Sociologisch Perspectief Op Criminaliteit - HC1 - Radboud Universiteit

SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF OP CRIMINALITEIT HOORCOLLEGE 1 INLEIDING: CRIMINALITEIT & SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF DAAROP LIESELOTTE BLOMMAERT WAT GAAN WE VANDAAG BESPREKEN? o Korte aftrap o Inhoudelijke inleiding 1. Wat is criminaliteit? Verschillende definities: wat & waarom? 2. W...

SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF OP CRIMINALITEIT HOORCOLLEGE 1 INLEIDING: CRIMINALITEIT & SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF DAAROP LIESELOTTE BLOMMAERT WAT GAAN WE VANDAAG BESPREKEN? o Korte aftrap o Inhoudelijke inleiding 1. Wat is criminaliteit? Verschillende definities: wat & waarom? 2. Wat houdt ‘sociologisch perspectief’ daarop in? 3. Wat is criminologie? Bespreken we niet. Wel slides ter o Vooruitblik & Afsluiting ondersteuning zelfstudie dat deel v/h/ boek KORTE AFTRAP EVEN VOORSTELLEN ‘IRL’ Lieselotte Blommaert Ashwin Rambaran KORTE CHECK Wie heeft… ✓ de cursushandleiding1 doorgelezen? ✓ de clips1 met cursus-info & -tips bekeken? ✓ het sociaal contract Sociologie1 doorgenomen? ✓ het boek2 al binnen? ✓ En wie heeft het bij zich? ✓ de literatuur1,2 die bij HC1 hoort gelezen? 1 Zie brightspace 2 Zie de cursushandleiding SPOC IN ‘T KORT (1) Deze cursus = …? Thematisch: We ‘duiken’ in het thema ‘Criminaliteit’ Theoretisch: Focus op verklaringen voor criminaliteit, theorieën ter verklaring van criminaliteit → Waar doelen we precies op met ‘verklaringen voor criminaliteit’? SPOC IN ‘T KORT (2) “Is crime caused by individuals - criminals? Is it caused by the way society is organised? By rule makers? By poverty? By drugs? Is it simply some people expressing power over others? All of the above? Something else?” SPOC IN ‘T KORT (3) Deze cursus = …? Thematisch: We ‘duiken’ in het thema ‘Criminaliteit’ ? Theoretisch: Focus op verklaringen voor criminaliteit, theorieën ter verklaring van criminaliteit → Theorieën vs. ‘verklaringen voor criminaliteit’’? SPOC IN ‘T KORT (1) Deze cursus = …? Thematisch: We ‘duiken’ in het thema ‘Criminaliteit’ Theoretisch: Focus op verklaringen voor criminaliteit, theorieën ter verklaring van criminaliteit Sociologisch perspectief = Nadruk op ‘sociologische theorieën’ → Wat bedoelen we met ‘sociologische theorieën’ INHOUDELIJKE INTRODUCTIE CRIMINALITEIT & SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF? SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF? (1) o Deze cursus heet ‘Sociologisch Perspectief op Criminaliteit’… …we focussen dus op sociologische theorieën Wat houdt dat in: ‘sociologisch perspectief’/ ‘sociologische theorieën’? Sociological perspective…? SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF? (2) “What does it mean when you want to use a sociological perspective to study human behavior? It means that you consider the role social contexts play in shaping behavior rather than focusing on invididual characteristics like personality” (Van Tubergen, 2020: p9, emphasis added) SOCIOLOGISCH PERSPECTIEF? (3) Dus bij SPoC: Wat bedoelen we met ‘sociale contexten’? Kun je een paar voorbeelden noemen? focus op rol ‘sociale contexten’ Wat bedoelen we met ‘individuele factoren’? (…i.p.v. op rol individuele factoren) Kun je voorbeelden noemen? …bij verklaren van crimineel gedrag