جزوه فقه جزایی PDF

‫فقه‪:‬مباحث فقهی به چند بخش تقسیم می شود‪.۱:‬عبادات ‪.۲.‬عقود ‪.۳‬ایقاعاات ‪.۴‬احکام ک سیاسات‬ ‫عبادات‪:‬نمازو روزه و‪...‬‬ ‫...

‫فقه‪:‬مباحث فقهی به چند بخش تقسیم می شود‪.۱:‬عبادات ‪.۲.‬عقود ‪.۳‬ایقاعاات ‪.۴‬احکام ک سیاسات‬ ‫عبادات‪:‬نمازو روزه و‪...‬‬ ‫عقود‪ ،‬بیع‪ ،‬نکاح‪،‬مضاربه و‪...‬‬ ‫ایقائات‪:‬طالق و ابرا‪/...،‬منبه اصلی قواعد فقه جزایی محقق داماد‪/‬‬ ‫احکام وسیاست‪:‬حدود قصاصو دیات و تعزیرات‬ ‫به مباحث فقهی مسائل فقهی می گویند ‪.‬‬ ‫قضا‪:‬هوالحکم بین الناس‪:‬کسی که بین مردم حکم می کند‪.‬یفنی رفع خصومت کردن و قضاوت به عهده امام معصوم(ع)است ‪.‬‬ ‫اگر امام معصوم(ع) نباشد قضاوت قضاوت به عهده ی نائب خاص و‪.‬نائب عام است‪.‬‬ ‫نائب عام بر اساس نظر مرجع تقلیدانتخاب می شود‪،‬‬ ‫که همان رهبر آسا و مجلس خبرگان آن را انتخاب می کنند‪.‬‬ ‫از سال ‪ ۱۳۶۸‬به بعد ماده ‪ ۱۰۹‬ق‪.‬ا اصالحیه خورد در بحث قضاوت نائب عام است‪.‬‬ ‫فقیه جامع الشرایط یعنی کسی است که در مقام مباحث فقهی تسلط داشته باشد‬ ‫فقهی که جامع الشرایط باشد‪،‬حاکم شرع است‪.‬‬ ‫دز امروزه حاکم شرع‪،‬دادستان است که او مدعی العموم می باشد‪.‬‬ ‫فقه‪۶:‬والفلم بالحکام الشرعیه الفرعیه عن ادلتها تفصیله ‪:‬احکام دودسته است‪:‬احکام تکلیفی و احکام وضعی است‬ ‫احکام وضعی مستقیم با احکام مکلف کار دارد‪.‬‬ ‫احکام شرعی فرعی‪:‬مثل اصول فقه‬ ‫تفصیلیه یعنی استنباطی مانند‪:‬اصول فقه‬ ‫هر امر داللت بر وجوب می کند‬ ‫اوفوبالعقود‬ ‫معذی وکبری و نتیجه در اوفو بالعقود‪:‬‬ ‫امر کبری و صغری‪:‬هز آنری وجوب در ظهور دارد‪.‬‬ ‫نتیجه‪:‬وفای بر عهد واجب است‬ ‫مجتهد مباحث فقهی را بررسی می کند‪.‬‬  ‫دسته بندی قواعد فقه از دیدگاه محقق داماد‪:‬س امتحانی‪:‬قواعد فقه مدتی ‪.۲،‬قواعد فقه جزایی‪.۳.‬قواعد فقه قضایی ‪.۴‬قواعد فقه‬ ‫سیاسی‬ ‫قواعد فقه مدتی در مورد مباحث مدنی مانند‪:‬عقود کار می کند‬ ‫قواعد فقه مدنی مثال‪:‬ال ضرر‪.‬س‪:‬بحث سوره ابن جندب در مورد قاعده ال ضرر چیست؟‬ ‫از زمان هجرت پیامبر (ص)به مدینه احکامی از سوی حضرت رسول ‪،‬بیان می شد و جنبه ی فقاهتی به خود گرفت‪>-‬بحث‬ ‫قاعده ال ضرر‬ ‫قواعد فقه جزای ‪،‬تعزیر ‪،‬لوث‪،‬درآ‪۲.‬‬ ‫قواعد فقه قضای‪:‬قاعده بینه و ر‬ ‫الضر‪۳.‬‬ ‫قواعد فقه سیایس‪ ،‬قاعده رنف سبیل‪۴.‬‬ ‫فقه‪:‬احکام دینی است که توسط مجتهد از آیات‪ ،‬روایات ‪،‬و اخبار استخراج می گردد ‪.‬‬ ‫فرق مسئله فقهی با قاعده فقهی‪:‬س امتحانی‬ ‫قاعده فقهی کلی است ولی مسئله فقهی جزئی است و به جزئیات می پردازد‪.‬‬ ‫مسئله فقهی‪:‬مسائلی هستند کهاز احکام عملی شرعی و موضوعات شرعی بحث می کنیم مانند‪:‬وجوب نماز یا صحت عقد بیع که‬ ‫با توجه به رساله توضیح المسائل امام خمینی که ‪ ۲۸۹۷‬مسئله فقهی دارد‬ ‫اما قاعده فقهی حکمی است کلی و اختصاصی بهیک موضوع خاص ندارد‪.‬‬ ‫مثال‪:‬قاعده الضرر‪:‬ماده ‪ ۱۳۲‬ق مدنی ماده ‪ ۳۰‬ق ‪.‬م ‪/‬قاعده الضرر ضمان آور است‪.‬‬ ‫تفاوت عمده‪.‬قاعده فقهی با مسئله فقهی در وسعت انطباق و کلیت بیشتر قاعده است‪.‬به گوته ای که هر قاعده شامل چند مسئله‬ ‫فقهی دیگر می شود‪.‬‬ ‫تعریف قواعد فقه در نظر آیت هللا مکارم شیرازی‪:‬‬ ‫القاعده الفقهیه هواالحکام عامه فقیهه تنری فی ابواب مختلفه‪:‬مباحث فقهی ‪ ۵۲‬باب دارد‪.‬‬ ‫الضرر و ال ضرار فی االسالم‪:‬‬ ‫قواعد فقهی احکام کلی هست که در هبه ابواب مختلف جاری شود وسیله النجاه اصل کتاب تجریر الوسیله نوشته آقا ابوالحسن‬ ‫اصفهانی است‪.‬‬ ‫عروه الوثقی‪ :‬سید محمد کاظم طباطبایی یزدی اصول مسلم در قانون مجازات ‪.