Historia Myśli Ekonomicznej - Wprowadzenie PDF

HISTORIA MYŚLI dr hab. Tomasz Kijek, prof. UMCS EKONOMICZNEJ Dane do kontaktu: Katedra Mikroekonomii i Ekonomii Stosowanej pokój 718, budynek Rektoratu email: [email protected]  PROGRAM (TREŚCI) WYKŁADÓW 1. Wprowadzenie do...

HISTORIA MYŚLI dr hab. Tomasz Kijek, prof. UMCS EKONOMICZNEJ Dane do kontaktu: Katedra Mikroekonomii i Ekonomii Stosowanej pokój 718, budynek Rektoratu email: [email protected]  PROGRAM (TREŚCI) WYKŁADÓW 1. Wprowadzenie do historii myśli 8. Szkoła psychologiczna (austriacka) ekonomicznej 2. Myśl ekonomiczna Starożytności i 9. Szkoła matematyczna (lozańska) Średniowiecza 3.Ekonomia przedklasyczna: 10. Szkoła neoklasyczna (anglo- merkantylizm i fizjokratyzm amerykańska) 4. Angielska szkoła klasyczna 11. Ekonomia dobrobytu 5. Francuska szkoła klasyczna 12. Keynesizm 6. Marksizm 13. Monetaryzm 7. Szkoła historyczna i instytucjonalizm  LITERATURA PODSTAWOWA 1. R. Bartkowiak, Historia myśli ekonomicznej, Wyd. PWE, Warszawa 2008. 2. M. Blaug, Teoria ekonomii. Ujęcie retrospektywne, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000. 3. H. Landreth, D.C. Colander, Historia myśli ekonomicznej, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2005. 4. W. Stankiewicz, Historia myśli ekonomicznej, Wyd. PWE, Warszawa 2007.  LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 1. R. L. Heilbroner, Wielcy ekonomiści: czasy - życie – idee, Wyd. PWE, Warszawa1993. 2. M. Skousen, Narodziny współczesnej ekonomii: życie i idee wielkich myślicieli, Fijorr Publishing, Warszawa 2012. 3. N. Kishtainy, Krótka historia ekonomii, Wydawnictwo RM, Warszawa 2017.  PRZEDMIOT HISTORII MYŚLI EKONOMICZNEJ Historia myśli ekonomicznej jest dyscypliną naukową o charakterze teoretycznym, zajmującą się badaniem i opisywaniem procesu kształtowania się poglądów i teorii ekonomicznych w ujęciu historycznym. Nowoczesna teoria ekonomiczna bada, w jaki sposób współczesne społeczeństwa stawiają czoło problemom wynikającym ze zjawisk względnego niedoboru na skutek tego, że jednostki chcą konsumować więcej dóbr i usług niż ich mają do swojej dyspozycji. Brytyjski ekonomista Lionel Robbins (1898-1984) wręcz zdefiniował ekonomię jako naukę o dobrach rzadkich.  HISTORIA MYŚLI EKONOMICZNEJ W POLSKICH UCZELNIACH Prof. Maciej Ratajczak w artykule pt. Po co nam historia myśli ekonomicznej? podaje, że w maju 2021 r. w Polsce istniały już tylko dwie katedry, które w swojej nazwie odwołują się do HME. Historia myśli ekonomicznej jeśli już jest realizowana, to najczęściej w wymiarze nie większym niż 30 godzin i zazwyczaj na kierunku Ekonomia. Zajęcia z HME w większości uczelni odbywają się na drugim stopniu studiów. Marginalizacja HME jako obszaru dydaktycznego ma miejsce w Polsce i tak ze znacznym opóźnieniem w stosunku do tego, co stało się na wielu uczelniach zachodnich, zwłaszcza amerykańskich. Paul Samuelson (1915-2009), jeden z najwybitniejszych ekonomistów XX w., napisał: Magistrant potrzebuje co najmniej czterech godzin snu; jest to uniwersalna stała. Coś zatem musiało wypaść z ekonomicznego curriculum. Tym co ustąpiło i wypadło, była historia myśli.  