Oefenen PDF

Week 3: safety​ Een IVK’er kan betrokken raken bij het ontwerp van veilige producten, diensten, voorzieningen in 2 situaties:​ 1. Bij een project waar veiligheid een onderdeel van is, dit kan iets nieuws zijn of een uitbreiding​ 2. Bij een verbetering van een bestaande situatie, bijvoorbeeld als...

Week 3: safety​ Een IVK’er kan betrokken raken bij het ontwerp van veilige producten, diensten, voorzieningen in 2 situaties:​ 1. Bij een project waar veiligheid een onderdeel van is, dit kan iets nieuws zijn of een uitbreiding​ 2. Bij een verbetering van een bestaande situatie, bijvoorbeeld als uit een inspectie of risicoanalyse blijft dat veiligheidsmaatregelen nodig zijn. Het ontwerpproces:​ Initiatief= het proces wordt in gang gezet door bijvoorbeeld een wens, idee of probleem. Definitie= je definieert je behoefte in een Programma van Eisen. Hierin staan harde eisen, wensen en randvoorwaarden.​ Ontwerp= Je gaat realistisch ontwerpvarianten opstellen. Vervolgens weeg je af welke het geschikt is.​ Uiteindelijk werk je de gekozen variant uit tot een definitief ontwerp. Veiligheid en systeemdenken​ Voorbeeld: om een auto tot stilstand te krijgen bij een stoplicht komen meerdere componenten kijken:​ 1. Meerdere delen van de auto moeten functioneren.​ 2. De omgeving van de remactie moet hierop afgestemd zijn.​ 3. Human factors spelen een rol zoals reactiesnelheid. Bij het ontwerpen van veiligheid moet je naar het geheel kijken. Dit geheel noemen we ‘systeem’. De definitie van een systeem zegt:​ a. dat systemen bestaan uit menselijke, natuurlijke of door mensen gemaakte componenten die op elkaar inwerken.​ b. dat er vaak een mix is van technologieën of disciplines; en​ c. dat de interactie russen de componenten het gedrag van het systeem als geheel bepaalt.​ Dit gaat over systemen met een doel. Dat doel en interacties tussen componenten zijn zichtbaar in de modellen 5M en SHELL. Bij beide modellen gaat het om de grensvlakken tussen 5 subsystemen, waarbij het SHELL-model de mensen centraal zet. Enginering en technische principes:​ Als IVK’er is het handig te begrijpen hoe technici of engineers denken en werken. In fysieke veilige systemen spelen techniek en natuurwetten namelijk altijd een rol. We kijken hiernaar aan de hand van engineeraanpak. Dit kun je zien als een systematische en natuurwetenschappelijk onderbouwede manier om tot veiligheid te komen. Hiervoor heb 2 dingen nodig.​ 1. Duidelijkheid over wat je probeert te realiseren in je ontwerp.​ 2. Begrip van hoe dingen werken. Ontwerpprincipes​ Er zijn 5 ontwerpprincipes voor veilige producten, diensten en voorzieningen.​ 1. Fail safe.​ Een fail safe systeem gaat over naar een veilige toestand zodra een component faalt. Voorbeeld-> kleefmagneten houden brandwerende deuren open op normale dagen, maar als de stroom uitvalt wil je niet dat de deuren openblijven. De magneten zijn fail safe gemaakt: bij stroomuitval laten de magneten los en vallen de deuren dicht. 2. veiligheidsmarge/veiligheidsreserve​ veiligheidsmarges worden gebruikt om vooraf onzekerheden te compenseren.​ Voorbeeld-> de bezwijklimiet van de hijsbanden tussen een huiskraan en hijslast is 7x zo hoog als de werklimiet. 3. eliminatie of inherent veiligheid​ Als je het gevaar elimineert, is bescherming ertegen niet nodig (proactie). Als letterlijke eliminatie niet kan, kun je het gevaar door minimalisatie alsnog bij de bron aanpakken. 4. defense – in – depth​ Om te voorkomen dat het gevaar diep de veilige omgeving binnendringt, heb je meerdere andersoortige barrières nodig.​ barrières worden betrouwbaarder door redundantie= een dubbele (of meervoudige) uitvoering van een veiligheidsmaatregel. Voor redundantie moeten de dubbelingen onafhankelijk zijn. 5. observability- in – depth​ Het gaat om het zichtbaar maken vaan en naderend ongeval.