جزوه نویسی پرستاری ورودی مهر 1401 (PDF)

‫به نام خدا‬ ‫جزوه نویسی پرستاری ورودی مهر ‪1401‬‬ ‫نام درس‪:‬اپیدمیولوژی‬ ‫شماره جلسه‪1:‬‬ ‫نام استاد‪:‬دکتر الماسی‬ ‫‪1‬‬  ‫اپیدمیولوژی یعنی همه گیر شناسی‪.‬معنای لغوی آن یعنی مطالعه روی مردم(جمعیت) ‪.‬دراین علم میانگین برای ما...

‫به نام خدا‬ ‫جزوه نویسی پرستاری ورودی مهر ‪1401‬‬ ‫نام درس‪:‬اپیدمیولوژی‬ ‫شماره جلسه‪1:‬‬ ‫نام استاد‪:‬دکتر الماسی‬ ‫‪1‬‬  ‫اپیدمیولوژی یعنی همه گیر شناسی‪.‬معنای لغوی آن یعنی مطالعه روی مردم(جمعیت) ‪.‬دراین علم میانگین برای ما اهمیت دارد نه یک فرد ‪.‬‬ ‫اپیدمیولوژی یعنی شناخت آنچه بر مردم میگذرد‪ ،‬بروز چقدره‪ ،‬شیوع چقدره و انتقال چطوریه ‪ ،‬کدوم روش درمانی بهتره ‪ ،‬چطوری میشه بیماری‬ ‫رو کنت رل کرد‪.‬عالوه بر بهداشت عوامل دیگری روهم باید درنظر داشت مثل فرهنگ (مثال‪ :‬سرعت انتقال کووید در ایران با کشورهای دیگر‬ ‫بعلت ماسک زدن یا برعکس )‪ ،‬اقتصاد ‪ ،‬جغرافیا که روی بیمارشدن ما تاثیر میگذارند‪.‬اپیدمیولوژی روی همه جوانب مطالعه انجام میده و کسی‬ ‫که اینکار ر و انجام میده اپیدمیولوژیست نام داره ‪.‬اپیدمیولوژی یا پزشکی اجتماعی درواقع جامعه رو پزشکی میکنه و درجامعه بدنبال علت‬ ‫بیماری میگرده و ریسک فاکتور های بیماری رو شناسایی میکنه و اینکه چه دارویی موثر هست و بروز چقدره شیوع چقدره و‪....‬‬ ‫تعریف اپیدمیولوژی ‪ :‬اندازه گیری فراوانی ‪+‬توزیع بیماری در جامعه ‪ +‬چگونگی توزیع‪ +‬چرایی توزیع بیماری و الگوی توزیع بیماری رو حساب‬ ‫میکند‪.‬‬ ‫مثال توزیع بیماری‪: Breast Cancer‬را در نظر بگیرید‪.‬‬ ‫تعدادی از افراد جامعه این سرطان را دارند یک سری ندارند در واقع برای این بیماری الگویی وجود دارد مثالً سنشان سن خاصی است رفتار خاصی دارند‬ ‫هورمونهای خاصی را مصرف کردند یا نکردند سابقه خانوادگی خاصی را دارند یا ندارند عوامل موثر در این سرطان اینها هستند ما باید مطالعه کنیم تا اینها‬ ‫را پیدا کنیم‬ ‫بررسی فراوانی بیماری توزیع بیماری و چرایی توزیع چرا اینگونه توزیع شده چرا یک سریها بیشتر از بقیه بیمار میشوند چرا یک سریها بیمار شدند یک‬ ‫سریها نشدند سنشان متفاوت است؟ جنسیتشان متفاوت است؟ ژنتیکشان فرق دارد؟ غذایشان فرق دارد؟‬ ‫اینها میشوند ریسک فکتورهای بیماری یک مقاله چاپ میشود و مطرح میکند در ابتال به دیابت و رژیم غذایی پر قند و غیره در دیابت تاثیرگذار است‬ ‫یک مقاله دیگر چاپ میشود که از مقالههای قبلی اطالعات را جمع کرده و فاکتورهای جدیدتر را بررسی میکند یا فردی نقش ژنتیک را روی دیابت بررسی‬ ‫میکند و بعد از چند سال ما به جایی میرسیم که تقریباً ریسک فکتورها یا عوامل خطر زا برای این بیماری را میشناسیم و میتوانیم آن را کنترل کنیم‬ ‫پس اپیدمیولوژی این کار را انجام میدهد مطالعه فراوانی بیماری توزیع بیماری و چرایی توزیع یا عوامل موثر بر توزیع‬ ‫سیر تعریف اپیدمیولوژی‪:‬‬ ‫مطالعه فراوانی بیماریهای واگیر برای زمان بیماری هاری وبا و طاعون بود که سرم و ‪...