Havo 4 H2 - 2.4-2.6 Past Paper PDF

4 havo 2 WERELD Wereldbeeld Paragraaf 2.4 t/m 2.6 Paragraaf 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk © Noordhoff Uitgevers 2021 Leerdoelen WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je: landen indelen naar centrum, semiperi...

4 havo 2 WERELD Wereldbeeld Paragraaf 2.4 t/m 2.6 Paragraaf 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk © Noordhoff Uitgevers 2021 Leerdoelen WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je: landen indelen naar centrum, semiperiferie en periferie op basis van een aantal kenmerken; het centrum-periferiemodel toepassen op verschillende schaalniveaus; de ongelijke welvaartsverdeling in de wereld verklaren aan de hand van interne en externe factoren; uitleggen op welke manier het koloniale verleden van landen gevolgen heeft voor de internationale arbeidsverdeling en het centrum- periferiemodel. © Noordhoff Uitgevers 2022 Economisch wereldsysteem veranderd WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk In welke drie hoofd- groepen kun je de wereld indelen als je let op welvaart? centrum semiperiferie periferie Samen vormen deze groepen een economisch wereldsysteem © Noordhoff Uitgevers 2022 Ongelijke verdeling (1) WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk 1. Interne oorzaken Natuurlijke oorzaken: bergachtig onvruchtbaar land droogte geen natuurlijke hulpbronnen geen toegang tot de zee Menselijke oorzaken: oorlog slecht bestuur corruptie © Noordhoff Uitgevers 2022 Ongelijke verdeling (2) WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk 2. Externe oorzaken Lage ontwikkeling wordt veroorzaakt door de relatie die een ontwikkelingsland heeft met de rijke landen. Rijkere landen belemmeren de ontwikkeling door ongelijke uitwisseling van: goederen arbeid kapitaal © Noordhoff Uitgevers 2022 Centrum-periferiemodel WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Welke landen hebben tijdens de tijd van het kolonialisme de basis gelegd voor het centrum- Groningen Randstad periferiemodel? centrumlanden Het gevolg is: dat het centrum een grote invloed heeft op de ontwikkeling van de arme landen. Het centrum-periferiemodel kun je op verschillende schaalniveaus gebruiken. Op wereldniveau behoort Nederland tot het: centrum Op nationale schaal vormt de Randstad het centrum en het noordoosten van Groningen de: periferie © Noordhoff Uitgevers 2022 Industrialisatie en koloniën WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Welk proces doorliep rijke landen zoals het VK in de 19e eeuw dat ervoor zorgde dat de vraag naar grondstoffen steeg? industrialisatie Brits-Indië is een goed voorbeeld van een: exploitatiekolonie Niet alle koloniën dienden als leverancier van grondstoffen. Soms werden gebieden in zijn geheel in bezit genomen en opnieuw ingericht, dit noemen wij: een vestigingskolonie © Noordhoff Uitgevers 2022 Gevolgen oorspronkelijke bewoners WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Noem een nadeel voor de oorspronkelijke bewoners van de vestigingskolonie. De oorspronkelijke bevolking werd als minderwaardig beschouwd en zij vormt tot op de dag van vandaag een achtergestelde minderheid. Na de Tweede Wereldoorlog werden tal van koloniën zelf- standige staten, zoals India. Dit proces noemen wij: dekolonisatie © Noordhoff Uitgevers 2022 Zelfstandigheid WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Na 1965 brak er voor centrum- gebieden een periode van de- industrialisatie aan. Dit houdt in: dat industriële activiteiten in een gebied voor een belangrijk deel verdwijnen. Naar welk soort landen verplaatsen deze industrie zich? lagelonenlanden © Noordhoff Uitgevers 2022 Internationale arbeidsverdeling WERELD > Wereldbeeld > 2.4 Samenhang: ontwikkeling en werk Wat wordt verstaan onder de internationale arbeidsverdeling? Specialisatie van werkgelegenheid in de verschillende delen van de wereld. Na 1970 veranderde de internatio- nale arbeidsverdeling verder. De beroepsbevolking