Economie I Past Paper (BESPO1173-BESPO1173A) PDF

Economie I (BESPO1173- BESPO1173A) Tom Truyts 11. Overheidsinterventie Overheidsinterventie Marktevenwicht (p*, q*) Evenwicht vaak door overheid bijgestuurd → hoofdstuk 10: vele mogelijke redenen: Prijs voor consument te hoog Prijs voor producent te laag...

Economie I (BESPO1173- BESPO1173A) Tom Truyts 11. Overheidsinterventie Overheidsinterventie Marktevenwicht (p*, q*) Evenwicht vaak door overheid bijgestuurd → hoofdstuk 10: vele mogelijke redenen: Prijs voor consument te hoog Prijs voor producent te laag Verbruik of productie aanmoedigen / afremmen Eerlijke inkomensverdeling Belastinginkomsten om publieke goederen te financieren Marktconform versus niet-marktconform Niet-marktconform: vrije prijsvorming geblokkeerd Prijsregulering (minimum- & maximumprijzen) Hoeveelheidsregulering (quota’s) Marktconform: vrije prijsvorming gehandhaafd Belastingen & subsidies 2 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Overheidsinterventie - Inhoudstafel 1. Niet-marktconforme overheidsinterventie: prijs- en hoeveelheidsregulering 1.Maximumprijs 2. Minimumprijs 3. Quota 2. Marktconforme overheidsinterventie 1. Accijnzen en BTW 2. Een accijnsbelasting op de producent 3. Drie inzichten: incidentie, distortie, equivalentie 3 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Maximumprijs Indien evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is Als bescherming van consument tegen te hoge prijs Slechts bindend indien lager dan evenwichtsprijs Tot 2004: broodprijs Elke dag FOD economie brandstofprijzen 4 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Officiële brandstofprijzen FOD economie Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 5 Ondertussen in 2022… De Tijd, 29 augustus 2022 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 6  Korte zijde =aanbod Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 7 Maximumprijs Vraag neemt toe Kopers die niet wilden verhuizen bij p* doen dat wel bij pmax Aanbod neemt af Eigenaars zoeken ander gebruik appartement of andere investeringen Probleem: vraagoverschot Wordt nu niet weggewerkt door prijsmechanisme Prijsmechanisme is uitgeschakeld (niet-marktconform) Wegwerken vraagoverschot kan door: Nieuwe (= zwarte) markt “Artificiële” vraagdaling, via rantsoenering (bonnetjes versus kans) first-come, first-served (wachtrijen & tijdskost) Discriminatie 8 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Minimumprijs Indien evenwichtsprijs sociaal niet verantwoord is Als bescherming van producent tegen te lage prijs Slechts bindend indien hoger dan evenwichtsprijs Voorbeeld: landbouwbeleid E.U. tot jaren ’90 Minimumloon 9 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  Korte zijde = V Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 10 Minimumprijs Probleem: aanbodoverschot wordt niet weggewerkt door prijsmechanisme is immers uitgeschakeld Wegwerken overschot door bvb.: Nieuwe (= zwarte) markt opkopen overschotten door overheid (EU boterberg) (slecht nieuws voor consumenten, belastingbetalers, en wereldmarkt door dumping) 11 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Overheidsinterventie - Inhoudstafel 1. Niet-marktconforme overheidsinterventie: prijs- en hoeveelheidsregulering 1.Maximumprijs 2. Minimumprijs 3. Quota 2. Marktconforme overheidsinterventie 1. Accijnzen en BTW 2. Een accijnsbelasting op de producent 3. Drie inzichten: incidentie, distortie, equivalentie 12 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Quota Restricties op verhandelde hoeveelheden maximale hoeveelheid Voorbeeld: visvangst, ivoorhandel Slechts bindend indien quota < evenwichtshoeveelheid Minimale hoeveelheid Voorbeeld: leerplicht Slecht bindend indien quota > evenwichtshoeveelheid 13 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  controlekost prikkel voor zwarte markt Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 14 Overheidsinterventie - Inhoudstafel 1. Niet-marktconforme overheidsinterventie: prijs- en hoeveelheidsregulering 1.Maximumprijs 2. Minimumprijs 3. Quota 2. Marktconforme overheidsinterventie 1. Accijnzen en BTW 2. Een accijnsbelasting