Histologija - skripta za odgovaranje PDF

Histologija -- skripta za odgovaranje Osnovna tkiva u tijelu čovjeka: 1. mišićno 2. epitelno 3. vezivno 4. živčano Općenite karakteristike svih tkiva: - sva tkiva se sastoje od međustanične tvari i stanica - međustanična tvar sastoji se od vlakana (kolagen, elastin, retikulin) i...

Histologija -- skripta za odgovaranje Osnovna tkiva u tijelu čovjeka: 1. mišićno 2. epitelno 3. vezivno 4. živčano Općenite karakteristike svih tkiva: - sva tkiva se sastoje od međustanične tvari i stanica - međustanična tvar sastoji se od vlakana (kolagen, elastin, retikulin) i osnovne tvari (tekuća, gelasta ili kruta) - međustanična tvar dijeli se na: a. parenhim -- skup stanica koje obavljaju određenu funkciju b. stromu -- sadrži potporne stanice - sve vrste tkiva potječu iz jednog od tri zametna sloja (listića) tijekom embrionalnog razvoja: a. ektoderm: epitel kože, živčano tkivo b. mezoderm: vezivno i mišićno tkivo, epitel krvnih žila c. endoderm: epitel probavnog i dišnog sustava Epitelno tkivo Funkcije: - zaštita: epitel pokriva vanjsku površinu tijela i oblaže unutarnje površine šupljina i kanala, štiteći tijelo od mehaničkih ozljeda, mikroorganizama i dehidracije - apsorpcija: stanice epitela mogu apsorbirati tvari, kao što su hranjive tvari iz crijeva - sekrecija: mnoge žlijezde su građene od epitelnog tkiva i sudjeluju u stvaranju i izlučivanju sekreta - ekskrecija: epitelne stanice sudjeluju u izlučivanju otpadnih tvari iz tijela - reakcija na podražaje: neki epitelni sustavi (npr. osjetni epitel u nosu) specijalizirani su za percepciju podražaja - kontrakcija: specijalizirane epitelne stanice, kao što su mioepitelne stanice, sudjeluju u kontrakciji Opća svojstva: - polarnost stanica: stanice epitela imaju apikalnu, lateralnu i bazalnu površinu, pri čemu su organele i proteini neravnomjerno raspoređeni a. apikalna površina: - okrenuta prema slobodnoj površini (lumen, vanjska površina tijela) - specijalizacije: - mikrovili: povećavaju površinu za apsorpciju i omogućavaju bolju apsorpciju (npr. crijevni epitel), sadrže aktinske filamente povezane sa spektrinom - trepetljike (cilije): omogućuju kretanje čestica ili sluzi (npr. dišni sustav), izdanci građeni od mikrotubula u sklopu 9+2 koji se kreću klizanjem mikrotubula pomoću dienina - stereocilije: produženi mikrovili za apsorpciju (npr. u tkivu muškog spolnog sustava) - keratinizacija: specijalizacija epitela za zaštitu od mehaničkih i kemijskih oštećenja (npr. oroženi sloj na koži) - sluz: mukozne stanice izlučuju sluz koja štiti epitel od isušivanja i infekcija - funkcije: apsorpcija, sekrecija, zaštita, transport b. lateralna površina: - okrenuta prema susjednim stanicama epitela - specijalizacije: - međustanični spojevi: - čvrsti spojevi (tight junctions, lat. zonula occludens) -- sprječavaju prolazak tvari između stanica pomoću proteina okludena i klaudina - dezmosomi -- pružaju mehaničku čvrstoću povezujući intermedijarne filamente pomoću keratina - komunikacijski spojevi (gap junctions) -- omogućuju izravan prijenos tvari i iona kroz stanice pomoću proteina koneksona i koneksina - pričvrsni spojevi (zonula adherens) -- povezuje citoskelet stanica pomoću kadherina, formira kontinuirani prsten oko stanice - funkcije: povezivanje stanica, prijenos signala, koordinacija aktivnosti c. bazalna površina: - u kontaktu s bazalnom laminom (dio bazalne membrane) - specijalizacije: - hemidezmosomi: spajaju citoskelet za bazalnu laminu pomoću integrina - integrini: omogućuju interakciju s međustaničnom tvari vezivnog tkiva - bazalna membrana: tanki sloj međustanične tvari koji odvaja epitelno tkivo od dubljeg vezivnog tkiva, služi kao polupropusni filter, pruža strukturnu potporu i učvršćuje epitel - bazalna lamina: tanka slojevita struktura, sastavljena od kolagena tipa IV, laminina, nidogena i proteoglikana; osigurava podršku epitelnim stanicama, odvaja epitel od vezivnog tkiva, služi kao filtracijska barijera i osnova za regeneraciju - retikularna lamina: povezuje bazalnu membranu s okolnim vezivnim tkivom i pruža mehaničku potporu, sastoji se