Historische Methode: de constructie van het historisch narratief 2024-2025

Historische Methode: de constructie van het historisch narratief 3.2 Structuur en Agency: wat drijft de Geschiedenis? Structure vs. Agency Actorperspectief vs. externe motivering voor het handelen  Agency - Structure  Structure : patroon waarbij structuren in de...

Historische Methode: de constructie van het historisch narratief 3.2 Structuur en Agency: wat drijft de Geschiedenis? Structure vs. Agency Actorperspectief vs. externe motivering voor het handelen  Agency - Structure  Structure : patroon waarbij structuren in de psychologie van individuen, in de samenleving en erbuiten (milieu, …) op een bepaalde en recurrente wijze menselijk gedrag vormgeven  Agency : mogelijkheid van individuen of groepen om onafhankelijk op te treden en zelf keuzes maken  Invloed van sociale structuur bepalend  Aard van causaliteit is cruciaal begrip in begrijpen van zowel feiten als processen  Karl Marx 18th Brumaire (Louis Napoleon)  Men make their own history, but they do not make it just as they please; they do not make it under circumstances chosen by themselves, but under circumstances directly encountered, given and transmitted from the past. The tradition of all the dead generations weighs like a nightmare on the grain of the living.  Motivaties  Eenmaligheid – recurrentie en status feiten bepaald door ideeën over “mover”: wat doet samenlevingen en contexten bewegen  Motivaties van historische actoren om bepaald gedrag te stellen  Interpretatie door historicus van bepaalde “feiten” vanuit een bepaalde motivatie/ideologie   structuur vs. agency  Émile Durkheim:  structuren zijn essentieel om menselijke maatschappij te stabiliseren  Karl Marx:  structuren zijn onderdrukkend of emanciperend en structuren zijn materieel (economisch) en cultureel (normen, waarden, tradities, ideologie)  Claude Lévy-Stauss: antropologie en Annales Structuralisme, sociaal functionalism  bepaalde structuren zijn universeel en bepalen agency De moeilijkheid van comparatieve geschiedenis  Maar: individuele "agenten" kunnen ook wereld anders geen structureren  Middenweg (Bourdieu) : complementaire velden  “habitus” La distinction actoren zijn “gesocialiseerd”: ze zijn ingebed in sociale structuren en instituties  stuurt capaciteit tot handelen  Actoren zijn centraal in de totstandkoming van systemen: sociale structuur is het gevolg van activiteiten van individuen Simmel / Veblen  mode tussen conformiteit en distinctie / conspicuous consumption Norbert Elias  civilisatieproces Ideologie  godsdienst  Teleologische visie  Christelijke traditie  Augustinus, Civitas Dei heilsverhaal: geloof is richtsnoer dualistische visie goed  kwaad Strijd goed en kwaad: manicheïstische visie  Vanaf Verlichting: contesteren van kerk Religieuze motieven niet in verval! Religie als zekerheid in global village  Religieus fundamentalisme Evangelische Christenen (VS), Orthodoxe joden (Israël), Hindu’s (India: Modi), Islam (Ayatollahs en Iran, kalifaat IS), Rusland (Poetin) tegen “westers nihilisme” gemeenschappelijke argumenten teruggrijpen naar de waarden van het verleden verbinding geloof – politieke organisatie verbinding geloof - nationalisme (“uitverkoren volk”)  secularisatie (bedreiging identiteit) Godsdienst  20 sept. 2001 (G.W.Bush)  http://www.youtube.com/wat ch?v=xj93gDjOjOs  http://georgewbush-whitehou se.archives.gov/news/release s/2001/09/20010920-8.html  religieus bepaalde wereldbeeld (goed en kwaad)  Na 9/11: zelfbeeld van Bush  “messianistische calvinisme” (goddelijke missie)  “Either you are with us, or you are with the terrorists” … “The course of this conflict is not known, yet its outcome is certain. Freedom and fear, justice and cruelty, have always been at war, and we know that God Sociaal-economische situatie  Norbert Elias, Über den Prozess der Zivilisation, 1939  omgangsvormen ME  Renaissance  eetgewoonten  dagelijkse lichamelijke verrichtingen (slapen, wassen, neus snuiten…)  Herman Pleij, Sneeuwpoppen van 1510: laatmiddeleeuwse Brussel  beschavingsoffensief burgerij Sociale-economische situatie Klasse  Karl Marx  klassenstrijd  Historisch Materialisme  Onderbouw en Bovenbouw  Stufentheorie  E.P. Thompson:  English Working Class  Belang bovenbouw: cultuur als sociale expressievorm  Moral Economy  Past & Present beweging  Ras en racisme  geen biologisch begrip maar wervend politiek begrip  sociale constructie  Bijv. joodse volk, Negro – Black – African American  Self-fulfilling prophecy  irrationele oordelen worden realiteit  Opgedrongen door bepaalde politieke ideologieën Van Kappen : asociaal gedrag van zigeuners  opgedrongen houding door vijandige omgeving  Behoefte vijandbeeld