op de producent 3. Drie inzichten: incidentie, distortie, equivalentie 15 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie BTW en accijnzen: de prijs van Diesel 16 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Belastingen en subsidies Belastingen in vele vormen → belangrijkste onderscheid: direct vs indirect Directe belastingen Bv. Personenbelasting, vennootschapsbelasting Elk jaar aangifte invullen Personaliseerbaar → bv. personenbelasting hangt af van gezinssituatie, hoogte inkomen, giften enz. Indirecte belastingen Bv. BTW, accijnzen, successierechten, registratierechten… Betaald bij transactie → vaak inbegrepen in prijs Niet personaliseerbaar (maar uitzonderingen…) Subsidie = negatieve belasting 17 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie BTW en accijnzen Accijnsbelasting of ‘eenheidsbelasting’ belasting per fysieke eenheid t = 0.7€ per liter benzine (belasting is t x q) Waardebelasting of ‘ad valorem belasting’ bv. BTW (belasting op toegevoegde waarde) belasting op de waarde → percentage van prijs τ = 0.21 (dus 21%) per euro (belasting is τ x pq) De belastingwig: indirecte belastingen drijven wig tussen prijs die kopers betalen → consumentenprijs: pV prijs die verkopers ontvangen → producentenprijs: pA marktprijs blijft genoteerd als p Merk op: zonder belastingen geldt p = pV = pA 18 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Accijnzen § Accijns op consumenten § Accijns op producenten § Ongeacht wie er belast wordt geldt dat § Subsidie is negatieve belasting, dus § pV > pA in geval van belasting (t > 0) § pV < pA in geval van subsidie (t < 0) 19 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Overheidsinterventie - Inhoudstafel 1. Niet-marktconforme overheidsinterventie: prijs- en hoeveelheidsregulering 1.Maximumprijs 2. Minimumprijs 3. Quota 2. Marktconforme overheidsinterventie 1. Accijnzen en BTW 2. Een accijnsbelasting op de producent 3. Drie inzichten: incidentie, distortie, equivalentie 20 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Verandering in het marktevenwicht tgv. de belasting We hernemen marktevenwicht op broodjesmarkt uit hoofdstuk 3 → evenwichtsprijs was p* = 3 Belasting van €1 per verkocht broodje → p* = 4 ? Marktevenwicht Kopers stemmen hun gedrag af op consumentenprijs Verkopers stemmen hun gedrag af op producentenprijs Evenwicht waar qV = qA 21 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Verandering in het marktevenwicht tgv. de belasting 8 mogelijkheden: Consument Producent type subsidie belasting subsidie belasting Eenheid X Waarde Wij kijken hierna enkel naar X = producentenaccijns Andere gevallen = oefening! 22 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting Producentenaccijns = 1 euro; 5 vergelijkingen & 5 onbekenden: wijziging intercept! p* = 3.6 23 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Verandering in het marktevenwicht als gevolg van de belasting Producentenaccijns = 1€ Verschuiving aanbodcurve naar links: daling aanbod (gegeven prijs) naar boven: stijging (marginale) kost (gegeven #) 24 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  ( p 0 , q 0 ) = (3,300) ® ( p1 , q1 ) = (3.6,240) (pV,pA) > (3,2): afwenteling belastingsontvangsten < 1*300 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 25 Oefening: consumentenaccijns versus producentenaccijns Consumentenaccijns = 1 euro, gegeven p*,q*,pV,pA ? 26 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie Marktevenwicht met accijns Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 27 Overheidsinterventie - Inhoudstafel 1. Niet-marktconforme overheidsinterventie: prijs- en hoeveelheidsregulering 1.Maximumprijs 2. Minimumprijs 3. Quota 2. Marktconforme overheidsinterventie 1. Accijnzen en BTW 2. Een accijnsbelasting op de producent 3. Drie inzichten: incidentie, distortie, equivalentie 28 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  mineerd door de vraag wie er uiteindelijk voor de belasting opdraait. Economen Incidentie: spreken hier verdeling van de belasting over de ‘incidentie’ over consument van een belasting en producent. Met bovenstaand analyseschema kunnen we