‬کمتر بوده‬ ‫بعدها گفتند که فقط واگیر نیست مطالعه بیماریهای واگیر و غیر واگیر هر مطالعهای که روی بیماری خاصی صورت بگیرد میشود اپیدمیولوژی‬ ‫مطالعه چگونگی توزیع بیماری در جامعه( یعنی کیا بیمار هستند کیا بیمار نیستند آیا الگوی خاصی دارد این بیماری یا نه )و عوامل موثر بر توزیع( چرا اینگونه‬ ‫توزیع شد چرا یک سریها بیشتر بیماری میگیرند مثالً تب مالت را چرا روستاییان بیشتر از شهریها میگیرند؟)‬ ‫تب مالت چگونه توزیع شد وقتی روی نقشه نگاه میکنند میبینند تراکم آن بیشتر در مناطق روستایی است و در جاهایی که شغلشان دامداری و دامپروری‬ ‫است و بیشتر درگیر بیماری میشوند چون بیشتر با آن میکروارگانیسم ارتباط دارند‬ ‫چرا یک سری بیماریها در کشورهای توسعه یافته بیشتر اتفاق میافتد به خاطر سبک زندگیشان چرا یک سری بیماریها در جوانترها چرا در پیر ها و‬ ‫‪...‬اپیدمیولوژی دنبال این چرایی ها میگردد‪ ،‬ریسک فاکتورهای موثر در بیماری ها را شناسایی میکند‪.‬‬ ‫کاملترین تعریف اپیدمیولوژی مطالعه و توزیع حاالت یا پیشامدهای مرتبط با سالمت‬ ‫‪2‬‬  ‫در این تعریف بیماری را حذف کرد و گفت هر چیزی که به سالمتی مربوط باشد مثالً بررسی اپیدمی فعالیت فیزیکی در بین دانشجویان یک پیامد مرتبط به‬ ‫سالمتی است‬ ‫بررسی میزان شیوع استعمال دخانیات در زنان ایرانی بیماری نیست یک پیامد یا یک ‪event‬مرتبط با سالمتی است‬ ‫پس هم بیماری را شامل میشود هم ریسک فکتور را شامل میشود و هم چیزی که مرتبط با سالمتی باشد اینکه چه جوری توزیع شده چرا توزیع شده عوامل‬ ‫موثر بر توزیع چیا بودند سن خاصیاند جنس خاصی هستند هیچ بیماری مختص یک گروه سنی نیست اما به طور میانگین در یک گروه سنی خاص ممکن‬ ‫است بیشتر از بقیه گروهها دیده شود و ما در پزشکی دنبال پیدا کردن این اختالف ها هستیم‬ ‫در آمار یک بخشی آمار میگیرد ‪،‬فراوانی میگیرد و بخشی ارتباط میسنجد مثالً بین تزریق انسولین و میزان قند خون ارتباط وجود دارد یا نه ارتباط میسنجد‬ ‫و بعد شاخصهای مرتبط با آن را گزارش میکند این قسمت را بهش میگوییم آمار تحلیلی‬ ‫اپیدمیولوژی و آمار با هم اورلب دارندو تعریف آنها هم میبینیم ‪.