت دید او ۶/۶ است. و چنانچه بیمار فقط در فاصله ۶ متری قادر باشد حروفی را بخواند تا شخص طبیعی در فاصله ۱۲ متری می خواند، دید او ۶/۱۲ است. در اشخاص بالغ معمولاً بینایی و یا ۶/۶ کمتر از آن را در هر دو طرف و یا تنگ شدن میدان بینایی تا حدود ۲۰ درجه و یا کمتر را از نظر عملی کوری به حساب می آورند. برای ارزیابی دید نزدیک نمودارهای مشابهی وجود دارد که باید آنها را در فاصله ۳۵/۵ سانتی متری که نقطه دید نزدیک در شخص طبیعی است قرار داد.  ### روشهای آموزش نابینایان بریل خط مخصوص نابینایان است که مبتکر آن لوئی بریل فرانسوی که خود نابینا بود میباشد. در این روش یادگیری و خواندن حروف و کلمات از راه نمس از روی کاغذهای مخصوصی که به صورت برجسته نوشته شده انجام می گیرد. اساس خط بریل بر پایه ۶ نقطه برجسته قرار دارد تعداد و چگونگی قرار گرفتن نقاط برجسته در کادر ٦ ،تایی حرفی از حروف الفبا را تشکیل میدهد برای نوشتن خط بریل معمولاً از دو وسیله استفاده می گردد یکی ماشین تحریر بریل که بر روی آن ٦ کلید تعبیه گردیده و مانند ماشین تحریر معمولی با فشار به هر دگمه در روی صفحه کاغذ، نقاط برجسته نمودار خط بریل نقش میبندد. وسیله دیگر برجسته نگار یا لوح و قلم مخصوص بریل است. با قرار دادن قلم در سوراخ های لوح و آوردن فشار بر روی آن کاغذی که بین لوح قرار گرفته علائمی که نمودار خط بریل است ایجاد میگردد. ### ورزش نابینایان افراد نابینا به دلایل عمده نیازمند صرف وقت برای فعالیتهای ورزشی هستند. این موارد علاوه بر تمام تأثیرات ارگانی و اندامی میتوانند شامل تأثيرات زيـــر بـه صـورت ویژه در نظر گرفته شوند : - تأمین اعتماد به نفس در زندگی روزمره - درک خود از تمام جهات - درک جایگاه قرارگیری در جامعه به نحو مطلوب و اثرگذار - افزایش توان درک محیط و برقراری ارتباط با آن - درک جهات مختلف و سهولت حرکت در محیط - درک اندام ها و قابلیت حرکت آنها در فضا - پیشگیری از ناهنجاریهای قامتی و جسمانی حاصل از قرارگیری بدن - کمک به توسعه قابلیتهای جسمانی در فعالیتهای روزمره و طولانی برای حصول نتیجه بهتر و پایدارتر  ### معلولیت شنوایی از شایع ترین نقصهای کودکان و بزرگسالان معلولیتهای شنوایی است که در افراد گوناگون با شدت و درجات مختلف دیده میشود. از آنجا که نقص شنوایی بر تکلم شخص اثر می گذارد یکی از معلولیتهای مهم به شمار می آید. شنیدن یکی از حیاتی ترین تواناییهای حسی است که بدون آن بسیاری از توانایی های انسان برای سازگاری با محیط تحت الشعاع قرار گرفته و باعث اختلال در رشد اجتماعی و کسب مهارتهای اجتماعی لازم می گردد. آدمی از کودکی و بدو تولد از طریق حس شنوایی گفتار اطرافیان را میشنود و به تدریج آنچه را شنیده است به خاطر میسپارد و سپس بازگو می کند. از آنجا که لالی ثمره ناشنوایی است ولی لازمه آن نیست و با توجه به اینکه با شیوه های جدید تعلیم و تربیت به ناشنوایان نیز میتوان طریقه تکلم را آموخت باید با استفاده از روشهای خاص از باقی مانده شنوایی بهره جست و تا حد امکان در تکلم کودکان ناشنوا بکوشیم تا آنان هم بتوانند با دیگر افراد جامعه ارتباط برقرار کرده و از امکانات بهتر برای زندگی