College Thema Hoorcollege 1 Inleiding: criminologie, criminaliteit & sociologisch perspectief daarop Hoorcollege 2 Aard & omvang van criminaliteit & onveiligheid Hoorcollege 3 Verklaringen gericht op individuele kenmerken: Economische benaderingen & Biologische benaderingen Hoorcollege 4 Verklaringen: Sociale leertheorieën Hoorcollege 5 Verklaringen: Sociale controletheorieën Hoorcollege 6 Verklaringen: Labelling theorie, Sociaal ecologische & culturele theorieën Hoorcollege 7 Verklaringen: Anomie- & spanningstheorieën Hoorcollege 8 Verklaringen: Conflict-, & radicale theorieën Hoorcollege 9 Verklaringen: Kritische en radicale theorieën & Victimologie VRAGEN? WAT IS CRIMINALITEIT? (1) o Criminaliteit (crimineel gedrag); hoe kunnen we dat definiëren? o Waarom überhaupt deze vraag? Bepaalt wat onderzoekers geinteresseerd in criminaliteit bestuderen! WAT IS CRIMINALITEIT? (2) o Verschillende definities / benaderingen… o … die verschillende antwoorden geven op de vraag ‘Wat is nou (wel/niet) criminaliteit?’ 1. Wettelijke definitie 2. Consensus-benadering 3. Conflict-benaderingen 4. Hedendaagse benaderingen: sociale constructie, post-modernisme 5. ‘Integratieve benaderingen’: pyramide van criminaliteit, prisma van criminaliteit WETTELIJKE DEFINITIE (1) o Tappan’s (1947) klassieke definitie criminaliteit: schending v/d strafwet Criminaliteit is alleen datgene wat strafbaar is o (Nog steeds) gebruikt door sommigen (zie o.a. Bohm, 1993; Kramer, 1982) o Maar er is ook kritiek vanuit het veld o = in grote lijnen ‘te beperkte visie’ o Gedetailleerder….  Wat wordt daarmee bedoeld, ‘wittenboordencriminaliteit’? Kun je een KRITIEK OP WETTELIJKE DEFINITIE (paar) voorbeeld(en) noemen? 1. Strafwet omvat niet alle soorten criminaliteit / schadelijk gedrag Geen nieuwe discussie Bijv: Sutherland stelde al in 1949: deze strikte definitie sluit veel wittenboordencriminaliteit uit… …terwijl ook dat type criminaliteit “mensen beschadigt (uit winstbejag)” 2. Houdt geen rekening met culturele & historische context wetgeving Wat door strafrecht verboden is, verschilt tussen landen/staten. Kun je voorbeeld geven…? En verandert over tijd. Kun je voorbeeld geven…? 3. Houdt geen rekening met wie wetgeving bepaalt (machtsverschillen) Wetgever maakt de wet, maar gebaseerd op wiens visie? Kritische criminologen: wetgever beïnvloed door actoren met macht/geld (invloed = niet gelijk) Daarom: sommige gedragingen (zoals wittenboordencriminaliteit) minder snel strafbaar gesteld CONSENSUS-BENADERING (1) o Biedt oplossing voor kritiek variaties in wetgeving: definitie o.b.v. overeenstemming o Definitie van criminaliteit reflecteert de ideeën v/d samenleving als geheel o Assumptie: leden samenleving zijn het eens over wat criminaliteit/crimineel is o Gebaseerd op ideeën ‘klassiek socioloog’ Emile Durkheim: Mensen worden bij elkaar gehouden door gedeelde (religieuze) overtuigingen, tradities en gelijke wereldbeelden; gemeenschappelijkheid als ‘sociale lijm’ Criminaliteit = gedragingen die collectieve moraal ‘shockeren’ & leiden tot intense morele verontwaardiging onder het collectief Ook modernere criminologen: criminaliteit alleen te identificeren a.d.h.v. de afwijzende reactie die het oproept (bv Roshier, 1989) o Ook op deze benadering is kritiek KRITIEK OP CONSENSUS-BENADERING 2 belangrijkste kritiekpunten: 1. Consensus is afhankelijk van de sociale & historische context Bijvoorbeeld: verkrachting (leeftijd & binnen/buiten huwelijk spelen rol) Ma.w. “Wie is eigenlijk dat collectief van wie de Of zelfs: moord (in oorlogssituaties geaccepteerd/niet verboden) morele verontwaardiging wordt gewekt?” 