روانشناسی (Psychology) - PDF

‫روانشناسی )‪ (Psychology‬مطالعۀ علمی و کاربردی فرآیندهای ذهنی و رفتار‬ ‫انسان است که مطالعۀ پدیدههای هشیار و ناهشیار‪ ،‬از جمله احساسات و افکار را نیز‬ ‫در بر میگیرد ”‪. “Psychology‬از کلمه یونانی ‪ psyche‬به معنای “روان” یا “ذهن”‬ ‫گرفته شده است؛ قسمت دوم آن برگرفته از ‪-logia‬است که به “مطالعه” ی...

‫روانشناسی )‪ (Psychology‬مطالعۀ علمی و کاربردی فرآیندهای ذهنی و رفتار‬ ‫انسان است که مطالعۀ پدیدههای هشیار و ناهشیار‪ ،‬از جمله احساسات و افکار را نیز‬ ‫در بر میگیرد ”‪. “Psychology‬از کلمه یونانی ‪ psyche‬به معنای “روان” یا “ذهن”‬ ‫گرفته شده است؛ قسمت دوم آن برگرفته از ‪-logia‬است که به “مطالعه” یا “تحقیق”‬ ‫اشاره دارد‪.‬‬ ‫روانشناسی یک رشته دانشگاهی با گستره وسیعی است که از مرزهای بین علوم‬ ‫طبیعی و اجتماعی عبور میکند و در آن مفاهیم گوناگونی بررسی میشوند؛ مانند‬ ‫ادراک‪ ،‬شناخت‪ ،‬توجه‪ ،‬احساسات‪ ،‬پدیدارشناسی‪ ،‬انگیزه‪ ،‬عملکرد مغز‪ ،‬شخصیت‪،‬‬ ‫رفتار‪ ،‬تاب آوری‪ ،‬ضمیر ناخودآگاه و روابط بین فردی‪.‬دانش به دست آمده از‬ ‫روانشناسی در حوزههای مختلف فعالیتهای انسانی‪ ،‬از مشکالت زندگی روزمره‬ ‫گرفته تا درمان بیماریهای روانی‪ ،‬استفاده میشود‪.‬‬ ‫با توجه به این که زیست شناسی‪ ،‬روانشناسی و جامعه‪ ،‬زندگی ما را شکل میدهند‪،‬‬ ‫روانشناسی به دنبال درک چگونگی تعامل عوامل روانشناختی با عوامل اجتماعی –‬ ‫فرهنگی و بیولوژیکی در راستای تأثیرگذاری بر رشد فردی است‪.‬بنابراین روانشناسی‬ ‫به عنوان یک “علم مرکز” توصیف میشود؛ زیرا تحقیقات روانشناختی با علوم‬ ‫اجتماعی‪ ،‬علوم طبیعی‪ ،‬پزشکی و علوم انسانی (مانند فلسفه) ارتباط دارد‪.‬‬ ‫راههایی که روانشناسی به افراد و جامعه کمک میکند عبارتند از‪:‬‬ ‫بهبود فهم و درک ما از این که چرا مردم اینگونه رفتار میکنند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫درک عوامل مختلفی که میتوانند بر ذهن و رفتار انسان تأثیر بگذارند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫درک مسائلی که بر سالمت‪ ،‬زندگی روزمره و رفاه تأثیر میگذارند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫کمک به ایجاد انگیزه در افراد برای رسیدن به اهدافشان‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ایجاد فضاهای کاری ایمنتر و کارآمدتر‪.‬‬ ‫ ‬ ‫بهبود ارگونومی به منظور ارتقا طراحی محصول‪.‬‬ ‫ ‬ ‫بهبود بهرهوری‪.‬‬ ‫ ‬ ‫هدف و تعریف علم روانشناسی‬ ‫هدف کلی روانشناسی درک رفتار‪ ،‬عملکردهای ذهنی و فرآیندهای احساسی انسان‬ ‫است‪.‬در این راستا تأثیرات نسبی نیروهای درونی و بیرونی را در شکل دادن به هر‬ ‫رفتاری میسنجد‪.‬تأثیرات درونی از ژن و خلق و خو و عملکرد سیستم عصبی گرفته‬ ‫تا باورها‪ ،‬خاطرات‪ ،‬ارزشها و احساسات را شامل میشود‪.‬‬ ‫در نهایت هدف این رشته سود رساندن به جامعه است که این مقصود تا حدی از‬ ‫طریق تمرکز بر درک بهتر و عمیقتر سالمت روان و بیماریهای روانی برآورده‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫رویکردهای روانشناسی‬ ‫در طول تاریخ روانشناسی‪ ،‬مکاتب فکری مختلفی برای توضیح ذهن و رفتار انسان‬ ‫شکل گرفتهاند‪.‬بعضی از موارد‪ ،‬مکاتب فکری خاصی برای مدتی بر حوزه‬ ‫روانشناسی تسلط یافتند‪.‬در زیر برخی از مکاتب فکری عمده در روانشناسی بیان شده‬ ‫است‪:‬‬ ‫ساختگرایی‬ ‫ساختگرایی وونت و تیچنر نخستین مکتب فکری بود که مقصود از آن‪ ،‬تحلیل‬ ‫ساختارهای ذهنی بود‪.‬اما به زودی مکاتب دیگری نیز شروع به ظهور کردند‪.‬‬ ‫وانشناسی وجودی‪:‬‬ ‫روانشناسی وجودی‪ ،‬رویکردی کلی است که از نظریه و مداخالت روانشناختی که‬ ‫از اگزیستانسیالیسم ناشی میشود؛ تشکیل میگردد‪.‬این رویکرد بر معنای درون‬ ‫روانی تجربۀ انسانی‪ ،‬منحصر به فرد بودن هر انسان و مسئولیت در قبال انتخاب‪،‬‬ ‫تأکید میکند‪.‬‬ ‫روانشناسی شناختی‬ ‫در دهه ‪ ۱۹۶۰‬و ‪ ،۱۹۷۰‬انقالب شناختی به بررسی فرآیندهای ذهنی درونی مانند‬ ‫تفکر‪ ،‬تصمیم گیری‪ ،‬رشد زبان و حافظه دامن زد‪.‬در حالی که این مکاتب فکری‬ ‫گاهی به عنوان رقیب تلقی میشوند‪ ،‬روانشناسی شناختی در هر دیدگاه به درک ما از‬ ‫روانشناسی کمک کرده است‪.‬‬ ‫کارکردگرایی‬ ‫مکتب فکری که روانشناس و فیلسوف کالسیک‪ ،‬ویلیام جیمز با آن شناخته شد و‬ ‫تمرکز آن بر اهداف رفتار و هشیاری انسان بود‪.‬‬ ‫رفتارگرایی‬ ‫مکتب رفتاری از نگاه کردن به تأثیرات درونی بر رفتار رویگردان شد و در پی آن‬ ‫بود که روانشناسی را به مطالعه رفتارهای قابل مشاهده تبدیل کند‪.‬‬ ‫روانشناسی انسان گرا‪:‬‬ ‫روانشناسی انسان گرا یک رویکرد جامع در روانشناسی است که بر کلیت فرد‬ ‫متمرکز است‪.‬روانشناسی انسان گرا درجهت رسیدگی و رفع کمبودهای موجود در‬ ‫مکاتب روانکاوی و رفتارگرایی توسعه یافت‪.‬این حوزه با استفاده از تجربۀ انسانی به‬ ‫درک رفتار انسان میپردازد‪.‬علم روانشناسی انسان گرا‪ ،‬موضعی پدیدار شناختی دارد‬ ‫که شخصیت را از دیدگاه ذهنی هر فرد‪ ،‬مورد مطالعه قرار میدهد‪.‬‬ ‫روانکاوی‬ ‫روانکاوی زیگموند فروید بر چگونگی تأثیر ناهشیار بر رفتار انسان متمرکز بود‪.‬‬ ‫مرحله رشد روانی جنسی فروید‬ ‫فروید معتقد است که اگر نیازهای فرد در هر مرحله رشد روانی‪-‬جنسی برآورده‬ ‫نشود‪ ،‬فرد در همان مرحله دچار تثبیت (فیکسیشن) میشود‪.‬هر مرحله تثبیت‬ ‫میتواند به اختالالت روانی متفاوتی منجر شود‪:‬‬ ‫‪.1‬مرحله دهانی (تولد تا ‪ ۱۸‬ماهگی)‪:‬‬ ‫تثبیت در این مرحله ممکن است به رفتارهای مرتبط با دهان مانند پرخوری‪،‬‬ ‫سیگار کشیدن‪ ،‬یا جویدن ناخن منجر شود‪.‬همچنین میتواند باعث مشکالتی همچون‬ ‫وابستگی یا خوشبینی افراطی شود‬ ‫‪.2‬مرحله مقعدی (‪ ۱۸‬ماهگی تا ‪ ۳‬سالگی)‪:‬‬ ‫تثبیت در این مرحله به دو نوع شخصیت منجر میشود‪:‬‬ ‫‪ o‬شخصیت مقعدی کنترلگرا ‪:‬افراد مرتب و منظم که بیش از حد بر کنترل‬ ‫تمرکز دارند‪.‬‬ ‫‪ o‬شخصیت مقعدی بینظم ‪:‬افرادی بینظم‪ ،‬نافرمان‪ ،‬یا دمدمیمزاج‪.‬هر دو نوع‬ ‫شخصیت میتواند مشکالت اجتماعی و شخصیتی ایجاد کند‪.‬‬ ‫‪.3‬مرحله آلتی (‪ ۳‬تا ‪ ۶‬سالگی)‪:‬‬ ‫تثبیت در این مرحله ممکن است به مشکالتی مانند خودشیفتگی یا مشکالت جنسی‬ ‫منجر شود‪.‬این افراد ممکن است بهدنبال توجه بیشتر از دیگران باشند یا دچار‬ ‫اختالالتی در هویت جنسی شوند‪.‬مرحله آلتی در نظریه رشد روانی‪-‬جنسی فروید‬ ‫(‪ ۳‬تا ‪ ۶‬سالگی) به نام "مرحله فالیک "شناخته میشود‪.‬این مرحله تأثیر عمیقی بر‬ ‫رشد هویت جنسی و تصویر خود فرد دارد‪.‬در این مرحله‪ ،‬کودک شروع به کشف‬ ‫بدن خود و تمایالت جنسی میکند و توجه زیادی به تفاوتهای جنسیتی دارد‪.‬فروید‬ ‫باور داشت که در این دوره‪ ،‬کودکان از والد جنس مخالف خود تأثیرپذیری بیشتری‬ ‫پیدا میکنند‪ ،‬که این حالت در پسران به عنوان "عقده ادیپ "و در دختران به عنوان‬ ‫"عقده الکترا "شناخته میشود‪.‬‬ ‫تأثیر تثبیت در مرحله آلتی‪:‬‬ ‫خودشیفتگی (نارسیسیسم)‪:‬‬ ‫اگر کودکی به خوبی از این مرحله عبور نکند‪ ،‬ممکن است به تثبیت در آن دچار شود‪.‬‬ ‫نتیجه این تثبیت میتواند منجر به خودشیفتگی شود‪.