۱:‬اصل شخصی بودن قانون مجازات ‪.۲‬اصل‬ ‫تساوی بودن ‪.۳‬اصل قانونی بودن قانون مجازات‬ ‫اصل شخصی بودن قانون مجازات هر کس مسئول اعمال خویش است‪.‬‬ ‫طبق قاعده الضرر و باال ضرار نباید به دیگران ضررو زیان وارد کنیم و ضرر و زیان دیگران را نباید تحمل کرد و تنها مجرم‬ ‫مجازات می شود و دیگران مسئول اعمال او نیستند‪.‬مانند‪:‬مسئولیت عاقله یعنی بستگان ذکور پدری و لزوم اجرای مجازات دیه او‬ ‫در مفهوم خاص مجازات اصل شخصی ودن اعتبار دارد‪.‬‬ ‫اصل تساوی بودن مجازات‪:‬در اسالم افراد بر اساس تقوا دارای اهمیت هستند نه از نظر جاه و منزلت و مقام ‪،‬مسلمانان دو حکم‬ ‫بر آوردند و کسی به دیگری دارای مزیت نیست مگر از روی تقوا الهی‪.‬‬  ‫اگر کیفری برای کسی وجود دارد که مرتکب شده این نوع مجازات برای همه یکسان است‪.‬‬ ‫و همه کسانی که مرتکب چنین جرمی شده اند به صورت مساوی مجازات می شوند ‪.‬نه برای افراد خاص و افراد معینی‪،‬بنابراین‬ ‫اصل تساوی حاکم بر مسلمانان با یکدیگر می باشند ‪.‬‬ ‫در غیر مسلمانان با توجه به موارد خاص با این اصل بر خوردی شود ‪،‬مگر در موارد خاص به دلیل تساوی رعایت نشود‪.‬‬ ‫اصل قانونی بودن مجازات‪:‬اسالم برای غایب جرایم مجازات ها پی خاصی پیش بینی می کند‪.‬مانند مقررات مربوط به قصاص‬ ‫که برای جرایم مهم در نظر گرفته می شود ‪.‬‬ ‫در مورد قصاص که احکام آن در کتاب اسمانی‪،‬حکم تم ثابت شده بدین شکل که در مورد خونریز یکم قصاص آن در شرایط‬ ‫تساوی در نظر گرفته می شود‪،‬یعنی آزاد در مقابل آزاد‪ ،‬مرد در مقابل مرد‪،‬با توجه به این اصل (اصل قانونی بودن)در سطوح‬ ‫مقتدری مطابقت دارد‪.‬‬ ‫انواع جنایت‪ :‬عمد‪>-‬قصاص‪ ،‬شبه عمد‪>-‬دیه‪،‬خطای محض‪>-‬دیه‬ ‫قصاص‪:‬نفس ‪،‬عضو‪،‬منفعت‬ ‫انواع دیه‪.۱:‬بالمصالحه‪.۲.‬بالصل‬ ‫دیه بالمصالحه در جایی است که اصل بر قصاص بوده و با صلح تبدیل به دیه می کند‪.‬‬ ‫دیه بالصل یعنی اصل بر دیه است در شبه عمد و خطا‬ ‫قاعده ی وزر‪:‬ال توروالدز وازره وزر اخری‪:‬هیچکس بلر گناه دیگری را به دوش نمی کشد‪.‬‬ ‫س‪: ۱‬در تفهیم اتهام آیا حتما باید به متهم انجام شود؟یا وکیل را هم می توان تفهیم اتهام نمود‪.‬‬ ‫س‪:۲‬آیا آخرین دفاع فقط باید متهم حضور داشته باشد ؟یا وکیل وب کفایت می کند؟‬ ‫انواع دعاوی‪.۱:‬حقوقی ‪.۲‬کیفری‪.‬‬ ‫انواع دعاوی حقوقی‪:‬مدعی و مدعی علیه و مدعی بع‬ ‫انواع دعاوی کیفری‪.۱:‬مشتکی‪.۲.‬مشتکی عنه‬ ‫طرح دعاوی‪:‬حقوقی‪>-‬دادخواست‬ ‫کیفری‪>-‬شکوائیه‬ ‫قاعده نکره وازره در سیق نفی ؛افاده عموم می کند‪.‬‬ ‫در حقوق امروز اصل شخصب بودن مجازات از اهمیت خاصی بر خوردار است ‪.‬‬ ‫با ظهور ادیان الهی به ویژه دین اسالم برقراری مسئولیت جمعی منسوخ شد‪.‬‬ ‫اصل شخصی بودن مجازات یکی از عناصر کیفر در اسالم می باشدو دارای ریشه های قرآن و حدیثی است‪.‬‬ ‫منابع قاعده فقهی ورز‪:‬قران‪:‬وگدر قرآن مجید ‪ ۵‬بار این آیه تکرا شده است‪.‬طبرسی مفسر بزرگ قرآن در این زمینه می‬ ‫گوید‪:‬هیچ کس بار دیگر یور پشت نمی گیرد‪.‬‬ ‫‪:‬سنت‪۲.‬‬ ‫نکته‪: ۱‬تاریخچه اصل قانونی بودن جرم و مجازات‪:‬عبد القادر عوده م بنویسد این اصل قانونی بودن جرم و مجازات در قوانین‬ ‫عرفی در قرن ‪ ۱۸‬میالدی نخستین بار پس از انقالب کبیر فرانسه در قانون فرانسه وارد شد‪.‬‬  ‫در سال ‪۱۷۸۹‬میالدس در اعالمیه حقوق بشر در ماده ‪ ۸‬آن تقریر شد‪،‬سپس از تشریع و قانون فرانسه به قوانین سایر کشور ها‬ ‫نیز انتقال یافت پ‪.‬‬ ‫لکن در شره مقدس اسالم پیدایش این اصل و قاعده به وسیله ی قرآن کریم ‪ ۱۲‬قرن قبل از انقالب کبیر فرانسه تشریح شده بود‪.