2. Wiens moraliteit & wiens morele verontwaardiging? Of sprake is van morele verontwaardiging onder ‘het collectief’ hangt af van a) Mogelijkheden groep om private zaken publieke zaken te maken (Mills, 1959) b) “moreel ondernemerschap” (Becker, 1973) Kortom: als gedragingen (bv tegen minderheden in een samenleving) geen massale verontwaardiging oproepen, zijn ze dan per definitie niet crimineel? Kun je (een) voorbeeld(en) verzinnen van gedragingen die schade toebrengen aan groepen (bv minderheden) in samenlevingen zonder dat er massale verontwaardiging over ontstaat? CONFLICT-BENADERINGEN (1) o Verschillende sub-stromingen binnen conflict-benadering o Algemene kenmerken conflict-benaderingen (wat hebben sub-stromingen gemeen?) Assumptie: mensen verschillen; samenleving bestaat uit verschillende groepen, met verschillende belangen, die in conflict zijn met elkaar Definities van criminaliteit bepaald door machtige groepen, die ze gebruiken om hun eigen belangen te behartigen en hun machtige positie te behouden Machtelozen zijn daardoor vaker ‘slachtoffer van wetgeving’ o Verschillende sub-stromingen binnen conflict-benadering 1. Marxistische / kritische conflict-benadering 2. Pluralistische conflict-benadering MARXISTISCHE / KRITISCHE CONFLICT-BENADERING o Assumpties: macht wordt bepaald door rijkdom / klasse… criminaliteit vaak gedefinieerd als gedragingen die rijken bedreigen (bv straatroof) Maar: legale acties die schade toebrengen = ook criminaliteit & ‘voer voor criminologen’ (bv promotie van alcohol, roken) (Michalowski, 1985; Reiman, 2007; Sutherland, 1949) o In definities van criminaliteit volgens conflict-benaderingen (daarom) ook aandacht aan: a) criminaliteit machtigen tegen onmachtigen b) mensenrechtenschendingen Kijktips: films ‘Thank you for smoking’ (modern classic; trailer) / Pain hustlers (2023, op NF; trailer) PLURALISTISCH CONFLICT-BENADERING o Assumptie: groepen / macht ook bepaald door o.a. religie, etniciteit, gender, etc. (naast rijkdom/klasse) o Deze groepen strijden om dominantie en zetten daarbij wetgeving in o o.a. Sellin’s (1938) klassieke culturele conflict-theorie: 1. primair conflict (persoon uit een cultuur in andere cultuur: andere normen/wetten) 2. secundair conflict (groepen in zelfde gebied, maar met andere waardensystemen) HEDENDAAGSE BENADERINGEN o In verlengde pluralistische conflict-benaderingen o Beinvloed door ‘postmodernisme’ i.p.v. bestaande groepen, wordt situationele context benadrukt en “sociale constructie” van criminaliteit Tifft & Sullivan (2001): een definitie van criminaliteit moet ook datgene omvatten dat voortkomt uit de hierarchische structuur & sociale regelingen in samenlevingen en dat schade toebrengt maar niet onder wettelijke definities valt In hoeverre ben jij het daarmee eens of oneens? Kun je een NL voorbeeld bedenken dat hieraan voldoet? Waarom? INTEGRATIEVE BENADERINGEN: PYRAMIDE/PRISMA CRIMINALITEIT o ‘geintegreerde benadering’ mogelijk? o …waarin aandacht is voor de kritiekpunten over de verschillende benaderingen o Integratieve