verschuift van de landbouw naar: de industrie en diensten. Het koloniale verleden is echter nog steeds zichtbaar. Hoe kun je dit zien? Vroegere vestigingskoloniën zijn nu rijkere landen. Vroegere exploitatie- koloniën zijn nu armere landen. © Noordhoff Uitgevers 2022 Opdrachten 2.4 1, 2, 4 & 5 © Noordhoff Uitgevers 2022 Les 18 september  Bespreken examenopgave  Materiaal check  Aanschaf atlas (55e of 56e editie)  Aanschaf examenbundel 2024-25  Uitleg 2.5 & 2.6  Werken aan opdrachten 2.5 & 2.6  Examentraining H2 opgave 1 & 2  Bespreken opdrachten/terugblik leerdoelen H2 © Noordhoff Uitgevers 2022 4 havo 2 WERELD Wereldbeeld Paragraaf 2.4 t/m 2.6 Paragraaf 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei © Noordhoff Uitgevers 2021 Leerdoelen WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je: verklaren waarom de absolute wereldbevolking groeit terwijl de relatieve groei daalt; uitleggen waarom het geboortecijfer in arme landen veel hoger is dan rijke landen; het verband tussen de economische en sociaal-culturele ontwikkeling de positie van een land in het demografisch transitiemodel beschrijven en uitleggen wat het gevolg hiervan is voor de leeftijdsopbouw. © Noordhoff Uitgevers 2022 Bevolkingsgroei WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei In de lange geschiedenis van de mens is, oorlogen uitgezonderd, het geboortecijfer altijd hoger geweest dan het sterftecijfer. geboortecijfer – sterftecijfer = natuurlijke bevolkingsgroei © Noordhoff Uitgevers 2022 Natuurlijke bevolkingsgroei WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Als je kijkt naar de groei van de wereldbevolking vallen twee dingen op: de groei gaat steeds sneller de groei gaat niet overal even snel De natuurlijke bevolkingsgroei is wereldwijd tussen 1970 en 2020 meer dan gehalveerd. © Noordhoff Uitgevers 2022 Relatief minder, maar absoluut meer WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei De relatieve groei (percentage) neemt af, maar de absolute groei gaat nog door. Hoe komt dat? De ‘moeders van morgen’ zijn al geboren. Om haar generatie te vervangen moet een vrouw 2,1 kinderen krijgen. De wereldwijde stijging van de levensverwachting. © Noordhoff Uitgevers 2022 De ‘moeders van morgen’ WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei De ‘moeders van morgen’ zullen wel veel minder kinderen krijgen dan hun moeders. Maar in Afrika en sommige landen in het Midden-Oosten is het normaal dat vrouwen 3 tot 5 kinderen krijgen. De bevolking zal dus blijven stijgen in deze werelddelen. © Noordhoff Uitgevers 2022 Verschil in vruchtbaarheid WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Waarom is het geboortecijfer in arme landen veel hoger dan in rijke landen? demografie: jonge leeftijdsopbouw en dus veel vrouwen in vruchtbare leeftijd Onderwijs overtuiging en cultuur gezondheid: door hoge kindersterfte krijgen mensen vaak meer kinderen armoede: wanneer welvaart stijgt daalt het aantal kinderen omdat vrouwen een baan hebben en werken © Noordhoff Uitgevers 2022 Demografische transitie (1) WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei De ontwikkeling van het geboorte- en sterftecijfer kun je weergeven in een model: het demografisch transitiemodel Hierin kun je de overgang (transitie) volgen van een hoog geboorte- en sterftecijfer naar een lager niveau. © Noordhoff Uitgevers 2022 Demografische transitie (2) WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Wat hoort waar? © Noordhoff Uitgevers 2022 Gevolgen bevolkingsopbouw WERELD > Wereldbeeld > 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Wat hoort waar? Kies uit: - grote natuurlijke bevolkingsgroei - grijze druk - piramidevorm, grote natuurlijke gevolgen voor zorg - veel inwoners 2.5 Samenhang: ontwikkeling en bevolkingsgroei Bekijk de presentatie en beantwoord dan de vragen. Bekijk de video op YouTube: Hans Rosling: Global population growth, box by box Vragen 1. Wat is de belangrijkste economische ontwikkeling in de wereld tussen 1960 en 2010? 