‬‬ ‫سوره اسرا ایه ‪: ۱۵‬لو ما کنا مجذبین حتی نبحث رسوال‪:‬ما قومی را ذاب نمی کنیم مگر اینکه قبال پیامبری را فرستاده باشیم و آن‬ ‫قانون تشرین شده باشد‪.‬‬ ‫طالق‪:۷‬ال یکلف هللا نفسا اال ما آتاها‪:‬خداوند هیچ کس را مز انچا به او تکلیف کرده و از او نمی خواهد‬ ‫ر‬ ‫الظالمی ‪:‬هر کس آن‬ ‫اصل شخیص بودن مجازات‪:‬سوره یوسف آیه ‪:۷۵‬قالوا جزاوه من وجد رف رحله فهو جزاوه کذالک نجری‬ ‫‪.‬پیمانه در بار او پیدا شود و خودش کیفر آن را خواهد بود و به خاطر این کار برده شود‬ ‫عبدالقادر عوده مب گوید‪:‬جداًدرد آور است بیش تر حقوقدانان کشور های‪.‬اسالمی این حقایق اولیه در اسالم نمی شناسند ودر اثر‬ ‫ناآگاهی خیال می کنند که قوانین عرفی و اروپایی این مبادی عالیه را قانون گذاری و تشریح کرده اند‪.‬‬ ‫ر‬ ‫رفتی‪.‬پیانب به پدرم گفت این پرس توست به پدرم ‪۲.‬‬ ‫سنت‪:‬شخیص به نام ابو داوودنقل یم کند که همراه پدرم پیش پیامب‬ ‫‪.‬گفت‪:‬بیل‪.‬انگاه پیامب با لبخند گفتند که چه قدر شما شبیه هم هستید‬ ‫پس پیامبر(ص)فرمود ولی بدان که او جنایت تو را بر عهده نمی گیرد و تو نیز نمی توانی جنایت اا را بر عهده بگیری‪.‬سپس‬ ‫این آیه را قرائت فرمودند‪:‬ال تزرو وازره وزر اخری شاهر مثال دیگر‪:‬پس از اینکه حضرت علی بدست ابن ملجم ضربت خورد‬ ‫فرمود‪:‬نباید کسی دیگری جز قتل من کشته شود (نهج البالغه )‬ ‫این سخن مولی حاوی اصل شخصی بودن کیفر در اسالم می یباش وبراساس این اصل غیر مجرم ‪،‬دیگران مسئولیت کیفری‬ ‫ندارند‪.‬‬ ‫نمونه ی کار می توان قاعده وزر در علم فقه‪:‬صاحب جواهردو جلد و ‪ ۴‬کتاب جواهر الکالم (محمد بن حسن بن باقر نجفی‬ ‫اصفهانی)می نویسد‪ :‬مجازات تبعید در خصوص زنان اجرا نمی شود‪.‬چرا؟‬ ‫شاید تبعید شدن زن به این خاطر باشد هز گاه زن محکوم به تبعید شود در حالی که هیچ کس نبایدهای جرمی که دیگری انجام‬ ‫داده است مجازات شود‬ ‫استثنا قاعده وزر‪:‬ماده ‪ ۴۷۳‬ق‪.‬م‪.‬ا‪:‬در جنایت خطای محض در صورتی که جنایت با بینه قسامه یا علم قاضی ثابت شود پرداخت‬ ‫دیه بر عهده ‪....‬‬ ‫تعریف عاقله جانی عبارتند از‪:‬پدر مردان عاقل و بالغ و ثروتمند از خویشان پدری او که باید دیه قتل خطا را که جانی مرتکب‬ ‫شده یا دیه برخی از جنایت هایی را که وارد کرده باید پرداخت کند‪.‬‬ ‫ماده ی ‪۴۶۸‬ق‪.‬م‪.‬ا‪..........:‬‬ ‫‪:............‬وجود عاقله‪.۲.‬مسئولیت دولت )بیت المال)در خصوص جبان خسارت نایس از خطای ر‬ ‫قاض در اصل ‪۱۷۱‬ق‪.‬ا‪۱.‬‬ ‫صفحان عاقله‪:‬مصداق بارز در این قضیه هیچ کس بار گناه دیگری را به دوش نمی کشد‪.‬استادمحقق داماد بر این است که دیه‬ ‫صفان مدنی است نه مجازات‪.‬و تعهد عاقله به پرداخت یک تعهد مبتنی بر نظام قبیله ای است‬ ‫استاد بر این عقیده است که به عهده گرفتن دیه جنایات خطایی با قافدهوزر مغایرت ندارد‪.‬‬ ‫زیرا در درجه اول ذمه ی خود قاتل مشغول می شود‪.‬‬ ‫به موجب قرار داد قبیله ای عاقله جانی مکلف به بری ذمه کردن قاتل است‪.‬ماده ‪ ۴۶۸‬و ‪۴۶۹‬ق‪.‬م‪.‬ا‬ ‫آیت هللا سید حسن مرعشی شوشتری در کتاب دید گاه های مودر حقوق کیفری اسالم می نویسد مسئولیت عاقله اختصاص به‬ ‫جامعه ای دارد که نظام قبیلهای بر آن حاکم باشد ‪.‬‬  ‫بنابراین حقوق منتفی است ‪،‬نفی توان بستگان جانی را مستقل به پرداخت دیه دانست‪.‬‬ ‫دید گاه دکتر علیرضا فیگور کتاب مقارنه و تطبیق در حقوق جزای اسالمی از قواعد مسلم حقوق جزای اسالم تین است که دزدی‬ ‫که مرتکب جرم شده مسئولیت کیفری دارد‪.‬‬ ‫و دیگری مسئولیتی ندارد وتنها در یک مورد استثنا وجود دارد که عاقله باید دیه قتل خطایی را بپردازد‪.