برخوردار گردند. آمارها نشان میدهد که از هر ۱۰۰۰ نفر ۳۵ نفر معلولیت شنوایی دارند و نیز از هر ۱۰۰۰ نفر ۸ نفر تا سن ۲۰ سالگی به این معلولیت دچار میشوند. معلولیت شنوایی از یک اختلال مختصر شنوایی تا نارسایی کامل درک صدا متفاوت است. کمتر از ۱۰ درصد کودکانی که در مدرسه های مخصوص ناشنوایان ثبت نام می کنند قادر نیستند کوچکترین صدایی را درک کنند. ### ناشنوایی و محدودیت های اجتماعی گرچه ناشنوایان به سبب تحصیل و آموزش در بسیاری از موارد به دنیای افراد عادی نزدیک می گردند ولی با این همه باید پذیرای این واقعیت باشیم که نقص شنوایی نیز همانند سایر معلولیتها، محدودیتهایی را به همراه دارد و نهایتاً سبب بروز اختلالاتی در زمینه های عاطفی و اجتماعی فرد ناشنوا میشود که مهمترین این اختلالات عبارت است از : - اختلال در گفتار - اختلال در تفکر - اشکال در فراگیری مسایل ذهنی - اختلال در تعامل اجتماعی - عدم توجه به مقررات و قانون - اضطراب و بروز رفتارهای نامناسب اجتماعی ### تقسیم بندی معلولین شنوایی تقسیم بندی معلولین شنوایی براساس چندین فاکتور بوده و اقسام مختلفی دارد. در یک تقسیم بندی کلی معلولین شنوایی را به دو گروه کلی تقسیم میکنند که عبارتند از: - **ناشنوا** - **نیمه شنوا** ناشنوا افرادی هستند که میزان نشنیدن آنها به حدی است کـه بـه هیـچ طریق و حتی با استفاده از گوشی و یا استفاده از وسایل کمک شنوایی قادر به درک صحبت دیگران نیستند. نیمه شنوا افرادی هستند که میزان شنوایی آنها به حدی است که می توانند با استفاده از سمعک و راهنماییهای لازم صحبت افراد را درک کنند. تقسیم بندی دیگر بر پایه زمان بروز نقص شنوایی است که بر این اساس معلولین شنوایی به دو گروه زیر تقسیم میشوند : - **ناشنوایی پری لینگوال**. افرادی را که ناشنوایی آنان از هنگام تولد وجود داشته و یا قبل از دوره زبان آموزی مبتلا شده اند. - **ناشنوایی پست لینگوال**. افرادی که پس از زبان آموزی و صحبت کردن دچار اختلالات شنوایی میشوند. بر اساس میزان ناشنوایی ناشنوایان به چهار گروه تقسیم میشوند. - **ناشنوایی مطلق**. در این گروه بیشتر از ۸۵ تا ۹۰ دسی بل از حس شنوایی از دست میرود. - **ناشنوایی حاد**. در این گروه حس شنوایی افراد حدود ۷۰ تا ٨٤ دسی بل از دست میرود. - **ناشنوایی متوسط**. این گروه از افراد حدود ۵۵ تا ۶۹ دسی بل از حس شنوایی خود را از دست داده اند. - **ناشنوایی خفیف**. افراد در این گروه در حدود ۲۵ تا ٥٤ دسی بل از حس شنوایی خود را از دست داده اند. ### انواع ناشنوایی بر اساس ناحیه آسیب دیده در گوش معلولین شنوایی در دو گروه جای می گیرند. - **کری انتقالی**. این نوع معلولیت در اثر آسیب به گوش خارجی یا میانی بوجود میآید که در آن شخص فقط مقداری از شنوایی خود را از دست میدهد. ایـــن افراد در حدود ۵۰ تا ۶۰ دسی بل از حس شنوایی را از دست داده اند. - **کری ادراکی یا عصبی**. اگر آسیب وارد در گوش داخلی و یا اعصاب و سلولهای شنوایی باشد نوع معلولیت کری ادراکی یا عصبی است. میزان شنوایی ایــن افراد معمولاً کمتر از ۵۰ دسیبل است. ### عوامل مؤثر در ناشنوایی - علل ژنتیکی - علل مادرزادی . بیماریهایی که