een eerste inzicht verkrijgen in de belastingincidentie van de belasting op broodjes. IncidentieHet van staat de samengevat belasting:in tabel 5.2, die de resultaten uit figuur 5.4 her- neemt. wie draait uiteindelijk op voor de belasting? (≠ wie draagt belasting over aan overheid) Tabel 5.2: aandeel van consument en producent in de belasting van €1 per broodje zonder belasting met belasting verlies aandeel in de belasting consument ( pV ) €3 €3,60 €0,60 60% producent ( pA ) €3 €2,60 €0,40 40% Per eenheid wordt op Belasting de producent belasting als →volgt maarverdeeld. consument Zonderbetaaltde60% belasting betaalde de belasting consument €3, in de situatie Economische metlos incidentie belasting betaalt incidentie van juridische hij €3,6. De consumentenprijs Maar: stijgt dus met wat €0,6. Van de bepaalt danbelasting wel economischevan €1 komt incidentie? 60% neer op de schouders van de consument. De producent ontving voorheen €3 per belegd broodje, nu houdt 29 hij slechts €2,6 over. Van Tomde Truytseuro wordt - Economie dus €0,4 of 40% gedragen door de I - H11 Overheidsinterventie  ( p 0 , q 0 ) = (3,300) ® ( p1 , q1 ) = (3.6,240) (pV,pA) > (3,2): afwenteling belastingsontvangsten < 1*300 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 30  prijs van p0. Noteer dat de aanwezigheid van een voedseltekort dus niet Subsidies bij hongersnood… betekent dat er geen evenwichtsprijs tot stand komt. Alleen komen er bij die prijs mensen om van de honger! Figuur: een hongersnood wordt niet verzacht door voedselsubsidies graanprijs V1 A V0 subsidie van 50% E1 p1 = p1A E0 p0 = p0A= pV0 = pV1 0 G hoeveelheid graan AnderKunnen voorbeeld: subsidie bij voedselsubsidies dathongersnood verhelpen? Het antwoord is neen. Stel dat Aanbod perfect de overheid inelastisch de voedselprijs, die→ op subsidie gaat tot de vrije markt integraal naar wenst stand komt, verkopers voedsel te halveren en daarom beslist een Tom subsidie Truyts toe te kennen - Economie van I - H11 50%. We Overheidsinterventie 31 krijgen dan de volgende relatie tussen consumenten- en producentenprijs: Figuur 5.5: verdeling van een belasting op de producent bij perfect inelastische en perfect Elasticiteit elastische vraagvan vraag en aanbod bepaalt incidentie p p V A1 A1 t=1 t=1 A0 A0 pV1 = 4 E1 p0 = p1A = 3 p0 = pV1 = 3 V E0 E1 E0 2 p1A = 2 N 1 1 0 q0 = q1 = 300 q 0 q1 = 150 q0 = 300 q “De vervuiler betaalt” principe Het→andere uiterste wie milieuheffing: is een perfectenelastische betaalt? vraagcurve. ‘werkt’ belasting? → Dathangtbetekent af dat de con- sumentenprijs gelijk van elasticiteit blijft vraag en aan €3. De verkopers betalen de belasting volledig en de aanbod producentenprijs daalt tot €2. Het effect op het aantal verhandelde broodjes is nu zeer groot; deze daalt van 300 stuks naar 150 stuks. De belastingontvangsten zijn dan Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie 32  Distortie: de kost van belastingen Kostprijs van belasting Overdracht koopkracht van gezinnen/bedrijven naar overheid = betaalde belasting Maatschappelijke kost – betaalde belasting = distortie of inefficiëntie van belasting Voor belasting: maatschappelijk surplus: volledige driehoek RVE0 Consumentensurplus: RTE0 Producentensurplus: TVE0 Na belasting Consumentensurplus: RSE1 Producentensurplus: UVK Betaalde belasting: SUKE1 Distortie = verlies aan maatschappelijk surplus: driehoek KE1E1 “Deadweight loss” or “Excess burden” Grootte afhankelijk van elasticiteit vraag en aanbod en hoogte belasting 33 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  Distortie: de kost van belastingen 34 Tom Truyts - Economie I - H11 Overheidsinterventie  dan wel op de consument. We tonen dit grafisch aan in figuur 5.6. Belastingsequivalentie: maakt het uit wie we belasten (of subsidiëren)? Figuur 5.6: de equivalentie tussen een belasting op consument en producent p p belasting op producent A1 belasting op consument A0 A0 E1 p1 = pV1 pV1 E0 E0 V A A p0 = p0 = p0 p1A p1 = p1 E1 V0 V0 V1 0 q1 q0 q 0 q1 q0 q We hebben in figuur 5.6 de Tom twee mogelijkheden Truyts naast elkaar geplaatst. Op het eerste - Economie I - H11 Overheidsinterventie 35