‬در یک قسمت توصیف میکند که توزیع بیماری چقدره‪ ،‬درصد میدهد‪ ،‬و اینکه چرا اینگونه‬ ‫توزیع شده ‪ ،‬میشود اپیدمیولوژی تحلیلی‬ ‫پس ما اپیدمیولوژی توصیفی داریم وضعیت جامعه را توصیف میکند و ارتباط نمیسنجد مثال آن میزان شیوع سرطان سینه مرتبط با حاملگی چقدره که به‬ ‫آن میگوییم)‪pregnancy associuted breust Cancer (PABC‬‬ ‫که بعد از زایمان یک الی دو سال شانس بروز سرطان سینه در خانم هایی که تازه زایمان کردن بیشتر است ‪.‬این شرایط موجود رو که درصدش چقدر بوده‬ ‫توصیف میکند‪...‬این رو بهش میگن اپیدمیولوژی توصیفی‬ ‫حاال چه فاکتورهایی در آن تاثیرگذار بوده کیا شانس گرفتن این سرطان رو بیشتر داشتند این میشه اپیدمیولوژی تحلیلی که نتایج به دست آمده از چرایی‬ ‫قسمت دوم عوامل موثر بر آن برای کنترل بیماری خواهد بود‬ ‫حاال چه فاکتورهایی در آن تاثیرگذار بوده کیا شانس گرفتن این سرطان رو بیشتر داشتند این میشه اپیدمیولوژی تحلیلی که نتایج به دست آمده از چرایی‬ ‫قسمت دوم عوامل موثر بر آن برای کنترل بیماری خواهد بود‬ ‫در اپیدمیولوژی توصیفی ما دنبال این هستیم که چه کسی بیمار شده کجا بوده چه زمانی بوده در اپیدمیولوژی تحلیلی دنبال چرایی هستیم دنبال ریسک‬ ‫فکتور هستیم‬ ‫اپیدمی یک حالت است ولی اپیدمیولوژی یک علم است‪.‬معادل فارسی اپیدمی یعنی همهگیری که وقتی بیشتر از یک حد معمول و قابل قبول مبتال شوند‬ ‫ایجاد میشود که وابسته به متغییر های مختلف مثل زمان و مکان و نوع بیماری است‪.‬اپیدمی یعنی رخداد بیش از حد انتظار یک بیماری در یک جامعه و یک‬ ‫زمان مشخص که این حد انتظار برای هر جامعه معیار گذشته همون جامعه است که اگر به طور معنی دار ( )‪significant/ remarkable‬از آن رد شده‬ ‫باشد به آن اپیدمی میگویند‬ ‫ما توی پزشکی با آمار سر و کار داریم‬ ‫مثال به یک گروه ‪ ۵0‬نفره از بیماران دیابتی انسولین میزنیم و قند خون هر ‪ ۵0‬نفر پایین میآید‬ ‫به یک گروه ‪ ۵0‬نفری دیگر از بیماران دیابتی انسولین میزنیم و قند خون ‪ 4۷‬نفر از آنها کاهش مییابد‬ ‫اپیدمی‪:‬رخ داد بیش از حد انتظار یک بیماری یا یک رفتار در جامعه است‬ ‫که این حد انتظار را‪،‬گذشته جامعه تعیین میکند‬ ‫‪3‬‬  ‫طغیان‪:‬همان اپیدمی است ولی در یک جامعه و اجتماع کوچک تر‬ ‫اِندمی‪:‬به این موضوع اشاره دارد که وجود یک بیماری در حد معمول در یک منطقه به خصوص‪،‬یک اتفاق عادی است‬ ‫درواقع اِندمی به بومی بودن یک بیماری در یک منطقه خاص اشاره دارد‬ ‫یک اصطالح داریم به اسم پیک زدن‬ ‫وقتی یک گونه بیماری پیک میزند یعنی بر خالف روندش(روند تعداد بیمار در طول زمان)‪،‬یک دفعه یک قله در نمودار ایجاد میکند‬ ‫درحالت ‪ Endemic‬ما مواردی از بیماری رو داریم و یک جاهایی کم و زیاد میشود حاال در فصول مختلف هفته های مختلف بسته به شرایط جغرافیایی و‬ ‫رفتارهایی که ما داریم ولی حدانتظار ما که بطور معناداری میباشد را رد نکرده است و یک جایی اصطالحا بیماری ‪ pick‬میزند ( ‪=pick‬قله ) و یک قله‬ ‫ایجاد میکنه متفاوت از بقیه روندی که تااالن داشته ؛ بیماری ‪ pick‬میزند و تعدادش بیشتراز حد انتظارما میشود به این حالت اپیدمی گفته میشود ؛ تا یه‬ ‫جایی بیماری ‪Endemic‬است و ازیه جایی به بعد ‪Epidemi‬ایجاد میشود‪.