‬افراد خودشیفته به طور مفرط به خود‬ ‫عالقه دارند و تمایل دارند که بیشتر به خودشان توجه شود‪.‬این افراد ممکن است نیاز‬ ‫شدیدی به توجه و تأیید دیگران پیدا کنند و همیشه به دنبال تحسین دیگران باشند‪.‬‬ ‫مشکالت جنسی‪:‬‬ ‫تثبیت در این مرحله میتواند منجر به بروز مشکالت جنسی در دوران بزرگسالی شود‪.‬‬ ‫فروید معتقد بود که اختالالتی مانند سرکوب تمایالت جنسی‪ ،‬احساس گناه درباره مسائل‬ ‫جنسی‪ ،‬یا حتی مشکالت مربوط به هویت جنسی از این مرحله نشأت میگیرند‪.‬این افراد‬ ‫ممکن است در پذیرش هویت جنسی خود دچار سردرگمی یا مشکل باشند و در ارتباطات‬ ‫جنسی دچار ناهنجاریهایی شوند‪.‬‬ ‫توجه طلبی‪:‬‬ ‫افرادی که در این مرحله تثبیت شدهاند‪ ،‬ممکن است بیش از حد به توجه نیاز داشته باشند‪.‬‬ ‫آنها به دنبال جذب نظر دیگران و کسب تأیید از محیط بیرونی هستند و در صورتی که‬ ‫این توجه را دریافت نکنند‪ ،‬ممکن است دچار اضطراب یا افسردگی شوند‪.‬‬ ‫حسادت و رقابت‪:‬‬ ‫افراد تثبیت شده ممکن است حسادت و رقابت بیش از حد نسبت به دیگران‪ ،‬بهویژه جنس‬ ‫مخالف‪ ،‬نشان دهند‪.‬این رقابت به ریشههای روانی برمیگردد که در این دوره توسعه‬ ‫نیافته است‪.‬‬ ‫در کل‪ ،‬تثبیت در مرحله آلتی میتواند به طیف گستردهای از مشکالت روانی‪-‬اجتماعی‬ ‫و جنسی در دوران بزرگسالی منجر شود‪.‬‬ ‫مرحله نهفتگی (‪ ۶‬تا ‪ ۱۲‬سالگی)‪:‬‬ ‫تثبیت در این مرحله میتواند به عدم تمایل به تعامالت اجتماعی یا مشکالت تحصیلی‬  ‫منجر شود‪.‬فرد ممکن است در مهارتهای اجتماعی یا همکاری با دیگران مشکل‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫مرحله تناسلی (از ‪ ۱۲‬سالگی به بعد)‪:‬‬ ‫مشکالت حل نشده از مراحل قبلی میتواند منجر به اختالالت جنسی‪ ،‬مشکالت روابط‬ ‫عاطفی‪ ،‬یا ناتوانی در برقراری روابط پایدار شود‬ ‫نظریه رشد روانی‪-‬اجتماعی اریک اریکسون شامل هشت مرحله است که هر مرحله‬ ‫یک تعارض اصلی را شامل میشود که فرد باید آن را حل کند تا به رشد سالم برسد‪.‬‬ ‫این مراحل عبارتند از‪:‬‬ ‫‪.1‬اعتماد در برابر بیاعتمادی (تولد تا ‪ ۱۸‬ماهگی) ‪:‬در این مرحله‪ ،‬نوزاد با توجه به‬ ‫پاسخگویی والدین‪ ،‬احساس اعتماد یا بیاعتمادی نسبت به جهان پیرامونش ایجاد میکند‪.‬‬ ‫‪.2‬استقالل در برابر شرم و تردید (‪ ۱۸‬ماهگی تا ‪ ۳‬سالگی) ‪:‬کودک یاد میگیرد که از‬ ‫استقالل خود استفاده کند و در عین حال با کنترلهای اجتماعی و قوانین سازگاری یابد‪.‬‬ ‫نتیجه سالم این مرحله حس خودمختاری است‪.‬‬ ‫‪.3‬ابتکار در برابر احساس گناه (‪ ۳‬تا ‪ ۵‬سالگی) ‪:‬کودک شروع به برنامهریزی و انجام‬ ‫فعالیتها میکند و اگر این فعالیتها حمایت شود‪ ،‬حس ابتکار رشد میکند‪ ،‬وگرنه‬ ‫ممکن است احساس گناه ایجاد شود‪.‬‬ ‫‪.4‬سازندگی در برابر حقارت (‪ ۵‬تا ‪ ۱۲‬سالگی) ‪:‬کودکان در این مرحله به یادگیری‬ ‫مهارتهای جدید و کسب احساس شایستگی میپردازند‪.‬شکست در این مرحله ممکن‬ ‫است منجر به حس حقارت شود‪.‬‬ ‫‪.5‬هویت در برابر سردرگمی نقش (‪ ۱۲‬تا ‪ ۱۸‬سالگی) ‪:‬نوجوانان به جستجوی هویت و‬ ‫شناخت خود میپردازند‪.‬اگر موفق شوند‪ ،‬حس هویت قوی شکل میگیرد‪ ،‬وگرنه دچار‬ ‫سردرگمی نقش میشوند‪.‬‬ ‫‪.6‬صمیمیت در برابر انزوا (‪ ۱۸‬تا ‪ ۴۰‬سالگی) ‪:‬بزرگساالن جوان به دنبال تشکیل روابط‬ ‫عمیق و صمیمی هستند‪.‬عدم موفقیت در این مرحله ممکن است به انزوا منجر شود‪.‬‬ ‫‪.7‬مولد بودن در برابر رکود (‪ ۴۰‬تا ‪ ۶۵‬سالگی) ‪:‬افراد در این مرحله تالش میکنند که‬ ‫به جامعه و نسل آینده کمک کنند‪.‬موفقیت در این مرحله احساس مولد بودن و مفید‬ ‫بودن به همراه دارد‪.‬‬ ‫‪.8‬تمامیت نفس در برابر ناامیدی (‪ ۶۵‬سال به باال) ‪:‬افراد مسن به بازنگری زندگی خود‬ ‫میپردازند‪.‬اگر از زندگیشان راضی باشند‪ ،‬احساس تمامیت نفس میکنند وگرنه دچار‬ ‫ناامیدی خواهند شد‪.‬‬ ‫نظریه رشد روانی‪-‬اجتماعی اریک اریکسون هر مرحله را با یک فضیلت (در‬ ‫صورت موفقیت) و یک آسیب (در صورت شکست) همراه میداند‪.‬در زیر آسیبها‬ ‫و فضیلتهای هر مرحله آورده شده است‪:‬‬ ‫‪.1‬اعتماد در برابر بیاعتمادی (تولد تا ‪ ۱۸‬ماهگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬امید‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬بیاعتمادی نسبت به دنیا‪.‬‬ ‫‪.2‬استقالل در برابر شرم و تردید (‪ ۱۸‬ماهگی تا ‪ ۳‬سالگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬اراده‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬شرم و تردید به خود‪.‬‬ ‫‪.3‬ابتکار در برابر احساس گناه (‪ ۳‬تا ‪ ۵‬سالگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬هدفمندی‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬احساس گناه‪.‬‬ ‫‪.4‬سازندگی در برابر حقارت (‪ ۵‬تا ‪ ۱۲‬سالگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬شایستگی‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬حس حقارت‪.‬‬ ‫‪.5‬هویت در برابر سردرگمی نقش (‪ ۱۲‬تا ‪ ۱۸‬سالگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬وفاداری‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬سردرگمی نقش‪.‬‬ ‫‪.6‬صمیمیت در برابر انزوا (‪ ۱۸‬تا ‪ ۴۰‬سالگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬عشق‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬انزوا و تنهایی‪.‬‬ ‫‪.7‬مولد بودن در برابر رکود (‪ ۴۰‬تا ‪ ۶۵‬سالگی)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬مراقبت و کمک به دیگران‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬احساس رکود و عدم تحقق‪.‬‬ ‫‪.8‬تمامیت نفس در برابر ناامیدی (‪ ۶۵‬سال به باال)‪:‬‬ ‫‪ o‬فضیلت‪ :‬خردمندی‪.‬‬ ‫‪ o‬آسیب‪ :‬ناامیدی و افسوس از گذشته‪.‬‬ ‫نظریه رشد روانی‪-‬اجتماعی اریک اریکسون شامل ‪ ۸‬مرحله است که هر یک با‬ ‫چالشهای روانی‪-‬اجتماعی خاصی همراه هستند‪.‬موفقیت در هر مرحله منجر به کسب‬ ‫یک فضیلت و عدم موفقیت منجر به آسیب روانی میشود‪.‬در ادامه‪ ،‬هر مرحله به‬ ‫صورت مفصل توضیح داده شده است‪:‬‬  ‫‪1.‬اعتماد در برابر بیاعتمادی (تولد تا ‪ ۱۸‬ماهگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬این مرحله زمانی است که کودک به مراقبان خود نیاز دارد تا نیازهای اولیه‬ ‫ ‬ ‫او مثل غذا و امنیت را تأمین کنند‪.‬اگر مراقبان به کودک به موقع پاسخ دهند‪ ،‬کودک‬ ‫حس اعتماد به دنیا و افراد اطراف خود را پیدا میکند‪.‬اما اگر این نیازها به درستی‬ ‫تأمین نشوند‪ ،‬کودک نسبت به دنیا بیاعتماد میشود‪.‬‬ ‫در صورت تثبیت‪ ،‬فرد ممکن است دچار اضطراب و بیاعتمادی به دیگران شود و‬ ‫ ‬ ‫در روابط اجتماعی خود ناتوان بماند‬ ‫فضیلت ‪:‬امید؛ یعنی اعتماد به اینکه دنیا مکان امنی است و نیازها برآورده خواهند شد‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آسیب ‪:‬بیاعتمادی؛ که منجر به اضطراب و عدم توانایی در شکل دادن به روابط سالم‬ ‫ ‬ ‫در آینده میشود‪.‬‬ ‫‪2.‬استقالل در برابر شرم و تردید (‪ ۱۸‬ماهگی تا ‪ ۳‬سالگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬در این مرحله‪ ،‬کودکان شروع به کشف استقالل خود میکنند‪.‬یادگیری‬ ‫ ‬ ‫مهارتهای اولیه مانند کنترل مثانه و راه رفتن‪ ،‬به آنها احساس خودکارآمدی میدهد‪.