Ekonomi Temel Kavramları PDF

# Ekonomi Temel Kavramları ## 1) Ekonominin temel amacı nedir? - **Sınırsız birey ihtiyaçlarını karşılamak** ve aynı zamanda **maddi refahı artırmak** amacıyla kıt olan **kaynakların en iyi biçimde kullanılmasını sağlamaktır.** ## 2) Karar verme birimlerini yazınız ve amaçlarını açıklayınız. - *...

# Ekonomi Temel Kavramları ## 1) Ekonominin temel amacı nedir? - **Sınırsız birey ihtiyaçlarını karşılamak** ve aynı zamanda **maddi refahı artırmak** amacıyla kıt olan **kaynakların en iyi biçimde kullanılmasını sağlamaktır.** ## 2) Karar verme birimlerini yazınız ve amaçlarını açıklayınız. - **Hanehalkı:** **Tüketim tercihlerinde fayda maksimizasyonu** amaçlamaktadır. - **Firmalar:** **Üretim faaliyetlerinden kar maksimizasyonu** amaçlamaktadır. - **Devlet:** **Toplumsal refahı maksimize etme** amacı gütmektedir. ## 3) Talep yasası nedir? - **Tüketici tarafından talep edilen mal miktarı, malın fiyatı ile ters orantılı olarak değişmektedir.** Bir malın fiyatı düştükçe talep edilen miktarın artmasıdır. ## 4) Azalan marjinal faydayı tanımlayınız. - Bir malın kullanılan miktarı arttıkça **toplam fayda artacak**, ancak kullanılan her yeni birim malın sağladığı **ek fayda bir önceki birimin sağladığından daha küçük olacaktır.** Yani tüketim miktarı arttıkça o mal tüketiminden **marjinal fayda azalma gösterecektir.** ## 5) Kaynak kıtlığı ne demektir? Bireysel ve kamusal ihtiyaçları tanımlayarak bu ihtiyaçların giderilmesi için kıt kaynakların tahsisini açıklayınız. - İnsanların tüm ihtiyaçlarını aynı anda karşılayacak kadar üretim yapılamaması durumudur. - **Bireysel ihtiyaçlar:** İnsanın kendi çabasıyla karşılayabildiği ihtiyaçlardır (yeme, içme, barınma). - **Kamusal ihtiyaçlar:** Eğitim, sağlık, güvenlik gibi insanların bir arada yaşaması sonucu ortaya çıkan ihtiyaçlardır. - **Bireysel İhtiyaçların giderilmesi için:** Kıt kaynak tahsisi, **kar amacı güden piyasa mekanizması** tarafından gerçekleşir. - **Kamusal ihtiyaçları gidermeye yönelik mal ve hizmet üretimi:** Siyasal süreç ve tercihler doğrultusunda bütçe çerçevesinde ve vergilendirme aracılığıyla gerçekleşir. ## 6) Devlet ekonomiye neden müdahale eder? Piyasa işleyişi ve devlet müdahalesi açısından hukuki kuralların gerekliliğini tartışınız. - Devlet ekonomiye **rekabet koşullarını sağlamak** ve bu koşulların kötü kullanılmasından doğabilecek **iktisadi ve toplumsal sakıncaları önlemek** için müdahale eder. - Devletin piyasaya müdahalesinin meşru olması için **hukuki kurallara bağlı olması gerekmektedir.** ## 7) Piyasa mekanizması nedir? Nasıl işler? - Ekonomik faaliyetlerin **tam rekabet şartları içinde serbestçe yapılabildiği** ve ekonomik sorunların **fiyat mekanizması aracılığı ile gerçekleştirildiği** sistemdir. - **Ürünün fiyatının alıcı ve satıcının karşılıklı olarak anlaşarak belirlenmesi** şeklinde işlemektedir. ## 8) Toplam ve marjinal fayda kavramlarını tanımlayınız. İki mal arasında tercih yapan bir tüketici neleri dikkate alır? Sayısal bir örnekle açıklayınız. - **Toplam fayda:** Kişinin **bir dönem boyunca bir malın tüketiminden elde ettiği faydaya verilen addır.