uglavnom od kolagena tipa III (retikularna vlakna) - funkcije: sidrenje stanica (vezivanje stanica za bazalnu laminu pomoću specifičnih struktura i molekula), selektivna filtracija tvari, prijenos signala iz bazalne lamine - međustanični spojevi: osiguravaju mehaničku čvrstoću i integritet epitela te omogućuju komunikaciju među stanicama - gusto pakirane stanice: stanice epitela su čvrsto zbijene s vrlo malo međustanične tvari - avaskularnost: epitelna tkiva nemaju krvne žile, a hranu dobivaju difuzijom iz susjednog vezivnog tkiva koje je vaskularno - obnavljanje stanica: epitel ima visok kapacitet regeneracije zahvaljujući matičnim stanicama smještenim u bazalnom sloju epitela, osobito u tkivima izloženim abraziji - pokrovni epitel kože: matične stanice u stratum basale osiguravaju kontinuiranu obnovu rožnatog sloja - crijevni epitel: kripte crijeva sadrže matične stanice koje diferenciraju u apsorpcijske, vrčaste i endokrine stanice Podjela epitelnog tkiva: 1. - pločasti (squamous) - stanice su spljoštene, širina je veća od visine (npr. endotel, mezotel) - kubični (cuboidal) - stanice su kvadratnog oblika, visina je jednaka širini (npr. kanalići bubrega) - cilindrični (columnar) - stanice su izdužene, visina je veća od širine (npr. epitel crijeva) - prijelazni (transitional) - oblik stanica mijenja se ovisno o istezanju epitela (npr. mokraćni mjehur) - u opuštenom stanju: površinske stanice su kubične ili kupolaste (\"kišobranske stanice\"), epitel izgleda deblje i ima više slojeva - pri istezanju: površinske stanice postaju spljoštene, epitel se stanjuje i ima manje slojeva kako bi se prilagodio povećanom volumenu (npr. puni mokraćni mjehur) 2. - jednoslojni (simple) - sastoji se od jednog sloja stanica, sve dodiruju bazalnu laminu - mnogoslojni (stratified) - više slojeva stanica, samo bazalne stanice dodiruju bazalnu laminu - višeredni (pseudostratified) -- sve stanice dodiruju bazalnu membranu, ali jezgre su na različitim visinama 3. - pokrovni epitel - prekriva površine tijela i organa te pruža zaštitu i barijeru (npr. koža, sluznice) - žljezdani epitel - proizvodi i luči sekret (npr. egzokrine i endokrine žlijezde) - osjetni epitel - specijaliziran za primanje osjetilnih podražaja (npr. osjetni epitel oka i uha) Vrste epitelnog tkiva prema strukturi i funkciji: Jednoslojni epitel: 1. - endotel (krvne i limfne žile) - mezotel (serozne membrane) - opis: - spljoštene stanice s tankim jezgrama - jezgre ponekad izbočuju citoplazmu 2. - kanalići bubrega - odvodni kanali egzokrinih žljezda - opis: stanice su kvadratnog oblika s okruglim jezgrama 3. - apsorpcijski epitel crijeva - epitel jajovoda - opis: - stanice su visoke i uske s izduženim jezgrama smještenima blizu baze 4. - dišni epitel (s trepetljikama) - opis: - stanice su različite visine, jezgre na različitim razinama - sadrži trepetljike i vrčaste stanice koje luče sluz Mnogoslojni epitel: 1. - koža (orožni) - sluznica usne šupljine (neorožni) - opis: površinske stanice su spljoštene, bazalne stanice cilindrične ili kubične - oroženi epitel sadrži keratin i sprječava dehidraciju kože (suho), dok neoroženi epitel nema keratina i sprječava dehidraciju šupljina (vlažno) 2. - mokračni mjehur - opis: površinske stanice (kišobran stanice) mijenjaju oblik ovisno o stanju epitela 3. višeslojni cilindrični epitel: - muška mokraćna cijev (urethra masculina) - spojevi većih odvodnih kanala egzokrinih žlijezda - konjunktiva oka - površinske stanice su cilindrične, s izduženim jezgrama smještenim bliže bazi stanice - bazalne stanice su manje i kubičnog oblika - jasno se razlikuju slojevi stanica, uz vidljivu bazalnu membranu Žljezdani epitel: - specijaliziran za lučenje sekreta te se prema tome dijeli na egzokrine i endokrine žlijezde - stanice žljezdanog epitela tvore nakupine ili cjevčice koje su funkcionalne jedinice žlijezda - lamina propria: tanki sloj vezivnog tkiva, dio je sluznice (npr. sluznice usta), nalazi se u podlozi epitela mokraćnog, dišnog i probavnog sustava te zajedno s epitelom i bazalnom membranom čini sluznicu - mioepitelne stanice vezane su za bazalnu laminu