Livenje Metala PDF

Okay, here is the text from the image, formatted as markdown: ### 4.3 LIVENJE U METALNIM KALUPIMA - KOKILAMA Livenje u metalnim kalupima ili kokilama primjenjuje se u serijskoj proizvodnji odlivaka, jer je proizvodnja metalnih kalupa dosta skupa, pa bi proizvodnja manjeg broja komada ovim postupko...

Okay, here is the text from the image, formatted as markdown: ### 4.3 LIVENJE U METALNIM KALUPIMA - KOKILAMA Livenje u metalnim kalupima ili kokilama primjenjuje se u serijskoj proizvodnji odlivaka, jer je proizvodnja metalnih kalupa dosta skupa, pa bi proizvodnja manjeg broja komada ovim postupkom bila sasvim neekonomična. Ovim postupkom se, uglavnom liju odlivci od aluminijuma, bakra i njihovih legura, a rjeđe odlivci od sivog i čeličnog liva. Razlog je u visokoj temperaturi livenja, sivog ili čeličnog liva, koja može izazvati oštećenje samog kalupa. Livenje u kokilama ima niz prednosti u odnosu na livenje u kalupima iz kaluparskog pijeska. Te prednosti se ogledaju u sljedećem: * znatno je veća produktivnost livnice (nema kalupovanja), * bolja je površina odlivka, * smanjena je ili potpuno otpada potreba za dodatnom mehaničkom obradom, * nije potrebna velika stručnost radnika na poslovima livenja, * bolji su uslovi zaštite na radu u livnici i dr. Međutim, livenje u kokilama ima i svojih nedostataka, kao što su: * skupa izrada kalupa, * potrebno je iskustvo u konstruisanju kalupa (duže vrijeme za usvajanje tehnologije livenja), * poprilično je otežano dobijanje odlivaka složenog oblika itd. Kod ovog postupka, kokila se izrađuje iz dva ili više dijelova (što zavisi od složenosti odlivka), koji se spajaju klinovima ili na neki drugi način, ali tako da je omogućeno brzo sklapanje i rasklapanje kokile. ### 4.4 CENTRIFUGALNO LIVENJE Princip centrifugalnog livenja sastoji se u tome da se rastopljeni metal uliva u metalni kalup, koji se brzo okreće oko svoje ose od početka livenja do skrućivanja odlivka. Uliveni metal se, pod dejstvom centrifugalne sile koja nastaje kao posljedica obrtanja kalupa, razmješta ravnomjerno po zidovima kalupa i skrućuje se. Na ovaj način se odlivaju cijevi i razne vrste cilindričnih predmeta bez primjene jezgri. Metalni kalupi mogu biti postavljeni u vertikalnom i horizontalnom položaju, pa se i postupci livenja nazivaju centrifugalno livenje u vertikalnom, odnosno centrifugalno livenje u horizontalnom položaju. Princip centrifugalnog livenja u vertikalnom položaju prikazan je šematski na Slici 4.8. Metalna kokila (1) dobija pogon od elektromotora (3) preko para koničnih zupčanika (4) i osovine (2). Rastopljeni metal se uliva sa gornje strane kalupa i usljed obrtanja kalupa razmješta po zidovima kalupa, gdje se skrućuje. Međutim, debljina zidova odlivka (5) je neravnomjerna, tj, parabolično raste prema donjem dijelu kalupa. Ovaj nedostatak se umanjuje pravilnim izborom broja obrtaja kalupa, kao i livenjem odlivaka manje dužine. The image also contains two diagrams: 1. The first diagram shows centrifugal casting in a vertical position. Key components labeled are: metal mold (1), shaft (2), electric motor (3), bevel gear pair (4), and casting wall thickness (5). The metal mold is positioned vertically with the motor and gears at the bottom, and the casting forming inside the mold. 2. The second diagram depicts horizontal centrifugal casting. Components include: (1), (2), (3), (4), and (5). The setup shows a cylindrical mold rotating horizontally. ### 4.5 LIVENJE POD PRITISKOM Livenje pod pritiskom je postupak livenja odlivaka čije je livenje u običnim kokilama otežano, jer se tečni metal u dodiru sa metalnim kalupom brzo hladi gubeći svoju pokretljivost, pa loše ispunjava najdublje dijelove kalupa. Ovo je naročito karakteristično za livenje odlivaka malih dimenzija, složenog geometrijskog oblika i tankih zidova, u većim serijama. Ovim livenjem se dobijaju veoma kvalitetni odlivci od obojenih i lahkih metala, kod kojih često nije potrebna naknadna mehanička obrada. Razlikujemo dva postupka livenja metala pod pritiskom i to: * livenje ubrizgavanjem (livenje u tečnom stanju), * livenje presovanjem (livenje u tjestastom stanju).