PRZEDSTAWIANIE HISTORII MYŚLI EKONOMICZNEJ Przedstawiając historię myśli ekonomicznej, można zastosować dwa podejścia: 1. Problemowe – wymaga omówienia wkładu poszczególnych ekonomistów w rozwiązywanie określonego problemu i skontrastowania dawnych osiągnięć ze współczesną wiedzą na ten temat. 2. Osobowe - polega na prezentacji myśli ekonomicznej określonych przedstawicieli reprezentujących nurty, szkoły i kierunki w kolejnych epokach historycznych.  STRUKTURA TEORII EKONOMICZNYCH Kompletna teoria ekonomiczna zawiera podjęcia w mikro- i makroskali. Punktem wyjścia analizy mikroekonomicznej jest opis pewnych cech człowieka, czyli jego ludzkiej natury, które determinują jego gospodarcze decyzje. Podsumowaniem jest synteza makroekonomiczna dotycząca gospodarczego funkcjonowania zbiorowości ludzkich, czyli społeczeństw i wynikająca z niej polityka gospodarcza państwa.  DZIAŁY EKONOMII W 1933 r. Ragnar Frisch (1895-1973) użył po raz pierwszy pojęcia mikroekonomia w odniesieniu do analizy funkcjonowania pojedynczych firm i przemysłów oraz pojęcia makroekonomia w odniesieniu do analizy funkcjonowania całej gospodarki. Analiza mikrodynamiczna jest analizą, za pomocą której staramy się wyjaśnić w miarę szczegółowo zachowanie pewnego wycinka całego mechanizmu gospodarczego, przyjmując za pewnik, że pewne ogólne parametry są dane. Analiza makrodynamiczna natomiast stara się brać pod uwagę cały system gospodarczy. John M. Keynes (1883–1946) twórca głównonurtowej szkoły makroekonomicznej nie używał pojęć mikro i makro, ale stosował podział teorii ekonomicznych na teorie pojedynczego przemysłu lub firmy oraz ogólną teorię produkcji i zatrudnienia.  NURTY BADAŃ EKONOMICZNYCH Ekonomia pozytywna - stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim jakim on jest, a nie takim, jakim powinien być. Zajmuje się jedynie konsekwencjami zmian warunków ekonomicznych lub też kierunków polityki ekonomicznej. Ekonomia normatywna - stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sądami wartościującymi, tzn.: jakie powinny być ceny, poziom produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej rządu, aby gospodarka była efektywna i sprawiedliwa.  TEORIA EKOMICZNA I MODEL EKONOMICZNY Model ekonomiczny – zbiór założeń tworzący uproszczony schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki, w którym można badać istotne zależności, abstrahując od zjawisk przypadkowych. Teoria ekonomiczna – zbiór twierdzeń wyjaśniających zjawiska i procesy ekonomiczne ujmowane w modelu ekonomicznym. Cechy naukowości teorii to: zgodność z obserwacjami, niesprzeczność logiczna, płodność poznawcza, prostota i elegancja.  PODEJŚCIA DO ANALIZY EKONOMICZNEJ W rozwoju myśli ekonomicznej pojawiają się trzy podejścia do analizy ekonomicznej. Są to podejścia: ▪ historyczne i ahistoryczne, zwane także uniwersalnym lub teoretycznym, ▪ instytucjonalne i ściśle ekonomiczne, ▪ równowagowe i nierównowagowe. Przykładowo ekonomia klasyczna jest postrzegana jako ahistoryczna, ściśle ekonomiczna (tj. ignorująca inne poza gospodarczymi aspekty ludzkiego życia) i równowagowa (tj. zakładająca występowanie tendencji do osiągania stanów równowagi).  