‬‬ ‫اگر والدین به آنها اجازه تجربه استقالل را بدهند‪ ،‬حس خودمختاری و اعتماد به خود‬ ‫تقویت میشود‪.‬در غیر این صورت‪ ،‬کودک دچار شرم و تردید نسبت به تواناییهایش‬ ‫میشود‪.‬تثبیت میتواند به ایجاد شخصیتهایی با حس شرم و تردید منجر شود که در‬ ‫تصمیمگیری و مسئولیتپذیری دچار مشکل هستند‬ ‫فضیلت ‪:‬اراده؛ که به معنای اعتماد به تصمیمات و تواناییهای شخصی است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آسیب ‪:‬شرم و تردید؛ که باعث کاهش عزت نفس و ترس از انجام کارهای جدید میشود‪.‬‬ ‫ ‬ ‫‪3.‬ابتکار در برابر احساس گناه (‪ ۳‬تا ‪ ۵‬سالگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬کودکان در این مرحله کنجکاو هستند و تمایل دارند به صورت فعال در‬ ‫ ‬ ‫فعالیتهای جدید شرکت کنند‪.‬اگر آنها احساس کنند میتوانند برنامهریزی و اقدام کنند‪،‬‬ ‫حس ابتکار و خودکارآمدی در آنها تقویت میشود‪.‬اما اگر والدین به طور مکرر آنها‬ ‫را محدود کنند یا به خاطر تالشهایشان سرزنش کنند‪ ،‬کودک دچار احساس گناه‬ ‫میشود‪.‬افراد تثبیت شده ممکن است از انجام فعالیتها بترسند و احساس گناه شدیدی‬ ‫داشته باشند که مانع خالقیت و فعالیتهای جدید میشود‬ ‫فضیلت ‪:‬هدفمندی؛ که به کودک امکان میدهد تا اهداف خود را دنبال کند و به موفقیت‬ ‫ ‬ ‫برسد‪.‬‬ ‫آسیب ‪:‬احساس گناه؛ که منجر به ترس از شکست و عدم تمایل به ریسک کردن میشود‪.‬‬ ‫ ‬ ‫‪4‬پشتکار در برابر احساس حقارت (‪ ۵‬تا ‪ ۱۲‬سالگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬در این مرحله‪ ،‬کودکان وارد محیطهای اجتماعی گستردهتری مثل مدرسه‬ ‫ ‬ ‫میشوند ومهارتهای جدیدی را یاد میگیرند‪.‬اگر کودکان در این محیطها تشویق شوند‬ ‫و موفقیت کسب کنند‪ ،‬حس سازندگی و توانمندی در آنها تقویت میشود‪.‬اما اگر موفق‬ ‫به برآوردن انتظارات نشوند یا از جانب همساالن و معلمان مورد تحقیر قرار گیرند‪،‬‬ ‫دچار حس حقارت میشوند‪.‬تثبیت در این مرحله میتواند منجر به حس بیارزشی و‬ ‫ناتوانی در موفقیتهای تحصیلی و اجتماعی شود و مهمه که مراحل قبل را ایا به خوبی‬ ‫گذرانده واگرنبوده باشد با مشکل روبرو‪ ،‬و دچار احساس حقارت میشود‪.‬‬ ‫فضیلت ‪:‬شایستگی؛ که به کودک کمک میکند احساس کند میتواند وظایف اجتماعی و‬ ‫ ‬ ‫تحصیلی خود را با موفقیت انجام دهد وسعی میکند مهارت های جدید را کسب کند‪.‬‬ ‫آسیب ‪:‬حقارت؛ که منجر به کمبود اعتماد به نفس و ناتوانی در انجام کارهای اجتماعی‬ ‫ ‬ ‫میشود‪.‬ترسو مضطرب چاپلوس خود کم بین‬ ‫اریکسون معتقد احساس حقارت از چند جا کسب میشود‪ :‬والدین سخت گیر ‪ ،‬همساالن‬ ‫تحقیر کننده ‪ ،‬معلم ‪ ،‬جو مدرسه سخت گیر‪.‬‬ ‫‪5.‬هویت در برابر سردرگمی نقش (‪ ۱۲‬تا ‪ ۱۸‬سالگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬این مرحله مربوط به دوران نوجوانی است که فرد با سواالت هویتی مواجه‬ ‫ ‬ ‫میشود‪.‬من کیستم؟ چی هستم؟ چرا هستم؟ از کجا امدم؟ به کجا می روم؟ نوجوانان‬ ‫تالش میکنند تا هویت خود را در زمینههای مختلفی مانند جنسیت‪ ،‬شغل و ارزشها‬ ‫پیدا کنند‪.‬چون احساس معلق بودن دارد سعی میکند هویت های مختلفی انتخاب کند‬ ‫اگر آنها موفق به یافتن هویت خود شوند‪ ،‬احساس انسجام هویتی پیدا میکنند‪.‬در غیر‬ ‫این صورت‪ ،‬دچار سردرگمی نقش میشوند‪.‬در صورت تثبیت‪ ،‬فرد ممکن است در‬ ‫ایجاد هویت فردی و اجتماعی خود دچار مشکل شود و دچار سردرگمی هویتی و‬ ‫بحران نقش شود و نمیخواهد وارد دنیای بزرگسالی بشود‬ ‫یکی از ویژگی نوجوانان پرسشگر بودن انهاست بسیاری از خانوادهها به دلیل عصبی‬ ‫ ‬ ‫بودن‪ ،‬نداشتن آرامش روحی و روانی و … نمیتوانند با این مشکالت به درستی کنار‬ ‫بیایند‪.‬همین عامل میتواند باعث سرخوردگی نوجوان باشد‪.‬‬ ‫فضیلت ‪:‬وفاداری؛پایبندی یعنی تعهد به هویت و ارزشهای شخصی‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آسیب ‪:‬سردرگمی نقش؛ که منجر به سردرگمی در انتخاب مسیرهای شغلی‪ ،‬اجتماعی‬ ‫ ‬ ‫و شخصی میشود‪.‬‬ ‫علت شکلگیری بحران هویت در نوجوانان‬ ‫بحران هویت میتواند در پی عوامل مختلفی همچون تغییرات محیطی وفیزیکی‪ ،‬فشارهای‬ ‫اجتماعی‪ ،‬تفاوتهای فرهنگی و ناتوانی در تعریف نقشها و اهداف آینده رخ دهد‪.‬این بحرانها‬ ‫ممکن است به مشکالتی مانند افسردگی‪ ،‬اضطراب‪ ،‬کاهش اعتماد به نفس‪ ،‬و حتی مشکالت‬ ‫رفتاری در نوجوانان منجر شود‪.‬حمایت خانوادگی و راهنمایی مناسب میتواند به نوجوان‬ ‫کمک کند تا از این بحران عبور کرده و به هویتی باثبات دست یابد‬ ‫تغییر ناگهانی محیط‪ :‬در دوره نوجوانی انسان به طور ناگهانی از کودکی خود جدا میشود‪.‬‬ ‫ورود به اجتماع و جدی شدن مسائل و مشکالت‪ ،‬نوجوان را با چالش مواجه میکند که چرا‬ ‫باید این مشکالت باشد‪ ،‬مشکل از چیست؟ شاید راه را اشتباه آمدم؟ اینجا متعلق به من است!؟‬ ‫در نتیجه این مشکالت‪ ،‬سواالتی از این قبیل در ذهن نوجوان شکل میگیرد و در نهایت در‬ ‫طول مدت بحران هویت را در نوجوانان ایجاد میکند‪.‬‬ ‫تغییر سطح هورمونها‪ :‬در این سن ترشح و تولید هورمونها کامالً از برنامه خارج میشود‬ ‫و در سطح تولید آن بینظمی صورت میگیرد‪.‬این ترشح هورمونی در مغز تغییرات شیمیایی‬ ‫ایجاد میکند که تأثیر مستقیم بر اخالق و رفتار میگذارد‪.‬این ترشح هورمونی احساساتی مانند‬ ‫غم‪ ،‬ناراحتی‪ ،‬عصبانیت را در فرد ایجاد میکند‪.‬در نتیجهی ایجاد این احساسات فرد به دنبال‬ ‫راهکاری برای درمان غم خود میگردد ولی چون این احساسات یک علت زیستی دارد‪ ،‬به‬ ‫راحتی کنترل نمی شود که در نتیجه آن بحران هویت در نوجوانان ایجاد میشود‪.‬شایان ذکر‬ ‫است احساسات ناشی از هورمونها با روشهای درست قابل کنترل است‪.‬‬ ‫استرس‪ :‬در نتیجه موجه فرد با موقعیتهای جدید و همچنین تغییر سطح هورمونها‪ ،‬نوجوان‬ ‫سطح بسیار زیادی از استرس را تجربه میکند‪.‬در نتیجه استرس نوجوان تمرکز خود را از‬ ‫دست میدهد‪ ،‬خود را ناتوان میبیند و در مورد کارهایی که توانایی انجام آن را دارد شک‬ ‫می کند‪.‬این شک در استعدادها‪ ،‬در هوش و توانایی و در تمامی ویژگیهای مثبت فرد تأثیر‬ ‫می گذارد که در نهایت موجب ایجاد بحران هویت در نوجوانان میشود‪.‬با کاهش استرس‬ ‫میتوان بحران هویت نوجوان را تا حد خوبی کنترل کرد‪.‬‬ ‫کاهش اعتماد به نفس‪ :‬همانطور که ذکر شد نوجوان در این دوران احساسات متناقضی را‬ ‫تجربه میکند‪.‬ممکن است اتفاقی در زندگی یا رفتار اطرافیان اعتماد به نفس نوجوان را تا حد‬ ‫زیادی کاهش دهد‪.‬این کاهش اعتماد به نفس باعث میشود که نسبت به تمام ویژگیها خود‬ ‫بیعالقه و بیمیل باشد و به دنبال تغییر ویژگیهای رفتاری و حتی ظاهری خود باشد‪.‬این‬ ‫میل به تغییر‪ ،‬ناشی از بحران هویت در نوجوانان است که از کمبود اعتماد به نفس نشئت‬ ‫میگیرد و به عالقه به تغییر منجر میشود‪.‬حتی رفتار بسیاری از بزرگساالن نیز که عالقه‬ ‫به تغییر دارند ناشی از همین بحران هویت مدیریت نشده است‪.‬‬ ‫عدم ورود به دنیای بزرگسالی‪ :‬در این دوران‪ ،‬نوجوانان به طور کامل از کودکی خارج‬ ‫میشوند اما به دنیای بزرگسالی نیز وارد نمیشوند‪.‬اینکه انسان در میان گروه معلق بماند‬ ‫می تواند موجبات ایجاد بحران هویت در نوجوانان باشد‪.