‬‬ ‫حدود‪:‬حد از دیدگاه شرایع از محقق حلی‪:‬‬ ‫له عقوبه مقدمه و کل ماله عقوبه مقدره‪:‬‬ ‫جرمی که مجازات ات در شرع مقدس مقدر شده است‪.‬‬ ‫انواع حد‪.۱:‬حد اصغر مثل مجازات شالق در زنا‪.۲.‬حد اکبر مثل رجم در زنای محصنه‬ ‫حد تام یا کانل مجازات مدنی مصرح در قانون جزا کهحداقل و حداکثر ندارد‪.‬‬ ‫حد خاص(ناقص)‪:‬مثال تعزیر‪/‬حد محض جرمی است که در خصوص حق هللا باشدمثال‪:‬شرب خمر‬ ‫حد مختص‪:‬فقط جنبه حق هللا یا حق الناس دارد‪.‬‬ ‫حد مشترک‪:‬بین حق هللا و حق الناس مشترک است‪.‬مثال ‪:‬سرقت‬ ‫اعمال شنیع‪:‬زنا‪،‬لواط‪،‬سحق‪،‬قوادی‪،‬قذف‬ ‫زنا‪:‬عملی شنیع تست که بین مرد و زن نامحرم انجام می شودکه با اقرار و بینه ‪۴‬مرد و‪۲‬زن یا‪....‬انجام می شود‪.‬‬ ‫لواط‪:‬عمجنسگرایی بین آقایان(اعراف‪()۸۰‬نمل‪)۵۴‬‬ ‫سحق‪:‬همجنسگرایی بین زنان که با اقرار ‪ ۴‬نرد ثابت میشود‬ ‫قوادی‪:‬جمع کردن افراد برای عمل زنا که با اقرار دوبار خودش یا دو تا مرد ثابت می شود‪.‬‬ ‫قذف‪ ۲۴۵:‬ق‪.‬م‪.‬ا‪:‬نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هر چندماهه باشد‪.‬‬ ‫ماده‪.۲۳۳‬ق‪.‬م‪.‬ا‪:‬آواز عبارت است از دخول اندام تناسلی مرد به اندازه ختنه گاه در برابر انسان مذکر است‪.‬‬ ‫ماده ‪ ۲۴۲‬ق‪.‬م‪.‬ا‪ :‬قوادی از به هن رساندن دو یا چند نفر برای زنا یا لواط است‬ ‫م ‪۲۴۵‬ق‪.‬م‪.‬ا‪:‬قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر هر چند مرده باشد‪.‬‬ ‫احصان زنا‪:‬زن شوهر دار‬ ‫احصان قذف‪:‬زن پاکدامن‬ ‫مضاجعه‪:‬در زیر یک آزار بودت اینه وطیی صورت بگیرد‬ ‫تفخیذ‪:‬فگقرار دادن اندام تناسلی مرد بین ران ها یا نشیمنگاه انسان مذکر است‪.‬ماده ‪۲۲۵‬ق‪.‬م‪.‬ا‬ ‫روایت پیامبر(ص)‪:‬زن و مردی که در زیر یک آزار قرار می گیرند و به طرفین ‪۱‬تا صد ضربه شالق زده میشود‪.‬‬ ‫تعزیر‪.۱:‬التعزیر بها یرا الحکم(حاکم شرع)‬ ‫التعزیر دون الحد ‪:‬تعزیر کمب از حد‪۲.‬‬  ‫نهزیر‪:‬جرمی که مجازات آن در شیعه مقدس معین نشده است‬ ‫تعزیر به تعبیر دکتر فیض کیفر های نامعین شرعی‬ ‫س آیا قانون گذار می تواند از قبل تعدا و اندازه تعزیرات را نشخص کند؟ یا اینکه تنها مرجع قاضی رسیدگی به پرونده باید‬ ‫مشخص کند؟‬ ‫تعزیرات مرجع تعیین کننده و کم و کیف آن به شخص قاضی مجتهد واجد تشخیص می دهد هر چه مقدار مجازات باید برای آن‬ ‫جرم در نظر گرفته شود‪.‬‬ ‫اتعزیر هن احد‪،‬زنا مجازاتش ‪۱۰۰‬تازیانه است‪.‬اما اگر رابطه نامشروع مادون زنا باشد طبق قاعده تعزیر همچنین طبق ماده‬ ‫‪۶۳۷‬ق‪.‬م‪.‬امبحث تعزیرات مصوب ‪ ۱۳۷۵‬تا ‪۹۹‬ضربه شالق محکوم میشود‪.‬‬ ‫قلمرو تعزیرات‪:‬التحریر لکل عمل محرم‪>-‬مثال‪:‬سرقت هم حدی است هم تعزیری‬ ‫طبق آیه قرآن السارق و السارقه فالطعوا ایدیهما ‪>-‬در مرتبه اوا‬ ‫اما اگر سرقت تعزیری باشد به تشخیص حاکم تبدیل به حبس می شود‪.‬‬ ‫احادیث و روایات که متضمن مجازات هایتعزیری هستند‪.‬‬ ‫اقامه ی حدود‪:‬ائمه یعنی به پا داشتن که شامل رسیدگی جرایم حدی صدور حکم و اجرای حکم است‪.‬‬ ‫س‪:‬آیا در حال حاضر می توان حدودالهی و شرعی در اثر غیبت جاری کرد؟‬ ‫اقمه حدود ونظریه ها‪:‬مخالفین عالمه حلی و محقق حلی‬ ‫موافقین‪:‬امام خمینی و صاحب جواهر‬ ‫عدالت وصفی‪:‬بر اثر حماریس و تقدیر بتواند عدالت را در خود تقویت کند‪.‬‬ ‫عدالت عملی ‪:‬در قضاوت‬ ‫موافقین می گویند اگر امام معصوم (ع) باشد فقط فقیه جامع الشرایط‬ ‫دید گاه محقق حلی‪:‬ال یجوز البد افاقه الحدود االمام (ع)فی وجوده او من من نصبه القامتها‪:‬برای هیچ کس جز امام ع یا منصوب‬ ‫امام ع اقامه حدود الهی جتیز نیست‪.