مادر در زمان بارداری با آن مواجه می شود مثل سرخچه و یا تغذیه نامناسب ،مادر استفاده از الکل استفاده از داروهای غیر مجاز، عامل RH و همچنین وضع حمل غیر طبیعی از عوامل مهم اختلال در شنوایی می گردند. - علل اكتسابی . بیماریها و آسیبهایی که پس از تولد بر قسمت های گوش خارجی، میانی و یا داخلی اثر می گذارد سبب بروز اختلالاتی در شنوایی فرد میشود. ### توانبخشی ناشنوایان در توانبخشی ناشنوایان همکاری فرد معلول خانواده و اعضای تیم توانبخشی که شامل پزشک متخصص گوش و حلق و بینی، کارشناس شنوایی سنجی، گفتار درمان و مددکار اجتماعی است از اهمیت خاصی برخوردار است. تحقيق اهداف توانبخشی برای افراد ناشنوا و کم شنوا از طریق ارائه خدمات زیر امکان پذیر است : - خدمات پزشکی، توانبخشی و مددکاری در کلینیک های شنوایی و گفتار - آموزش شنوایی برای کودکان کم شنوا با استفاده از سمعک - آموزش گفتار خوانی (لب خوانی) و زبان اشاره به کودکان و افراد ناشنوا - آموزش زبان اشاره به والدین و اعضای خانواده فرد ناشنوا به منظور برقراری ارتباط کلامی فرد یا کودک با خانواده یا بالعکس. - خدمات راهنمایی و مشاوره به والدین کودک ناشنوا به منظور برخورد با آنان. ### ورزش برای معلولین شنوایی تمام افراد ناشنوا یا سنگین گوش میتواند ورزشهای انفرادی و تیمی را فرا بگیرند. افراد ناشنوا از بازیهای رقابتی لذت میبرند و برای برنده شدن بازی می کنند اما مهم تر از مسأله برد و باخت برقراری تماسهای اجتماعی در بازی و پذیرش ارزش این افراد از جانب حریفان شنوای آنها است. مربیانی که مسئول آموزش مهارتهای ورزشی را به افراد ناشنوا به عهده می گیرند به منظور ارتقاء سطح کیفی آموزش می بایست فن برقراری ارتباط با این افرد را دارا باشند. چون افراد مبتلا به معلولیتهای شنوایی قادر نیستند علائم و سایر اخطارهای صوتی را بشنوند مطمئناً پاره ای از خطرها سلامتی این افراد را تهدید میکند. به عنوان یک اقدام احتیاطی میتوان از علامتهای دیداری معین مانند تکان دادن پرچم استفاده کرد. قبل از شروع بازی مربی باید مطمئن شود که تمام بازیکنان مفهوم علامت را میدانند. از آنجائی که افراد ناشنوا در اجرای مهارتهای حرکتی تفاوت چندانی با افراد سالم ندارند لذا کلیه رشته هایی که برای افراد سالم پیش بینی شده است به ناشنوایان هم توصيه می گردد. ### کاریابی و اشتغال آنان در بازار کار ### ورزش برای معلولین شنوایی تمام افراد ناشنوا یا سنگین گوش میتواند ورزشهای انفرادی و تیمی را فرا بگیرند. افراد ناشنوا از بازیهای رقابتی لذت میبرند و برای برنده شدن بازی می کنند اما مهم تر از مسأله برد و باخت برقراری تماسهای اجتماعی در بازی و پذیرش ارزش این افراد از جانب حریفان شنوای آنها است. مربیانی که مسئول آموزش مهارتهای ورزشی را به افراد ناشنوا به عهده می گیرند به منظور ارتقاء سطح کیفی آموزش می بایست فن برقراری ارتباط با این افرد را دارا باشند. چون افراد مبتلا به معلولیتهای شنوایی قادر نیستند علائم و سایر اخطارهای صوتی را بشنوند مطمئناً پاره ای از خطرها سلامتی این افراد را تهدید میکند. به عنوان یک اقدام احتیاطی میتوان از علامتهای دیداری معین مانند