​ Voorbeeld-> Gebouw A is sterker dan gebouw B. Als gebouw A instort, gebeurt dat in 1x. Bij gebouw B gaat er een periode aan vooraf waarin het gebouw zichtbaar vervormt. Gebouw B is dan veiliger. Human factors: Kijkt naar het handelen van de mens in relatie tot zijn omgeving. Een veilig systeem is zo veel mogelijk aangepast aan het handelen van de mens, zodat de kans op fouten zo klein mogelijk si. Een ontwerper heeft dus voortdurend de menselijke eigenschappen en kwetsbaren in zijn achterhoofd,​ De mens heeft 2 soorten denken:​ -thinking fast: snel, efficiënt, intuïtief en kost weinig moeite. Hoewel snel denken betrouwbaar is, bevat het ook fouten zoals per ongeluk iets doen (slip) of nalaten (lapse)​ -thinking slow: langzaam, rationeel en vereist veel inspanning. De mens kan ook in bewust gedrag fouten maken (mistake)​ In je ontwerp kun je op Human error anticiperen door rekening te houden. Systeem Engenering (SE) is een interdisciplinaire benadering die tot doel heeft een systeem te ontwikkelen dat aan de (gebruikers) behoefte doet. Er zijn 6 typische SE-gedachte:​ - behoefte centraal​ - optimaliseren van het systeem​ - expliciet worden​ -functie denken: Je stuurt bij de behoefte van de belanghebbende met een mogelijk nog vaag idee van hoe het systeem eruit moet zien. Je definieert nu eerst wat het systeem moet kunnen: Welke functie vervult het systeem? Deze specifieer je. Pas daarna bepaal je de contouren van je ontwerp. Deze behoefte is dus het startpunt en de oplossing volgt later.​ -Grof naar fijn: Zodra je op de hoofdlijnen weet hoe het systeem eruit moet zien, knip je het op in deelsystemen. Ook hier begin je met wat en de hoe volgt later.​ -verifieer en valideer: je bouwt het systeem weer op (van fijn naar grof). Hierbij verifieer je per stap of dat wat je gemaakt hebt, voldoet aan de eisen. Als laatste valideer je of het systeem voldoet aan de behoefte van de klant. Met beperking en kwaliteiten van de mens op 3 vlakken:​ 1. Fysiek. Fysieke kenmerken van mensen spelen op verschillende manieren een rol bij veiligheid. Zo spelen fitheid, kracht en (in)aviditeit een rol in overlevingskans en zelfredzaamheid. Onder fysiek vallen ook onze zintuigen.​ 2. Cognitie. Het vermogen informatie te verweken. Een ontwerp moet rekening houden met IQ, opleidingsniveau en algemene kennis.​ 3. Psychisch. Denk hierbij aan vermoeidheid of concentratieproblemen. Ook de wijze waarop mensen reageren op stress (vechten, bevriezen, vluchten) is psychisch en een ontwerpfactor in een goed doordacht en veilig systeem. Actoren.​ Bij het ontwerpen van veilige producten, diensten en voorzieningen zijn verschillende actoren betrokken.​ Als eerst de gebruikers, je ontwerpt de veiligheid voor hen, tegelijkertijd beïnvloeden zij die veiligheid met hun gedrag (Human Factors).​ Daarnaast is er ‘de gebruiker’ als organisatie. Deze gebruiker heeft verplichtingen om te zorgen voor veiligheid, net als de eigenaar. Eigenaars en gebruikers kunnen identiek zijn, hoeft niet. Voorbeeld-> schoolgebouw​ -gebruikers: studenten en docenten​ -de ‘gebruiker’: onderwijsinstelling​ -eigenaar: de gemeente​ Controle op de veiligheid van systemen gebeurt door publieke actoren (bijvoorbeeld gemeenten, veiligheidsregio’s, provincie).​ Als laatst zijn de actoren die tegen betaling helpen. Je maakt namelijk gebruik van adviseurs met specifieke kennis en leveranciers. Deze kan je onderverdelen in 2 typen: 1.Je hebt partijen die vooral productie draaien. Ze zijn ingericht om tegen een gunstige prijs veel te verkopen en zijn commercieel slim.​  2. Daarnaast heb je de veelal duurdere partijen met meer kennis en meer aandacht voor de inhoud. Waarmee de actoren vast kunnen lopen met elkaar:​ 1. Er kan een spraakverwarring ontstaan. Dit komt omdat begrippen in een andere werk sector een andere betekenis kunnen hebben. Deze verwarringen kan het ontwerpproces bemoeilijken en leiden tot misverstanden over veiligheid.​ 2. Problemen die te maken hebben met het vaststellen van het benodigde veiligheidsniveau. Absolute veiligheid bestaat namelijk niet, veiligheid is een afspraak.​ 3. Botsende belangen.