‬انسان نمیتواند به کودکی بازگردد‬ ‫زیرا این دوره او را نمیپذیرد و بزرگساالن نیز او را مورد انتقاد قرار میدهند‪.‬او به دنیای‬ ‫بزرگسالی نیز راه داده نمیشود زیرا یک بزرگسال دیده نمیشود‪.‬همین موارد باعث میشود‬ ‫که نوجوان نداند واقعا ً کیست‪ ،‬در این حین برای اینکه بتواند به دنیای بزرگسالی ورود کند‬ ‫ممکن است به رفتارهای مخرب و پر خطر گرایش پیدا کند که نتایج جبران ناپذیری را بر‬ ‫روی او میگذارد‪.‬‬ ‫انتخاب ارزشی‪ :‬در این دوران از نوجوان خواسته میشود تا عقاید و ارزشهای خود را‪،‬‬ ‫مسیر مورد عالقه‪ ،‬شغل مورد و تمامی این موارد را تعیین و مشخص کند‪.‬ولی به این علت‬ ‫که هنوز خود را به درستی نشناخته است و نمیتواند انتخابهای قاطعانه را انجام دهد دچار‬ ‫سردرگمی می شود‪.‬این سردرگمی در نهایت موجب افزایش بحران هویت در نوجوانان‬ ‫میشود‪.‬‬ ‫کمابیش تمام نوجوانان در این دوران بحران هویت را تجربه میکنند‪.‬اگر بحران هویت در‬ ‫مسیر درستی هدایت نشده و پایان نپذیرد‪ ،‬تأثیرات بسیار مخربی بر فرد گذاشته میشود و‬ ‫ممکن است هویتی که فرد از خود میسازد غلط و اشتباه باشد‪.‬به همین علت است شما باید‬ ‫بحران هویت را تشخیص دهید و به هدایت و پایان دادن به آن بپردازید‪.‬‬ ‫جیمز مارسیا‪ ،‬روانشناس کانادایی‪ ،‬فرآیند شکلگیری هویت در نوجوانان را با توجه‬ ‫به دو محور کاوش و تعهد به چهار وضعیت دستهبندی میکند‪:‬‬ ‫‪.1‬کسب هویت ‪ (Identity Achievement):‬در این وضعیت‪ ،‬فرد پس از کاوش و بررسی‬ ‫گزینههای مختلف‪ ،‬به تعهدی نسبت به ارزشها‪ ،‬اهداف و باورهای شخصی دست‬ ‫مییابد‪.‬این افراد هویتی منسجم و انتخابی دارند و یک ثبات بیرونی و درونی دارند‬ ‫بنابراین فرد پس از کاوش و بررسی ارزشها و اهداف مختلف‪ ،‬به تعهدی نسبت به باورهای‬ ‫شخصی دست مییابد‪.‬این افراد مراحل دشوار تصمیمگیری و بررسی عمیق را پشت سر‬ ‫گذاشتهاند و با هویت خود احساس ثبات و امنیت میکنند‪.‬افراد دارای هویت کسبشده‬ ‫معموالً اعتمادبهنفس و انعطاف بیشتری در برخورد با مشکالت دارند و مسیر زندگی خود‬ ‫را بهخوبی میشناسند‬ ‫‪.2‬وقفه هویت ‪ (Moratorium):‬افراد در این وضعیت در حال کاوش و بررسی ایدهها و‬ ‫ارزشهای مختلف هستند اما هنوز به تعهد مشخصی نرسیدهاند‪.‬این وضعیت معموالً با‬ ‫سردرگمی و ناپایداری همراه است معموالً نشاندهنده فرآیند فعال جستجوی هویت است‬ ‫و افراد در این مرحله به دنبال حل مسائلشان و کشف مسیر درست زندگیشان هستند‬ ‫‪.3‬ضبط هویت ‪ (Foreclosure):‬در این حالت‪ ،‬فرد به هویتی متعهد است‪ ،‬اما این تعهد‬ ‫بدون کاوش شکل گرفته و بر پایه ارزشهای تحمیلشده از سوی خانواده یا جامعه است‪.‬‬ ‫مثال از معلم والدین یا معشوق هویتی گرفته که مال خودش نیست‪.‬این افراد ممکن است‬ ‫به هویت خود پایبند باشند‪ ،‬اما بدون تجربه یا ارزیابی گزینههای دیگراست و این‬ ‫وضعیت ممکن است به ثبات در کوتاهمدت کمک کند‪ ،‬اما میتواند مانع رشد شخصی و‬ ‫انعطافپذیری در آینده شود‪.‬‬ ‫‪.4‬پراکندگی هویت ‪ (Identity Diffusion):‬در این وضعیت‪ ،‬فرد هیچ جستجویی در زمینه‬ ‫هویت خود ندارد و به تعهد خاصی نیز دست نیافته است‪.‬این وضعیت معموالً با‬ ‫سردرگمی و عدم جهتیابی همراه است‬ ‫در وضعیت پراکندگی هویت‪ ،‬فرد نه به کاوش پرداخته و نه به تعهدی رسیده است‪.‬این‬ ‫وضعیت با بیتفاوتی‪ ،‬سردرگمی و عدم جهتیابی در زندگی همراه است و افراد در این‬ ‫مرحله معموالً انگیزهای برای تصمیمگیری در مورد هویت و اهداف خود ندارند‬ ‫این دستهبندی به درک چگونگی شکلگیری هویت در نوجوانان کمک میکند و فرآیند‬ ‫حرکت از سردرگمی به هویتیابی پایدار را بهخوبی توضیح میدهد‪.‬‬ ‫‪6.‬صمیمیت در برابر انزوا (‪ ۱۸‬تا ‪ ۴۰‬سالگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬در این مرحله افراد بالغ به دنبال روابط صمیمی و نزدیک با دیگران هستند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫اگر موفق به ایجاد روابط عاشقانه و دوستانه عمیق شوند‪ ،‬حس صمیمیت را تجربه‬ ‫میکنند‪.‬اما اگر نتوانند چنین روابطی برقرار کنند‪ ،‬به سمت انزوا و تنهایی سوق پیدا‬ ‫میکنند‪.‬فردی که در این مرحله تثبیت شده است ممکن است از ایجاد روابط عمیق با‬ ‫دیگران اجتناب کند و به انزوا روی آورد‬ ‫از جوانی توانایی برقرار کردن رابطه با دیگران را داریم بخاطر اینکه دیگران را دوست‬ ‫داریم ولی در مرحله قبل ما ارتباطمان بخاطر خودمان بود که خودمان را دوست داریم‪.‬اگر‬ ‫کسی در ‪30‬سالگی هنوز نتوانسته نقشی را انتخاب کند در مرحله اشفتگی نقش مانده است و‬ ‫بنابراین به انزوا کشیده می شود‪.‬مهمه اول تکلیفش با خودش معلوم شده باشد تا تکلیفش را‬ ‫با دیگران معلوم ک‬ ‫فضیلت ‪:‬عشق؛ که نشاندهنده توانایی برای ایجاد روابط عاشقانه و صمیمانه است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آسیب ‪:‬انزوا؛ که منجر به احساس تنهایی و ناتوانی در ایجاد روابط نزدیک میشود‪.‬‬ ‫ ‬ ‫نظریه مثلث عشق استرنبرگ سه مولفه اصلی را برای عشق تعریف میکند ‪:‬صمیمیت‪،‬‬ ‫اشتیاق و تعهد ‪.‬این سه عنصر در ترکیبهای مختلف‪ ،‬هفت نوع عشق متفاوت ایجاد‬ ‫میکنند‪.‬در ادامه هر مولفه به تفصیل بررسی میشود‪:‬‬ ‫‪.1‬صمیمیت ‪ (Intimacy):‬صمیمیت به احساسی اشاره دارد که فرد از نزدیکی عاطفی و‬ ‫روانی با دیگری به دست میآورد‪.‬این مولفه به معنای اشتراکگذاری عمیق افکار و‬ ‫احساسات است و موجب احساس امنیت در رابطه میشود‪.‬صمیمیت با گذشت زمان و‬ ‫تعامالت مثبت میان افراد افزایش مییابد و معموالً شامل حمایت عاطفی‪ ،‬همدلی‪ ،‬و‬ ‫اعتماد است‬ ‫‪.2‬اشتیاق ‪ (Passion):‬اشتیاق شامل جاذبه جسمی‪ ،‬شهوت و هیجانات شدید است که فرد‬ ‫نسبت به طرف مقابل دارد‪.‬این مولفه بیشتر به جنبههای جسمانی و هیجانی رابطه‬ ‫اشاره دارد و بهطور طبیعی در شروع رابطه بسیار پررنگ است اما با گذر زمان‬ ‫ممکن است کمرنگ شود‪.‬اشتیاق میتواند انرژی زیادی به رابطه بیفزاید‪ ،‬اما اگر بدون‬ ‫دیگر مولفهها باقی بماند‪ ،‬ممکن است به رابطهای سطحی یا زودگذر تبدیل شود‬ ‫‪.3‬تعهد ‪ (Commitment):‬تعهد به تصمیم خودآگاه و غیرخودآگاه افراد برای حفظ و‬ ‫پیشرفت رابطه اشاره دارد‪.‬این مولفه در طول زمان و با گذراندن چالشها شکل‬ ‫میگیرد و به طرفین اطمینان میدهد که حتی در شرایط دشوار‪ ،‬رابطه پایدار خواهد‬ ‫ماند‪.‬تعهد بر پایه اعتماد‪ ،‬مسئولیتپذیری و اهداف مشترک استوار است و باعث دوام‬ ‫و پایداری عشق میشود‪.‬این سوال مطرح است که چه انجام بدهم تا بتوانم این عشق را‬ ‫به صورت بلند مدت حفظ کنم‪.‬‬ ‫ترکیب این مولفهها‪ ،‬هفت نوع عشق به شرح زیر شکل میگیرد‪:‬‬ ‫‪.1‬عشق دوستانه ‪:‬تنها مولفه حاضر در این عشق‪ ،‬صمیمیت است‪.‬معموالً در دوستیهای‬ ‫عمیق و روابط بدون احساسات رمانتیک دیده میشود‪.‬‬ ‫‪.2‬عشق شیفتگی ‪:‬تنها مولفهی آن اشتیاق و میل است‪.‬این نوع عشق بیشتر جنبهی جسمانی‬ ‫و هیجانی دارد و ممکن است کوتاهمدت باشد و بدون صمیمیت و تعهد باقی بماند‪.‬‬ ‫‪.3‬عشق خالی ‪:‬این عشق تنها متکی بر تعهد است و صمیمیت و اشتیاق ضعیف میباشد‪.‬‬ ‫چنین رابطهای ممکن است به دلیل تعهدات اجتماعی یا مذهبی ادامه یابد‪.