تکان دادن پرچم استفاده کرد. قبل از شروع بازی مربی باید مطمئن شود که تمام بازیکنان مفهوم علامت را میدانند. از آنجائی که افراد ناشنوا در اجرای مهارتهای حرکتی تفاوت چندانی با افراد سالم ندارند لذا کلیه رشته هایی که برای افراد سالم پیش بینی شده است به ناشنوایان هم توصيه می گردد. ### بخش سوم ### معلولیت های ذهنی **هدف کلی** آشنایی با معلولیتهای ذهنی و درک اهداف برنامه های تربیت بدنی و ورزش برای معلولین عقب مانده ذهنی **هدف های رفتاری** از شما انتظار میرود پس از مطالعه این بخش بتوانید : - معلولیت ذهنی را تعریف کنید. - بهره هوشی و طبقه بندی آن را بیان کنید. - علل عقب ماندگی ذهنی را توضیح دهید. - تقسیم بندی کودکان عقب مانده ذهنی را از نظر آموزشی بیان کنید. - ضرورت ورزش برای افراد کم توان ذهنی را توضیح دهید. **معلولیت های ذهنی** انجمن کم توانان ذهنی آمریکا تعریف جامعی را از کم توان ذهنی ارائه کرده است: منظور از کم توان ذهنی محدودیتهایی است که در عملکرد فرد بروز می کند که از ویژگی های آن کارایی ذهنی پایین تر از حد متوسط بوده و با محدودیت هایی در دو یا چند مورد از موارد زیر در زمینه مهارتهای سازگاری با محیط همراه است که شامل: - ایجاد ارتباط - مراقبت از خود - زندگی خانوادگی - مهارتهای اجتماعی - کارایی در جامعه - خود رهبری - بهداشت و ایمنی - فعالیتهای ادبی یا علمی - تفریح و کار می باشد. اصولاً معلولیتهای ذهنی قبل از سن ۱۸ سالگی بروز میکند و به طور کلی یک فرد کم توان ذهنی دارای کارایی ذهنی پایین تر از حد متوسط (ضریب هوشی ۷۰ و پایین تر از آن است) است. واژه های مختلفی در خصوص این نوع معلولیت به کار می رود مثل معیوب ذهنی، عقب مانده ذهنی و یا معلول ذهنی که همه به طور یکسان برای نشان دادن حالتی به کار میروند که شخص رشد ذهنی عادی نداشته باشد و چنین فردی از نظر رفتارهای انطباقی نارسایی دارد. معلولیتی که در نتیجه عقب ماندگی ذهنی کودک بوجود می آید، بیش از سایر معلولیت ها بر خانواده کودک سنگینی میکند یک کودک ناشنوا اگرچه به مراقبت های خاص نیاز دارد ولی به هر حال با ازدیاد سن و آموزشی که میبیند به تدریج بـر پــای خود می ایستد و در مواردی حتی کمکی برای خانواده خویش خواهد بود ولی در بسیاری موارد کودک عقب مانده ذهنی تا سالهای زیاد و گاهی تا پایان عمر باید تحت پوشش حمایتی خانواده خود باشد. لذا عقب ماندگی، معلولیتی است که نه تنها بر خود فرد بلکه بر خانواده و اطرافیان نیز اثر می گذارد. از طرفی عقب ماندگی شاید تنها معلولیتی اسـت کـه خـود شخص کمتر از اطرافان به فکر خود است و برای بهبود وضع خویش مبارزه می کند و خانواده است که همواره در پی ایجاد امکانات برای او میباشد. ### بهره هوشی و طبقه بندی آن میزان هوش را با علامت IQ که مخفف Intelligence Quotient يــا بــهره هوشی است نمایش میدهند که از خارج قسمت سن عقلی بر سن تقویمی ضربدر عدد صد به دست می آید. ``` IQ = سن عقلی / سن تقویمی * 100 ``` سن زمانی یا تقویمی همان سن واقعی است و سن عقلی یا هوشی از طریق آزمودن های سنجیده ای که به فرد داده میشود تعیین میگردد هر چه نتیجه آزمونها بهتر باشد یعنی فرد آن