hemidezmosoma i služe za pomicanje produkata sekrecije kontrakcijom Podjela prema tipu lučenja: 1. - povezane s epitelom i izlučuju tvari na površinu tijela pomoću odvodnih kanala - znojnice, lojne žlijezde, probavne žlijezde - podjela prema produktima koje izlučuju: a. mukozne žlijezde: proizvode viskoznu sluz bogatu glikoproteinima b. serozne žlijezde: proizvode vodenu, bistru tekućinu bogatu enzimima 2. - izlučuju hormone direktno u krv ili limfu, nisu povezane s epitelom pa nemaju ni odvodne kanale - štitnjača, nadbubrežna žlijezda 3. - imaju i egzokrine i endokrine funkcije - gušterača (pankreas), spolne žlijezde Podjela prema načinu lučenja: - merokrino lučenje: sekret se izlučuje egzocitozom bez gubitka citoplazme (npr. gušterača) - apokrino lučenje: gubitak dijela apikalne citoplazme sa sekretom (npr. mliječne žlijezde) - holokrino lučenje: stanica propada i cijela postaje dio sekreta (npr. lojne žlijezde) Histološka struktura žljezdanog epitela: - stanice su polarizirane, s bazalno smještenim jezgrama - apikalna površina usmjerena prema lumenu sadrži sekretorne granule - ovisno o funkciji, mogu se nalaziti specijalizacije poput mikrovila ili trepetljika Mehanizmi prijenosa tvari unutar epitelnih stanica: - transcelularni transport je prijenos vode i iona kroz epitel u bilo kojem smjeru - uključuje: - endocitozu i egzocitozu za unos i izbacivanje molekula - aktivni transport tvari putem specifičnih transportnih proteina - difuziju kroz citoplazmu stanica Vezivno tkivo ### Zajednička obilježja vezivnih tkiva: - ### međustanična tvar: glavni nositelj morfoloških i funkcionalnih obilježja vezivnog tkiva, a sastoji se od: - ### vlakana (kolagenska, elastična, retikulinska) - ### osnovne tvari (glikozaminoglikani, proteoglikani, glikoproteini) - ### tkivne tekućine (intersticijska tekućina, krvna plazma) - ### stanice: raspršene su u međustaničnoj tvari - ### fibrociti i fibroblasti (fibrociti su \"mirni\", fibroblasti su aktivni i sintetiziraju međustaničnu tvar) - ### adipociti (masne stanice) - mastociti (izlučuju medijatore upale, npr. histamin) - makrofagi (nastaju iz monocita, uklanjaju strane tvari) - plazma stanice (proizvode protutijela) - eozinofili, limfociti, neutrofili (uloga u imunološkim i upalnim odgovorima) - glavna funkcija vezivnog tkiva: pruža potporu, povezuje druga tkiva i stanice te oblikuje organe - porijeklo vezivnog tkiva: - vezivno tkivo nastaje iz mezenhima, embrionalnog vezivnog tkiva - mezenhim se razvija iz mezoderma, jednog od tri zametna sloja tijekom embrionalnog razvoja - mezenhimske stanice su multipotentne i diferenciraju se u različite tipove vezivnog tkiva: - rahlo i gusto vezivno tkivo - hrskavično tkivo - koštano tkivo - krv i krvotvorna tkiva ### Podjela vezivnih tkiva: 1. prema organizaciji međustanične tvari: - neformirano vezivno tkivo: - rahlo vezivno tkivo: stanice su raspršene u neuređenoj međustaničnoj tvari; sadrži sve 3 vrste vlakana, dobro prokrvljeno i nježno, omogućuje difuziju tvari, pruža slabu potporu; okružuje male krvne žile i podupire epitel - papilarni sloj dermisa, lamina propria probavnog sustava - gusto vezivno tkivo: dominiraju kolagena vlakna raspoređena u nepravilne snopove, stanice su rijetke; pruža otpornost na mehaničke sile iz svih smjerova i donosi elastičnost - retikularni sloj dermisa - formirano vezivno tkivo: - gusto formirano vezivno tkivo: u kojem se vlakna raspoređuju u pravilnim smjerovima, npr. u tetivama i ligamentima, pružajući otpornost na sile u jednom smjeru, osigurava čvrstoću u mišićno-koštanom sustavu 2. prema funkciji: - vezivna tkiva u užem smislu: uglavnom se koriste za potporu i povezivanje drugih tkiva - posebna vezivna tkiva: imunološke funkcije, poput krvnih stanica - potporna vezivna tkiva: kosti i hrskavice koje čine strukturalnu potporu tijelu ### Stanice vezivnog tkiva: 1. fibrociti i fibroblasti: - fibroblasti: aktivni oblici stanica koje sintetiziraju kolagen, elastin i proteoglikane, odnosno sintetiziraju i izlučuju komponente međustanične tvari - fibrociti: \"mirni\" oblici stanica koje održavaju strukturu međustanične