Kıkırdak Histolojisi PDF 2023-2024

KIKIRDAK DOKU Dr. Ertan KATIRCI Ahi Evran Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı  Dört Temel Doku  Epitel Doku  Bağ ve Destek Doku  Kas Doku  Sinir Doku Kıkırdak Dokunun Genel Özellikleri  Özelleşmiş bir bağ dokusudur.  Mezenşimden gelişir.  Yumuşak do...

KIKIRDAK DOKU Dr. Ertan KATIRCI Ahi Evran Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı  Dört Temel Doku  Epitel Doku  Bağ ve Destek Doku  Kas Doku  Sinir Doku Kıkırdak Dokunun Genel Özellikleri  Özelleşmiş bir bağ dokusudur.  Mezenşimden gelişir.  Yumuşak dokulara destek sağlar.  Hareketli yüzeylerde sürtünmeyi azaltır.  Uzun kemiklerin gelişme ve büyümelerini sağlar.  Avasküler bir dokudur: Kan damarı içermez.  Beslenme, diffüzyonla olur.  Lenf damarları ve sinirleri de yoktur.  Kıkırdak Doku Bileşenleri  Hücreler (Kıkırdak hücresi: Kondrosit)  Ekstraselüler matriks (Lifler ve ara madde) Hücreler  Kıkırdak hücrelerine kondrosit denir.  Chondros: kıkırdak; kytos: hücre  Matriks içerisinde oluşturdukları laküna adı verilen boşluklarda yerleşirler.  Grup oluşturdukları zaman bunlara izogen grup denir.  Her kondrositin çevresini saran periferik kuşağa kapsüler matriks denir.  İzogen grubun etrafındaki matriks, teritoryal matrikstir.  Teritoryal matriksler arasındaki alanlar, interteritoryal matriks ismini alır.  Ekstraselüler matriks:  Kollajen (tip 1 ve tip 2 kollajen)  Elastin  Proteoglikanlar (Agrekan)  Glikozaminoglikanlar (Hiyaluronik asit, kondroitin 4-sülfat, kondroitin 6-sülfat ve keratan sülfat vb.)  Glikoproteinler (Kondronektin: kondrositlerin matriks kollajenine tutunmasını sağlar.) Ekstraselüler matriks:  Kıkırdak proteoglikanları, çekirdek (öz) proteinlerine kovalent olarak bağlanmış kondroitin 4-sülfat, kondroitin 6-sülfat ve keratan sülfat gibi glikozaminoglikanları içerir.  Proteoglikanın, hiyaluronik asite bir bağlayıcı protein aracılığıyla bağlanmasıyla proteoglikan aggregatları oluşur. Kıkırdağı saran bağ dokusu: PERİKONDRİYUM  En dışta, sıkı bağ dokusu yapısında olan bu tabakayla çevrilidir.  Burada kan damarları mevcuttur. Sinirler ve lenf damarlarını da içerir.  Kıkırdağın büyüyebilmesi ve beslenmesi için gereklidir. 10  PERİKONDRİYUM  Tip 1 kollajenden zengindir.  Çok sayıda fibroblast içerir.  Kondroblasta farklılaşır.  Hareketli eklemlerin eklem yüzeylerini saran eklem kıkırdağında perikondriyum yoktur. Burada oksijen ve besin maddeleri difüzyonla sinoviyal sıvıdan sağlanır.  Kıkırdak dokunun oluşumu sırasında perikondriyum komşuluğunda izlenen oval şekilli aktif hücrelere kondroblast adı verilir.  Etraflarına kıkırdak temel maddesini ve lifleri salgılayarak kondrositlere dönüşür. 12  Her izogen grubun çevresini saran kıkırdak matriksi glikozaminoglikanlardan zengin, kollajenden fakirdir. Bu kuşağa teritoryal matriks denir. Bu bölge farklı renkte boyanır.  Teritoryal matriksler arasında kalan alanlara ise interteritoryal matriks denir. (İçerik, teritoryalin tersidir.) Kıkırdak dokusu, içerdiği liflerin yoğunluğuna bağlı olarak üç tipe ayrılır.  Hiyalin Kıkırdak  Elastik Kıkırdak  Fibröz Kıkırdak Hiyalin Kıkırdak:  Fetal dönemde embriyonal iskeleti oluşturan, erişkinde en çok rastlanılan kıkırdak tipidir.  