را با دقت بیشتر و درستی انجام دهد و هر چه قدر فرد قادر بــه انجام تستهای میزان شده برای افراد بزرگتر از خود باشد بهره هوشی او بیشتر خواهد بود. معمولاً چنان چه نتیجه این تقسیم ۱۰۰ باشد (سن تقویمی برابر سن عقلی) فرد از بهره هوشی طبیعی برخوردار است و اگر از ۱۰۰ بیشتر باشد فرد دارای بهره هوشی بیشتر بوده و با توجه به مقدار ازدیاد ممکن است جزء افراد نابغه یا تیزهوش قلمداد گردد و اگر از ۱۰۰ کمتر باشد با توجه به میزان کمبود جزء گروه افراد کم هوش و یا عقب مانده ذهنی قرار میگیرد برای بهتر روش شدن چگونگی اندازه گیری بهره هوشی مثالی می آوریم. فرض کنید میخواهیم بهره هوشی کودک ۵ ساله ای را مشخص سازیم. آزمون استاندارد شده ای را که مربوط به کودکان 5 سال است به وی میدهیم و او به سهولت و درستی انجام میدهد. آزمونهای کودکان بزرگتر را به او می دهیم و می بینیم که وی قادر است حداکثر سوالات میزان شده برای کودکان 6 ساله و 6 ماهه را به خوبی پاسخ دهد. بنابراین : سن تقویمی بر حسب ماه ٦٠ = ١٢ × ٥ سن عقلی بر حسب ماه ٧۸ = ٦ + ۱۲ ٦) ``` IQ = سن عقلی / سن تقویمی * 100 = 78/60 * 100 = 130 ``` ### علل عقب ماندگی ذهنی شرایطی که در زمان قبل از تولد یا در خلال تولد و یا در اوایل کودکی مانع رشد شود موجب عقب ماندگی ذهنی میشود. #### عوامل مهم قبل از تولد شامل - ناهنجاریهای کروموزومی - بیماریهای عفونی مادر مثل سیفلیس) - استفاده از مواد و داروهای غیر مجاز اعتیاد به الکل) - سوء تغذیه مادر در دوران بارداری - سن والدين - پرتونگاری #### عوامل مهم در خلال تولد - آسیب مغزی در هنگام تولد - خفگی یا قطع تنفس در حین تولد - نارس بودن یا دیر رس بودن نوزاد #### عوامل مهم در اوایل کودکی این عوامل شامل تومورهای بعد از تولد و تعداد زیادی از بیماری های ارثی است که علل آن مشخص و قطعی نیست ### تقسیم بندی معلولین عقب مانده ذهنی معمولاً کودکان عقب مانده ذهنی را به روشهای مختلفی تقسیم بندی می کنند. یکی از روشهای تقسیم بندی با توجه به علت عقب ماندگی است. روش دیگر شدت عقب ماندگی است و همچنین معلولین را از نظر آموزشی نیز به گروه هایی تقسیم می کنند. با توجه به شدت عقب ماندگی انجمن عقب ماندگی ذهنی آمریکا با استفاده از دو آزمون بهره هوشی (IQ) که شامل آزمون استانفورد - بینه و آزمون وکسلر است معلولین ذهنی را به گروه های زیر تقسیم کرده است. | بهره هوشی IQ | | ------------- | | طبقه بندی | استانفورد - بینه | وكسلر | | خفیف | **52-68** | **52-69** | | متوسط | **36-51** | **40-54** | | شدید | **20-32** | **25-39** | | خیلی شدید | **19 و پایین تر** | **24 و پایین تر** | ### تقسیم بندی کودکان عقب مانده ذهنی از نظر آموزشی - کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر با بهره هوشی ٥٠-٧٥ - کودکان عقب مانده ذهنی تربیت پذیر با بهره هوشی ٣٠-٤٩ - کودکان عقب مانده ذهنی کاملاً وابسته (پناهگاهی با بهره هوشی ۲۹ و پایین تر ### کودکان آموزش پذیر این کودکان از نظر سرعت فراگیری مشکلاتی دارند و در مقایسه با همسالان خود یکسان عمل نمیکنند، اما می توانند برخی مهارتهای تحصیلی را فرا بگیرند. آنان