** - **Marjinal Fayda:** Kişinin **her ilave birim mal tüketmesi sonucu toplam faydada meydana gelen değişikliktir.** - İki mal arasında tercih yapan bir tüketici malların **marjinal faydalarının fiyatlarına oranla (MU/P) kıyaslama yaparak yüksek olanı tercih eder.** - Örnek: Koton ve Zara kıyafet alan bir tüketici için, Kotonun fiyatı 250 TL, marjinal faydası 500 TL olsun (MUk/Pk = 500/250 = 2). Zara'nın fiyatı 1000 TL, marjinal faydası 1500 TL ise (MUz/Pz = 1500/1000 = 1.5), tüketici Kotonu tercih edecektir. ## 9) Piyasa dengesi, artık ve kıtlık kavramlarını kısaca açıklayarak, arz ve talepten kaynaklı denge değişimlerini tartışınız. - **Piyasa dengesi:** Talep edilen miktar ile arz edilen miktarı birbirine eşitleyen denge fiyatıdır. - **Artık:** Piyasa dengedeyken ekonomiye taban fiyat müdahalesiyle arz, talepten fazla olur ve piyasada artık oluşur. - **Kıtlık:** Piyasa dengedeyken ekonomiye tavan fiyat müdahalesiyle talep, arzdan fazla olur ve piyasada kıtlık oluşur. ## 10) Talebin fiyat ve gelir esnekliğini açı - **Talebin fiyat esnekliği:** Fiyatta meydana gelen değişme karşısında talep edilen mal ve hizmet miktarındaki yüzdesel değişmenin, fiyattaki yüzde değişmeye oranına eşittir. - **Talebin gelir esnekliği:** Gelirde meydana gelen değişme karşısında talep edilen mal ve hizmet miktarındaki yüzdesel değişmenin, gelirdeki yüzde değişmeye oranına eşittir. ## 11) Arzın fiyat esnekliği nedir? Hangi faktörlerden etkilenir? - Fiyatta meydana gelen değişme karşısında arz edilen mal ve hizmet miktarındaki yüzdesel değişmenin, fiyattaki yüzde değişmeye oranına eşittir. - Etkileyen faktörler: - **Zaman:** Üretim süreci ne kadar uzun sürerse arz esnekliği o kadar yüksek olur. - **Üretimde ikame edilebilir malların olup olmaması:** Üreticinin üretimini kolayca başka bir mala kaydırabilmesi arzın esnekliğini artırır. - **Malların maliyet yapısı:** Malların üretim maliyeti ne kadar düşük olursa arz esnekliği o kadar yüksek olur. - **Malların stoklanabilme özelliği ve stoklama maliyetleri:** Stoklu mallarda arz esnekliği stoksuz mallara göre daha yüksek olur. ## 13) Firmaların temel amacı nedir? - Üretim faktörlerini kullanarak mal ve hizmet üretiminde bulunan ve ürettiği mal ve hizmetleri hane halkına, diğer firmalara, devlete ve dış dünyaya satan firmaların temel amacı **kâr maksimizasyonu** sağlamaktır. Firmalar pazar payını artırarak rekabetçi avantaj elde etmek istemektedir. ## 14) Bir firmanın sabit ve değişken maliyetlerini tanımlayınız. Bu maliyetler üretim birimlerine göre nasıl değişir? - **Sabit maliyetler:** Belirli bir faaliyet dönemi içinde toplam miktar olarak faaliyet hacmindeki değişmeler karşısında değişmeyen maliyetlerdir (bina, makine, taşıt, personel). Üretim seviyesinden etkilenmez. - **Değişken maliyet:** Faaliyet hacmine bağlı olarak değişen üretim arttıkça artan; üretim olmayınca sıfır olan maliyettir (ham madde ve işçilik). ## 15) Ekonomide neden devlete ihtiyacımız var? - Piyasaları düzenlemek, tüketim ile üretim