Lijst met stoornissen PDF

lOMoARcPSD|51110203 Lijst met stoornissen Neuropsychology and Psychopharmacology (Katholieke Universiteit Leuven) Scannen om te openen op Studocu Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of univer...

lOMoARcPSD|51110203 Lijst met stoornissen Neuropsychology and Psychopharmacology (Katholieke Universiteit Leuven) Scannen om te openen op Studocu Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 Hans Alien hand syndrom Alsof dat je hand niet meer van jou is. Geen exacte plaats van laesie, maar corpus callosum waarschijnlijk betrokken. Probleem is dat signalen van bepaalde hemisfeer niet door kunnen naar contralaterale kant van lichaam. Moeilijk te behandelen, pa琀椀ënten hebben wel minder last als ze alien hand bezighouden. CVA; types: Een CVA of beroerte is een ongeval in de slagaders (vasculair) v/d hersenen (cerebro) 1) Ischemic infarc琀椀on - 80% v/d gevallen (beroerte, - Bloed kan niet meer door tgv atherosclerose, klonter (= embolism) wordt verder herseninfarct) geduwd naar smallere bloedvaten totdat deze vast komt te zi琀琀en en ophoopt (= trombose) - Gevolg: cellen sterven af doordat bloed niet meer naar dit deel van brein kan - In 80% gevallen betre昀琀 dit middle cerebral artery 2) Hemorrhage - 20% v/d gevallen (hersenbloeding) - Bij ophoping van bloed scheurt artery waardoor men inwendig begint te bloeden. - Mensen geboren met aneurysma krijgen dit sneller aangezien weefsel van artery over-elas琀椀sch is Hersentrauma - Meest voorkomend bij jonge mensen, vooral bij jonge mannen door verkeersongevallen - Wordt geclassi昀椀ceerd op 2 manieren: open (meer gelokaliseerd -> schedel open, maar enig bijkomend risico is ontsteking) en gesloten (meer verspreide bije昀昀ecten). - Coup (plaats van beschadiging) en contrecoup (ook schade aan tegenovergestelde kant doordat dit hersengedeelte door druk tegen schedel is gebotst) Intracraniale tumor Massa’s nieuw (afwijkend) weefsel dat ona昀栀ankelijk blij昀琀 groeien (P3) Virale infec琀椀es - Invasie in lichaam door ziekteverwekkende micro-organismen, gevolgd door (schadelijke) immuunreac琀椀es - I琀琀 tumor vaak wijdverspreid (P3) Neurodegenera琀椀eve - Toenemende problemen in 1 of meer cogni琀椀eve func琀椀es (sneller dan bij ‘gezond aandoeningen verouderen’) - Alzheimer: atro昀椀e in verschillende hersenregio’s (geheugenverlies als 1 ste symptoom) - Frontotemporale demen琀椀e (Pick’s disease): frontale atro昀椀e  sterk gelokaliseerd (frontale regio gekrompen) - Hun琀椀ngton - Parkinson - Vasculaire (mul琀椀-infarct) demen琀椀e: verschillende kleine infarcten die opstapelen en demen琀椀e-ach琀椀ge symptomen meebrengen Posterior cor琀椀cal Bij mensen met demen琀椀e met visuele disfunc琀椀e (doorgaans start demen琀椀e mediaal- atrophy (PCA) temporaal) Seman琀椀sche demen琀椀e Betekenis van woorden verliezen die ze vroeger begrepen (P12) Hemianopia - Blind aan 1 kant van visueel veld (ongeacht welk oog je gebruikt) - V1 aan 1 kant beschadigd Quadrantanopia - Gedeeltelijke schade kan subregio van bepaalde kant beperken (bovenkant V1 = onderaan visueel veld, onderkant V1 = bovenaan visueel veld) - Schade aan op琀椀sche baan of LGN Scotoma Blindheid in kleinere regio Monocular blindness Schade aan 1 oog of op琀椀sche zenuw  je ziet beide delen van gezichtsveld wel door ander oog Bitemporal - Schade in op琀椀c chiasm of crossing 昀椀bers  je ziet enkel binnenkant van visueel veld hemianopia - Dieptezicht gaat verloren Right nasal Schade aan zenuw die niet oversteekt hemianopia Homononymous Geen op琀椀c tract of LGN  blind aan één kant van gezichtsveld hemianopia Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 Macular sparing Schade in V1  veel laesies (door beroertes), gespaard want bloedtoevoer komt zowel van posterieure als middelste cerabrale slagaders = je ziet wel aan ene kant, maar enkel de delen waarop je focust Blindsight - Schade aan V1 kan leiden tot klinische diagnose van blindheid - Pa琀椀ënt kan niet meer objecten rondom hem bewust rapporteren - = Beperkte visie + geen bewustzijn van visie (≠ normale visie - bewustzijn van visie) - Schade aan geniculostriate pathway beperkt bewuste visie, maar andere aspecten van zien blijven bespaard Achromatopsy - Wereld in grijs zien - Schade aan 2 V4 gebieden die beide symmetrisch beschadigd moeten zijn - Zien geen kleur, maar hun netvlies en hun V1-cellen reageren nog steeds op verschillende gol昀氀engten van licht (bv kunnen wel 2 kleuren onderscheiden) - ≠ kleurenblindheid due to cone de昀椀ciency Akinetopsia - Don’t see (simple) movement - Visuele wereld bestaat uit sta琀椀sche frames - Can detect biological movement (is complex) - Bilaterale schade aan V5/MT - Kunnen beweging detecteren in andere sensoriële modaliteiten (gehoor, aanraking) Op琀椀c ataxia - Poor visual guidance of reaching - De昀椀cit in ac琀椀ng towards objects in space based on visual informa琀椀on - Onvermogen om visie te gebruiken om ac琀椀e nauwkeurig te sturen, zonder fundamentele tekortkomingen in visuele discrimina琀椀e of vrijwillige beweging als zodanig  visie gebruiken om belangrijke ac琀椀es te begeleiden - Dorsale schade (hoe)(visuele controle van ac琀椀es)  pariëtale kwab Visual agnosia - Objecten niet kunnen herkennen obv percep琀椀e ondanks dat percep琀椀e intact (2 types) - Probleem in visuele processen van midden- en/of hoge orde die nodig zijn om objecten te herkennen obv zicht - Intacte visuele processen op laag niveau - Intacte kennis over objecten en daarmee intacte herkenning obv andere modaliteiten - Intacte alertheid, intelligen琀椀e en taal - Ventrale schade (wat)(visuele percep琀椀e)  temporale kwab - Pa琀椀ënt werd in exp. een doos gegeven waarin de oriënta琀椀e van gleuf veranderd kon worden. Wanneer DF visueel le琀琀er moest matchen = moeilijk, maar wanneer gevraagd om le琀琀er in gleuf te doen lukte dit wel. Gelijkaardig zag je dat pa琀椀ënt moeite had met oriënta琀椀e te matchen, maar wanneer je vroeg om lijn rechtop te ze琀琀en (om iets te doen) lukte dit wel (bv welk potlood wordt rechtop getoond = moeilijk vs hou potlood recht = lukt wel). Suggereert dissocia琀椀e tussen visuele percep琀椀e (obv ventrale stroom) en visuele controle van ac琀椀es (obv dorsale stroom die intact was bij DF). 