‬یا فقط به‬ ‫خاطر بچه ماندند‪.‬‬ ‫‪.4‬عشق رمانتیک ‪:‬ترکیبی از صمیمیت و اشتیاق است‪.‬این نوع عشق گرچه صمیمیت و‬ ‫هیجان دارد‪ ،‬اما ممکن است تعهد الزم برای پایدار ماندن را نداشته باشد‪.‬‬ ‫‪.5‬عشق همنشینی ‪:‬ترکیبی از صمیمیت و تعهد است‪ ،‬اما اشتیاق در آن کمرنگ است‪.‬این‬ ‫نوع عشق اغلب در روابط طوالنیمدت مشاهده میشود که اشتیاق کمرنگ شده است‪.‬‬ ‫‪.6‬عشق بیعقل ‪:‬ترکیبی از اشتیاق و تعهد است و فاقد صمیمیت‪.‬در این نوع عشق‪ ،‬فرد‬ ‫ممکن است بدون شناخت کافی‪ ،‬تعهدی شدید و احساسی نسبت به دیگری پیدا کند‪.‬‬ ‫‪.7‬عشق کامل ‪:‬این عشق شامل هر سه مولفه صمیمیت‪ ،‬اشتیاق و تعهد است و به عنوان‬ ‫ایدهآلترین نوع عشق شناخته میشود‬ ‫‪7.‬مولد بودن در برابر رکود (‪ ۴۰‬تا ‪ ۶۵‬سالگی)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬در این مرحله افراد بزرگسال به دنبال نقشهای مفید اجتماعی و خانوادگی‬ ‫ ‬ ‫هستند‪.‬اگر آنها حس کنند که در حال کمک به دیگران و بهبود جامعه هستند‪ ،‬حس‬ ‫مولد بودن و معنا پیدا میکنند‪.‬در غیر این صورت‪ ،‬دچار رکود و احساس بیهودگی‬ ‫میشوند‪.‬تثبیت میتواند منجر به حس بیفایده بودن و بیتوجهی به جامعه و نسلهای‬ ‫آینده شود‬ ‫فضیلت ‪:‬مراقبت؛ که نشاندهنده تعهد به کمک به دیگران و آیندهسازان نسل بعد است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫آسیب ‪:‬رکود؛ که منجر به احساس بیهودگی و عدم رضایت از زندگی میشود‪.‬‬ ‫ ‬ ‫‪8.‬تمامیت نفس در برابر ناامیدی (‪ ۶۵‬سال به باال)‪:‬‬ ‫توضیح ‪:‬این مرحله مربوط به دوران پیری است که افراد به مرور زندگی خود نگاه‬ ‫ ‬ ‫میکنند‪.‬اگر از زندگی خود رضایت داشته باشند‪ ،‬حس تمامیت نفس و آرامش پیدا‬ ‫میکنند‪.‬اما اگر احساس کنند زندگیشان بیمعنا بوده است‪ ،‬دچار ناامیدی میشوند‪.‬فرد‬ ‫تثبیتشده ممکن است در این مرحله دچار افسردگی و حس ناامیدی نسبت به زندگی‬ ‫گذشته خود شود‬ ‫فضیلت ‪:‬خردمندی؛ که به معنای پذیرش محدودیتهای زندگی و قدردانی از تجربههای‬ ‫ ‬ ‫گذشته است‪.‬‬ ‫آسیب ‪:‬ناامیدی؛ که منجر به افسوس و ترس از مرگ میشود‪.‬‬ ‫ ‬ ‫خواب یکی از نیازهای اساسی انسان است که به بازیابی انرژی جسمانی و روانی کمک‬ ‫میکند و بر سالمت عمومی تأثیر میگذارد‪.‬خواب به دو نوع اصلی خواب ‪NREM‬‬ ‫)‪(Non-Rapid Eye Movement‬و خواب )‪ REM (Rapid Eye Movement‬تقسیم‬ ‫میشود و هر کدام ویژگیها و مراحل خاص خود را دارند‪.‬‬ ‫در ادامه‪ ،‬به بررسی انواع خواب‪ ،‬مراحل خواب‪ ،‬امواج خواب‪ ،‬مدت و میزان مراحل‬ ‫خواب و همچنین برخی از اختاللهای خواب میپردازیم‪.‬‬ ‫انواع خواب‬ ‫خواب به دو نوع اصلی تقسیم میشود‪:‬‬ ‫‪.1‬خواب( ‪ NREM‬غیر از حرکات سریع چشم‪):‬‬ ‫‪ o‬خواب ‪ NREM‬شامل سه مرحله‪ ،N2 ، (N1‬و )‪ N3‬است که از خواب سبک تا‬ ‫خواب عمیق را در بر میگیرد‪.‬در طول خواب‪ ، NREM‬بدن در حالت آرامش‬ ‫قرار میگیرد‪ ،‬ضربان قلب و فشار خون کاهش مییابد و دمای بدن نیز کمی‬ ‫افت میکند‪.‬این مراحل نقش زیادی در بازیابی جسمی دارند‪.‬‬ ‫‪.2‬خواب( ‪ REM‬حرکات سریع چشم‪):‬‬ ‫در خواب‪ ، REM‬فعالیت مغز تقریبا ً مشابه بیداری است و به همین دلیل این‬ ‫‪o‬‬ ‫مرحله به خواب پارادوکس نیز معروف است‪.‬این نوع خواب بیشتر برای‬ ‫پردازش اطالعات‪ ،‬حافظه و یادگیری اهمیت دارد‪.‬در این مرحله‪ ،‬رؤیاها رخ‬ ‫میدهند و چشمها به سرعت در جهات مختلف حرکت میکنند‪ ،‬در حالی که بدن‬ ‫تقریبا ً فلج است تا از انجام حرکات رؤیا جلوگیری شود‪.‬‬ ‫مراحل خواب و امواج آن‬ ‫خواب شامل چهار مرحلهی اصلی است که به ترتیب از خواب سبک تا خواب عمیق و‬ ‫نهایتا ً خواب ‪ REM‬را شامل میشوند‪.‬هر کدام از این مراحل با امواج خاصی در مغز‬ ‫همراه هستند‪.‬‬ ‫مرحلهی ‪(N1)۱‬‬ ‫توضیحات ‪:‬این مرحله‪ ،‬اولین مرحله از خواب و انتقال از بیداری به خواب است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫خواب در این مرحله سبک است و فرد به راحتی ممکن است بیدار شود‪.‬عضالت‬ ‫شروع به شلشدن میکنند و ممکن است ماهیچهها حرکات غیرارادی داشته باشند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫امواج مغزی ‪:‬امواج آلفا و تتا (با فرکانس پایینتر از امواج بیداری)‬ ‫ ‬ ‫مدت زمان ‪:‬حدود ‪ ۵‬تا ‪ ۱۰‬دقیقه‬ ‫ ‬ ‫مرحلهی ‪(N2)۲‬‬ ‫توضیحات ‪:‬این مرحله‪ ،‬خواب سبک و پایدارتر از مرحلهی ‪ N1‬است در این مرحله‪،‬‬ ‫ ‬ ‫ضربان قلب و دمای بدن کاهش مییابد و فعالیت مغزی کند میشود‪.‬طبق گزارش بنیاد‬ ‫خواب آمریکا‪ ،‬تقریبا نیمی از زمان خواب خود را در این مرحله سپری میکنیم‪.‬تصور‬ ‫ریتمیک دوکهای خواب یکی از ویژگیهای تثبیت حافظه‬ ‫ِ‬ ‫میشود امواج سریع و‬ ‫هستند‪ ،‬یعنی مغز خاطرات جدید روز قبل را جمعآوری‪ ،‬پردازش و فیلتر میکند‪.‬‬ ‫امواج مغزی ‪:‬امواج تتا‪ ،‬همراه با دوکهای خواب )‪(Sleep Spindles‬و مجتمعهای‬ ‫ ‬ ‫)‪K (K-complexes‬‬ ‫مدت زمان ‪:‬حدود ‪ ۲۰‬دقیقه‬ ‫ ‬ ‫مرحلهی ‪(N3)۳‬‬ ‫توضیحات ‪:‬این مرحله‪ ،‬خواب عمیق یا خواب دلتا است و به‪.‬بیدار شدن از این مرحله‬ ‫ ‬ ‫دشوار است و افرادی که از این مرحله بیدار میشوند ممکن است برای چند لحظه گیج‬ ‫باشند‪..‬این مرحله برای خواب ترمیمی )‪ (restorative sleep‬حیاتی است و بازیابی‬ ‫جسمانی و بازسازی بافتهای بدن ‪،‬بهبود و رشد بدن کمک میکند‪.‬همچنین ممکن‬ ‫است سیستم ایمنی و سایر فرایندهای مهم بدن نیز تقویت شوند‪.‬گرچه در این مرحله‬ ‫فعالیت مغز کاهش مییابد‪ ،‬شواهدی وجود دارد که خواب عمیق به تفکر درونبین‬ ‫)‪ ،(insightful thinking‬خالقیت و حافظه کمک میکند‪.‬‬ ‫خواب کافی در این مرحله موجب میشود که روز بعد سرحال باشید‪.‬در این مرحله‬ ‫ ‬ ‫مغز حافظه آشکار یا اخباری را تثبیت میکند‪.‬این حافظه شامل اطالعاتی مانند دانش‬ ‫عمومی‪ ،‬حقایق یا آمار‪ ،‬تجربیات شخصی و چیزهای دیگری است که آموختهاید‪.‬‬ ‫ ‬ ‫امواج مغزی ‪:‬امواج دلتا با فرکانس بسیار پایین و دامنهی باال‬ ‫ ‬ ‫مدت زمان ‪:‬حدود ‪ ۳۰‬تا ‪ ۴۰‬دقیقه‬ ‫ ‬ ‫مرحلهی‪REM‬‬ ‫توضیحات ‪:‬در این مرحله‪ ،‬مغز تقریبا ً به اندازهی زمان بیداری فعال است‪.‬بدن به دلیل‬ ‫ ‬ ‫فلج ‪ REM‬حرکتی ندارد‪ ،‬به جز چشمها که به سرعت حرکت میکنند‪.‬این مرحله رؤیاها‬ ‫رخ میدهند رؤیاها را میتوان در هر مرحلهای از خواب دید‪ ،‬ولی در مراحل ‪NREM‬‬ ‫کمتر رؤیا میبینیم و رؤیاها وضوح و عمق کمتری دارند‪.‬‬ ‫در این مرحله نیز مانند مرحله سوم‪ ،‬حافظه تثبیت میشود‪.‬در خواب ‪ REM‬احساسات‬ ‫ ‬ ‫و خاطرات عاطفی پردازش و ذخیره میشوند‪.‬مغز از این زمان برای تثبیت اطالعات‬ ‫در حافظه نیز استفاده میکند‪.‬بنابراین مرحله ‪ REM‬مرحله مهمی برای یادگیری است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫امواج مغزی ‪:‬امواج تتا و بتا (مشابه بیداری)‬ ‫ ‬ ‫مدت زمان ‪:‬اولین چرخه ‪ REM‬ممکن است ‪ ۱۰‬دقیقه طول بکشد و با ادامهی خواب‬ ‫ ‬ ‫طول آن افزایش مییابد‪.‬‬ ‫معموال پس از پایان خواب‪ ، REM‬بدن پیش از شروع مجدد چرخه خواب به مرحله دوم‬ ‫‪NREM‬بازمیگردد‪.‬در طول شب با تکرار چرخه‪ ،‬مدتزمان هر مرحله تغییر میکند‪.