عموماً قادرند تا رسیدن به سن ١٦ سالگی در خواندن و نوشتن و حساب در کلاس دوم و سوم پیشرفت کنند. میزان رشد این کودکان تقریباً در حدود یک دوم تا سه چهارم کودک معمولی است ولی مهارتهای ارتباطی این افراد قطعاً محدود است، اما آنها قادرند این مهارتها را در اکثر موقعیتها به صورت صحیحی پرورش دهند. اکثر کودکان آموزش پذیر میتوانند با دیگران معاشرت کنند و همچنین می توانند مهارتهای لازم را برای حمایت مالی از خود در ایام بزرگسالی فرا گیرند. امکان دارد مسایل عاطفی و رفتاری در قابلیت توافق و سازش این افراد محدودیت ایجاد کند. اکثریت این کودکان قادرند مانند کودکانی که هوش معمولی دارند در فعالیت های حرکتی مشابه شرکت کنند اما به هر حال کسب مهارتهای حرکتی با کندی بیشتری صورت می گیرد. ### کودکان تربیت پذیر کودکان عقب مانده ای که تا حدی برای برآوردن نیازهای شخصی خود، سازگاری اجتماعی گروهی و کسب درآمد استعداد دارند جزء کودکان تربیت پذیر طبقه بندی می شوند. این کودکان را میتوان برای کمک به خود به اندازه کافی آموزش داد تا در مراقبت از خویش به طور کلی از دیگران بی نیاز باشند. رشد فکری آنان یک چهارم تا یک دوم کودکان عادی است. هر چند اکثر آنان می توانند تقریباً انــواع مختلف مهارتهای حرکتی را فرا بگیرند. اما به طور کلی در یادگیری مهارتهای تحصیلی پایه به جز یادگیری ساده واژه های معمولی و اعداد ناتوانند با وجود این، آنان قادرند فرا بگیرند، کارهای ساده منزل را انجام دهند، ولی این افراد در طول زندگی به کمی مراقبت نظارت و کمک مالی نیاز دارند. ### کودکان وابسته کودکان عقب مانده ذهنی حمایت پذیر اکثراً ظاهر غیرعادی دارند و در بالاترین سن و موقعیت در حد کودک سه ساله رفتار می کنند. در بسیاری از آنان جمجمه نامناسب دیده میشود. گروه کثیری از آنها قادر به جویدن و بلع غذا نیستند و از طریق مایعات تغذیه می گردند. در ایستادن و راه رفتن نارسائی هایی دارند. از نظر عصبی، جنسی و دفع ادرار و مدفوع با مشکلاتی مواجه هستند. به علت کمی هوش و عدم تطابق از خود صداهای ناهنجاری ایجاد می کنند. فاقد عواطف، احساسات، ادراک، تخیل و تفکر هستند. حرکات غیرارادی دارند. میزان رشد این کودکان فقط یک چهارم کودکان معمولی است. آنان تقریباً در سراسر زندگی به نظارت و مراقبت کامل نیاز دارند زیرا نمی توانند به خوبی نیازهای شخصی خویش را برآورند از خود مراقبت کنند یا با دیگران ارتباط سازنده برقرار کنند. وجود این دسته از عقب ماندگان ذهنی در میان خانواده بیشتر از آنکه به خود آنان صدمه می زند زندگی اطرافیان و خانواده را تحت تأثیر قرار میدهد و برای آنان مشکلات عاطفی و روانی ایجاد میکند به این خاطر بهتر است که این گروه در مراکز خاص، زیر نظر پزشکان و متخصصان نگهداری گردند تا لااقل خانواده و اطرافیـــان بــه خصوص کودکان دیگر خانواده از امنیت روانی برخوردار باشند. خوشبختانه درصد کودکان عقب مانده پناهگاهی نسبت به کل معلولان ذهنی درصد ناچیزی است. ### جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی در این خصوص ابتدا باید هر یک از علل ایجاد عقب ماندگی ذهنی به دقت بررسی شوند و وقتی علت تشخیص