1) Appercep琀椀ve - Disorder in forming coherent representa琀椀ons agnosia Beperking bij visuele verwerking = beperking in coherent concept/percept maken (moeite met iets na te tekenen) A failure to understand the meaning of objects due to a de昀椀cit at the level of object percep琀椀on Integra琀椀ve agnosia: - Grouping principles disrupted/gestalt principes verstoord - Er wordt lokaal gegroepeerd maar bij latere niveaus niet - Kan a昀戀eelding kopiëren en tekenen uit geheugen, maar kan niet besluiten of objecten echt zijn of niet, en kan objecten niet benoemen, kan foto’s of objecten herkennen maar niet als foto’s overlappen Visual form agnosia: - = Kan geen visuele representa琀椀es maken Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 - Kunnen gereedschap niet herkennen of begrijpen, maar wel gebruiken - Pa琀椀ënt DF: CO vergi昀琀iging  veroorzaakt bilaterale schade aan laterale occipitale cortex - Kan lijntekeningen van objecten niet kopiëren of herkennen - Kan echte voorwerpen herkennen obv kleur/textuur - Intacte kennis over objecten (kan van geheugen tekenen) - Kan interageren met objecten (pa琀椀ent doesn’t know what hammer is but can use it)(vision for ac琀椀on) 2) Associa琀椀ve agnosia - Disorder in recogni琀椀on despite intact representa琀椀ons. Problems with rela琀椀ng to stored knowledge - A failure to understand the meaning of objects due to a de昀椀cit at the level of seman琀椀c memory - Beperking bij geheugen representa琀椀es  percep琀椀e intact: kunnen wel iets natekenen - Niet in staat om bekende voorwerpen te herkennen of begrijpen, maar kunnen ze wel gebruiken als gereedschap. Dorsale route verwerkt mogelijks associa琀椀es (a昀昀ordances) tussen de structuur van objecten en poten琀椀ële func琀椀es ervan (bv iets scherp = voor te snijden, iets hol = voor opslag,...)  deze moeten niet aangeleerd en opgeslagen in geheugen zijn, daarom kunnen pa琀椀ënten dit nog Object orienta琀椀on Pa琀椀ënten kunnen herkennen vanuit alle gezichtspunten, maar kunnen correcte agnosia oriënta琀椀e niet kiezen (onvermogen om gezichtspunten te normaliseren) Schade aan Kunnen objecten herkennen vanaf gewone, maar niet ongewone gezichtspunten rechter pariëtale kwab Prosopagnosia - Stoornissen van gezichtsverwerking die geen problemen weerspiegelen bij vroege visuele analyse (ook speci昀椀ek gebruikt om te verwijzen naar moeilijkheden bij het herkennen van eerder bekende gezichten) - Kan verworven of aangeboren zijn - Gevalsstudie van De Renzi kon familie en vrienden niet herkennen obv gezicht, maar wel obv niet-faciale info (zoals stem). Pa琀椀ënt kon wel perceptuele matching taken met gezichten uitvoeren en kon andere objecten herkennen en benoemen Acalculia - Mensen die moeite hebben met wiskundige taken na hersenbeschadiging - Vaak laesie in intraparietale sulcus Dyscalculia - Onvermogen om cijfers en rekenkundige symbolen te herkennen - Ook gelinkt aan dysfunc琀椀e (laesie) in pariëtale kwabben Audi琀椀eve agnosia Vorm van agnosie die zich voornamelijk manifesteert in het onvermogen om geluiden te herkennen of te onderscheiden 1) Amusia Vorm van audi琀椀eve agnosia waarbij muziekpercep琀椀e (als een geheel of één v/d mechanismen) meer beschadigd is dan percep琀椀e van andere geluiden 2) Congenital amusia/ - Developmental di昀케culty in perceiving pitch rela琀椀onships tone deafness - Is not rhythm problems - Gelinkt aan toegenomen hoeveelheid grijze massa in de audi琀椀eve cortex (STG = superior temporal gyrus) en frontale regio’s (IFG = inferior frontal gyrus) - Slechte presta琀椀es op tests over muzikale cogni琀椀e gecorreleerd met hoeveelheid grijze massa - Tegenovergestelde van tone-deafness is absolute pitch: toonhoogte van geluiden kunnen detecteren = gelinkt aan minder volume in rechter superieure temporele cortex en planum temporale 3) Pure word deafness - Vorm van audi琀椀eve agnosia - Kunnen muziek en omgevingsgeluiden iden琀椀昀椀ceren, maar geen spraak (horen spraak van anderen verstoord of versneld) - Damage in le昀琀 brain regions anterior to A1; bij schade aan linker hemisfeer Deep dysphasia - Kunnen niet-woorden niet herhalen en maken nieuwe seman琀椀sche fouten in Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 herhaling (bv horen hond en zeggen kat) - Beperking in ‘hoe’ route, puur a昀栀 van ‘wat’ route Schade aan anterieure - Zelfde als seman琀椀sche demen琀椀e temporale kwab - Vaardigheid behouden in superodinate classi昀椀ca琀椀e - Worstelen meer met item en subordinate level classi昀椀ca琀椀e Seman琀椀c demen琀椀a - Schade aan amodale hub (anterieure temporale kwab) - Kunnen typische exemplaren categoriseren, maar niet de atypische exemplaren (bv struisvogel) - Ook vergeten ze belangrijke maar atypische eigenschappen van voorbeelden die ze moeten natekenen (bv kameel zonder bulten) - Gaat vaak samen met frontotemporale demen琀椀e (ziekte van Pick) Anomia Pathological word 昀椀nding problems Kan naar boven komen op 2 stadia: - Probleem met het kiezen v/e speci昀椀ek woord - Probleem met acr琀椀cula琀椀e (onvermogen om fonologische info op het halen) Apraxia for speech/ - Ar琀椀cula琀椀eproblemen: klinkt soms als een vreemd buitenlands accent verbal dyspraxia - Problem in planning the ar琀椀cula琀椀on of words - Laesies in insula en basala ganglia, NIET in het gebied van Broca Aphasia - Problemen met taal begrijpen en/of produceren Verschillende vormen - Acquired language disorder veroorzaakt door gelokaliseerde hersenschade van - Bestaat uit meerdere modaliteiten en meerdere linguïs琀椀sche componenten Exclusie criteria: - Geen ontwikkelingsstoornissen (speci昀椀eke taalbeperking) - Geen psychologische factoren, geen di昀昀uus tekort (zoals demen琀椀e) - Geen speci昀椀eke spraak produc琀椀e stoornis (zoals verbal dyspraxia) - Dysarthria: problemen met perifere zenuwstelsel (zoals vocal tract) Taalproblemen bij afasie: - Problemen met woordzoeken: - Seman琀椀sche anomia: beperking in lemma’s ac琀椀veren - Woordvorm anomia: beperking in ac琀椀veren van fonologische vorm - Weglaten of vervangen van woorden = paraphasias produceren: - Lexicale/verbale paraphasia: vervangen met bestaand woord (kan seman琀椀sche paraphasia  bv ‘stoel’ ipv ‘tafel’ of kan andere vormen van paraphasia die ongerelateerd of niet-speci昀椀ek zijn) - Fonologische paraphasia: ‘krillen’ ipv ‘brillen’ - Neologisme: nieuwe woorden - Beperkingen in vloeiendheid, gramma琀椀ca, begrip, herhaling, lezen en schrijven 1) Fluent aphasia - Spreken in volledige, maar betekenisloze zinnen, met paraphasias, neologismen (Wernicke’s afasie) - Moeite met spraak begrijpen - Schade aan linker temporele kwab 2) Non昀氀uent aphasia - Spreken met korte zinnen met gramma琀椀cale fouten/wegla琀椀ngen (Broca’s afasie) - Schade aan linker frontale cortex en vaak ook motorische problemen - Gelinkt aan symptomen van agramma琀椀sm (= sto琀琀erende/pauzerende spraak (hal琀椀ng speech) met gebrek aan func琀椀ewoorden (en, het, …), gebonden aan morfemen (-ing, -s, …) en vaak werkwoorden)(not a failure of speech produc琀椀on) - Unable to form meaningful sentences - Broca aphasia is a non-昀氀uent aphasia in which the output of spontaneous speech is markedly diminished and there is a loss of normal gramma琀椀cal structure. - Broca’s area = syntac琀椀c processor involved in both: sentence produc琀椀on & comprehension - Gebied Broca belangrijk voor (non-language) syntax (maar niet enige gebied ook temporele lobben, als hier schade vaak in aanmerking om deze diagnose te krijgen) 3) Global aphasia Zeer erns琀椀g, problemen met alle aspecten van taal (Hemispa琀椀al) neglect - Spa琀椀al a琀琀en琀椀on de昀椀cits to contralesional sides of space (ignore le昀琀 side of space Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 2 types when right parietal lobe damage) Klinische symptomen: - Dagelijkse leven: hel昀琀 van gezicht scheren, hel昀琀 van bord leeg eten - Kopiëren: kopiëren enkel de hel昀琀/1 kant van a昀戀eelding - Tekenen vanuit geheugen: idem als kopiëren, 1 kant van a昀戀eelding (klok) - Cancella琀椀on taak: target zoeken  rapporteren meer targets in ene hel昀琀 dan in andere - O昀琀en have anosognosia - Schade aan ene kant van pariëtale kwab waardoor aandacht aan contralaterale kant van laesie beperkt  als R beschadigd dan L niet zien - Onvermogen om s琀椀muli te detecteren aan één kant in ruimte (contralaesie kant) - Laesie in rechter inferieure pariëtale kwab Aandachtsstoornis, en geen stoornis aan low-level percep琀椀e: - Pa琀椀ënten met neglect tonen nog steeds ac琀椀va琀椀e in visuele gebieden in occipitale kwabben, ook al beweren ze zich niet bewust te zijn van s琀椀muli (dus geen kwes琀椀e van niet te zien, maar niet bewust ervan). - Kunnen vaak objecten aan linkerkant detecteren mits valide cue. - Ook invloed op audi琀椀eve en tac琀椀ele oordelen (bv: fout lokaliseren van geluiden, maar worden wel nog steeds gehoord) - Fenomeen van visuel ex琀椀nc琀椀on suggereert dat verschillende perceptuele representa琀椀es in compe琀椀琀椀e gaan voor aandacht (en visueel bewustzijn) - = stoornis in bewustzijn van perceptuele wereld ≠ visual ex琀椀nc琀椀on Focale IPS-laesies belemmeren de (her)oriënta琀椀e naar de contralesionale kant v/d ruimte 1) Perceptual neglect Neglect in vermogen om aandacht te richten op sensoriële info 2) Representa琀椀onal Neglect in inbeelding, wanneer pa琀椀ënt info uit seman琀椀sch geheugen wilt ophalen neglect (kan zonder perceptual neglect) Verschillende spa琀椀ale *Near space: getest met lijndeling met pen en papier (objecten die dicht in ruimte referen琀椀e frames liggen  bv lijndeling: pa琀椀ënten met schade aan rechter parietale cortex delen de lijn (hoort bij types te fel naar rechts ) hemispa琀椀al neglect) *Far space: getest met lijndeling met geprojecteerde a昀戀eelding en laser pointer (objecten die ver in ruimte liggen) = Dubbele dissocia琀椀e, want sommige pa琀椀ënten kunnen de ene taak wel en de andere taak niet °body/personal neglect: onvermogen om linkerkant van lichaam te verzorgen (昀氀u昀昀 test  test of er een kant is v/h lichaam waar pa琀椀ënt minder bewust van lijkt) of posi琀椀e van ledematen te merken. °Near space/ peripersonal neglect: in visuele zoektaken van reeks externe objecten (enkel externe ruimte, niet lichaam zelf) +Object-based neglect: problemen met objecten aan contralaesie kant (allocentric = rela琀椀ef tov s琀椀muli, dus ona昀栀 van lichaam  bv kathedraal rela琀椀ef tov bank, ipv rela琀椀ef tov eigen posi琀椀e). +Space-based: problemen met ruimte aan contralaesie kant (egocentric = a昀栀 van middenlijn lichaam) = dubbele dissocia琀椀e Sommigen neglect pa琀椀ënten geven dus meer aandacht aan objecten links in ruimte, maar geen aandacht aan een hel昀琀 van dat object zelf (object-based)  op a昀戀 zie je bv dat pa琀椀ënt moeite hee昀琀 met A’s te vinden aan linkerkant, ook al is linkerkant van rechterkolom meer rechts dan rechterkant linker kolom. Pa琀椀ënt kan ook heel de kamer kan herinneren, maar linkerkant van objecten vervormd/weggelaten. Object- Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 based neglect meer geassocieerd met ventrale laesies, inclusief wi琀琀e massa. *Neglect dyslexia: problemen met lezen van contralaesie kant van zinnen/woorden /le琀琀ers: a昀栀 van object-based of space-based neglect. Schade aan rechter pariëtale cortex = problemen met 1ste le琀琀er, linker pariëtale cortex = problemen met laatste le琀琀er Schade aan pariëtale - Hemispa琀椀al neglect (rechter inferieure pariëtale kwab) kwab - Visual ex琀椀nc琀椀on - Billaterale schade: Bàlints syndrome Anosognosia Failure to be aware of disease Visual ex琀椀nc琀椀on - Person is able to see one object in contralesional side of space, but not when it is combined with an object in the ipsilateral side of space. - Have not lost ability to see le昀琀 side of space, can s琀椀ll orient a琀琀en琀椀on to le昀琀 side of space - Problems with orien琀椀ng when there is compe琀椀琀椀on on the good side - ≠ hemispa琀椀al neglect - Wanneer s琀椀mulus kort rechts of links wordt getoond tov 昀椀xa琀椀epunt, rapporteren pa琀椀ënten deze correct. Maar wanneer 2 s琀椀muli op zelfde moment, rapporteren ze enkel s琀椀mulus aan 1 kant (enkel rechts zien bij schade aan rechter pariëtale