arasındaki açığı kapatmak, ekonomik büyümeyi teşvik etmek, istihdamı arttırmak, gelir eşitliğini sağlamak, ekonomik olarak ülkeyi kalkındırmaktır. ## 16) Siyasi karar alma süreci; Siyasal alanın tüketicilerinin yani seçmenlerin, ne istediklerini ve neden istediklerini, karar süreçlerinde hangi faktörlerin etkili olduğunu anlamaya çalışarak, onların beklentileri paralelinde kampanyalarını düzenleyerek siyasi aktörlerin başarıya ulaşmasını sağlamaya çalışmaktadır. Siyasi karar alma sürecinde kamusal mal ve hizmetlere yönelik taleplerin belirlenmesinde siyasi partiler, önemli rol üstlenmektedir. Siyasi partiler kazanacakları oy sayısını arttırmayı amaçlamaktadır. ## 17) Talebin fiyat ve gelir esnekliğini açıklayınız. Ne tür esneklik tanımları olabilir? - **Talebin fiyat esnekliği:** Malın fiyatı değiştiği zaman talep edilen miktardaki yüzdesel değişme fiyattaki yüzdesel değişmeden büyük ise esneklik 1'den büyüktür (esnek). Eğer Malın fiyatı değiştiği zaman talep edilen miktardaki yüzdesel değişme fiyattaki yüzdesel değişmeden küçük ise esneklik 1'den küçüktür (esnek değil). - **Gelir esnekliği:** Tüketicinin geliri arttığında talep edilen mal miktarı da artıyor fakat tüketicinin gelirindeki artıştan daha az ise bu mal normal maldır. Esneklik 0'dan büyük 1'den küçüktür. Tüketicinin geliri arttığında talep edilen mal miktarındaki artış oranı, tüketicinin gelirinden daha fazla ise esneklik 1'den büyüktür ve bu mal lüks maldır. Eğer tüketicinin geliri arttığında talep edilen mal miktarı azalıyorsa esneklik 0'dan küçüktür (negatif). Bu mal inferior maldır. ## 19) Tekel nedir? Böyle bir pazarın dezavantajları nelerdir ve ne yapılabilir? - **Tekel:** Malın tek bir alıcısının veya tek bir satıcısının olmasıdır. - **Dezavantajlar:** - Rekabet durumu oluşmadığı için firma fiyat belirleyici durumdadır. Fiyat tam rekabet piyasasındaki fiyattan yüksek olacağı için tüketici rantı azalır veya ortadan kalkar. - Piyasaya yeni firmaların girişini engelleyerek firma uzun dönemde aşırı kar elde edebilecektir. - **Tekeli ortadan kaldırmak için:** Devlet piyasaya yeni firmaların girmesini teşvik edecek (vergi indirimi, sübvansiyon, kredi desteği) adımlar atabilir. Böylece piyasa daha rekabetçi bir hale geleceğinden toplam refah artacaktır. ## 20) Oligopol nedir? Bir pazar ne tür oligopol yapıları ile karşı karşıya kalabilir? - **Oligopol:** Belirli bir mal veya hizmet piyasasında az sayıda üretici veya satıcının bulunduğu piyasa şeklini ifade eder. Az sayıda firma olduğu için firmalar tam rekabetçi olmayan piyasada fiyatı etkileyebilme gücüne sahip olabilirler. - **Oligopol Türleri:** - **Anlaşmalı oligopol:** - **Açık anlaşma:** Kartel ve tröst - **Örtük (gizli) anlaşma:** Fiyat önderliği, hakim firma modeli - **Saf oligopoller:** Az sayıda firma homojen mal üretim. Örnek: Aliminyum, bakır, ham petrol, çimento - **Farklılaştırılmış oligopol:** Az sayıda firma farklılaştırılmış mal üretir. Örnek: Otomotiv, TV, sigara, bilgisayar, hava yolu - **Tam oligopol:** Tam bağımlılık vardır. Bir grup olarak karlar maksimize edilir.