داده شد، اقدامات پیشگیرانه خاصی برای آنها فراهم شود. با استفاده از تکنیکهای مانند جراحی اصلاحی جمجمه های غیر طبیعی و هم چنین منحرف کردن مایع اضافی در مغز پیشرفتهای زیادی انجام شده با مداوای مادر در پس از تولد اولین کودک، میتوان احتمال صدمه ناشی از ناسازگاری عامل RH را از بین برد. با درمان سریع مسمومیتهای ناشی از سرب میتوان از عقب ماندگی های ذهنی جلوگیری کرد. همچنین استفاده از واکسنهای به موقع سرخک در بسیاری از موارد باعث کاهش خطر عقب ماندگی ذهنی میشود. ### سندرم داون مبتلایان به سندرم داون بزرگترین زیر مجموعه کم توانان ذهنی را تشکیل می دهد. سندرم داون یک ناهنجاری مادرزادی است که بر اثر رشد غیر طبیعی جنين بوجود می آید. این ناهنجاری در رشد از وجود یک کروموزوم اضافی ناشی می شود. کودکان مبتلا به سندرم داون دارای ٤٧ کروموزوم هستند. مبتلایان به سندرم داون علاوه بر ویژگیهای فردی دارای ویژگی های مشترک بین یکدیگر نیز هستند. در گذشته به بسیاری از علائم جزئی این عارضه اهمیت زیادی داده میشد. علت آن این بود که تا سال ۱۹۵۹ روشی وجود نداشت که به کمک آن بتوان ابتلاء يـــا عــدم ابتلای یک کودک به سندرم داون را آزمایش کرد. بنابراین برای تشخیص این بیماری علایم زیادی را مورد بررسی قرار میدادند و به توضیح و تفسیر آنها می پرداختند. مطالعه اثر انگشت از جمله علایمی بود که مورد توجه فراوان قرار می گرفت، ولی امروزه دیگر نیازی به بررسی آن نیست. از جمله ویژگیهای مشترک سندرم داون شامل - **دستها**. مبتلایان به سندرم داون معمولاً دستهای پهن و انگشتان کوتاه دارند. در بعضی از این افرد انگشت کوچک و دست فقط یک بند دارد. این انگشت ممکن است به سمت انگشتان دیگر خمیدگی هم داشته باشد این عارضه توانایی افراد برای در دست گرفتن اشیاء را تحت تأثیر قرار میدهد. - **پاها**. پاهای این افراد عموماً کوتاه و زمخت هستند و بین انگشتان اول و دوم پا فضای زیادی وجود دارد. این ویژگی سطح اتکای فرد در هنگام ایستادن را تحت تأثیر قرار میدهد. - **تن عضلانی**. گردن و اعضای کودکان کم سن و سال مبتلا به سندرم داون را غلب نرم و شل هستند. این پدیره اصطلاح برای بیان سستی و آویختگی عضلات در حالت استراحت بکار برده می شود.بنابراین، سستی عضلات کودکان مبتلا به سندرم داون به معنای ضعف عضلانی آنها نیست. این کودکان میتوانند از قدرت بدنی طبیعی برخوردار باشند. - **اندازه بدن**. کودکان مبتلا به سندرم داون در هنگام تولد معمولاً سبک تر از کودکان طبیعی هستند و قد آنها نیز کوتاه تر است. در دوران کودکی این افراد از رشد یکنواخت برخوردار نیستند ولی میزان رشد آنها کافی نیست و وقتی به بزرگسالی می رسند اغلب آنها در مقایسه با سایر اعضای خانواده کوتاه تر هستند. متوسط قـد ایــن افراد در مردان ١٤٥ تا ١٦٨ سانتی متر و در زنان ۱۳۲ تا ۱۵۵ سانتی متر میباشد. کودکان مبتلا به سندرم داون دارای همه ویژگیهای این سندروم نیستند. تاکنون ۱۲۵ ویژگی برای سندرم داون شناخته شده است. در بسیاری از کودکان مبتلا به سندروم فقط ٦ تــا عدد از این ویژگیها دیده میشود کم توانی ذهنی تنها عارضه ای است که به طور نسبی و در همه مبتلایان