cortex) = door schade bias 琀椀jdens compe琀椀琀椀e voor object dat verwerkt word in ‘goede’ hemisfeer Egocentric neglect Neglect for le昀琀 side of space (in a whole) Allocentric neglect Neglect for le昀琀 side of objects Bàlints syndrome = Een erns琀椀ge moeilijkheid in de ruimtelijke verwerking die gewoonlijk volgt op bilaterale laesies v/d pariëtale kwab Klinische symptomen: - Simultanagnosia: onvermogen om meer dan 1 object tegelijk te percipiëren - Op琀椀c ataxia: onvermogen om naar juiste kant te grijpen voor een object onder visuele begeleiding - Op琀椀c/ocular apraxia: onvermogen om de昀琀ige oogbewegingen te maken zonder primair tekort (de昀椀cit) van oogbeweging Andere kenmerken: - Basale (basic) visuele vaardigheden intact (kleurpercep琀椀e, contrast sensi琀椀viteit,...) - Onvermogen om objecten verbaal of via grijpen en wijzen te lokaliseren - Beperkt in lokaliseren van geluiden - Kunnen wel nog rapporteren welke kant van lichaam en welk lichaamsdeel aangeraakt wordt (body space dus intact, maar external space niet) Gestalt forming di昀케cul琀椀es Schade aan pariëtale cortex is bilateraal (enkel 1 kant = neglect) - Vraag: wat is een object? Pa琀椀ënt kan dus maar één object tegelijk zien, maar meeste objecten kan je als samenstellingen zien van andere objecten (bv: verschillende onderdelen van schoen). S琀椀muli hebben dus bepaalde hiërarchische samenstelling (bv a昀戀: als pa琀椀ënt dit als een gezicht ziet is er maar 1 s琀椀mulus en kan die alles zien, als pa琀椀ënt allemaal soorten fruit ziet dan meerdere s琀椀muli = niet alles zien) - Bij casus GK: op a昀戀 gevraagd waar de ovalen zich bevonden = had hier moeite mee Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 (55%), maar geen moeite met te zeggen naar welke kant ze staan als ze het zien als een gezicht dat naar boven of naar onderen kijkt (91%). Performan琀椀e op taak verbetert wanneer er meer gezicht-ach琀椀ge elementen worden toegevoegd. - = simultanagnos琀椀sche pa琀椀ënten kunnen enkele objecten herkennen, maar kunnen spa琀椀ale rela琀椀es tussen objecten niet verwerken. Maar wanneer is iets een object? Eviden琀椀e suggereert dat deze pa琀椀ënten verschillende delen kunnen combineren in een geheel mits gedeelde kleur, vorm of als ze verbonden zijn. Top-down factoren spelen hier ook een rol in (bv vraagstelling: “zi琀琀en ovalen vanboven of beneden” < “kijkt het gezicht naar boven of naar onderen?”) Schade in PFC - Phineas Gage: geen taal, motorische schade, wel andere PH: geïrriteerd, ongeduldig, Types: (P33-34) niet in staat om in de toekomst te plannen - Beperkt fysieke beweging niet per se, maar ac琀椀es worden ongepast of ongeorganiseerd (incongruent met doelen persoon) (zie 1) en 2)) - Slechtere presta琀椀e op task-se琀 ng = tower of London task (pa琀椀ënten met schade aan linkerkant laterale PFC zijn meer beperkt dan pa琀椀ënten met schade aan rechterkant. Bv: pa琀椀ënten met schade aan linkerkant zijn veel trager bij task- switching dan met schade aan rechterkant) + verbale tests (DLPFC) - Slechtere presta琀椀e op verbale taken als schade DLPFC (cogni琀椀ve es琀椀mate test, cogni琀椀ve 昀氀uency test (FAS)) - Slechtere presta琀椀e op FAS test (cogni琀椀ve 昀氀uency)  doorbreken regels + geschri昀琀 wordt shaky (DLPFC) - Slechtere presta琀椀e op Strooptaak + Go/No Go task (START)  inhibi琀椀e (anterieure cingulate cortex + pre-SMA) - Slechtere presta琀椀e op Wisconsin Card Sor琀椀ng Test (task-switching)  persevera琀椀e (geen switch naar nieuwe regel); (pa琀椀ënten met schade aan rechterkant van laterale PFC meer moeite met task-switching (meer kans dat ze zelfde, nu irrelevante, regel blijven toepassen)); (doen pa琀椀ënten met schade aan beide kanten het slecht, maar wel verschil  in originele versie geen weet v/h switchen van regels, hier zie je dat pa琀椀ënten met schade links < pa琀椀ënten schade rechts (want gaat vooral over task- se琀 ng). Maar wanneer pa琀椀ënt van te voren regels krijgt bij instruc琀椀es in juiste volgorde en wanneer ze veranderen doen personen met schade aan rechterkant het veel slechter (want task-monitoring belangrijkst)) - Slechtere presta琀椀e op Six Element Test  mul琀椀tasking: niet switchen van taak, te lang plannen zonder uitvoeren, … - Slechter in plannen van (ongestructureerde) ac琀椀viteiten in dagelijkse leven  duurt langer - Beperkt performan琀椀e bij execu琀椀eve func琀椀es en vloeiende intelligen琀椀e, maar NIET gekristalliseerde intelligen琀椀e  want 1ste 2 ac琀椀veren zelfde breinregio’s = ‘mul琀椀ple- demand network’ = bestaat uit laterale PFC, ACC en delen pariëtale kwabben - Anterieure laterale PFC (= betrokken wanneer meerdere taken gecoördineerd moeten worden (= mul琀椀tasking)) - Posterieure laterale PFC (= taken met één enkel doel) - PFC is betrokken in WG: laesies in dit gebied zorgen voor onvermogen om info in geheugen vast te houden en neurale ac琀椀viteit hier aan gerelateerd aan delay wnnr je iets in je hoofd vasthoud - Pa琀椀ënten met PFC laesies hebben vaak ongeorganiseerd geheugen - Zwak geheugen voor source monitoring ondanks feit dat herkenning intact (juist omdat source monitoring niet opgelost kan worden via familiariteit)  niet meer kunnen onderscheiden welke herinneringen echt zijn en welke niet - Confabula琀椀ons = valse en soms zichzelf tegensprekende herinneringen waarvan de pa琀椀ënt denkt dat ze echt zijn (dus liegt hier niet opze琀琀elijk over). Zijn geassocieerd met schade aan andere regio’s dan klassieke amnesie, in het bijzonder de OFC. 1) Persevera琀椀on - Een ac琀椀e herhalen die al gedaan is en niet meer relevant is - Schade in PFC 2) U琀椀liza琀椀on behavior / - Impulsieve ac琀椀es op irrelevante objecten in omgeving Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 Environmental - Ac琀椀on very dependent on environment dependency syndrome - Seeing dirty dishes  starts doing dishes, sees hammer and nails  starts hanging pain琀椀ngs - Schade in PFC Hemiplegia Schade aan 1 kant van primaire motorische cortex waardoor je andere kant van lichaam niet meer kan bewegen Ideomotor apraxia - Onvermogen om gepaste ac琀椀es te produceren gegeven een object/woord/bevel - Schade aan linker