benaderingen o Lanier et al. bespreken 2 vormen: 1. Hagan’s pyramide van criminaliteit 2. Prisma van criminaliteit Lanier et al. HAGAN’S (1985) PYRAMIDE VAN CRIMINALITEIT (1) HAGAN’S (1985) PYRAMIDE VAN CRIMINALITEIT (2) Belangrijke kenmerken van deze integratieve benadering: 1. Hagan: criminaliteit = … … “a kind of deviance, which in turn consists of variation from a social norm that is proscribed by criminal law” Welke kenmerken van welke eerder besproken benadering(en) van criminaliteit zie je hierin terug? 2. Criminaliteit als “continue variabele”: overtredingen regels variëren in ernst Kleine afwijkingen van geaccepteerde gedragingen Zeer ernstige acties met serieuze schade als gevolg (bv verstoring van openbare orde) (bv massamoord) HAGAN’S (1985) PYRAMIDE VAN CRIMINALITEIT (4) Ernst van crimineel gedrag bepaald a.d.h.v. 3 dimensies 1. “Agreement about the norm”. 2. “Severity of the societal response”. 3. “Evaluation of social harm”. Elk variërend van laag/zwak naar hoog/sterk o Hagan: sterke samenhang tussen 3 dimensies, maar die is niet perfect: “the correlation between these three dimensions is certainly not perfect, and… in regard to many acts that are defined as crimes, there is disagreement as to their wrongfullness, and equivocal social respons, and uncertaintly in perceptions of their harmfulness” KRITIEK OP HAGAN’S (1985) PYRAMIDE VAN CRIMINALITEIT o Lanier et al. nog enkele punten van kritiek op pyramide van Hagan: 1. Geen aandacht voor “public awareness of crime” / “realization that one has been a victim” 2. Weinig aandacht voor aantal slachtoffers (alleen indirect, in derde dimensie Hagan) 3. Dimensie ‘severity of response’ omvat niet waarschijnlijkheid dat er een reactie komt Daardoor: te weinig aandacht voor gedrag waarbij awareness/#slachtoffers/kans (brede) reactie laag o Ze stellen daarom aanpassing van pyramide voor…  Kun je voor de (verschillende) voorbeelden van typen criminaliteit die in het boek worden besproken op p25-26 uitleggen waar in dit prisma ze thuishoren en waarom? PRISMA VAN CRIMINALITEIT o Toevoeging ‘omgekeerde pyramide’: wordt een prisma o Grofweg 2 delen (let op: ook plaats binnen delen maakt uit) ❑ Bovenste deel, o.a.: 1. Zeer zichtbare criminaliteit 2. Vaak door “powerless” 3. Met ‘directe schade’. Bijvoorbeeld? ❑ Onderste deel, o.a.: 1. Meer onzichtbare criminaliteit 2. Vaker door “powerfull” 3. Schade indirect/diffuus. Bijvoorbeeld? Kun je zelf nog andere voorbeelden verzinnen & aangeven waar in het prisma ze thuishoren en waarom? CRIMES OF THE POWERLESS, CRIMES OF THE POWERFUL Crimes of the powerless ‘crimes of the street’, zoals…? Traditioneel geassocieerd met lagere sociale klasse, o.b.v. registratiedata (van b.v. politie, OM) Maar data zelfrapportages liet zien: weinig verschillen tussen klassen in ‘street crime’ Conclusie “powerlessness reflects […] the ability to resist arrest, prosecution, and conviction” (p36) Crimes of the powerfull ‘crimes of the suite’, zoals…? Niet alleen door individuen, maar ook door organisaties of overheidsinstanties Fraude door bedrijf/organisatie, prijsafspraken, kartelvorming, corruptie, gevaarlijke producten, etc. En ook…. belemmeren rechtsgang, schending privacyrechten, onvrijwillige medische experimenten, “government agency crimes” ❑ Macht bepaalt mogelijkheden voor crimineel gedrag … ❑ en