tvari 2. adipociti** **(masne stanice): - specijalizirani za skladištenje triglicerida, prevladavaju u masnom tkivu - nastaju iz mezenhima, a pohranjuju lipide iz 3 izvora: prehrambene masti (hilomikroni), trigliceridi iz jetre (VLDL) te masne kiseline sintetizirane u masnom tkivu - bijelo (unilokularno) masno tkivo: sadrži jednu veliku kapljicu masti, jezgra stisnuta uz staničnu membranu - smeđe (multilokularno) masno tkivo: sadrži mnoge male kapljice masti, jezgra je u sredini stanice 3. mastociti: - izlučuju medijatore upale poput histamina, heparina i citokina, važni su za imunitet i alergijske reakcije - nastaju iz hematopoetskih matičnih stanica u koštanoj srži 4. makrofagi: - nastaju iz monocita i igraju ključnu ulogu u uklanjanju patogena i detritusa - sudjeluju u izmjeni tvari, fagocitozi i predočavanju antigena limfocitima 5. plazma stanice: - proizvode antitijela koja specifično prepoznaju i uništavaju antigene, ključne za adaptivni imunološki odgovor (posebno u stvaranju humoralne imunosti), nastaju diferencijacijom iz B-limfocita 6. leukociti (eozinofili, limfociti, neutrofili): - osiguravaju nadzor nad prodorom bakterija u vezivnom tkivu - eozinofili: uključe se u alergijske reakcije i infekcije, karakteristični po velikim eozinofilnim (crvene) granulama u citoplazmi - limfociti: glavna uloga u stečenoj imunosti, dijele se na T-limfocite (prepoznaju i uništavaju zaražene stanice) i B-limfocite - neutrofili: aktivni u akutnim upalama i reakcijama na infekcije, prepoznatljivi po segmentiranoj jezgri i malim, svjetlim granulama u citoplazmi ### Vlakna vezivnog tkiva: 1. kolagena vlakna: - sastavljena od kolagena tipa I, pružaju čvrstoću i otpornost na napetost - proces nastanka: hidroksilacijom prolina i lizina nastaje trostruka uzvojnica prokolagena, zatim se uklanjaju nerazvijeni krajevi i tvore se trostruke uzvojnice kolagena koja se udružuju u kolagena vlakanca 2. elastična vlakna: - sastavljena od elastina i fibrilina, omogućuju tkivima da se rastežu i vrate u prvobitni oblik 3. retikulinska vlakna: - sastavljena od kolagena tipa III, čine mrežu u organskim strukturama poput limfnih čvorova i koštane srži ### Vezivna tkiva s posebnim svojstvima: 1. masno tkivo: - bijelo masno tkivo: skladišti energiju, izolira tijelo - nalazi se u mnogim organima cijelog tijela - adipociti bijelog masnog tkiva su vrlo velike stanice koje sadrže jednu veliku kapljicu masti (unilokularne stanice), a jezgra i citoplazma su potisnute uz staničnu membranu - kada su potrebne hranjive tvari iz bijelog masnog tkiva, masne kiseline se oslobađaju iz bijelih adipocita djelovanjem lipaze i prenose kroz tijelo putem plazmatskih proteina kao što je albumin - leptin je polipeptidni hormon koji djeluje na stanice u hipotalamusu, oslobađa se iz bijelih adipocita i pomaže u regulaciji prehrambenog ponašanja - smeđe masno tkivo: uključeno u termogenezu, ima više kapljica masti - adipociti smeđeg masnog tkiva su manji od onih u bijelom masnom tkivu, sadrže mnogo malih kapljica masti (multilokularne stanice), mnogo mitohondrija, a jezgra je smještena u sredini stanice - funkcija smeđeg masnog tkiva je termogeneza; masne kiseline koje se oslobađaju u adipocitima smeđeg masnog tkiva metaboliziraju se u mitohondrijima zahvaljujući proteinu razdvajanja (UCP1), pri čemu se generira toplina, a ne ATP - iskorištavanje masti započinje aktivnošću lipaze osjetljive na hormone, taj enzim aktiviraju noradrenalin iz nadbubrežne žlijezde te različiti peptidni hormoni - masno tkivo sadrži mnogo retikularnih vlakana i pregrada vezivnog tkiva koje dijele tkivo na režnjeve različitih veličina 2. elastično vezivno tkivo: - sadrži elastinska vlakna, važna za tkiva koja trebaju veliku elastičnost (velike arterije, neki ligamenti) 3. retikularno vezivno tkivo: - čini mrežu koja podržava stanice hematopoetskih i limfnih organa (limfni čvorovi, koštana srž), odnosno formira mjesta vezanja za limfocite i stanice imunološkog sustava 4. sluzavo tkivo: - sadrži mnogo hijaluronske kiseline, pruža potporu i fleksibilnost (pupkovni tračak (Whartonova sluz), zubna pulpa) 