pariëtale kwab - Bv problemen met gereedschap gebruiken: probeert brood te snijden met vork, lepel,... Daarna mes gepakt maar nog steeds niet weten hoe die brood moet snijden. - Bv problemen met pantomime: gevraagd om te doen alsof ze tanden poetsen, maar lijkt er niet echt op (hand in verkeerde posi琀椀e, naar verkeerde kant bewegen,...) - Kunnen dus wel ac琀椀es produceren, maar gewoon niet de juiste - Inability to perform object based ac琀椀on Cerebellaire laesies - Trillende bewegingen (kunnen niet “updaten”  weten dus niet wanneer ze Schade aan beweging moeten aanpassen) cerebellar loop - Moeite met motorisch leren, 昀椀jn motorische controle en houding (posture) Schade aan basal Hypokine琀椀sche (te weinig beweging) en hyperkine琀椀sche (te veel beweging) ganglia loop; Types: aandoeningen 1) Parkinson’s - Hypokine琀椀sche aandoening (↑ indirecte pathway, ↓ directe pathway) disease Symptomen: - Akinesia (gebrek aan spontane beweging) - Bradykinesia (traag bewegen) - A昀戀raak van beweging sequen琀椀es (bv: van wandelen naar shu昀昀elen) - Moeite met spierac琀椀viteit te scaleren obv bewegings amplitude - Moeite om verschillende bewegingscomponenten in enkel ac琀椀eplan te verwerken - Rigiditeit - Tremor (trillingen wanneer sta琀椀onair) - Handschri昀琀 wordt beïnvloed Stubstansia nigra: gives input to the basale ganglia  deze is bij Parkinson verstoord Directe pathway (accelerator) minder ac琀椀ef en indirecte pathway (brakes) meer ac琀椀ef (= minder beweging) Behandeling: - Substan琀椀a nigra neuronen zijn dopaminergisch  gevonden dat micrographia (klein en samen geduwd handschri昀琀) verdwijnt wanneer dopaminergische agonisten aangeboden (zoals Levodopa) - Deep brain s琀椀mula琀椀on: soort van pacemaker in de hersenen, wordt in loca琀椀es in basale ganglia geplaatst zoals subthalamic nucleus en globus pallidus om e昀昀ecten Parkinson te verminderen (bv verminderen tremor) Pa琀椀ënten met amnesie kunnen regels van weervoorspellingsspelletje leren, maar kunnen zich niet herinneren welke kaarten ze net gezien hebben. Pa琀椀ënten met Parkinson vertonen tegenovergestelde patroon. 2) Hun琀椀ngton’s - Hyperkine琀椀sche aandoening (↓ indirecte pathway) disease - Te veel beweging, bijna dansende ledematen (chorea) en vertrokken houdingen (contorted postures) - Gene琀椀sch (degenera琀椀ef = progressief) - Uitpu琀 ng van inhibitorische neuronen in indirect pathway als oorzaak 3) Toure琀琀es - Hyperkine琀椀sche aandoening (↑ directe pathway) syndrome - Excessieve en repe琀椀琀椀eve ac琀椀es: motorische 琀椀cs maar ook vocalisa琀椀es zoals echolalia (herhalen wat iemand anders zegt), palilalia (eigen worden herhalen) en coprolalia (ongepaste woorden produceren zoals scheldwoorden) - Ac琀椀va琀椀e in direct pathway gecorreleerd met ernst van 琀椀cs - Soms werkt deep brain s琀椀mula琀椀on, maar niet al琀椀jd Acquired - Schade in orbitofrontale en ventromediale PFC (staan in voor controle van a昀昀ec琀椀eve sociopathy/an琀椀- of belonings-gerelateerde (geld, …) s琀椀muli) Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 sociale PHstoornis - Plots (dus niet voor schade) - Sociale normen niet volgen, impulsief, agressief,... Dysexecu琀椀ve - Schade in laterale PFC (controle van zuiver cogni琀椀eve s琀椀muli) syndrome - Moeite met plannen, aandacht verstoord Profound amnesia - Pa琀椀ënt HM - Na verwijdering van bilaterale mediale temporale kwabben (inclusief hippocampus)  tegen epilepsie - Diepgaand geheugenverlies - Kon laatste maal琀椀jd niet herinneren, waar hij woonde, … - Maar wel nog kunnen spreken, nieuwe vaardigheden leren, intact WG, normale intelligen琀椀e, gebeurtenissen in jeugd, PH intact, … Amnesia (zie ook P38) - Memory loss Types - Kan ontstaan door neurosurgery (zie pa琀椀ënt HM), beroertes, hoofdletsels, sommige virussen of als een symptoom van Alzheimer - Stoornis in consolida琀椀e Regio’s geassocieerd: - Frontale kwabben - Fornix - Thalamus - Hippocampus  en daar verschillende temporal lobes van in de buurt - Mammillary body Slecht in declara琀椀eve taken, goed in non-declara琀椀eve taken (P38) Pa琀椀ënten met amnesie kunnen regels van weervoorspellingsspelletje leren, maar kunnen zich niet herinneren welke kaarten ze net gezien hebben. Pa琀椀ënten met Parkinson vertonen tegenovergestelde patroon. (niet-declara琀椀ef geheugen) Behouden Verloren KTG Episodisch geheugen (autobiogra昀椀sch en andere episodes (zoals woordenlijst)) Niet-declara琀椀ef geheugen Seman琀椀sch geheugen 1) Anterograde - Unable to form new memories since injury amnesia - Hebben moeite met maken van nieuwe herinneringen - Ernst is variabel 2) Retrograde amnesia - Moeite met herinneren van gebeurtenissen van voor hun hersenschade - Ernst is variabel Peripheral dyslexia - Acquired Type: - Verstoring v/h lezen tot op het niveau v/d computa琀椀on/berekening v/e visuele woordvorm en omva琀琀en ook verschillende ruimtelijke en aandachtsstoornissen die de visuele woordherkenning beïnvloeden - Tijdens en voor VWF ( central dyslexia: stoornis na VWF)(forms at stage where we access VWF representa琀椀ons) 1) Pure alexia/le琀琀er- - Problems in visual word recogni琀椀on that seem to be 琀椀ed to lesions around by-le琀琀er reding VWFA - Acquired - Vaak van le琀琀er-tot-le琀琀er gelezen: ‘KAT’ lezen als ‘K...A...T, kat!’ - Schade in of nabij VWFA (geen beperking in spellen, schrijven of verbale taal) - Lezen is juist maar traag - Moeilijkheid bij het lezen van woorden waarbij de lees琀椀jd evenredig toeneemt met de lengte v/h woord  want le琀琀ers worden elk serieel verwerkt ipv parallel (omgekeerd bij gezonde mens) - Moeite met te bepalen of le琀琀er hetzelfde is in hoofdle琀琀ers als kleine le琀琀ers (a-A), maar niet als ze puur moeten zeggen of de le琀琀ers fysiek hetzelfde zijn of anders -  Bovenstaande 2: pa琀椀ënten hebben moeite met parallelle verwerking van le琀琀erstrings; nog steeds controverse: re昀氀ecteert stoornis visuele processen of processen speci昀椀ek voor lezen? - Vele pa琀椀ënten hebben geen low-level visuele problemen, maar nog steeds moeite Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 onder perceptueel veel eisende situa琀椀es (joined-up script) - Voorbeeld van peripheral dyslexia Central dyslexia - Later stages/stoornis na VWF ( peripheral dyslexia: 琀椀jdens en voor VWF) - Verstoring v/h lezen die ontstaat na het computa琀椀on/berekenen v/e visuele woordvorm (bv bij toegang tot betekenis of vertalen naar spraak) - Seman琀椀ek of uitspraak - Damage to lexical-seman琀椀c route and reliance on grapheme phoneme conversion (schade aan lexicale seman琀椀sche route) - Able to read non-words through G-P conversion en frequente woorden goed lezen - Frequency x (琀椀mes) regularity interac琀椀on = they can pronounce regular words if used o昀琀en  suggest that seman琀椀c route o昀琀en spared in some way - Interac琀椀e frequen琀椀e x regulariteit: pa琀椀ënten lezen woorden correct die regulier zijn (die je uitspreek zoals je ze leest), en presta琀椀e ook goed bij irreguliere maar hoog frequente woorden. Enkel bij irreguliere en laag frequente woorden zien we heel veel moeite bij uitspraak. - Niet-woorden, frequente woorden, reguliere woorden, irreguliere woorden die hoog frequent zijn - Regulariza琀椀on errors: with irregular (non-frequent) words (woorden voorgelezen alsof dat ze regulier zijn) Acquired surface dyslexia - Damage to grapheme-phoneme conversion - Able to read real words be琀琀er than non-words because with real words they can rely on seman琀椀c memory route - Moeite met lezen van niet-woorden, reageren in plaats daarvan vaak met echt woord dat er op lijkt (‘GAN’ = ‘gaan’) Acquired phonological dyslexia Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 Acquired deep - Damage to both routes dyslexia - Able to read real words be琀琀er than non-words - Real word reading is more error-prone, o昀琀en seman琀椀c errors (cat/dog) - Meer problemen met niet-woorden dan echte woorden voorlezen, maar zelfs bij lezen echte woorden vaak seman琀椀sche fouten gemaakt (bv: ‘KAT’ = ‘hond’) Developmental - Veel meer voorkomend dat acquired dyslexia dyslexia - Dyslexie die je gwn vanaf geboorte hebt, is een developmental disorder, niets te maken met hersenschade - Probleem in lezen/spellen dat niet toe te schrijven valt aan gemiste opportuniteit, brein letsel of basic sensoriële beperkingen - Visual and auditory explana琀椀ons  phonological awareness = ability to segment speech streams into units (auditory explana琀椀on) (Meest dominante verklaring is fonologisch bewustzijn = vermogen om spraak stroom in units te segmenteren) - Heel heterogeen/divers: soms duidelijk developmental surface of developmental fonologische dyslexie (bv surface: moeite met irreguliere woorden maar niet met niet woorden/ bv fonologisch; moeite met niet-woorden) Acquired surface - Schade aan lexicale seman琀椀sche route, a昀栀ankelijk van foneem-grafeem conversion dysgraphia - Moeite met irregulier gespelde woorden - Maken regulariza琀椀on errors (‘yacht’ spellen als YOT) - Wel in staat om niet-woorden te spellen Acquired phonological - Schade aan foneem-grafeem conversion dysgraphia - Kunnen echte woorden beter spellen dan niet-woorden Acquired deep - Schade aan foneem-grafeem conversion én seman琀椀sch geheugen dysgraphia - Kunnen echte woorden beter spellen dan niet-woorden, maar maken seman琀椀sche fouten in spellen (bv ‘KAT’ = hond) Schade in amygdala Studie bij muizen: - Verstoren angstcondi琀椀onering - Leasies NA de condi琀椀onering verstoren stockeren van respons - Laesies verstoren echter niet angst respons op schokken (dus we kunnen stellen dat angst wel ontstaat, maar dat amygdala verantwoordelijk is voor leren associa琀椀e toon en schok) Studie bij mensen: Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 - fMRI toont amygdala ac琀椀viteit bij CS+ s琀椀muli rela琀椀ef tov CS- s琀椀muli, en dit correleert met hoeveelheid huidgeleidingsreac琀椀e (skin conductance response, SCR = me琀椀ng van emo琀椀on processing) - Gelijkaardig patroon wanneer mensen iemand anders geschokt zien worden (= sociaal geleerde angstcondi琀椀onering) - Pa琀椀ënten met laesies thv amygdala tonen geen SCR bij CS+ maar kunnen associa琀椀e wel verbaal rapporteren (pa琀椀ënten met amnesie (hippocampale schade) vertonen tegenovergestelde patroon  leren associa琀椀e wel, maar kunnen deze niet verbaal rapporteren) => dubbele dissocia琀椀e Amygdala en herkenning van angst: - Schade aan amygdala van mensen beperkt vermogen om angst in expressie te herkennen in gezichten en (soms) in stemmen, maar zelfde vaardigheden wel intact voor andere emo琀椀es - Angst expressies ac琀椀veren amygdala meer 琀椀jdens fMRI dan andere expressies Schade aan insula Beperkt vermogen om walging in expressie te herkennen in gezichten en (soms) in stemmen, maar zelfde vaardigheden wel intact voor andere emo琀椀es Schade aan Pa琀椀ënten met laesies aan OFC verliezen gedrags昀氀exibiliteit en gedragen zich impulsief: orbitofrontal cortex - Ra琀琀en met laesie OFC verkiezen kleine onmiddellijke beloning > grotere later aangeboden beloning - Menselijke pa琀椀ënten kunnen gedrag niet reguleren obv sociale normen, vertonen ongepaste emo琀椀onele responsen en zwakke sociale rela琀椀es - Pa琀椀ënten kunnen niet weg shi昀琀en van s琀椀mulus die voorheen beloond werd maar nu niet meer  geen ex琀椀nc琀椀e - Pa琀椀ënten nemen hoger risico bij gokken  Al琀椀jd problemen met juiste waarde hechten aan dingen Capgras delusion - Believing that familiar people are imposters - They can recognize familiar people but do not show an increase in SCR when they see a familiar person Schade in - Beperkte presta琀椀e op false-belief taken Temporoparietale - (ook belangrijk voor detecteren van andere agents/aspecten (zoals biologische junc琀椀on (TPJ) beweging, gazing,...)) Au琀椀sm Specturm - Abnormale ontwikkeling/beperking in sociale interac琀椀e en communica琀椀e Disorder (ASD) - Beperkt repertoire van interesses en ac琀椀viteiten. Au琀椀sme Spectrum - Ontwikkelingsstoornis die voor 3 jaar duidelijk is en levenslang is Stoornis (ASS) - Niet goed in false-belief taken Rudi Split brain pa琀椀ënten Disconnec琀椀e thv corpus callosum Mul琀椀ple slecrose (MS) Schade aan myelineschede, func琀椀onele defecten in pa琀椀ënt a昀栀 van waar in zenuwstelsel Schade in Problemen met nieuwe (maar niet vroegere) info (bv alzheimer) hippocampus Myasthenia gravis - Auto-immuunaandoening waarbij AChR aangetast worden  verlamming - Dysfunc琀椀oneel immuunsysteem dat eigen proteïnen aanvalt - (Aandoening gebaseerd op cholinerg systeem) - Spierzwakte-aandoening waarbij Ach-receptoren minder responsief voor ACh - Fysos琀椀gmine gebruikt in kleine dosis (agonist die AChE inhibeert waardoor meer ACh in synaps) Alzheimer - Hippocampus kleiner - Necrose in nucleus basalis leidt tot geheugenverlies (cf. excita琀椀e cortex, aandacht nodig om op te slaan) wat een v/d 1ste symptomen is (alhoewel: verklaart niet 100% v/h geheugenverlies) - Schade in nucleus basalis  verlaagde Ach uitgave  zorgt voor daling in geheugen - (Aandoening gebaseerd op cholinerg systeem) - = Onomkeerbare progressieve hersenziekte die langzaam geheugen en denkvermogen vernie琀椀gt, en uiteindelijk zelfs de simpelste taken Symptomen: Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 - Geheugenproblemen: onmiddellijke recall, KTgeheugen, LTgeheugen (oudste herinneringen blijven het langste) - Problemen met bepaalde aspecten o Taal spreken/begrijpen o Gelijkaardige objecten iden琀椀昀椀ceren o Motorische coördina琀椀e, spierfunc琀椀es o Execu琀椀eve func琀椀es: plannen, beslissen, oordelen,... - Interferen琀椀e met rela琀椀es en/of werkpresta琀椀es - Symptomen komen gradueel op en verergeren over de 琀椀jd = degenera琀椀ef - Jonge pa琀椀ënten (familievorm) = agressieve vorm Pathofysiologie (in cerebrale cortex) - Plaques: extracellulaire afze琀 ngen van amyloid-bèta - Tangles: intracellulaire kluwen van eiwit tau (geassocieerd met microtubuli) die gehyperfosforyleerd zijn  Hoeveelheid plaques en tangles correleert met cogni琀椀eve achteruitgang Atro昀椀e v/d neuronen = onomkeerbaar ( depressie)(cerebral cortex atro昀椀e) - Bij alzheimer starten verschillende breinveranderingen reeds in jongvolwassenheid - Rond 50j starten meestal wat geheugenproblemen die meer zijn dan de normale mens op die lee昀琀ijd – andere cogni琀椀eve func琀椀es zijn nog oké, het brein compenseert voor deze veranderingen (mild cogni琀椀ve impairment) - Vanaf diagnose wat later (zeker vanaf 70j) versnelt de achteruitgang sterk, naar einde van leven toe is men volledig a昀栀ankelijk van anderen, en volgt vaak rela琀椀ef snel de dood - Duurt even voor cogni琀椀ve impairment prominent wordt - Als diagnose dan wss al 10 jaar bezig - Vroege diagnose is heel belangrijk (diagnose pas zeker als dood) Parkinson - Dopaminerge kernen in hersenstam (substan琀椀a nigra) sterven af en maken geen dopamine meer aan - Oplossing: toedienen DOPA (kan door bloed-hersenbarrière, dopamine niet), deep brain s琀椀mula琀椀on met elektroden Epilepsie - Herhaalde aanvallen kunnen nieuwe triggeren door ac琀椀va琀椀e v/d NMDA-receptor - Picrotoxine (bestandeel dat ionenkanaal blokkeert)  veroorzaakt epilep琀椀sche aanvallen  behandeling door anxioly琀椀ca en seda琀椀eve hypno琀椀ca - Seizures ontstaan in motorische gebieden – hier is lagere dichtheid van benzodiazepinereceptoren (die net zorgen voor inhiberen  lukt niet) Toleran琀椀e - Verminderde respons op drug door herhaalde blootstelling - Over algemeen enkel bij agonisten - Re昀氀ecteert homeosta琀椀sche compensa琀椀emechanismen in doelneuron o Vaak reduc琀椀e in aantal targetreceptoren = down-regula琀椀on o Steeds hogere dosis nodig om zelfde e昀昀ect te bekomen - Door herhaald gebruik minder side-e昀昀ects: kan ook gezien worden als toleran琀椀e Soorten toleran琀椀e - (1) Metabole toleran琀椀e: aantal enzymen nodig om stof af te breken s琀椀jgt  snellere a昀戀raak waardoor bloedniveaus dalen - (2) Cellulaire toleran琀椀e: hersencellen adapteren om de e昀昀ecten van drug op brein minimaal te houden (verklaart waarom in exp ondanks hoge bloedniveaus toch lage gedragstekens van intoxica琀椀e) - (3) Aangeleerde toleran琀椀e (psychologisch-contextueel): als mensen leren omgaan met de uitdagingen v/h leven onder invloed, waardoor ze minder geïntoxiceerd lijken (verklaart daling in ui琀椀ngen van intoxica琀椀e in exp, vb verslaafde die ster昀琀 na drug te nemen in onbekende omgeving) Sensi琀椀sa琀椀e - = Toename in de func琀椀e v/e drug bij herhaald gebruik - Zeldzaam bij psychiatrische medica琀椀e - Verklaring waarom herhaald gebruik van s琀椀mulan琀椀e (cf cocaïne) kan leiden tot psychoseach琀椀ge verschijnselen - Na chronisch gebruik van antagonisten, kan supersensi琀椀viteit optreden in reac琀椀e op Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 farmaca die werken als agonist - Toename van receptordensiteit = up-regula琀椀on  Verklaart sommige fenomenen die men terugziet bij withdrawal/ontwenning - Sensi琀椀sa琀椀e = toegenomen responsiviteit op drug (zelfde dosis) door periodiek gebruik - Toleran琀椀e komt eerder tot stand door chronisch gebruik - P21-22 Withdrawal/ - Bij stoppen van behandeling/gebruik kunnen er enkele fenomenen optreden ontwenning Bestaat uit 2 verschillende soorten: rebound en discon琀椀nua琀椀e/stopze琀 ng - Rebound: verergeren van oorspronkelijke toestand waarvoor drug werd ingeroepen - Discon琀椀nua琀椀esyndroom: reac琀椀e die optreedt 琀椀jdens de ontwenning (terwijl plasmaniveaus van drug dalen), symptomen niet onderliggend aan de stoornis zelf Fetal Alcohol Spectrum - Drugs die inwerken op GABA-receptoren kunnen breinontwikkeling beïnvloeden Disorder - Naam ontstaan om erkenning te geven aan patroon van fysieke en intellectuele afwijkingen van kinderen alcoholische moeders o Abnormale gezichtskenmerken (zoals wijde spa琀椀e tussen ogen, korte neus, dunne bovenlip,...) o Breinafwijkingen: kleiner, abnormale gyri, abnormale celclusters, afwijkende organisa琀椀e van cellen in cortex o Leermoeilijkheden, lage intelligen琀椀escores, ADHD en andere gedrags- en sociale problemen - Epidemiologie: 1/700 geboortes, 6% van kinderen met alcoholische moeders - Probleem: vaak arm en niet goed opgeleid, weinig kennis over risico’s en toegang tot prenatale zorg - Spectrum van weinig zichtbaar tot volledige FASD  Ernst a昀栀ankelijk van wanneer (hoogste risico 1 ste trimester zwangerschap), hoeveel en hoe vaak wordt gedronken (e昀昀ecten erger als in 1 