MAKROSKOPOWE UJĘCIE MYŚLI EKONOMICZNEJ Za otoczenie bliższe historii myśli ekonomicznej (HME) należy uznać historię poszczególnych nauk ekonomicznych (HNE) i historię gospodarczą (HG). Otoczenie dalsze historii myśli ekonomicznej jest to obszar historii myśli społecznej (HMS). HMS HNE HME HG Historia gospodarcza opisuje chronologicznie (w kolejności) konkretne systemy i zjawiska gospodarcze i poszukuje zasad rozwoju gospodarczego. Jest ona bazą HME, gdyż HME odnosi się zawsze do konkretnych systemów gospodarczych.  HIERARCHICZNY SYSTEM HISTORII MYŚLI EKONOMICZNEJ Kierunki - szkoły i nurty wykazujące KIERUNKI podobieństwa i korzystające z tych K K K samych założeń metodologicznych i mające zbliżony stosunek do potrzeb polityki gospodarczej (np. kierunek SZKOŁY subiektywistyczny). S S S Szczegółowość opisu Zrozumienie Szkoły - wspólnoty uczonych, akceptujących pewne generalne tezy i NURTY PRĄDY metody badawcze (np. szkoła N N Pr Pr austriacka). N Pr Nurty i prądy - spójne i dość trwałe poglądy, zawierające jedną tezę i wiele twierdzeń podrzędnych (np. nurt POGLĄDY ekonomii dobrobytu). Po Po Po Po Poglądy - sądy o czymś, sposób Po zapatrywania się na coś lub punkt widzenia.  HISTORYCZNY PROCES ROZWOJU MYŚLI EKONOMICZNEJ Myśl Marksizm Nurt ekonomii Monetaryzm ekonomiczna Fizjokratyzm K. Marks dobrobytu M. Friedman Starożytności F. Quesnay 1818-1883 1912-2006 Arystoteles 1694-1774 384-322 Szkoła Rozkład Synteza Ekonomia neoklasyczna neoklasyczna klasyczna A. Marshall szkoły neoklasycznej J. Hicks A.Smith 1842-1924 1904-1989 Myśl Prekursorzy 1723-1790 ekonomiczna szkoły D. Ricardo Rozkład Szkoła Średniowiecza klasycznej 1772-1823 szkoły matematyczna św. Tomasz z W. Petty T. Malthus klasycznej A. Cournot Akwinu 1623-1687 1766-1834 1801-1877 1225-1274 J. Say 1767-1832 Szkoła Keynesizm J.S. Mill psychologiczna J. Keynes 1806-1873 C. Menger 1883-1946 Merkantylizm 1840-1921 T. Mun 1571-1641 Szkoła Instytucjonalizm historyczna Th. Veblen 1857-1929  POWIĄZANIA DZIAŁNOŚCI GOSPODARCZEJ Z WIEDZĄ I NAUKOWĄ MYŚLĄ EKONOMICZNĄ Naukowa myśl ekonomiczna Uogólnienie Sterowanie Obserwator Wiedza ekonomiczna Obserwacja Regulowanie Obiekt Działalność gospodarcza 16  FUNKCJE HISTORII MYŚLI EKONOMICZNEJ Poznawcze Kreatywne Aplikacyjne Formułowanie postulatów Gromadzenie Ocena materiału materiału Formułowanie wytycznych Selekcja Tworzenie materiału hipotez Wykorzystywanie nowych teorii 17  PRZESŁANKI STUDIOWANIA HISTORII MYŚLI EKONOMICZNEJ Według Josepha A. Schumpetera (1883–1950) istnieją trzy powody, dla których warto jest zajmować się historią myśli ekonomicznej: 1. Korzyści metodologiczne - można poznać dawne sposoby prognozowania, dowodzenia i wnioskowania oraz śledzić powstawanie, rozwój czy zanik określonej teorii. 2. Korzyści heurystyczne – można poszukiwać nowych rozwiązań istniejących obecnie problemów, unikając błędów popełnianych w przeszłości. 3. Korzyści poznawcze – można lepiej zrozumieć złożoności zjawisk gospodarczych i przyczyny zachodzących zmian. Nie są to jednak powody wystarczające do przekonującego uzasadnienia studiowania HME. Należy podkreślić, że wykłady z HME syntetyzują wiedzę z mikro- i makroekonomii, ugruntowują teoretyczne koncepcje oraz pozwalają na łatwiejsze ich zapamiętania poprzez nadanie im ram historycznych.