5. mezenhim: - embrionalno vezivno tkivo, iz kojeg nastaju sva ostala vezivna tkiva - sadrži retikulinska vlakna i obiluje osnovnom tvari 6. krv: - smatra se vezivnim tkivom zbog prisutnosti stanica u plazmi (međustaničnoj tvari) - sadrži krvne stanice (eritrocite, leukocite, trombocite) i krvnu plazmu Neformirano vezivno tkivo A close-up of a pink circle AI-generated content may be incorrect. - razlika između epitelnog i vezivnog tkiva: - epitelno tkivo: stanice su gusto povezane u slojevima, pokrivaju površine tijela i šupljine, pružaju zaštitu, sekreciju i apsorpciju, prisutna mala količina međustanične tvari - vezivno tkivo: stanice su razmaknute i smještene u bogatu međustaničnu tvar (vlakna, osnovna tvar i tkivna tekućina), pruža potporu, povezuje organe, omogućuje transport i skladištenje - razlike između gustog neformiranog** **i** **rahlog neformiranog vezivnog tkiva: - gusto neformirano vezivno tkivo: sadrži više vlakana (kolagenih i elastinskih) nego rahlo tkivo, što mu daje veću gustoću i čvrstoću, vlakna su raspoređena u manje organizirane skupiname - rahlo neformirano vezivno tkivo: sadrži manje vlakana i više osnovne (međustanične) tvari, što mu daje mekšu, fleksibilniju strukturu, često prisutno u regijama koje omogućavaju regeneraciju i povezivanje drugih tkiva - fibrociti: - stanice koje se nalaze u vezivnom tkivu, a odgovorne su za proizvodnju i održavanje kolagenih vlakana, elastinskih vlakana** **i** **osnovne tvari - u gustom neformiranom vezivnom tkivu njihova uloga u stvaranju vlakana je izraženija, dok u rahlom, gdje ima manje vlakana, mogu biti prisutni, ali njihov broj i aktivnost nisu toliko izraženi - jezgra fibrocita je obično duguljasta i smještena bliže staničnoj membrani, a u stanju mirovanja može biti manja, dok je u aktivnom stanju (prilikom stvaranja vlakana) veća i istaknutija; u gustom neformiranom tkivu jezgre fibrocita su veće i mogu biti raspoređene u guste skupine - adipociti (masne stanice): - pohranjuju masti (lipide) u obliku velikih kapljica unutar citoplazme - prisutni u većim količinama u rahlom neformiranom vezivnom tkivu, gdje imaju važnu funkciju u skladištenju energije, zaštiti organa i termičkoj izolaciji - jezgra adipocita je pomaknuta prema perifernim dijelovima stanice zbog velike količine lipida u citoplazmi te je obično manja - makrofagi: - makrofagi su prisutni u svim vrstama neformiranog vezivnog tkiva jer imaju ključnu ulogu u imunološkim reakcijama i uklanjanju otpada te mikroorganizama - u rahlom neformiranom vezivnom tkivu, makrofagi mogu biti brojniji jer tkivo često sadrži veći broj stanica za obavljanje imunoloških funkcija - mastociti: - mastociti su prisutni u neformiranom vezivnom tkivu, osobito u područjima koja su izložena alergijskim reakcijama i upalama - u rahlom neformiranom vezivnom tkivu, mastociti su prisutni u većem broju jer ovo tkivo često ima ulogu u upalama** **i obrambenim reakcijama Koža:  A close-up of a screen AI-generated content may be incorrect. A microscope view of a pink and white cell AI-generated content may be incorrect. - slojevi kože: 1. višeslojni pločasti oroženi epitel (epidermis) 2. deblji sloj vezivnog tkiva (dermis - korijum) 3. potkožno tkivo (hipodermis) koje sadrži adipocite (masne stanice) i služi kao energetsko skladište, zaštita od hladnoće i amortizacija - epidermis: izgrađen od keratinocita koji prolaze proces keratinizacije, stvarajući različite slojeve epidermisa: - temeljni sloj (stratum basale): sadrži temeljne, bazofilne cilindrične ili kubične stanice povezane hemidezmosomima s bazalnom membranom, omogućujući mitotsku aktivnost - nazubljeni sloj (stratum spinosum): najdeblji sloj epidermisa, građen od kubičnih ili blago spljoštenih stanica povezanih dezmosomima, koje sadrže keratinske snopove (tonofibrile) i mnoštvo trnastih izdanaka na površini - temeljni i nazubljeni sloj zajedno čine Malpighijev sloj (zametni sloj, stratum germinativum) - zrnati sloj (stratum granulosum): sadrži 3-5 slojeva višekutnih stanica u kojima se vide spljošteni keratinociti ispunjeni keratohijalinskim zrncima (bazofilna) koja