2. Hoe zal volgens professor Hans Rosling de toekomst tot 2050 eruit zien en wat is het verband met de demografische ontwikkeling? A: Voor de rijke landen? B: Voor de semiperiferie? C: Voor de periferie? 3. Wat vind je van het wereldbeeld dat Rosling schetst voor de toekomst: realistisch of niet-realistisch? © Noordhoff Uitgevers 2022 Opdrachten 2.5 1, 3, 4 & 6 © Noordhoff Uitgevers 2022 4 havo 2 WERELD Wereldbeeld Paragraaf 2.4 t/m 2.6 Paragraaf 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking © Noordhoff Uitgevers 2021 Leerdoelen WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je: verklaren waarom in westerse landen het verband tussen stijgende welvaart en verstedelijking veel sterker is dan in niet-westerse landen; het verband tussen welvaart, verstedelijkingsgraad en verstedelijkingstempo uitleggen; verklaren waarom stedelijke patronen op de wereldkaart voortdurend veranderen. © Noordhoff Uitgevers 2022 Een wereld van steden WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in steden. Hoe heet het proces waarbij het aandeel van de bevolking dat in stedelijke gebieden woont toeneemt? verstedelijking De mate van verstedelijking druk je uit in de: verstedelijkingsgraad © Noordhoff Uitgevers 2022 Verstedelijkingsgraad en tempo WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking Nederland of Nigeria? Welk land heeft de hoogste verstedelijkingsgraad? Nederland Welk land heeft het hoogste verstedelijkingstempo? Nigeria © Noordhoff Uitgevers 2022 Ontwikkeling en verstedelijking WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking Zeg in een hoe…, hoe… zin wat het verband is tussen welvaart, verstedelijkingsgraad en verstedelijkingstempo. Hoe armer een land, hoe … lager de verstedelijkingsgraad, maar hoe hoger het verstedelijkingstempo. © Noordhoff Uitgevers 2022 Ontwikkeling en verstedelijking WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking De snelle groei van steden in ontwikkelingslanden heeft drie oorzaken: 1. De trek van platteland naar stad Wat was in de westerse landen de oorzaak van verstedelijking in de 19e eeuw? Mechanisatie van de landbouw en industrialisatie van de steden. In arme landen is de reden: Stagnatie van de landbouw 2. Natuurlijke bevolkingsgroei 3. Uitbreiding van de stad – stad slokt andere plaatsen op © Noordhoff Uitgevers 2022 Westerse verstedelijking na 1960 WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking Welke mensen verlaten de westerse steden sinds 1960 om in rand- gemeenten te gaan wonen? vooral jonge gezinnen Wat maakte deze migratie mogelijk? toegenomen welvaart verbeterde infrastructuur toegenomen mobiliteit (autobezit). Sinds 2010 groeien de meeste westerse landen door de komst van buitenlandse migranten © Noordhoff Uitgevers 2022 Megasteden WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking In arme landen richt de migratie zich vaak op grote steden. Van de tien steden die in 2030 een megastad worden, zullen er negen terug te vinden zijn in Afrika en Azië. © Noordhoff Uitgevers 2022 Belangrijke steden in de wereld WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking Voor welke uitdaging staan veel megasteden om de snelgroeiende bevolking op te kunnen vangen? onvoldoende woningen slechte infrastructuur In de rijke landen groeiden een aantal belangrijke steden uit tot echte wereldsteden zoals: New York, Londen en Tokio Zij vormen op wereldniveau belangrijke knooppunten in economische, culturele en politieke netwerken. © Noordhoff Uitgevers 2022 De toekomst WERELD > Wereldbeeld > 2.6 Samenhang: ontwikkeling en verstedelijking De belangrijkste wereldsteden vind je nu nog in de centrumlanden. De rol van megasteden groeit. Dat zijn steden als : Rio de Janeiro Shanghai Singapore Mumbai © Noordhoff Uitgevers 2022 Opdrachten 2.6 1, 2, 3, 5 & 6 Examentraining Havo 4 H2 Examentraining opdracht 1: GB 202-203: kaart Zuid Amerika Opdracht 2: GB 151: Korea en Japan  GB54: 164-165 © Noordhoff Uitgevers 2022