Gelişim çağında, büyümekte olan uzun kemiklerin uzamasından sorumludur,  Esasen tip II kollajen içerir.  2-5’li kondrositlerden oluşan izogen gruplara sahiptir. Hematoksilen-Eozin Hiyalin Kıkırdak:  Büyük solunum yollarında (Burun, larinks, trakea ve bronşlar gibi)  Hareketli eklemlerin eklem yüzeylerinde,  Uzun kemik boylarının uzamasından sorumlu epifiz plaklarında,  Kaburgaların sternuma eklem yaptıkları ventral uçlarında bulunur.  Hiyalin Kıkırdağın Gelişimi  Bu olay yıldız şeklindeki uzantılı mezenkimal hücrelerin uzantılarını geri çekip yuvarlak hale gelmeleri ile başlar.  Daha sonra hızla bölünüp çoğalarak mezenkimal yoğunlaşmaları oluşturur. Oluşan bu yuvarlak hücreler kondroblastlardır.  Kondroblastlar lipid, glikojen, iyi gelişmiş GER ve Golgi aygıtlarını içerir.  Elastik Kıkırdak:  Hiyalin kıkırdağa benzer.  Hiyalin kıkırdaktan farklı olarak tip II kollajen fibrillerinin yanı sıra bol miktarda elastik lif içerir.  Elastik lifler Orsein, rezorsin fuksin ve Weigert gibi özel boyalarla gösterilebilir.  Perikondriyuma sahiptir.  Örn. Kulak kepçesi, dış kulak yolu duvarı, östaki borusu, epiglottis, kuneiform kıkırdak Kulak kepçesi Orsein boyaması  Fibröz Kıkırdak:  Sıkı bağ dokusu ile hiyalin kıkırdak arasında yer alır.  Matriksinde bol miktarda tip I ve tip II kollajen içerir.  İzogen gruplar oluşturan ya da tek tek bulunan kondrositler, birbirlerinden kollajen lifler ile ayrılmışlardır.  Fibroblastlar bulunur.  Perikondriyum bulunmaz. Örnek: Omurlar arası diskler  Omurlar arası disk (Gomori trikrom)  İntervertebral diskler  İki kısımdan oluşmuştur:  Anulus fibrosus  Nukleus pulposus  İntervertebral disk fıtığı, anulus fibrosusun yapısal bozulması ile nukleus pulposus dışarı çıkar ve disk yassılaşır. HİYALİN ELASTİK FİBRÖZ  Kıkırdak Doku Büyümesi:  İnterstisyel büyüme: Varolan kondrositlerin mitozuyla gerçekleşir. Kıkırdak içten büyür  Kıkırdak Doku Büyümesi:  Apozisyonel büyüme: Kıkırdağı saran perikondriyumdaki kondroblast aktivasyonuyla gerçekleşir. Kıkırdağın dıştan büyümesini sağlar. Büyüme: Kıkırdak büyümesi, hipofizin büyüme hormonu somatotropin’e bağlıdır. Somatotropin karaciğerdeki somatomedin C sentezini teşvik eder. Kıkırdak hücrelerinin Somatomedin C büyümelerini (KARACİĞERDEN) sağlar.  Proliferasyon kıkırdağı (Epifiz kıkırdağı)  Endokondral kemikleşme için hiyalin kıkırdak modelleri oluşturulur.  Bu model önce büyür, sonra hipertrofiye olur ve daha sonra da kalsifiye olarak kemikleşme gerçekleşir. Epifizyal kıkırdak 5 zon'a ayrılır:  Rezerv (dinlenim) zonu  Çoğalma (proliferatif) zon  Hipertrofik zon  Kalsifiye kıkırdak zonu  Kemikleşme zonu  Eklem Kıkırdağı  Süperfisyal (tanjansiyel), ara (tranzisyonel), derin (radial) ve kalsifiye zonlardan oluşur.  Klinik Bilgi  Osteoartrit  Dejeneratif bir eklem hastalığıdır.  Eklem kıkırdağı harabiyeti olur.  Kalça, diz, el, ayak eklemlerinde  Yaşlanma ile ilişkilidir.  Eklem ağrısı  Proteoglikan içeriği azalır.  İnterselüler su içeriği azalır.  Klinik Bilgi  Kondrosarkom  Kıkırdak matriksi salgılanır.  Malign tümörlerdir.  Olası yerleşimleri  Omurlar, sternum, pelvik kemikler  Uzun kemiklerin proksimal uçları Uzun kemiğin epifizinde TEŞEKKÜRLER