povezuju tonofibrile - svijetli sloj (stratum lucidum): jedan sloj spljoštenih eozinofilnih stanica bez jezgre i organela (debela koža dlanova i tabana) - rožnati sloj: štiti od gubitka vode, trenja i mikroorganizama, sastoji se od završno diferenciranih stanica (bez jezgre i organela) koje se ljušte i kojima je citoplazma ispunjena keratinom i lipidima (korneociti) - dermoepidermalna granica: - tanki homogeni eozinofilni sloj (bazalna membrana) između epidermisa i dermisa - čine je bazalna lamina i retikularna lamina - nepravilna oblika zbog interdigitacije vezivnih (dermalnih) papila i epidermalnih grebena - dodirna površina epidermisa i dermisa: povećava se interdigitacijama (oblik povezivanja između dva tkiva ili struktura putem njihovih međusobno isprepletenih izbočenja) epidermalnih grebena i vezivnih papila - stanice epidermisa: - melanociti: sintetiziraju melanin koji štiti DNA keratinocita od UV zračenja. - Langerhansove stanice: hvataju i obrađuju mikroorganizme te ih prenose u limfne čvorove kao dio imunološkog sustava - Merkelove stanice: djeluju kao mehanoreceptori osjetljivi na dodir, smještene u stratum basale, najgušće u područjima s visokom osjetljivošću poput vrhova prstiju i usana - dermis se dijeli na: - papilarni sloj: površinski sloj od rahlog vezivnog tkiva u području vezivnih papila - retikularni sloj: duboki sloj od gustog vezivnog tkiva s isprepletenim snopovima kolagenih vlakana i mrežom elastičnih vlakana - osjetni receptori u koži: - epidermis: slobodni živčani završetci (bol, temperatura) i Merkelove stanice (lagani dodir) - dermis: Meissnerova tjelešca (lagani dodir) i Pacinijeva tjelešca (pritisak i grublji dodir) - derivati epidermisa: - dlake: nastaju iz folikula dlake, gdje keratinociti prolaze keratinizaciju i tvore srž, koru i kutikulu - stabljika: strši iznad kože, sastoji se od srži, kore i kutikule - korijen: smješten u koži, izrasta iz matice pri dnu folikula - folikul:** **uvrnuće epidermisa u dermis/hipodermis, građen od unutarnje i vanjske ovojnice, staklaste membrane i vezivne ovojnice - bulbus: proširenje na dnu folikula gdje se folikul spaja s korijenom dlake - papila: rahlo vezivo u bulbusu (vezivna papila kože) - nokti: diferencijacijom keratinocita matice korijena nokta nastaje tvrdi keratin koji tvori ploču nokta - ploča nokta: orožene epitelne stanice iz matice nokta - korijen: proksimalni dio skriven u žlijebu nokta - matica: dio korijena koji stvara epitel nokta - ležište: zametni sloj epidermisa ispod ploče nokta - subkutis -- rahlo vezivno tkivo s režnjićima masnog tkiva, krvnim žilama i živcima - lojne žlijezde: - alveolarne žlijezde od svijetlih stanica s jezgrom u sredini i tamnijih, nediferenciranih stanica uz bazalnu membranu - proizvode sebum (masna, voštana tvar) holokrinim izlučivanjem u folikul dlake, podmazujući dlaku i kožu - smještene uz kut koji čine folikul dlake i mišić m. arrector pili; kontrakcijom mišića podiže se dlaka i istiskuje loj - znojne žlijezde: - jednostavne zavijene tubulusne žlijezde koje izlučuju vodenasti sekret merokrinom sekrecijom - sekrecijski dio u dermisu, građen od svijetlih i tamnih stanica, okružen mioepitelnim stanicama - odvodni kanal (ductus sudorifer) od dvoslojnog kubičnog epitela otvara se na površinu epidermisa (porus sudorifer). - ekrine: luče znoj (uglavnom vodu) na površinu kože za termoregulaciju - apokrine: luče znoj bogat proteinima na površinu dlaka; aktiviraju se u pubertetu, smještene u aksilama i perineumu Tetiva: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect.  - tetiva je građena od gustog pravilnog (formiranog) vezivnog tkiva (kolagena vlakna su usmjereno paralelno i gusto poredana, čime tkivo pruža veliku čvrstoću u smjeru vlakana) - tetiva djeluje kao prijenosnik sile: prenosi kontrakcije mišića na kosti i omogućuje pokretanje zglobova - vaskularizacija tetiva je slaba pa je oporavak nakon ozljeda spor - struktura tetive: - tetivni snopovi: - osnovne jedinice tetive koje se sastoje od organiziranih snopova kolagenih vlakana - vlakna su gusto raspoređena i paralelna, što omogućuje tetivi da prenosi sile u smjeru vlakana - kolagena vlakna: - osnovna strukturalna komponenta tetive, najčešće je kolagen tipa I (čvrsta i izdržljiva vlakna) - paralelna organizacija vlakana omogućuje tetivama da podnose veliku napetost duž njihovih osi - u nekim područjima tetive, vlakna su umjereno uvijena kako bi se omogućila određena elastičnost - fibrociti: - stanice koje čine većinu tetive, smještene unutar snopova kolagenih vlakana - fibrociti proizvode kolagena vlakana, elastinska vlakana** **i** **osnovnu tvar - u tetivama, fibrociti su često prisutni kao spljoštene stanice smještene između kolagenih vlakana - fibroblasti, koji su prekursori fibrocita, mogu migrirati u odgovoru na traumu ili stres, obnavljajući tetivu - sloj vezivnog tkiva oko tetive: - peritendineum internum: - sloj rahlog neformiranog vezivnog tkiva koji okružuje svaki tetivni snop - sadrži krvne žile, limfne žile i živce potrebne za prehranu i inervaciju - omogućuje tetivama da budu fleksibilne i smanjuje trenje između tetivnih snopova - peritendineum externum: - vanjski sloj koji okružuje cijelu tetivu - sastoji se od gustog neformiranog vezivnog tkiva koje pruža tetivi dodatnu potporu i zaštitu (služi kao barijera prema okolnim strukturama) - sadrži glavne krvne žile koje prehranjuju tetivu i živce koji ulaze u tetivu kroz peritendineum internum - kolagena vlakna su nepravilno raspoređena, što omogućuje otpornost na pritisak iz različitih smjerova - poprečni i uzdužni presjek tetive: - poprečni presjek: - prikazuje snopove kolagenih vlakana raspoređenih u paralelnim smjerovima - između snopova mogu se vidjeti fibrociti smješteni u prostore unutar snopova - uzdužni presjek: - prikazuje duguljaste fibrocit**e** smještene paralelno s vlaknima - kolagena vlakna su raspoređena u pravcu tetive i omogućuju snopovima da podnose napetost duž svoje dužine Hrskavično tkivo #### Opća svojstva: - hrskavica je čvrsta i mehanički otporna vrsta vezivnog tkiva koja pruža strukturnu potporu mekim tkivima i ublažava pritisak te smanjuje trenje u zglobovima - tri glavne vrste hrskavice: hijalina, elastična (slična hijalinoj, ali s dodatnom mrežom elastičnih vlakana) i vezivna hrskavica - #### međustanična tvar: - sastoji se od kolagena i obilja proteoglikana (posebice agrekana koji veže veliku količinu vode) - #### tvrda, otporna na pritisak (zbog kiselih proteoglikana koji vežu vodu) - #### bazofilna (prisustvo kiselih proteoglikana) - #### avaskularnost: - #### stanice se hrane difuzijom iz okolnog vezivnog tkiva - hrskavica ne sadrži krvne žile, limfne žile ni živce, ali je okružena u nekim dijelovima perihondrijem koji je prokrvljen - stanice: - hondroblasti: nezrele stanice hrskavičnog tkiva koje se nalaze u unutarnjem sloju perihondrija i imaju ulogu u sintezi međustanične tvari, manji su i tanji od hondrocita - hondrociti: nastaju diferencijacijom hondroblasta kada oni postanu zarobljeni u međustaničnoj tvari, velike stanice smještene u lakunama unutar međustanične tvari - #### vezivna vlakna: kolagen tipa II (vlakanca) i elastična vlakna - #### perihondrij (vezivna ovojnica): - #### vanjski sloj: fibrociti - #### unutarnji sloj: hondroblasti #### Rast hrskavice: - #### apozicijski: diferencijacijom hondroblasta iz perihondrija - #### intersticijski: diobom hondrocita u lakunama nastaju izogene skupine (do 8 stanica = 3 mitotske diobe) - obnova ozlijeđene hrskavice je spora zbog avaskularnosti i niske metaboličke aktivnosti Hijalina hrskavica: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect. - #### opća svojstva hijaline hrskavice: - #### **najčešći tip hrskavice** u organizmu. - **specijalizirani oblik potpornog vezivnog tkiva** - Ima vrlo malo stanica (hondrocita) u odnosu na dominantnu međustaničnu tvar - **Bez krvnih žila (avaskularna)** pa zahtijeva prehranu difuzijom iz perihondrija. - #### **Međustanična tvar:** - #### Homogeni izgled zbog jednakog indeksa loma kolagenih vlakanaca (kolagen tipa II) i osnovne tvari. - #### Bazofilna zbog prisutnosti kiselih proteoglikana. #### Opis preparata hijaline hrskavice iz dušnika: - **Perihondrij (vezivna ovojnica):** - Slojevita