mogelijkheden om arrestatie, vervolging, veroordeling te vermijden. Kun je uitleggen hoe/voorbeelden geven? VRAGEN? VOORUITBLIK & AFSLUITING VOORUITBLIK Morgen: HC2 - Aard & omvang van criminaliteit & onveiligheid (met AR) Vrijdag: WB1 – Actief aan de slag met stof deze week (HC1 & HC2 + lit)  GOED DAT JE ER WAS DANK VOOR JE AANDACHT! TER ONDERSTEUNING ZELFSTUDIE: SAMENVATTING ‘KEY POINTS’ DIT COLLEGE? (OM JEZELF TE ‘TESTEN’) Kan ik antwoord geven op de volgende vragen? o Wat houdt een ‘sociologisch perspectief’ in? Hoe verschilt het van andere typen perspectieven? o Wat is criminaliteit? Welke benaderingen zijn er? Waarom is dat belangrijk? Welke kritiekpunten zijn er bij elk van deze benaderingen? Welke oplossingen bieden latere benaderingen voor deze kritieken? Hoe? o Wat is criminologie? Wat zijn belangrijke kenmerken hiervan? Welke belangrijke vragen/discussiepunten rondom criminologie zijn er? Wat zijn antwoorden (Lanier c.s.) daarop?  CRIMINOLOGIE? (NIET BESPROKEN IN COLLEGE; WEL TENTAMENSTOF) CRIMINOLOGIE? (1) o Het boek bij deze cursus heet ‘Essential Criminology’ o Term “Criminologie” geintroduceerd in 1914, door Raffaele Garofalo ----> o Sinds dat moment discussie / controverse: wat houdt dat in, wat omvat die term? o Ook nu nog: uiteenlopende beschrijvingen / definities o En: verschillende vragen over Criminologie nog steeds onderwerp van discussie CRIMINOLOGIE? (2) o Daarom de vraag: wat is nou Criminologie? o Om dat scherper te krijgen, gaan we in op vragen die worden gesteld over Criminologie: 1. Wat is de definitie van criminologie? 2. Wat bestudeert de criminologie? 3. Is criminologie wetenschappelijk? 4. Is criminologie een (autonome) discipline? DEFINITIE VAN CRIMINOLOGIE? o Niet 1 definitie, maar meerdere in omloop o Eenvoudigste definitie volgens Lanier et al., 2015 (p6): “De systematische bestudering van de aard, omvang, oorzaken en controle van gedrag dat bij de wet verboden is” WAT BESTUDEERT CRIMINOLOGIE? (1) o Wat criminologie bestudeert is niet scherp afgebakend o Maar: kern-componenten zijn: 1. Criminaliteit begrepen / gedefinieerd als schadelijk gedrag 2. Verschillende typen criminaliteit 3. Kenmerken van typische overtreders (criminelen) en van slachtoffers 4. Analyse v/d mate/frequentie, patronen en kosten van criminaliteit (incl. “dark figure”) 5. Analyse v/d oorzaken van criminaliteit WAT BESTUDEERT CRIMINOLOGIE? (2) Minder overeenstemming over o.a. of criminologie ook inhoudt / omvat: Bestuderen van reactie(s) v/d samenleving op criminaliteit Bepalen van wetten Rol van slachtoffers (o.a. victimologie) IS CRIMINOLOGIE WETENSCHAPPELIJK? (1) o Wat maakt iets wetenschappelijk / niet wetenschappelijk? Wetenschap verschilt van niet-wetenschap doordat kennis vergaard wordt d.m.v 1. Logisch-samenhangende, theoretisch gegronde, (empirisch) toetsbare voorspellingen 2. Die worden onderworpen aan empirisch onderzoek (kwanti/kwali) en ‘hertesten’ → Criminologisch onderzoek is (A) lang niet altijd theorie-gestuurd → Daarnaast is criminologie vaak sterk beleidsgericht (B) Vragen in criminologisch onderzoek komen vaak voort uit (beleids-)praktijk Sommigen zetten daarom vraagtekens bij ‘wetenschappelijk gehalte’ criminologie IS CRIMINOLOGIE WETENSCHAPPELIJK? (2) Lanier et al: “Whether criminology is a science has less to do with whether it tests theory, and more with what Scheinost (2013) calls adhering to the responsibilities of criminology as a profession” (p8) IS CRIMINOLOGIE WETENSCHAPPELIJK? (3) o Ofwel: volgens Lanier et al. is het antwoord op de vraag ‘Is criminologie wetenschappelijk?’ → ‘ja’ o Want? o Wetenschappelijk in zin dat volgende “responsibilities of criminology as a profession” in acht genomen: 1. Empirisch onderzoek naar criminaliteit 2. Resultaten verkregen via betrouwbare en verifieerbare methoden & technieken 3. … en serieuze en gefundeerde interpretatie van bevindingen 4. Resultaten dragen bij aan oplossingen voor criminaliteit (voorkomen/verminderen schade daardoor) IS CRIMINOLOGIE EEN (AUTONOME) DISCIPLINE? (1) o Criminologie sterk beïnvloed door sociologie, maar ook ‘wortels’ in andere wetenschappelijke disciplines, zoals antropologie, biologie, economie, geografie, geschiedenis, filosofie, politicologie, psychologie, … o Elk van die disciplines heeft eigen aannames, definities, (voorkeurs-)methoden van onderzoek o En criminologie heeft geen unieke, eigen (A) theorieen of (B) methoden van onderzoek; binnen criminologie komen elementen (theorieen, methoden) uit verschillende disciplines samen o Is criminologie dan wel ‘n zelfstandige academische discipline, of valt het onder een van de bovenstaande disciplines? Lanier et al, p9: “Er is genoeg onafhankelijkheid van de criminologie t.o.v. die disciplines en genoeg acceptatie van hun diversiteit om ervoor te zorgen dat criminologie niet onder (één van) die disciplines valt” IS CRIMINOLOGIE EEN (AUTONOME) DISCIPLINE? (2) o Is criminologie dan ‘interdisciplinair’? Als interdisciplinariteit betekent “integratie van kennis in een apart, nieuw, geheel’…. Nee, nog te weinig echte integratie, dus criminologie is (nog) niet interdisciplinair (Lanier et al, p9) Denk: “geen echte mengelmoes”/cocktail (ingredienten samen vormen nieuw ‘ding’, bv Pina Colada) o Criminologie best omschreven als ‘multidisciplinair’ Bestudeert criminaliteit door verschillende (disciplinaire) brillen (Lanier et al, p9) Denk: “meer een lapjesdeken”, of dat je die ingredienten van Pina Colada apart drinkt WAT IS CRIMINOLOGIE? Op basis van wat we nu gezien hebben, kunnen we zeggen: Criminologie is… “Een toegepaste sociale wetenschap waarin criminologen werken aan het vergaren van kennis over criminaliteit en de controle daarvan, gebaseerd op empirisch onderzoek. Dit onderzoek vormt de basis voor het begrijpen, verklaren, voorspellen en voorkomen van criminaliteit, en van criminaliteitsbeleid.” (Lanier et al., 2015, p6) WAT IS CRIMINOLOGIE? DISCUSSIE-VRAGEN Wat (uit deze omschrijving) maakt criminologie een (sociale) wetenschap? Wat (uit deze omschriving) maakt criminologie een toegepaste wetenschap? “[…] criminologen werken aan het vergaren van kennis over criminaliteit en de controle daarvan, gebaseerd op empirisch onderzoek. Dit onderzoek vormt de basis voor het begrijpen, verklaren, voorspellen en voorkomen van criminaliteit, en van criminaliteitsbeleid.” EN VICTIMOLOGIE DAN? o Victimologie = ? “scientific study of the fysical, emotional, and financial harm people suffer because of criminal activities” → “mirror image” / spiegelbeeld van criminologie Criminologie: focus op daders/criminelen & hun kenmerken Victimologie: focus op slachtoffers & hun kenmerken Dus: gerelateerd maar anders TEST JEZELF