به سندرم داون دیده میشود. ### ضرورت ورزش برای افراد کم توان ذهنی در بیان ورزش برای این قشر از افراد معلول که بیشترین حد معلولین را در همه جوامع به خود اختصاص داده اند، باید به تأثیرات روحی روانی و اجتماعی فعالیت های ورزشی برای آنها اشاره جدی بشود. این عوامل در کنار تأثیرات جسانی و زیستی و حرکتی میتواند شرایطی را برای افراد خود فراهم کنند که بتوانند از زندگی استفاده بیشتر کرده و رضایت کامل از کنشها و واکنشهای خود به دست آورند. ### اهداف برنامه های تربیتی بدنی و ورزش برای افراد عقب مانده ذهنی در ضمن انجام برنامه های ورزشی علاوه بر لذت بردن از بازی، کارایی حرکات افراد معلول افزایش مییابد. همچنین از طریق تجربیات حرکتی اختلالات رفتاری آنان نیز در اجتماع کمتر می شود. چرا که تجربیات حرکتی باعث باروری هوش می شود و توانایی حرکتی را بهتر و آمادگی جسمانی را بیشتر میکند. به دلیل پیوستگی فعالیتهای حرکتی با رشد عاطفی، قطعاً این کودکان از نظر عاطفی نیز به رشد بالاتری دست خواهند یافت. ### نکاتی که در آموزش برنامه های ورزشی به افراد عقب مانده داده می شود باید ویژگیهای زیر را داشته باشد : - آموزش ها باید ساده و هم چنین نحوه ارائه آن به افراد ساده باشد. - برای یادگیری مهارتهای حرکتی اولاً باید تعداد مسائل کم باشد، ثانياً بـا مهارتهای آموخته شده قبل مرتبط باشد. - حرکات باید به گونه ای شرح داده و به نمایش گذاشته شود که فرد بتواند ماهیت حرکت را در هنگام اجرا درک کند. - مسائل در مهارت های حرکتی چندین نوبت تکرار شوند و در اجرای حرکات، تشویق سرلوحه کار قرار گیرد. - نمایش حرکات برای کودکان آموزش پذیر بسیار مفید است چون آنها به خوبی میتوانند تقلید کنند. - هم صحبت شدن با فرد در یادگیری مهارت حرکتی بسیار مفید است چرا که از سردرگمی او می کاهد. - تعداد آموزشها در هر جلسه باید بسیار محدود باشد تا بیش از ظرفیت دانش آموز نشود. در تجربه های کودکان عقب مانده ذهنی از تربیت بدنی کسب موفقیت ضروری است. بهتر است مهارتها را تجزیه و به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید تا کودک موفقیت را در هر مهارت تجربه کند مربی باید از راه تشویق کودکان عقب مانده ذهنی را برای شرکت فعال در فعالیت آماده سازد. کودکان عقب مانده ذهنی پس از اندکی فعالیت خسته میشوند لذا شایسته است زمانهایی را برای استراحت آنها در نظر گرفت. وجود نظم انظباط در بین کودکان عقب مانده ذهنی کاملاً ضروری است و این نظم را نباید با تهدید و یا تنبیه بدنی ایجاد کرد. یکی از مهمترین نیازهای این قشر از افراد معلول، شرکت آنها در بازی های گروهی است. به دست آوردن تجربیات موفقیت آمیز، افزایش آمادگی بدنی، رشـــد اجتماعی و عاطفی از فاید شرکت آنها در بازیها است. برای ایجاد علاقه و بالا بردن آمادگیهای بدنی کودکان عقب مانده ذهنی می توان از فعالیتهای حرکتی پایه استفاده کرد. ### رشته های ورزشی که افراد عقب مانده ذهنی میتوانند در آنها شرکت نمایند - بسكتبال - دو و میدانی - تنیس روی میز - هندبال - صحرانوردی - اسکی - دوچرخه سواری - فوتبال - قایقرانی - تنیس - واليبال - بدمینتون - شنا - بولینگ - اسب