građa: - **Vanjski sloj:** Građen od gustog vezivnog tkiva; sadrži **fibrocite**. - **Unutarnji sloj:** Sadrži **hondroblaste** (stanice koje sudjeluju u apozicijskom rastu hrskavice). - Postupno prelazi u hondrogeno područje i hrskavično tkivo. - **Hondroblasti:** - Smješteni ispod perihondrija. - Manji i tanji od hondrocita. - Aktivni u sintezi međustanične tvari i sudjeluju u rastu hrskavice. - **Hondrociti:** - Velike, okrugle stanice unutar šupljina (lakuna) u međustaničnoj tvari. - Smješteni pojedinačno ili u skupinama. - **Izogene skupine:** Grupa hondrocita nastala diobom jednog hondrocita (intersticijski rast). Sadrže do 8 stanica. - **Lakuna:** - Šupljina ispunjena hondrocitom i malom količinom osnovne tvari. - Oko lakune vidljiva je **čahura** (dio matriksa bogat kiselim proteoglikanima, tamnije obojen). - **Hrskavični matriks:** - **Teritorijalni matriks:** Bazofilni dio oko lakuna, bogat proteoglikanima. - **Interteritorijalni matriks:** Svjetlije obojan, između hondrona. - **Hondron:** - Strukturna jedinica hijaline hrskavice. - Sastoji se od izogene skupine hondrocita, lakuna, čahure i teritorijalnog matriksa. #### Specifični detalji za dušnik: - Višeredni cilindrični epitel s trepetljikama i vrčastim stanicama nalazi se iznad hrskavice. - U okolini prisutne **seromukozne žlijezde** u vezivnom tkivu ispod epitela. - Hrskavica osigurava čvrstoću i elastičnost dišnog puta. #### Dodatni histološki detalji: - **Kolagena vlakanca tipa II:** - Prisutna u osnovnoj tvari, ali nisu jasno vidljiva zbog homogenog izgleda matriksa. - **Prehrana hondrocita:** Difuzijom kroz osnovnu tvar iz krvnih žila perihondrija. Vezivna hrskavica:  ### Hijalina hrskavica: - **Međustanična tvar**: Homogena (jednak indeks loma kolagenih vlakanaca i osnovne tvari). - **Primjeri**: Dušnik, bronhi. - **Opis preparata iz dušnika**: - **Perihondrij**: Prelazi u hondrogeno područje i hrskavično tkivo (apozicijski rast). - **Hondrociti**: Smješteni u lakunama, tvore izogene skupine. - **Hondron**: Osnovna jedinica (izogena skupina + teritorij). - **Teritorij**: Bazofilni matriks oko izogene skupine. - **Interteritorij**: Svjetlije područje matriksa između hondrona. - **Čahura**: Dio matriksa uz lakunu, najbogatiji kiselim sastojcima. ### Elastična hrskavica: - **Struktura**: Slična hijalinoj, ali s dodatnom mrežom elastičnih vlakana. - **Primjeri**: Uška, epiglotis. - **Opis preparata iz uške**: - Svi elementi hijaline hrskavice prisutni (perihondrij, hondroblasti, hondrociti, izogene skupine). - Elastična vlakna smeđe boje (orcein) gušće su raspoređena uz lakune. - Vidljivi elementi kože (epidermis, dermis, masne stanice, dlake, žlijezde). ### Vezivna hrskavica: - **Karakteristike**: - Prijelazni oblik između hijaline hrskavice i gustog vezivnog tkiva. - Nema perihondrij. - **Sastav**: - Snopovi kolagenih vlakana tipa I s fibrocitima. - Bazofilni hrskavični matriks s lakunama i hondrocitima. - **Primjeri**: Intervertebralni diskovi, meniskus koljena. Koštano tkivo Intramembransko (dezmalno) okoštavanje: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect. Enhondralno okoštavanje:  Kompaktna kost: A close-up of a pink circle AI-generated content may be incorrect. Mišićno tkivo Skeletno mišićno tkivo:  A close-up of a pink circle AI-generated content may be incorrect. Glatko mišićno tkivo:  Srčano mišićno tkivo: A close-up of a pink circle AI-generated content may be incorrect. Limfni sustav Timus:  Limfni čvor: A close-up of a pink circle AI-generated content may be incorrect. Slezena:  Nepčana tonzila: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect. Krv i krvožilni sustav Arterija i vena pratilica: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect. Arterija i vena:  Srčani zalistak: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect. Periferija krvi: A close-up of a microscope slide AI-generated content may be incorrect. Endokrine žlijezde Hipofiza: A close-up of a pink circle AI-generated content may be incorrect.  Štitnjača: A close-up of a microscope AI-generated content may be incorrect. Nadbubrežna žlijezda: