Fetal Membranlar ve Plasenta PDF

FÖTAL MEMBRANLAR VE PLASENTA Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Nureddin CENGİZ  İmplantasyon: blastosist embriyonik kutuptan, Stratum Kompaktaya implante olur. Trofoblastik farklanma; hızla çoğalarak Sitotrofoblast ve Sinsityotrofoblast hücreler...

FÖTAL MEMBRANLAR VE PLASENTA Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı Prof. Dr. Nureddin CENGİZ  İmplantasyon: blastosist embriyonik kutuptan, Stratum Kompaktaya implante olur. Trofoblastik farklanma; hızla çoğalarak Sitotrofoblast ve Sinsityotrofoblast hücrelerine farklanırlar Beslenme: endometriyal salgılar, Desidual hücreler, embriyotrof 1. Sitotrofoblast: Tek çekirdekli hücre tabakası, Mitotik aktivite fazladır. Sinsityotrofoblastik hücreleri de geliştirir. 2. Sinsityotrofoblast: Hücre sınırları net olmayan çok çekirdekli hücrelerden oluşur. Salgıladıkları hCG (human koryonik gonodotropin)’i lakünalar ile maternal kana da geçer.  Uteroplasental dolaşım Lakünalara maternal kanın boşalması Uteroplasental dolaşımın başlaması demektir. Lakünalarda üretilen hCG de kana karışarak venöz damarlarca alınır. 12. günde sinsityal lakünler kaynaşarak laküner ağ örgüsü oluşur. Bu ağ daha sonra intervillöz aralıklara dönüşecektir.  Amniyon, allantois, koryon ve yolk kesesi fetal zarları oluştururlar. Zigottan gelişmelerine rağmen yolk kesesi ve allantois hariç embriyo yapısına katılmazlar. Yolk kesesi; ilkel sindirim kanalı, allantois; fetusta urakus, yetişkinde median umb. lig. yapısına katılır. Plasenta ise embriyo ile anne arasındaki gaz ve madde alışverişinin yapıldığı organdır.  Büyüyen fötusun artan ihtiyaçlarının karşılanması için plasentanın maternal ve fetal kısımları arasında yüzey artışı gerçekleşir. VİLLUS GELİŞİMİ: 2. haftanın sonunda Sinsityotrofoblast tabakaya hücre sütunları tarzında proliferasyonlar yapan Sitotrofoblastlar Primer villusları oluştururlar. 3. haftanın başında ekstraembriyonik mezenşim primer villusların içine doğru büyür ve ortada gevşek bir bağ dokusu ile Sekonder villuslar oluşur, koryon kesesinin tüm yüzeyini kaplar.  Villus içindeki bazı mezenşimal hücreler kapiller ve kan hücrelerine farklanınca yapı Tersiyer villus olarak tanımlanır. 3. haftanın sonunda embriyo kanı bu villuslardaki kapillerlere akmaya başlar. Bu esnada prolifere olan sitotrofoblast hücreleri sinsityal tabakayı kat ederek Sitotrofoblastik kabuğu oluşturur. Bu kabuk koryon kesesini sarar ve Sitotrofoblastik kabuk aracılığı ile maternal dokuya bağlanan villuslara kök (stem, anchoring) villus denir. Bu villusların kenarında çıkan villuslara dallanan (terminal) veya yüzen (floating) villus denir. Koryon villuslarının ileri gelişimi  Endometriyum gebelik öncesi değişikliklerine gebelikten sonra da Desiduaların gelişimi devam etse de en ileri değişiklik elbette implantasyon alanındadır. Bu yeni farklanan endometrium hücrelerine Desidual (doğumda döküldüğünden dolayı) hücreler denir. Bulundukları yere göre; 1- Desidua bazalis: embriyo tarafındaki trofoblastlara komşu desidual hücreler (embriyo ile endometrium arasında). 