‬‬ ‫مدت و میزان مراحل خواب‬ ‫یک چرخهی کامل خواب شامل چهار مرحلهی فوق است و معموالً حدود ‪ ۹۰‬دقیقه‬ ‫طول میکشد‪.‬در طول شب‪ ،‬افراد معموالً ‪ ۴‬تا ‪ ۶‬چرخهی خواب را طی میکنند‪.‬میزان‬ ‫خواب در مراحل مختلف با ادامهی خواب تغییر میکند‪:‬‬ ‫نیمه اول شب ‪:‬خواب ‪ NREM‬و به خصوص مرحلهی ‪( N3‬خواب عمیق) بیشتر است‪.‬‬ ‫ ‬ ‫نیمه دوم شب ‪:‬خواب ‪ REM‬بیشتر شده و زمان خواب سبک ‪ (N1‬و )‪ N2‬افزایش مییابد‪.‬‬ ‫ ‬ ‫امواج خواب‬ ‫امواج خواب نشاندهندهی فعالیت الکتریکی مغز در هر مرحلهی خواب هستند‪:‬‬ ‫‪.1‬امواج آلفا ‪:‬در زمان بیداری آرام و چشمهای بسته‪ ،‬قبل از خواب‬ ‫‪.2‬امواج تتا ‪:‬در مراحل اولیهی خواب ‪ (N1‬و)‪N2‬‬ ‫‪.3‬دوکهای خواب و مجتمعهای ‪ K:‬الگوهای خاصی که در مرحلهی ‪ N2‬رخ میدهند و‬ ‫به محافظت از خواب در برابر بیداری کمک میکنند‪.‬‬ ‫‪.4‬امواج دلتا ‪:‬در مرحلهی ‪( N3‬خواب عمیق)‪ ،‬با فرکانس پایین و دامنهی باال‬ ‫‪.5‬امواج تتا و بتا ‪:‬در مرحلهی‪ ، REM‬مشابه امواج بیداری‬ ‫اختاللهای خواب‬ ‫اختالالت خواب میتوانند کیفیت خواب را تحت تأثیر قرار دهند و باعث مشکالت‬ ‫جسمی و روانی شوند‪.‬برخی از اختالالت شایع خواب عبارتند از‪:‬‬ ‫‪. ۱‬بیخوابی)‪(Insomnia‬‬ ‫تعریف ‪:‬ناتوانی در خوابیدن یا حفظ خواب‪ ،‬که منجر به کاهش کیفیت خواب و احساس‬ ‫ ‬ ‫خستگی میشود‪.‬‬ ‫علل ‪:‬استرس‪ ،‬اضطراب‪ ،‬مشکالت جسمی یا مصرف مواد محرک‬ ‫ ‬ ‫درمان ‪:‬تغییر سبک زندگی‪ ،‬تکنیکهای آرامش‪ ،‬داروهای خوابآور در صورت نیاز‬ ‫ ‬ ‫‪. ۲‬آپنهی خواب)‪(Sleep Apnea‬‬ ‫تعریف ‪:‬وقفههای مکرر در تنفس در طول خواب که میتواند به کاهش سطح اکسیژن‬ ‫ ‬ ‫خون و بیداریهای ناگهانی منجر شود‪.‬‬ ‫علل ‪:‬انسداد مجاری تنفسی (آپنهی انسدادی) یا نقص در سیگنالهای مغز برای تنفس‬ ‫ ‬ ‫(آپنهی مرکزی)‬ ‫درمان ‪:‬دستگاه ‪( CPAP‬فشار مثبت پیوستهی راههای هوایی)‪ ،‬کاهش وزن‪ ،‬جراحی در‬ ‫ ‬ ‫موارد شدید‬ ‫‪. ۳‬نارکولپسی)‪(Narcolepsy‬‬ ‫تعریف ‪:‬تمایل شدید و ناگهانی به خوابیدن در طول روز‪ ،‬حتی در شرایطی که فرد نباید‬ ‫ ‬ ‫بخوابد‪.‬‬ ‫علل ‪:‬ممکن است ژنتیکی باشد یا ناشی از نقص در تنظیم خواب ‪ REM‬باشد‪.‬‬ ‫ ‬ ‫درمان ‪:‬داروهای محرک و تنظیم برنامه خواب‬ ‫ ‬ ‫‪. ۴‬پاراسومنیاها)‪(Parasomnias‬‬ ‫تعریف ‪:‬رفتارهای غیرمعمول در طول خواب‪ ،‬مانند راه رفتن در خواب‪ ،‬صحبت کردن‬ ‫ ‬ ‫در خواب‪ ،‬وحشت شبانه‬ ‫علل ‪:‬اغلب در کودکان شایع است و ممکن است با استرس یا عدم توازن خواب ارتباط‬ ‫ ‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫درمان ‪:‬ایجاد محیط خواب ایمن و درمان استرس‬ ‫ ‬ ‫‪. ۵‬سندرم پای بیقرار)‪(Restless Legs Syndrome‬‬ ‫تعریف ‪:‬احساس ناخوشایند در پاها که فرد را مجبور به حرکت دادن آنها میکند و‬ ‫ ‬ ‫ممکن است خواب را مختل کند‪.‬‬ ‫علل ‪:‬میتواند ناشی از عوامل ژنتیکی‪ ،‬مشکالت عصبی یا کمبود آهن باشد‪.‬‬ ‫ ‬ ‫درمان ‪:‬داروها‪ ،‬تغییرات سبک زندگی و مکملهای تغذیهای در صورت نیاز‬ ‫ ‬ ‫‪. ۶‬اختالل فاز خواب)‪(Delayed Sleep Phase Disorder‬‬ ‫تعریف ‪:‬تمایل به خوابیدن و بیدار شدن دیرتر از زمانهای معمول‪ ،‬که ممکن است در‬ ‫ ‬ ‫تنظیم برنامههای روزانه مشکل ایجاد کند‪.‬‬ ‫علل ‪:‬تغییرات در ریتم شبانهروزی‪ ،‬به ویژه در نوجوانان‬ ‫ ‬ ‫درمان ‪:‬نور درمانی‪ ،‬تنظیم تدریجی ساعت خواب و بیدار‬ ‫ ‬ ‫خواب فرایندی پیچیده و حیاتی است که به بازسازی بدن و ذهن کمک میکند‪.‬هر‬ ‫مرحلهی خواب نقشی مهم در حفظ سالمت جسمی و روانی دارد و اختالل در هر یک‬ ‫از مراحل خواب میتواند به مشکالت جدی منجر شود‪.‬با شناخت بهتر مراحل و انواع‬ ‫خواب و آگاهی از اختالالت مرتبط‪ ،‬میتوانیم کیفیت خواب خود را بهبود بخشیده و از‬ ‫تأثیرات مثبت آن بر سالمت بهرهمند شویم‪.‬‬ ‫اختالالت شخصیت و روان میتوانند تأثیرات عمیقی بر خواب بگذارند و خواب ناکافی‬ ‫یا بیکیفیت می تواند مشکالت روانی و جسمانی فرد را تشدید کند‪.‬برخی از اختالالت‬ ‫روانشناختی و شخصیتی که معموالً به مشکالت خواب منجر میشوند شامل افسردگی‪،‬‬ ‫اضطراب‪ ،‬اختالل استرس پس از سانحه)‪ ، (PTSD‬اختالل دوقطبی‪ ،‬اختالالت شخصیت‬ ‫مرزی و ضداجتماعی هستند‪.‬در ادامه به تأثیر هر کدام از این اختالالت بر خواب‪ ،‬و‬ ‫تأثیر خواب ناکافی بر سالمت روان پرداخته میشود‪.‬‬ ‫‪. ۱‬افسردگی)‪(Depression‬‬ ‫تأثیر افسردگی بر خواب‪:‬‬ ‫افراد مبتال به افسردگی اغلب دچار بیخوابی میشوند‪.‬این بیخوابی ممکن است به‬ ‫ ‬ ‫صورت ناتوانی در به خواب رفتن‪ ،‬بیدار شدن مکرر در طول شب یا بیدار شدن‬ ‫زودهنگام در صبح رخ دهد‪.‬‬ ‫در برخی موارد‪ ،‬افسردگی میتواند به پرخوابی نیز منجر شود‪ ،‬به طوری که فرد‬ ‫ ‬ ‫تمایل دارد بیشتر از حالت عادی بخوابد‪ ،‬اما خواب او کیفیت خوبی ندارد‪.‬‬ ‫ریشههای بیخوابی در افسردگی‪:‬‬ ‫سطح پایین سروتونین و افزایش کورتیزول در بدن افراد افسرده میتواند کیفیت خواب‬ ‫ ‬ ‫را کاهش دهد‪.‬‬ ‫افکار منفی و احساس ناامیدی نیز ممکن است باعث بیقراری ذهنی شده و به بیخوابی‬ ‫ ‬ ‫منجر شود‪.‬‬ ‫تأثیر بر سالمت روان‪:‬‬ ‫بیخوابی میتواند شدت افسردگی را افزایش دهد و فرد را در چرخهی معیوبی از‬ ‫ ‬ ‫بیخوابی و تشدید عالئم افسردگی گرفتار کند‪.‬‬ ‫خواب ناکافی منجر به کاهش توانایی در تمرکز و حافظه میشود‪ ،‬و این موضوع‬ ‫ ‬ ‫مشکالت افسردگی را تشدید میکند‪.‬‬ ‫‪. ۲‬اضطراب)‪(Anxiety‬‬ ‫تأثیر اضطراب بر خواب‪:‬‬ ‫اضطراب اغلب با مشکالت در به خواب رفتن و حفظ خواب همراه است‪.‬افراد دچار‬ ‫ ‬ ‫اضطراب ممکن است به راحتی نتوانند به خواب روند یا در میانهی شب بیدار شوند‪.‬‬ ‫اضطراب باعث افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک میشود و بدن را در حالت‬ ‫ ‬ ‫آمادهباش نگه میدارد که خواب را دشوار میکند‪.‬‬ ‫ریشههای بیخوابی در اضطراب‪:‬‬ ‫افکار نگرانکننده و پیشبینیهای منفی نسبت به آینده باعث میشود که مغز فرد آرامش‬ ‫ ‬ ‫نداشته باشد و به سختی وارد مراحل عمیق خواب شود‪.‬‬ ‫در سطح بیولوژیک‪ ،‬افزایش نوراپینفرین و آدرنالین در افراد مضطرب‪ ،‬سیستم‬ ‫ ‬ ‫عصبی را تحریک کرده و خواب را مختل میکند‪.‬‬ ‫تأثیر بر سالمت روان‪:‬‬ ‫خواب ناکافی باعث میشود اضطراب شدیدتر شود و توانایی فرد در مقابله با‬ ‫ ‬ ‫استرسهای روزمره کاهش یابد‪.‬‬ ‫اضطراب و بیخوابی معموالً به شکل چرخهای عمل میکنند؛ اضطراب باعث‬ ‫ ‬ ‫بیخوابی میشود و بیخوابی به نوبهی خود سطح اضطراب را افزایش میدهد‪.‬‬ ‫‪. ۳‬اختالل استرس پس از سانحه)‪(PTSD‬‬ ‫تأثیر ‪ PTSD‬بر خواب‪:‬‬ ‫افراد مبتال به ‪ PTSD‬اغلب دچار کابوسهای شبانه و وحشت شبانه میشوند که باعث‬ ‫ ‬ ‫بیداری مکرر و بیکیفیت بودن خواب میشود‪.‬‬ ‫همچنین ممکن است دچار خواب سبک و بیقرار شوند‪ ،‬زیرا در طول شب به طور‬ ‫ ‬ ‫ناخودآگاه در حالت آمادهباش برای مقابله با تهدیدات احتمالی قرار دارند‪.‬‬ ‫ریشههای بیخوابی در‪PTSD:‬‬ ‫تجربهی دوبارهی خاطرات دردناک و تصاویر مرتبط با تروما در خواب و بیداری‬ ‫ ‬ ‫باعث اختالل در خواب میشود‪.‬‬ ‫‪PTSD‬باعث اختالل در عملکرد ساختارهای مغزی مانند آمیگدال و هیپوکامپ میشود‬ ‫ ‬ ‫که در تنظیم هیجان و خاطرات نقش دارند‪.