‬ولی موافقین مانند صاحب جواهر فقیه قرن ‪۱۳‬در راس موافقین قرار دارد و معتقد است که‬ ‫اشخاص واجد اثر می توانند در زمان غیبت امام معصوم ع حدود را جاری سازد‪.‬‬ ‫امام خمینی در کتاب تحریر الوسیله معتقد است که فقیه جامع الشرایط در عصر غیبت نی تواند حدود الهی را جاری و به‬ ‫قضاوت بپردازد‪.‬و اجرای حدو الهی به صورت خاص می باشد‬ ‫مخالفین قائلینبه تعطیل در راس مخالفین جواز اقام حدود در عصر غیبت دو فقیه بزرگ( محقق حلی و عالمه حلی)نظریه تعطیل‬ ‫حدود‪،‬واجد توجیه اجتماعی کتاب ‪ ۷‬جلدی‪.‬‬ ‫در میان فقهای معاصر آیت هللا سید احمد خوانساری در کتاب جامع المبارک اختصاص اقامه حدود به امام معصوم را اغوا‬ ‫دانسته اند‪.‬‬  ‫فقها ‪.۱‬قدیس‪.۲.‬ابن جنید اسکافی‬ ‫متاخرین‪:‬شیخ طوسی‪،‬معاصرین امام خمینی ‪،‬خوانساری ‪،‬ایت هللا خویی‬ ‫قاعده درا‪:‬تدرا الحدود بالشبهات ‪:‬مفاد قاعده آن است که در مواردی که وقوع جرم یا انتساب آن به متهم و یا مصونیت ویا‬ ‫مجازات مقارنه به جایی کخ شدید باشد به موجب این قافده مجازات کنسل می شود‪.‬‬ ‫این قاعده قاعده تفصیلی است‪.‬‬ ‫مبحث اول‪:‬مستندات فقهی‪.۱:‬روایات‪:‬الف‪:‬روایات اهل سنت‪.۲.‬منابع حدیثی امامیه‬ ‫ر‬ ‫قاعده‪:‬یعن تمام فقه های امامیه بر طبق آن فتوا دااه اند‪۲.‬‬ ‫‪.‬الف‪:‬تسالم اصحاب بر حجیت‬ ‫در کشور مسائل جزایی با تعابیری ‪:‬‬ ‫مثل مطابقت قاعده با اصول عقلی‪،‬نسبت حکم به موضوع و نسبت معلول به علت است‪.‬‬ ‫س‪:‬آیا حدودی کهدر قاعده درآ و فقهی آمده و فقط شامل حدود می شود یا شامل تعزیر و قصاص و دیات هم می شود؟‬ ‫مراد از کلمه الحدود در قاعده فوق شامل حدود یا شامل مجازات های اسالمی می شود ؟‬ ‫محلی به الف و الم‪.‬ایین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری‬ ‫محقق داماد عام‪.۱:‬تعزیزات‪.۲.‬حدود‬ ‫‪.‬به شبهات‪:‬شبهات ر‬ ‫نب جمع یم باشد که هم شامل شبهه حکیم و هم شامل شیهه موضوعیه یمشود‪۳.‬‬ ‫شبهه حکمی در مقام اجتهاد و شبه موضوعیه در مقام اجرای حکم توسط قاضی است‪.‬حد به معنای مطلق(حاکم است)‬ ‫مفاد اجمالی قاعده درآ در مواردی که وقوع جرم به انتساب به متهم یا مسئولیت به استحقاق مجازات وب به جهتی حمل توجیه و‬ ‫مشکوک می باشدبه موجب این قاعده بایستی جرم و مجازات را منتفی دانست‪.‬‬ ‫با توجه به روایت حضرت علی‪ :‬مبنی بر این است که اگر هزاران گناهکار بی کیفر بمانند بیگناهی وظایف حق و عدالت و‬ ‫انفاق به کیفر برسد‪.‬‬ ‫حاالت قاضی‪۱.۱۰۰:‬درصد‬ ‫ظن‪۷۰:‬درصد تخطئه قاضی‬ ‫شک‪ ۵۰:‬درصد برائت‬ ‫این قاعده فقهی ت(فسیر به نفع متهم)در حقوق جزایی عرفی از جهاتی همتایی دارد‪.‬‬ ‫و این قاعده در فقه نیست بلکه در قانون است ماده ‪ ۱۲۰‬و ‪ ۱۲۱‬ق‪.‬م‪.‬ا‬ ‫شبهه در عناصر ق‪.‬م‪.‬ا‪.۱‬قانونی‪.۲.‬مادی‪.۳.‬معنوی‪.۱.‬قانونی‪:‬شبهه در عناصر قانونی‬ ‫مادی‪:‬شبهه در عناصر مادی‬ ‫معنوی ‪:‬شبهه در عنص معنوی ‪:‬مقصود از شبهه معنوی این است که از ناحیه متهم مورد تردید باشد که در اینجاست ‪۳.‬‬ ‫باعث سقوط مجازات یمشود نتیجه اعمال قاعده در صدور حکم برائت و تبئه متهم یمباشد‬ ‫طرق اثبات احکام شرعی‪ :۱ :‬تکلیفی و وضعی ‪ :۲‬قضایی جزایی و حقوقی برای اثبات دو مقام ‪.۱‬اجتهاد دراحکام شرعی‬ ‫‪.۲‬قضایی شهادت و اغراق‬  ‫مهمترین مستند فقهی این قاعده (ادرو الحدود بالشبهات)حدود را با شبهات دفع کنید‪.‬‬ ‫کتاب محقق داماد صفحه ‪ ۴۴‬روایت حضرت رسول اکرم از جمله دالیل و مستندات این قاعده تسالم اصحاب اتفاق نظر داشتن‬ ‫فقهای امامیه مراجیت این قاعده میباشد‬ ‫بدین توضیح همه ی فقهای امامیه بر حجیت این قاعده میباشد‪.