‬اپیدمی یعنی افزایش موارد بیماری که ممکن است درحد همان افزایش یافته‬ ‫باقی بماند سالیان سال و حد انتظارما بشود آن حالت ‪،‬ممکن است دوباره برگردد به حالت اندمی مثل مسمومیت های گوارشی که مثال درفصل زمستان و بهار‬ ‫درحد نرمال است و در تابستان پیک ایجاد میشود و دوباره تابستان که تمام میشود به حالت اندمیک برمیگردد و مثل بیماریهای ویروسی که در زمستان پیک‬ ‫میزند و دوباره برمیگردد‪.‬یکسری از بیماریها ممکن است پیک بزنند ولی به حالت اندمیک برنگردد و درهمان حالت بماند بعداز یک مدتی حدانتظار ما همان‬ ‫مقدار افزایش یافته میشود ‪.‬‬ ‫‪ ( Spuratic‬اسپوراتیک) ‪ :‬به مقادیر پراکنده بدون نظم و بدون الگوی زمانی و مکانی اسپوراتیک گفته میشود‪.‬یکسری بیماریها در یکسری فصلهای‬ ‫خاصی اتفاق میفتند ؛ این یعنی که این بیماری الگوی فصلی دارد (الگوی زمانی ) ؛ یکسری بیماریها دریک جغرافیای خاص اتفاق میفتد ( دارای الگوی‬ ‫مکانی) مثل بیماریهای انگلی در مناطق رطوبتی و گرم ؛ ولی یکسری از بیماریها نه الگوی زمانی و نه مکانی دارند ولی مواردی ازآنها را مشاهده میکنیم مثال‬ ‫هاری الگوی زمانی مکانی ندارد ولی ما نمونه هایی ازان را میبینیم‪.‬بیماری کزاز هرجایی که خراش پوستی ایجاد شود و باخاکی که اغشته به اسپور کزاز است‬ ‫تماس دا شته باشیم این بیماری اتفاق میفتد که اینها فاقد الگوی زمانی مکانی هستند که بخواهیم ازقبل انتظارش را بکشیم ولی انتظار بیماری گوارشی در‬ ‫تابستان را ازقبل میکشیم که به اینها بیماریهای اسپوراتیک میگویند‪.‬‬ ‫‪(Pandemic‬عالم گیر) ‪ :‬یکسری از بیماریها عالم گیر هستند؛‪ -‬کووید‪ -‬از یک جایی به بعد ‪ WHO‬اعالم پاندمیک کرد ‪.‬اپیدمی درسطح کشور و منطقه‬ ‫مفهوم داره ولی پاندمیک درسطح جهانی ست ‪.‬اگر کنترل بیماری و سیاست گذاریها نیاز به همکاری چندین کشورداشته باشند به آن پاندمیک میگوییم ؛ پس‬ ‫رخداد بیش از حد انتظار یک بیماری درکشورهای مختلف که کنترل آن نیازمند عزم جهانی و عزم بیشتر کشورها است را عالم گیر یا پاندمیک میگوییم‪.‬‬ ‫اپیدمی‪ :‬رخداد بیش از حدانتظار یک بیماری درسطح یک کشور‬ ‫عدد کلی و جهانی برای بیماریهای مشخص وجود ندارد‪.‬حد انتظار هر بیمار درهر جامعه و درهر زمان مختص همان جامعه است و ممکن است درطول زمان‬ ‫و ازیک شهر به شهر دیگر تغییرکند ؛ محدود به ناحیه ی جغرافیایی معینی نمیشود و هر فاصله زمانی را هم شامل میشود‪.‬‬ ‫‪4‬‬