‬‬ ‫تأثیر بر سالمت روان‪:‬‬ ‫خواب بیکیفیت باعث میشود فرد نتواند از عالئم ‪ PTSD‬رهایی یابد‪ ،‬زیرا مغز در‬ ‫ ‬ ‫طول خواب نتوانسته خاطرات دردناک را پردازش و سازماندهی کند‪.‬‬  ‫این امر شدت عالئم‪ ، PTSD‬از جمله اضطراب و تحریکپذیری را افزایش میدهد‪.‬‬ ‫ ‬ ‫‪. ۴‬اختالل دوقطبی)‪(Bipolar Disorder‬‬ ‫تأثیر اختالل دوقطبی بر خواب‪:‬‬ ‫در دوره ی شیدایی‪ ،‬افراد ممکن است کاهش نیاز به خواب را تجربه کنند و تنها چند‬ ‫ ‬ ‫ساعت در شب بخوابند‪ ،‬بدون اینکه احساس خستگی کنند‪.‬‬ ‫در دورهی افسردگی‪ ،‬ممکن است دچار بیخوابی یا پرخوابی شوند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ریشههای بیخوابی در اختالل دوقطبی‪:‬‬ ‫تغییرات در سطح دوپامین و سروتونین در مغز این افراد باعث نوسانات شدید در‬ ‫ ‬ ‫الگوی خواب میشود‪.‬‬ ‫هیجانهای افراطی و انرژی بیش از حد در دورهی شیدایی باعث اختالل در خواب و‬ ‫ ‬ ‫کاهش کیفیت آن میشود‪.‬‬ ‫تأثیر بر سالمت روان‪:‬‬ ‫کاهش خواب در دورههای شیدایی میتواند باعث شدت گرفتن عالئم و حتی به‬ ‫ ‬ ‫روانپریشی منجر شود‪.‬‬ ‫بیخوابی میتواند دورههای شیدایی را طوالنیتر کرده و به چرخهی شیدایی‪-‬افسردگی‬ ‫ ‬ ‫آسیب بزند‪.‬‬ ‫‪. ۵‬اختالالت شخصیت مرزی )‪ (Borderline Personality Disorder‬و‬ ‫ضداجتماعی)‪(Antisocial Personality Disorder‬‬ ‫تأثیر اختالل شخصیت مرزی بر خواب‪:‬‬ ‫افراد مبتال به اختالل شخصیت مرزی معموالً از بیخوابی و خواب بیکیفیت رنج‬ ‫ ‬ ‫میبرند‪.‬این بیخوابی ممکن است ناشی از نوسانات شدید هیجانی‪ ،‬احساسات شدید‬ ‫خشم‪ ،‬ترس از رها شدن و اضطراب مداوم باشد‪.‬‬ ‫ریشههای بیخوابی در اختالل شخصیت مرزی‪:‬‬ ‫تغییرات در سطح کورتیزول و عدم تنظیم هیجانی در این افراد میتواند خواب را مختل‬ ‫ ‬ ‫کند‪.‬‬ ‫تأثیر بر سالمت روان‪:‬‬ ‫بیخوابی باعث تحریکپذیری‪ ،‬ناپایداری هیجانی و ناتوانی در کنترل احساسات میشود‬ ‫ ‬ ‫که این موضوع عالئم اختالل مرزی را تشدید میکند‪.‬‬ ‫تأثیرات کلی مشکالت خواب بر سالمت روان‬ ‫خواب ناکافی یا بیکیفیت‪ ،‬عالوه بر اینکه بر جسم اثرات منفی دارد‪ ،‬میتواند باعث‬ ‫تشدید اختالالت روانی و حتی ایجاد آنها شود‪.‬برخی از تأثیرات خواب ناکافی بر‬ ‫سالمت روان عبارتند از‪:‬‬ ‫افزایش تحریکپذیری و خشم ‪:‬بیخوابی باعث میشود که فرد در برابر مسائل کوچک‬ ‫ ‬ ‫و چالشهای روزمره واکنشهای افراطی نشان دهد‪.‬‬ ‫کاهش توانایی در تنظیم هیجانها ‪:‬خواب ناکافی باعث میشود که مغز نتواند به درستی‬ ‫ ‬ ‫احساسات را مدیریت کند‪.‬‬ ‫ضعف در حافظه و یادگیری ‪:‬خواب کافی به ویژه در مراحل ‪ REM‬برای پردازش و‬ ‫ ‬ ‫تثبیت اطالعات ضروری است‪.‬‬ ‫کاهش سطح انرژی و انگیزه ‪:‬خواب بیکیفیت باعث خستگی مفرط و کاهش انگیزه‬ ‫ ‬ ‫برای انجام فعالیتها میشود‪.‬‬ ‫افزایش خطر خودکشی ‪:‬خواب ناکافی میتواند افکار منفی و ناامیدی را افزایش داده و‬ ‫ ‬ ‫خطر خودکشی در افراد مبتال به اختالالت روانی را بیشتر کند‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫انگیزش به فرآیندهایی اطالق میشود که به رفتار نیرو و جهت میدهند‪.‬این فرآیندها‬ ‫میتوانند از نیازها‪ ،‬شناختها‪ ،‬هیجانها و رویدادهای بیرونی ناشی شوند و افراد را‬ ‫برای دستیابی به اهداف یا رفع نیازها تحریک کنند‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬انگیزش عامل‬ ‫فعالسازی رفتارها و هدایت آنها به سوی یک هدف خاص است‪.‬‬ ‫حالت انگیختگی است كه ما را به سمت هدف كه در مثال ما غذا می شود پیش می‬ ‫برد ‪.‬پس انگیزش نیروی حركت از نیاز به سمت انگیزه است‪.‬شناختها‪ ،‬هیجانها و‬ ‫رویدادهای بیرونی ناشی شوند و افراد را برای دستیابی به اهداف یا رفع نیازها تحریک‬ ‫کنند‪.‬به عبارت دیگر‪ ،‬انگیزش عامل فعالسازی رفتارها و هدایت آنها به سوی یک‬ ‫هدف خاص است‪.‬‬ ‫هیجان نیز به واکنشهای روانشناختی و فیزیولوژیکی گفته میشود که در پاسخ به یک‬ ‫رویداد خاص یا تجربه فردی شکل میگیرند‪.‬هیجانها میتوانند شامل احساساتی مانند‬ ‫خوشحالی‪ ،‬ترس‪ ،‬غم‪ ،‬خشم و شگفتی باشند که تأثیر زیادی بر رفتار و تصمیمات فرد‬ ‫دارند‪.‬هیجانها معموالً بر انگیزش فرد تأثیر میگذارند و میتوانند باعث تقویت یا‬ ‫کاهش تمایل به انجام یک فعالیت شوند‪.‬‬ ‫در مجموع‪ ،‬انگیزش و هیجان ارتباط نزدیکی دارند و میتوانند بر همدیگر تأثیرگذار‬ ‫باشند‪.‬بهطور کلی‪ ،‬انگیزش میتواند هیجانها را برانگیزد و هیجانها میتوانند‬ ‫انگیزهها را هدایت کنند‪.‬‬ ‫تعریف شخصیت‬ ‫شخصیت به مجموعهای از ویژگیهای ثابت و متمایز فرد اطالق میشود که بر تفکر‪،‬‬ ‫احساسات‪ ،‬رفتارها و تعامالت اجتماعی او تأثیر میگذارد‪.‬این ویژگیها معموالً در‬ ‫طول زمان ثابت میمانند و به نوعی شبیه به "الگوی ذهنی" در فرد هستند که از او‬ ‫انسانی یکتا میسازد‪.‬‬ ‫تعریف اختالل شخصیت‬ ‫اختالل شخصیت به الگوهای پایدار و غیرانطباقی از تفکر‪ ،‬احساسات و رفتار اطالق‬ ‫میشود که در موقعیتهای مختلف زندگی فرد ظاهر میشوند و موجب اختالل در‬ ‫کارکرد اجتماعی و شغلی او میگردند‪.‬این اختالالت معموالً از نوجوانی یا اوایل‬ ‫بزرگسالی شروع میشوند و به مدت طوالنی در فرد باقی میمانند‪.‬‬ ‫انواع اختالل شخصیت و دستهبندی بر اساس سه کلستر‬ ‫اختالالت شخصیتی در دستهبندیهای مختلفی قرار میگیرند که بهطور کلی به سه‬ ‫کلستر‪ cluster‬تقسیمبندی میشوند‪:‬‬ ‫‪ :A cluster.1‬شخصیتهای عجیب و غریب‪ ،‬با رفتارهای متفاوت از سایرین‪.‬افراد‬ ‫مبتال به اختالالت شخصیت پارانوئید‪ ،‬اسکیزویید و اسکیزوتایپال در این دسته قرار‬ ‫دارند‪.‬‬ ‫‪ o‬ویژگیها‪ :‬رفتارهای غریب‪ ،‬کمتماس با واقعیت‪ ،‬طرز تفکر عجیب‪.‬‬ ‫‪:B cluster.2‬شخصیتهای پرتحرک و نمایشی‪.‬افراد مبتال به اختالالت شخصیت ضد‬ ‫اجتماعی‪ ،‬مرزی‪ ،‬نمایشی و خودشیفته در این دسته هستند‪.‬‬ ‫‪ o‬ویژگیها‪ :‬ناپایداری عاطفی‪ ،‬رفتارهای پرخاشگرانه‪ ،‬نیاز به جلب توجه و تأیید‪.‬‬ ‫‪: c cluster.3‬شخصیتهای مضطرب و ترسناک‪.‬اختالالت شخصیت اجتنابی‪ ،‬وابسته‬ ‫و وسواسی در این دسته قرار دارند‪.‬‬ ‫‪ o‬ویژگیها‪ :‬ترس از شکست‪ ،‬نیاز به تایید دیگران‪ ،‬احساس اضطراب و عدم‬ ‫اعتماد به نفس‪.‬‬ ‫اختالالت شخصیت و صفات شخصیت دیگر‬ ‫اختالالت شخصیت دیگر ممکن است با اختالل شخصیت پارانوئید اشتباه گرفته شوند‪،‬‬ ‫زیرا آنها چند ویژگی مشترک دارند‪.‬بنابراین‪ ،‬اهمیت دارد که این اختالالت براساس تفاوت‬ ‫هایی در ویژگی های توصیف کننده آنها از یکدیگر متمایز شوند‪.‬با این حال‪ ،‬اگر فردی‬ ‫ویژگی های شخصیتی داشته باشد که مالک ها را برای یک یا تعداد بیشتر شخصیت عالوه‬ ‫بر اختالل شخصیت پارانوئید برآورده می کنند‪ ،‬همه آنها می توانند تشخیص داده شوند‪.‬‬ ‫اختالل شخصیت پارانوئید و اختالل شخصیت اسکیزوتایپی در صفات سوء ظن‪ ،‬کناره گیری‬ ‫میان فردی و اندیشه پردازی پارانوئید سهیم هستند‪ ،‬ولی اختالل شخصیت اسکیزوتایپی نشانه‬ ‫هایی نظیر تفکر سحرآمیز‪ ،‬تجربیات ادراکی غیرعادی و تفکر و گفتار عجیب و غریب را‬ ‫نیز شامل می شود‪.‬‬ ‫افراد دارای رفتارهایی که مالک های اختالل شخصیت اسکیزوئید را برآورده می کنند‬ ‫اغلب به صورت عجیب و غریب‪ ،‬نامتعارف‪ ،‬سرد‪ ،‬و منزوی برداشت می شوند‪ ،‬ولی معموال‬ ‫اندیشه پردازی پارانوئید ندارند‪.‬گرایش افراد مبتال به اختالل شخصیت پارانوئید به نشان‬ ‫دادن واکنش خشم به محرک های جزئی در اختالالت شخصیت مرزی و نمایشی نیز دیده می‬ ‫شود‪.‬با این حال‪ ،‬این اختالالت لزوما با سوء ظن فراگیر همراه نیستند‪.‬افراد مبتال به اختالل‬ ‫شخصیت اجتنابی نیز ممکن است مایل نباشند به دیگران اعتماد کنند‪ ،‬اما بیشتر به خاطر‬ ‫ترس از شرمنده شدن یا بی کفایت انگاشته شدن است تا ترس از نیت بدخواهانه دیگران‪.‬‬ ‫گرچه ممکن است رفتار ضد اجتماعی در برخی از افراد مبتال به اختالل شخصیت پارانوئید‬ ‫وجود داشته باشد‪ ،‬ولی معموال توسط میل به نفع شخصی یا استثمار کردن دیگران همچون‬ ‫در اختالل شخصیت ضد اجتماعی‪ ،‬برانگیخته نمی شود‪ ،‬بلکه اغلب ناشی از میل به انتقام‬ ‫جویی است‪.‬افراد مبتال به اختالل شخصیت خودشیفته ممکن است گاهی سوء ظن‪ ،‬کناره‬ ‫گیری اجتماعی‪ ،‬یا بیگانگی نشان دهند‪ ،‬اما این عمدتا ناشی از ترس برمال شدن نقایص یا‬ ‫ضعف های آنهاست‪.‬‬ ‫صفات پارانوئید ممکن است انطباقی باشند‪ ،‬مخصوصا در محیط های تهدیدکننده‪.‬اختالل‬ ‫شخصیت پارانوئید فقط در صورتی باید تشخیص داده شود که این صفات انعطاف ناپذیر‪،‬‬ ‫ناسازگارانه‪ ،‬و مداوم باشند و موجب اختالل قابل مالحظه در عملکرد یا ناراحتی ذهنی شوند‪.‬‬ ‫اختالل شخصیت پارانوئید یک اختالل روانی است که با الگوهای پایدار بدبینی و‬ ‫سوءظن نسبت به دیگران مشخص میشود‪.‬افراد مبتال به این اختالل معموالً تصور‬ ‫میکنند که دیگران به قصد آزار یا فریب آنها به طور عمدی عمل میکنند و اغلب‬ ‫برای محافظت از خود در برابر تهدیدهای خیالی یا فرضی‪ ،‬رفتارهای تدافعی و‬ ‫محتاطانه از خود نشان میدهند‪.‬‬ ‫مالکهای بالینی اختالل شخصیت پارانوئید بر اساس‪DSM-5‬‬ ‫‪.1‬بدبینی و سوءظن مداوم ‪:‬افراد معتقدند که دیگران قصد دارند به آنها آسیب بزنند‪ ،‬حتی‬ ‫در مواقعی که شواهد قابل توجهی برای این باور وجود ندارد‪.‬‬ ‫‪.2‬عدم اعتماد به دیگران ‪:‬آنها در روابط شخصی یا اجتماعی دچار مشکل هستند و از‬ ‫نزدیک شدن به دیگران اجتناب میکنند‪.‬‬ ‫‪.3‬ناتوانی در بخشیدن یا فراموش کردن بدرفتاریها ‪:‬افراد مبتال نسبت به هر نوع‬ ‫بیاحترامی یا آسیبدیدگی شدید واکنش نشان میدهند و سخت میبخشند‪.‬‬ ‫‪.4‬تفسیر اشتباه موقعیتها ‪:‬افراد ممکن است رفتارهای بیضرر دیگران را تهدیدآمیز یا‬ ‫خصمانه تفسیر کنند‪.‬‬ ‫بی اعتمادی و بدگمانی ‪: PPD‬با بی اعتمادی شدید نسبت به دیگران مشخص می شود‪.‬‬ ‫‪o‬‬ ‫افراد مبتال به این اختالل اغلب بر این باورند که دیگران قصد دارند به آنان صدمه‬ ‫بزنند‪ ،‬فریبشان دهند یا از آنان سوء استفاده کنند‪.‬‬ ‫بیش از حد هوشیاری‪ :‬افراد مبتال به ‪ PPD‬دائما مراقب تهدیدات بالقوه هستند که می‬ ‫‪o‬‬ ‫تواند منجر به تشدید حالت اضطراب و آمادگی برای دفاع از خود شود‪.‬‬ ‫انزوای اجتماعی‪ :‬افراد مبتال به ‪ PPD‬به دلیل بی اعتمادی و سوء ظن اغلب در ایجاد‬ ‫‪o‬‬ ‫و حفظ روابط نزدیک با مشکل مواجه هستند‪.‬این افراد معموال از تعامالت اجتماعی‬ ‫کنارهگیری میکنند و ترجیح میدهند تنها باشند‪.‬‬ ‫تعارضات بین فردی‪ :‬سوء ظن و خصومت نسبت به دیگران می تواند منجر به درگیری‬ ‫‪o‬‬ ‫های مکرر و تیرگی در روابط شود‪.‬افراد مبتال به ‪ PPD‬ممکن است هر اقدامی را به‬ ‫عنوان حمالت عمدی تلقی کنند‪.‬‬ ‫ احساس می کنند دیگران قصد فریب و سوءاستفاده از آن ها را دارند‪.‬‬ ‫ نسبت به وفاداری همسر و دوستان خود دچار تردید مداوم اند و باور اصلی آن ها‬ ‫خیانت کار بودن شان است‪.‬‬ ‫ به شدت کینه توزند و قدرت بخشیدن اطرافیان شان را ندارند‪.‬‬ ‫ انتقادپذیر نیستند و در مقابل هرچیزی واکنش تند و خشمگینانه بروز می دهند‪.‬‬ ‫ به شدت انتقام جو می باشند و هر چیزی را سریعا تالفی می کنند‪.‬‬  ‫ تصور می کنند دیگران قصد تخریب شخصیت آن ها را دارند‪.‬‬ ‫ از هر نگاه تصادفی دیگران‪ ،‬بدترین برداشت ممکن را می کنند‪.‬‬ ‫ تصور می کنند که همیشه حق با آن هاست و دیگران همیشه مقصرند‪.‬‬ ‫ بسیار حسود و نا آرام هستند‪.‬‬ ‫ به راحتی جار و جنجال راه می اندازند و حتی ممکن است خشونت بروز دهند‪.‬‬ ‫سببشناسی شخصیت پارانویا‬ ‫اختالل شخصیت پارانویا )‪ (PPD‬نوعی اختالل شخصیتی است که با سوءظن شدید و‬ ‫غیرمنطقی نسبت به دیگران همراه است‪.‬فرد مبتال به پارانویا اغلب باور دارد که‬ ‫دیگران قصد دارند به او آسیب برسانند یا سوءاستفاده کنند‪ ،‬حتی زمانی که شواهد‬ ‫معکوس وجود دارند‪.‬این اختالل از ویژگیهای اصلی خود یعنی بیاعتمادی و عدم‬ ‫اطمینان به دیگران برخوردار است‪.‬‬ ‫تعریف شخصیت پارانویا‬ ‫افراد مبتال به شخصیت پارانویا به طور مداوم شکاک و بیاعتماد هستند‪.‬آنها نه تنها به‬ ‫دیگران بلکه به خودشان نیز به ندرت اعتماد دارند و مدام احساس میکنند که در معرض‬ ‫تهدید هستند‪.‬این ویژگیها ممکن است بر روابط اجتماعی و حرفهای آنها تأثیر زیادی‬ ‫بگذارد‪.‬آنها به سرعت واکنشهای خشمگینانه نشان میدهند و در برابر نقد یا اشتباهات‬ ‫احتمالی واکنشهای دفاعی دارند‪.‬‬ ‫علت روانکاوی در مورد پارانویا‬ ‫در روانکاوی‪ ،‬بهویژه از منظر فروید‪ ،‬اختالالت شخصیت بهطور معمول به تجربیات‬ ‫اولیه و تجزیه و تحلیل تأثیرات ناخودآگاه بر شخصیت فرد مرتبط میشود‪.‬از دیدگاه‬ ‫فروید‪ ،‬در اختالالت پارانویا‪ ،‬نهاد )‪ (Id‬و من )‪ (Ego‬در تعارض با یکدیگر قرار دارند‬ ‫و افراد برای کاهش اضطراب خود از دفاعهای روانی نظیر بازتاب و فرافکنی استفاده‬ ‫میکنند‪.‬این افراد ممکن است صفات منفی خود را به دیگران نسبت دهند و خود را از‬ ‫تهدیدات فرضی محافظت کنند‪.‬‬ ‫تئوری ابجکت ریلیشن )‪(Object Relations‬به نحوه تعامل فرد با دیگران و ارتباطات‬ ‫اولیه او با والدین یا مراقبین نزدیک اشاره دارد‪.‬در این نظریه‪ ،‬تعامالت اولیه فرد با‬ ‫والدین که غالبا ً ناکارآمد یا آسیبزننده بودهاند‪ ،‬میتواند منجر به شکلگیری احساسات‬ ‫عمیق بیاعتمادی و ترس در فرد شود‪.‬افراد مبتال به اختالل شخصیت پارانویا ممکن‬ ‫است در دوران کودکی در معرض بیاعتمادی‪ ،‬طرد یا آزار قرار گرفته باشند و این‬ ‫تجربیات سبب شکلگیری الگوهای فکری منفی و شکاکانه در بزرگسالی گردد‪.‬‬ ‫ویژگیهای روانشناختی افراد مبتال به پارانویا‬  ‫افراد مبتال به شخصیت پارانویا معموالً از ویژگیهای زیر برخوردارند‪:‬‬ ‫سوءظن شدید به دیگران ‪:‬همواره به دیگران به چشم تهدید نگاه میکنند و به سختی‬ ‫ ‬ ‫قادر به برقراری روابط سالم هستند‪.‬‬ ‫دفاعهای روانی شدید ‪:‬استفاده از مکانیزمهای دفاعی مانند فرافکنی و انکار برای مقابله‬ ‫ ‬ ‫با اضطراب و احساسات منفی‪.‬‬ ‫احساس انزوای اجتماعی ‪:‬بهدلیل بیاعتمادی به دیگران‪ ،‬از ارتباطات اجتماعی‬ ‫ ‬ ‫خودداری میکنند و بهطور معمول تنها و منزوی میمانند‪.‬‬ ‫اختالالت شخصیت از جمله مسائل پیچیدهای هستند که تأثیرات فراوانی بر زندگی فردی‪،‬‬ ‫اجتماعی و حرفهای افراد دارند‪.‬در میان اختالالت شخصیت‪ ،‬اختالالت شخصیت خودشیفته‬ ‫)‪ ،(Narcissistic Personality Disorder‬نمایشی ‪(Histrionic Personality‬‬ ‫)‪ ،Disorder‬و ضد اجتماعی )‪ (Antisocial Personality Disorder‬به دلیل ویژگی?