‬‬ ‫شبهه ای پیش آید با ذکر تعابیر مانند‪:‬النه فی الشبهه الدارئه‬ ‫قائل به عدم مجازات متهم می باشد‪.‬نظر آیت هللا خویی در کتب تکمله المنهاجمراد از شبهه ای که موجب سقوط مجازات حد است‬ ‫عبارت از جهل قصوری ‪،‬جهل تقصیری و به اصطالح جاهل یا قاصد یا مقصر است‪.‬‬ ‫با توجه به حدیث رفع حقوقدانان جهل به قانون را رافع مسئولیت کیفری نمی دانند‪.‬‬ ‫قاعده لوث و قسامه ‪:‬تثبت القسامه مع اللوث‬ ‫تخطیه‪ :‬تخطئه در اصطالح عبارت است از اینکه حکم یا موضوع ان‪ ،‬دارای وجود‪،‬نفس العمری‪ ،‬یعنی وجود واقعی ثابت و‬ ‫محفوظ بوده باشد‪.‬‬ ‫مجتهد در تالش خود‪،‬برای استنباط ورسیدن به آن حکم یا موضوع حکم ‪،‬گاه خطا می کند و یا همه ی کوششی که در راه‬ ‫تحصیل آن به کار برده به حکم واقعی نمی رسد‪.‬‬ ‫گاه دیگر راه خودرا راست و درست‪ ،‬می پیمانه و به جواب می رسد یعنی اجتهاد او را حکم ثابت و واقعی‬ ‫انطباق پیدا می کند‪.‬‬ ‫حمایت بزه دیده در مرحله دادرسی‪ :‬الف‪:‬تفهیم حقوق بزه دیدگان و جلب اعتماد آنان‬ ‫ب استفاده از واحد های میانجی گری با مالحظه بزه دیده‪.‬‬ ‫ج ایجاد تسهیالت در زمینه اقامه دعوا و مالحظه جایگاه واقعی بزه دیده‬ ‫حمایت از بزه دیده در مرحله تامین و ضرر‪،‬اغلب با ورود ضرر و زیان بعضی وقت بزه دیده از نوع معنوی است‪.‬‬ ‫بعضی اوقات هم مستقیم و غیر مستقیم است‬ ‫برای تامین ضررو زیان وارد شده بر بزه دیده از ناحیه بزهکار غیر عقلی باشد باید منابع جایگزین عهده در ابن باشد‪.‬‬ ‫مهم ترین منابع جایگزین عبارتند دولت و بیمه و دارای وجود نفس االمری‪ ،‬یعنی مرد واقعی ثابت و محفوظ بوده باشد و مجتهد‬ ‫در تالش خود برای استنباط و رسیدن به آن حکمیا موضوع حکم‪،‬گاه خطا می کند‪،‬‬  ‫و یا همه کوششی که در راه تحصیل آن به کار برده به حکم واقعی نمیرسد‬ ‫گاه دیگر راه خود را راست و درست میپیماند و به صواب میرسد یعنی اجتهاد او با حکم ثابت واقعی انطباق پیدا میکند این را‬ ‫تخطئه میگویند و کسانی که در مورد اجتهاد دارای این عقیده هستند مختطئه میگویند اهل سنت را مصویه میگویند‪.‬‬ ‫لوث در لغت به معنای جراحت‪ ،‬آلودگی‪ ، ،‬شبه دلیل قوت و شدت در اصطالح امان قضایی است که موجب ظن قاضی به‬ ‫ارتکاب جنایت یا نحوه ارتکاب از جنایات متهم است ماده ‪۳۴‬ق‪.‬م‪.‬ا‬ ‫ماده ‪۳۱۵‬ق‪.‬م‪.‬ا‪:‬‬ ‫ماده ‪۳۱۳‬ق‪.‬م‪.‬ا‪:‬‬ ‫قسامه در جایی ثابت است که لوث باشد طبق قانون مجازات یکی از ادلههای اثبات قتل اقرار بینه و قسامه است قسامه دلیل‬ ‫محسوب نمیشود بلکه شبه دلیل محسوب میشود‪.‬‬ ‫موارد لوث‪۱۲،‬مورد‪.۱ :‬شهادت یک شاهد‪.۲‬حضور شخص همراه با آثار جرم در محل قتل ‪.۳‬وجود مقتول در محل تردد‬ ‫شخص یا اشخاص معین ‪.۴‬وجود مقتول در محل اقامت یا سکونت اشخاص معین‪.۵‬شهادت طفل معینه مورد اعتقاد و یکی از‬ ‫شهود و قتل به وسیله متهم و دیگری به اقرار متهم و قتل شهادت بدهد‪.‬‬ ‫‪.‬هرگاه یک از شهود به قتل به وسیله متهم و دیگری به اقرار متهم به قتل شهادت بدهد‪۷.‬‬ ‫‪.‬هرگاه مدیع بینهای بر حضور در محل واقعه اقامه کند و موجب زن به وقوع قتل توسط او گردد ‪۸.‬‬ ‫ر‬ ‫معی باشد ‪۹.‬‬ ‫هرگاه شخیص در ازدحام کشته شود و شواهد ر‬ ‫زی بر انتصاب قتل به شخص یا اشخاص‬ ‫ر‬ ‫معین از ساکنان آن محل شود ‪۱۰.‬‬ ‫‪.‬هرگاه کس را در محیل کشته بیابند و اولیا هم مدیع قتل توسط شخص‬ ‫ر‬ ‫مجن علیه و عدم اثبات و روش آن موضوع توسط خب معتمد اگر با مراجعه به کارشناس ‪۱۱.‬‬ ‫در صورت اختالف ر‬ ‫جای و‬ ‫‪.‬مقدار جنایت روشن شود طبق آن عمل یمشود و اگر نه در صورت لوث با قسامه مدیع حکم به نفع او صادر یمشود‬ ‫شیخ طوسی‪:‬روایت عن الباقز‪:‬و هناک رجل بیدیه سکین ماطع بالدم‪ :‬مردی که در دستش چاقویی است که این چاقو آغشته به‬ ‫خون است لوث با قسامه میشود‪:‬تثبت القسامه مع اللوث‪.