ste trimester drinken)  Meer risico indien binge-drinking, ongezonde voeding, combina琀椀e met andere drugs (zoals nico琀椀ne) - Drinken van moeder/vader voor zwangerschap kan ook invloed hebben op methylering van bepaalde genen (al dan niet tot expressie komen later) - Oplossing: niet drinken 琀椀jdens en eventjes voor concep琀椀e (1 glas per dag hangt al samen met lagere intelligen琀椀escores!) Psychose - Verzamelnaam voor verschillende stoornissen waaronder schizofrenie, gekenmerkt door hallucina琀椀e, wanen en een hoop andere symptomen - Gebruik van an琀椀psycho琀椀ca hee昀琀 func琀椀oneren van pa琀椀ënten sterk verbeterd, is belangrijk aangezien redelijk hoge prevalen琀椀e (1%) Major depression - Stemmingsstoornis (gevoelens van schuld en waardeloosheid, slaapverstoring, eetafwijkingen, suïcidale gedachten) - Komt veel voor (prevalen琀椀e 6%, 30% hee昀琀 in zijn leven minstens 1 episode) - Behandeld met an琀椀depressiva Bipolaire stoornis - Gekarakteriseerd door afwisseling van manische en depressieve perioden en normale episoden - 1 ziekte met tegengestelde symptomen (depressie vs manie)  moeilijk voor behandeling - Behandeld met stemmingsstabilisatoren of verschillende farmaca die in tegengestelde rich琀椀ng werken en op het juiste moment worden toegediend Obsessief-compulsieve - Overac琀椀va琀椀e in frontale cortex en nucleus caudatus stoornis - Bij behandeling daalt overac琀椀viteit - Adhv an琀椀depressiva (vnl SSRI’s) en cogni琀椀eve gedragstherapie minder hyperconnectedness Paniekaanvallen - Volgens zelfde concept als epilepsie, maar dan minder benzodiazepinereceptoren in gebieden voor angstregula琀椀e - Analoog aan ‘epilep琀椀sche aanval’ in angstgebieden - Studie: minder benzodiazepinereceptoren in rechter orbitofrontale cortex (gebied dat instaat voor vluchtreac琀椀e bij angst) niet in posterieure cingulate cortex (die Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 niet betrokken bij angst) -  Biologisch substraat van angststoornissen Post-trauma琀椀sche - Angststoornis geassocieerd met lage dichtheid van inhiberende stressstoornis benzodiazepinereceptoren in mediale PFC - Gebied verantwoordelijk voor oproepen van trauma琀椀sche herinneringen: brein kan dit niet goed onderdrukken Behandeling: - Veel therapieën en farmaca falen hiertoe - Belangrijk poten琀椀eel: MDMA (XTC)(P43) Depressie - Depressie is gerelateerd aan serotonine in het brein - Minder 5-HT1A-R bij mensen met depressie - Psychotherapie hee昀琀 e昀昀ect op dichtheid (verhoging) van deze receptoren! - Huidige behandelingen met farmaca compenseren voor dit tekort aan serotoninereceptoren - Depressieve cogni琀椀es worden onderdrukt, maar zijn nooit echt weg (kwetsbaarheid blij昀琀) Verschillende farmaca die gebruikt worden om depressie te behandelen, sommigen uitsluitend adhv serotonine, anderen in combina琀椀e met andere NT-e昀昀ecten (bv dopamine, noradrenaline) - SSRI’s: compenseren voor tekort in 5-HT1A-R door reuptake van serotonine te inhiberen (bv Sertraline, Prozac, Citalopram, Escitalopram) - Andere: werking niet enkel op serotonine (bv MAOIs, SNRIs, melatonine-agonisten) Default mode network (ac琀椀ef als je aan jezelf denkt en niets doet) overac琀椀ef bij depressieven  verkl: rumina琀椀e  opl: hallucinogenen bv psylocibine (magic mushrooms); bv LSD (P45) Toename in krimping (hippocampus) = omkeerbaar ( alzheimer) Zelfstudie Mul琀椀ple Sclerose - A昀戀raak myeline - Moeilijker om info door te geven tussen neuronen - Func琀椀onele defecten in pa琀椀ënt a昀栀ankelijk van waar in het ZS Hydrocephalus - Normaal wordt overtollig hersenvocht afgevoerd naar het cardiovasculaire systeem, maar soms verstoppingen - Bij een baby kunnen de hersenen groter worden door ophoping van hersenvocht - ‘Water in de hersenen’ - (Bij volwassenen kan dit ook, hier kunnen de hersenen niet groter worden. In plaats daarvan wordt het tegen de schedel geduwd. Deze situa琀椀e kan erns琀椀ge hersenschade veroorzaken en dood tot gevolg, tenzij snel gecorrigeerd) Meningi琀椀s Infec琀椀e door bacterie of virus aan de meninges (hersenvliezen) Scheur in tussen- - Als scheur (hernia) dan drukken de wervels en spinale zenuw samen wervelschrijven/ - Gevolg: pijn en mobiliteitsverlies 昀椀brocar琀椀lage Beschadiging - Verlamming (geen vrijwillige controle meer over ledematen + geen waarneming) ruggenmerg - Thv thorax-regio: paraplegie (enkel ondersteledematen/onderlichaam en benen) - Thv nekregio: quadriplegie (alle ledematen aangetast) Hersenverlamming/ - Kortstondig gebrek aan zuurstof 琀椀jdens de geboorte kan de motorische delen v/d celebral palsy hersenschors (cerebrale cortex) beschadigen - Gevolg: spas琀椀sche zwakte v/d armen en benen Ziekte van Parkinson Degenera琀椀e van speci昀椀eke neuronen in de basale kernen Amnesie = Gevolg van onderbreking van geheugenbanen, kan 琀椀jdelijk of permanent zijn - Anterograad: schade aan limbisch systeem scheidt geheugen van vroeger met geheugen van recent verleden/hier en nu  enkel herinneren van ver verleden, niet meer wat je bv als ontbijt hebt gegeten - Retrograad: omgekeerd (variabele periode van voor het ongeval weggewist), vaak na klap tegen hoofd of hersentrauma Language and speech Taal is a昀栀ankelijk van seman琀椀sch geheugen  zelfde regio’s betrokken als bij geheugen Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])  lOMoARcPSD|51110203 en taal; schade aan deze pathways - Wernicke: onvermogen om taal te verstaan - Broca: onvermogen om taal te spreken en te schrijven Gebieden die tussenkomen bij lezen: visuele cortex  gebied van Wernicke  gebied van Broca  primaire motorische cortex Split brain - Bij pa琀椀ënten met epilepsie om nieuwe aanvallen te voorkomen - Corpus callosum doorgesneden - Geen directe communica琀椀e meer tussen de 2 hersenhel昀琀en - Als een persoon met een gespleten brein een object alleen met het rechteroog bekijkt, wordt het beeld alleen naar de rechterhersenhel昀琀 gestuurd. Deze persoon kan het juiste object kiezen voor een bepaald gebruik, bv een schaar om papier te knippen, maar kan dat object geen naam geven. Gedownload door Lytissia Janssens ([email protected])