strijd tussen godsdiensten en clash of civilisations opkomend nationalisme (uit romantiek) Ras en racisme: antisemitisme in Frankrijk  Jaren 1890: zaak Dreyfus  Landverraad, maar joodse identiteit speelt grote rol  Emile Zola: J’accuse (1898) Ras en racisme: antisemitisme in Frankrijk  1940-1944: Vichy- Frankrijk (DVD 2/7)  regering stelt zelf antisemitische regels op (wachten niet op de Duitsers)  mei 1941: oprichting “Institut d’étude dees questions juives”  Joden krijgen de schuld voor de nederlaag van 1940  1942: joden opgepakt en aan Duitsers overgeleverd Ras en racisme Antisemitisme in België  Voor WO I  Oost-Europese joden  Antwerpen  spotprenten  fysieke cliché  “egalitaire” nationaliteit nog sterk bepalend Ras en racisme Antisemitisme in België  interbellum:  amnestie activisten  associatie met Europese fascistische bewegingen  antisemitisme dringt door in publiek discours  Antwerpen 1933: verbaal geweld, pamflet over ‘sprinkhanenplaag’  VNV en andere Nieuwe- Ordebewegingen: banden Katholieke Actie: antisemitisch omwille geloof middenstandersorganisaties: concurrenten Ras en racisme Antisemitisme in België  Antwerpen 1940-44 (Saerens, Van Goethem)  dubbele rol Antwerpse politie helpen joden ontsnappen (waarschuwingspamfletten)  volgen Duitse bevelen beter op dan in Brussel  razzia’s  Antwerpse bestuursniveaus  minder onderduikers (Vl: 1/8 priesters / Brussel ½)  Antwerpen 65% joden gedeporteerd  Brussel 37%, Luik 35%  Waarom Bestaand antisemitisme? http://www.gva.be/regio-antwerpen-stad/ Collaboratie Vl. Beweging? antwerpen/de-speech-van-janssens-voor- het-congres-forum-der-joodse- organisaties.aspx  Ambtelijke logica?  Olyslaegers: Wil Ras en racisme Antisemitisme in België  Stadsbeleid: excuses en Stolpersteine http://www.gva.be/regio-antwerpen-stad/ antwerpen/de-speech-van-janssens-voor- het-congres-forum-der-joodse- organisaties.aspx  Ecologie en biologie  Evolutie tussen natuurlijke rijkdom en druk van mens erop  “longue durée”  inzicht in samenlevingsproblemen, die pas op langere termijn duidelijk worden  Annales  Emmanuel Le Roy Ladurie  Ancien Régime: voor 1300 demografische groei / na 1300: histoire immobile mens gevangene van ecosysteem Malthus: bevolking en bevoorrading microbiologische eenmaking op wereldschaal (pest) oorlog: systematisch uithollen productiepotentieel ecologie en biologie  Ecological Imperialism: biologische factor (Docu Jared Diamond: //www.youtube.com/watch?v=udtBpQpmcYk)  Columbian Exchange: kolonisatie en migratie  biologische uitwisseling indianen en pokken slavenhandel  gele koorts en malaria naar Amerika conquistadores en syfilis  archeologie  syfilis bij Grieken 600 BC  verband ziekte en Amerika te snel aangenomen Anthropoceen, kleine ijstijd en klimaatverandering Wetenschap en techniek  Malthus/Marx over pre- industriële samenleving: technologische stasis  Elizabeth Eisenstein, The printing press as an agent of change (1979)  Snellere verspreiding kennis en betere bewaring  gewone mensen gebruiken boeken  emancipatie  fundamenteel voor succes Renaissance en Reformatie (pamflettenoorlog)  Versnelling natuur- en menswetenschappen  Macht  Max Weber: waarschijnlijkheid dat iemand andere wil kan opleggen ondanks eventuele weerstand  veelal top-down en asymmetrisch  berust op sociale verhoudingen en dwang  maakbaar en beïnvloedbaar door wie haar ondergaat  ook bottom-up: collectieve bewegingen, opstanden, voorlopers volksvertegenwoordiging Machtelozen zijn moeilijk in bronnen te detecteren  hidden transcripts discours machtelozen: liedjes, toneel, rituelen (Eric Woolf: People without history)  Macht  Charles Tilly:  Wegen van staatsvorming Kapitaalintensief  concentratie van het kapitaal doorslaggevend (fiscaliteit) Dwangintensief  dwangmiddelen doorslaggevend (militair potentieel) Ruimte en Materialiteit  Spatial Turn  grote invloed van Henri Lefebvre, La production de l’espace  ruimte wordt beïnvloed door maatschappelijke verhoudingen, maar produceert op haar beurt ook sociale processen  vbn.: rockconcerten (VIP-ruimte  culturele elite), shoppingstraten met elk eigen karakter en doelpubliek  Ruimte en materialiteit  Material Turn  Aandacht voor materiële omgevingen  Product chain studies (katoen, thee, suiker)  Actor Network Theory (Latour): actanten  agency van de dingen door connectiviteiten op te sporen  De eeuwige problemen van historische interpretatie  Eenmalig  Recurrent  Lineair  cyclisch  Contingent  Wetmatigheden  Agency  Structuur  Causaliteit  Correlatie  Latent en onbewust  bewust beleefde realiteit   historisch feit is onderdeel van een proces (de wat-vragen zijn altijd ingebed in hoe- en waarom-vragen)   Steeds nieuwe manieren om met die vragen om te gaan