‬‬ ‫قسامه‪:‬اگر اولیای دم‪ ۵۰>-‬قسم‪>-‬قسم خوردن رجلیت شرط است‪.‬‬ ‫قاتل مظنون‪>-‬خود قاتل قسم بخورد برس می شود‪.‬‬ ‫دیدگاه امام خمینی درباره ‪ ۵۰‬قسم اولیای دم این است که اگر هیچ مردی وجود نداشته باشد و شاکی فقط زن باشد‪،‬اگر قسم‬ ‫خوردن لوث را ثابت کند‪.‬‬ ‫تغلیظ‪.۱ :‬سوگند ‪.۲.‬دیه در ماه های حرام یک سوم‬ ‫قاعده ال قود‪ :‬اصل در قتل عمد و قصاص است ای کسانی که او ایمان آوردهاید درباره کشتگان بر شما حق قصاص وارد شده‬ ‫است‪.‬بقره ‪۱۷۸‬‬ ‫استثنائات‪.۱:‬قصاص نشدن پدر برای کشتن فرزندش ‪.۲‬مردی که دیوانهای را کشته باشد‪.۳‬مردی که برای دفاع از خود‬ ‫دیوانه ای را بکشد که در این صدور قصاص و دیه بر عهده نخواهد داشت و دیه از بیت المال مسلمانان به وارثان فرد دیوانه‬ ‫پرداخت خواهد شد ‪.۴‬اگر بدون آنکه از جانب دیوانه تهدید شود او را بکشد و قصاص نمیشود و دیه را خودش باید به وارثان‬ ‫دیوانه بدهد‪.‬‬  ‫قاعده ال قودمن ال یقادمنه‪ :‬برای کسی که ز او قصاص نمیشود قصاصی نیست خود به معنای قتل النفس به نفس است در‬ ‫قصاص مماثلت شرط است‪.‬‬ ‫الیقاد‪ ،‬نیز فعل مضارع مجهول از همان ریشه به معنای قود است برای کسی که از او قصاص نمیشود قصاص نیست در این‬ ‫جمله دو برداشت محتمل است‪ :‬احتمال اول آن کسی را که قصاص نمیشود‪.‬قصاص از ریشه قصد است یعنی به دنبال چیزی‬ ‫رفتن پی چیزی را گرفتن نباید قصاص کرد مثل مجنون و کودک احتمال دوم‪ :‬قاتل افرادی که از آنان قصاص نمیشود را نباید‬ ‫قصاص کرد یعنی اگر کسی که مجنونی را بکشد نباید قصاص شود ظاهر این عبارت عام است و گویا غیر مجنون را هم شامل‬ ‫میشود ولی مشهور فقها فقط در مورد مجنون آن را میداند‪.‬‬ ‫در مورد کودک همانند مجنون صدق نمیکند اگر کودک کسی را بکشد قصاص نمیشود غیر ممیز ولی اینکه اگر فرد بالغ و‬ ‫عاقلی کودک را بکشد و قصاص نشود اشتباه است و مشهور فقها بر این باورند که بالغ برای قصاص کودک قصاص میشود در‬ ‫اصل اولیه قصاص برای قتل عمد افراد ذیل استثنا شدهاند‪.۱‬مجنون ‪.۲‬کودک‪.۳‬پدر برای کشتن فرزندش‬ ‫ر‬ ‫کشی برده و بر قویل نابینا در قتل عمد‪۴.‬‬ ‫ر‬ ‫کشی مجنون‪. ۶‬آزاد در‬ ‫ر‬ ‫کشی کافر‪. ۵‬عاقل در‬ ‫مسلمان در‬ ‫در مورد قاتالن به قصاص و ادله آنان در مورد قتل کودک‪:‬‬ ‫دودیدگاه وجو دارد‪.۱:‬قائل به قصاص ‪.۲‬قائل به عدم قصاص‬ ‫در مورد قائل به قصاص مشهور فقها میگویند مسئولیت از امام صادق است هر کسی را کسی بکشد بزرگ باشد یا کوچک در‬ ‫صورت عمد قصاص میشود آیت هللا شیرازی نیز تساوی دیگه کودک و بالغ را تاییدی بر اساس بالغ برای قتل کودک میدانند‬ ‫قائالن به عدم قصاص مخالفین به قصاص این گروه بسیار اندک است که دلیل آنها همان عبارت عام روایت ابوبصیر است که‬ ‫مورد قطعی آن مجنون و کودک ادله قصاص را تخصیص میزند چون امام علیه السالم در مقامیه جای ال قود له که فقط مجنون‬ ‫را شامل می شود می توانسته عبارت را به صورت فام بیان کند‪.‬‬ ‫القود در قصاص اعضا نظر آیت هللا خویی در مبانی تکمله المنهاج در مورد جنایت دندان کودک مقتضای القید لمن ال یقاد له‬ ‫عدم قصاص در جنایت بر صغیر است بدین مطلق بنابراین اگر کسی دندان کودک را بکند قصاص نمیشود و باید به پرداخت‬ ‫دیه کند و همچنین از حکم حکم قطع آلت کودک توسط بالغ که قصاص نمیشود‪.‬‬ ‫قاعده الیبطل دم یا حمایت بزه دیده در اسالم واژه بزه شناسی است روایت از امام صادق در مورد قضاوت حضرت علی درباره‬ ‫مردی که به قتل رسیده بود و قاتل او معلوم نبود چنین قضاوت فرمودند اگر مقتول اولیای دمی دارد به آنها مطالبه کردن آن از‬ ‫مسلمین بپردازید‪.‬‬ ‫بر اساس قاعده فقهی خون مسلمان به هدر نمیرود زیرا میراث او به امام میرسد بنابراین دیه او نیز به عهده امام است و برای‬ ‫او نماز میخواند و او را دفن میکند و درباره مردی که در روز جمعه بر اثر ازدحام جمعیت از دنیا میرود قضاوت فرمود که‬ ‫در اینجا هم دیه از بیت المال پرداخت میشود ابوبصیر از امام صادق نقل میفرماید اگر جنازه فرد مقتولی در بیابان پیدا شد دیه‬ ‫او از بیت المال پرداخت میشود زیرا حضرت علی فرمودند خون مسلمان هدر نمیرود قاعده الیبطل الدم امری مسلم خون‬ ‫مسلمان و هدر نخواهد رفت‪.‬‬ ‫ر‬ ‫ب‪:‬تسکی نامالیمات‬ ‫مراحل حمایت از بزه دیده الف‪:‬مساعدتهای پزشک‬ ‫حمایت بزه دیده در مرحله دادرسی‪:‬‬ ‫الف‪:‬تفهیم حقوق بزه دیدگان و جلب اعتماد آنان ب ‪:‬استفاده از واحدهای میانجگری با مالحظه مصلحت بزه دیده ج ‪:‬ایجاد‬ ‫تسلیحات در زمینه اقامه دعوا و مالحظه جایگاه واقیع بزه‬ ‫حمایت از با ورود ضرر و زیان بعضی وقت به بزه دیده از نوع معنوی است‪.‬‬ ‫برای تامین ضرر و زیان وارد شده بر بزه دیده از ناحیه بزهکار غیر عملی باشد باید منابع جایگزین عهدهدار این باشند‪.‬‬  ‫ر‬ ‫تامی خسارتهای بزه دیده از منابع دولتها ماده ‪۱۲‬‬ ‫مهمبین منابع جایگزین عبارتند از دولت‪ ،‬بیمه صندوقهای خبیه‬ ‫اعالمیه مجموع عمویم سازمان ملل در خصوص اصول اسایس عدالت برای بزهدیدگان و قربانیان سوء استفاده از قدرت‬ ‫‪.‬دولتها یمخواهند‬ ‫ر‬ ‫تامی خسارتها صندوقهای خبیه دولت هستند‬ ‫ر‬ ‫تامی خسارت بزه دیده از منابع خبیه ‪:‬یک دیگر از منابع جایگزین برای‬ ‫ر‬ ‫تامی خسارت بزه دیده از طریق بیمه ‪:‬مهمبین منبع مهم جایگزین استفاده از تسهیالت بیمه است حمایت از بزه دیده در‬ ‫اسالم قاعده الیبطل دم امری مسلم که به صورت از نمونههای بارز حمایت از بزه دیده است این قاعده جبان خسارت بزه دیده‬ ‫تامی رضر و زیان بزه‬ ‫ر‬ ‫ر‬ ‫جسمای او همرایه یمکند به این معنا که قاعده مزبور بر‬ ‫را به دلیل سلب حیات و اقدام علیه تمامیت‬ ‫ر‬ ‫‪ :‬دیده مجبور به پرداخت دیه به باالترین مصداق بزه یعن قتل تاکید کرده است جبان خسارت بزه دیده از بیت المال‬ ‫در مواردی که کس به قتل یمرسد و مرتکب شناسای نیمشود یا پس از شناسای متواری یمشود ‪. ۲‬در مواردی که مسئول ‪۱.‬‬ ‫‪.‬پرداخت دیه که خود مرتکب است متواری یمشود یا فوت کند‬ ‫در مواردی که مرتکب جنایت نابالغ و مجنون بوده و دیه جنایت ر‬ ‫نب کمب از موضع باشد با توجه به اینکه غالبا خود مرتکب ‪۳.‬‬ ‫بی دادرسان به دلیل عدم ضاحت قانون نسبت به امکان یا عدم پرداخت دیه از بیت‬‫اموایل ندارد تا دیه از آن پرداخت شود ر‬ ‫‪.‬المال اختالف نظر وجود دارد‬ ‫اضطراری بودن یا اتفاقی بودن عمل قتل‪:‬‬ ‫اگر فردی بر دیگری بیفتد یک افتادن بر روی دیگری قصد کرده است ‪. ۲‬چگونک افتادن غالبا کشنده باشد ‪.۳‬قصد قتل ‪۱.‬‬ ‫نداشته باشد ضفا قصد افتادن داشته باشد فقط اتفاف رخ بدهد قتل شبه عمد بوده و قاتل باید دیه را رببدازد قاتل جبان کننده‬ ‫خسارت بزه دیده مرگ قاتل به فرار قاتل ج‪.‬کشته شدن به اشتباه با کافر حری‬ ‫سیاست جنایت تمنینی در اسالم‬ ‫نتیجه گیری‪ :‬جرم شناسان در فرایند انتقال از جرم مداری به بزه دیده و حمایت از بزه دیده به یکی از نتایج مهم دست یافتهاند‬ ‫یکی از نمودهای بارز حیات از بزه دیده تامین ضرر و زیان و جبران خسارت در برخی موارد به علت عدم دسترسی به مجرم‬ ‫یا عدم توانایی وی بر پرداخت غرامت بزه دیده از دریافت خسارت محروم میماند دولت و جامعه در رسیدگی به بزه دید‬