2- Desidua kapsülaris: embriyonun bulunmadığı taraftaki trofoblastlara komşu hücreler olup embriyo ile uterus kavitesi arasundadır. 3- Desidua paryetalis: implantasyon alanı dışında kalan alandır. Daha sonra kapsüllaris ve paryetalis kaynaşırlar.  Amniotik ve vitellin kavitelerin oluşumu İç hücre kitlesinde oluşan Amnioblastlar Epiblasttan ayrılarak amniotik kaviteyi saran ince bir zar oluştururlar. Epiblast amniotik kavitenin tabanını oluşturur. Hipoblast ise ekzoçölomik boşluğun çatısını yapar ve ince bir Ekzoçölomik membran (Hauser membran) ile devam eder. Ekzoçölomik boşluk ve membran primer vitellus kesesi (Primitif yolk sak)’ne modifiye olur. Embriyo bu iki kese arasında uzanır.  EE (Ekzo) çölom ve definitif vitellus Vitellus kesesi Endoderminden kaynaklanan hücreler, amniyon ve vitellus keselerini saran Ekstra Embriyonik Mezodermi yapar. Bu boşluklar embriyodaki hücre göçlerini sağlar. EE mezoderm içinde boşluklar belirmeye başlar ve bu boşluklar birleşerek Ekstra Embriyonik Kölomu (ileride Koryonik kavite adını alacak olan) oluştururlar. EE çölom oluşurken primer vitellus kesesinin boyu kısalır ve daha küçük Definitif (Sekonder) Vitellus kesesi oluşmaya başlar. Sekonder vitellus oluşurken primer vitellus kesesinin büyük kısmı boğumlanarak ayrılır.  Koryonik zar ve keselerin gelişimi Primer koryonik villuslar 15. günde ortaya çıkar. EE çölom, EE mezodermi 2 tabakaya ayırır; EE somatopleurik/somatik mezoderm (amnionu ve trofoblastı saran). EE splanknopleurik/splanknik mezoderm (vitellus kesesini saran). EE somatik mezoderm + 2 trofoblast tabakası = koryon. Koryon, koryonik kesenin (gestasyonel kese=gebelik kesesi) duvarını oluşturur. Embriyo bağlantı sapı ile asılı vaziyettedir. EE çölomun adı artık koryonik kavitedir.  Desidua bazalis ile temas eden koryon membranı ileri gelişim göstererek koryon frondozum (çalı gibi) adını alır. Lakünalar içine 3 tabakalı villuslar uzanır. Koryon leve ise 3. ayda kaybolan kapsüllarise komşu koryon membranıdır. Koryon frondozumda dallanmalarla genişleyen primer ve sekonder villuslar arasında kalan lakünalara İntrervillöz aralık denir.  Gelişen amniyon kesesi, frondozumun fötal yüzünü örter. Amnionla sırt sırta olan Koryon Leve, Desidua paryetalisle tamamen kaynaştığında (toplam 2 mm kalınlıkta) uterus kavitesini dolduran yapı amniyon kesesidir. Özetle: desidua bazalis ve k.frondozum plasentayı oluştururken; d. kapsüllaris, d. paryetalis ve k. leve kaynaşarak düz bir yüzey oluşturmaktadır.  Plasenta ve fetal zarlar  Plasenta anne ve fetüs arasında kan alışverişinin gerçekleştiği organ...  Bu değiş tokuşta kan göbek bağındaki damarlar vasıtası ile taşınır.  Fetal plasenta ve fetal zarlar, fetüsü uterus endometriumundan ayırır.  Fetal zarlar: koryon, vitellus, allantois ve amnion zarlarından oluşur.  Vitellus kesesi embriyonal ilkel barsak yapısına katılır,  Allantois de fetüsde urakusu, erişkinde ise orta göbek bağını oluşturur.  Diğerleri herhangi bir yapıya katılmaz.  Doğumdan bir süre sonra plasenta ve fetal zarlar dışarı atılır.  Plasenta 1. Fetal kısım : koryonik membrandan gelişir 2. Maternal kısım: endometriumdan köken alır. İşlevleri: Koruma Beslenme Solunum Atılım Hormon yapımı  Plasental sınıflandırma; Şekli ve uterus ile temas özelliğine göre – Diffuz (at, domuz, vb) – Kotiledonar (inek, koyun, vb) – Zonar (kedi, köpek, vb) – Diskoid (insan, rat, tavşan, vb) Maternal ve fötal vasküler yapılar arasındaki tabakalara göre – Epiteliokorial (at, domuz, vb) – Endoteliokorial (kedi köpek, vb) – Hemokorial (insan, rat, tavşan, vb) olarak adlandırılır. İnsanda plasenta tipi; diskoid ve hemokorial tiptir  Fetal plasenta Koryonik plak, koryonik villus ve lakünalardan oluşur. 4. ayda koryon membranındaki sitotrofoblast tabakası kaybolarak 2 tabakalı bir yapıya dönüşür. Villusların mezoderme bağlantı yeri, koryonik plaktır. Bir kısım villus, serbestçe intervillöz aralıktaki kan içinde yüzer (serbest villus), Bazısı da desidua bazalis içine uzanarak desidua ve koryonik membranın sıkıca tutunmasını sağlar (bağlı villus). villus içindeki gevşek bağ dokusunda f ötal kapillerler ve fagositik Hofbauer hücreleri yer alır.  Maternal plasenta Desidua bazalisten gelişir (desidual plak). Aralarına yer yer bağlı villuslar girer. Poligonal, stoplazması vakuoler ve granüler desidual hücreler arasında sinsityal hücreler seçilebilirse de gebeliğin sonuna doğru çok azalırlar. Desidua bazalisten intervillöz aralığa açılan spiral arterler geçer. Desiduadan koryonik plağa ulaşamayan bağ doku septumlar maternal plasentayı 15-20 lobüle (ko tiled o n ) ayırır. Septumların iç kısmında desidual, üstlerinde ise fötal sinsityal hücreler yer 4. alır. aydan itibaren desidua bazaliste yoğun venöz pleksus gelişti ğinden gevşek bir yapı kazanır. İleriki dönemde desidua ile koryon zarı arasında fibrinoid bir dejenerasyon zonu (N ita b u ch ta b a ka sı) oluşur.  Plasenta; – Miyometriyumun yüzeyine kadar inmişse Accreta – Miyometriyumun derinlerine kadar inmişse Increta – Miyometruyumu da geçip bazen mesaneye kadar inmişse Percreta olarak tanımlanır. Amnio-koryonik membran Amnion, koryondan daha hızlı gelişir Amnion duvarı koryon duvarı ile birleşir, Fötüs büyürken desidua kapsüllaris ile paryetalis temas eder ve birleşir Servikal kanaldan (uterusun) konik bir çıkıntı yapar, doğum başladığında ilk yırtılan kısım burasıdır.  Termde plasenta Disk biçimlidir. 15-20 cm çaplı, 2-3 cm kalınlıkta... Maternal yüzü kotiledonlar nedeniyle düzensiz, lobülerdir. Fötal yüzü amniyon zarı ile örtülüdür. Göbek kordonu bu yüze yapışıktır. Amniyon zarı saydam olduğundan koryonik damarlar rahat seçilir. Plasenta yaşlandıkça değişikliğe uğrar. Villuslar ve yüzeyi artar, 4. aydan sonra sitotrofoblast tabakası kaybolmaya başlar. Nitabuch artar. Fötal kapillerler villusların tepesine yaklaştı ğından anne kanı ile fötal kapillerler arasındaki tek engel sinsityotrofoblast tabakası olur. Villus merkezindeki bağ dokusu artar ve kapiller bazal membranı kalınlaşır. Plasental dolaşım; Plasenta mebranları kaynağı fötaldir 22. haftaya kadar 4 tabaka içerir: 1-sinsityotrofoblast 2-sitotrofoblast 3-bağ dokusu 4- fötal kapiller endoteli 22. haftadan sonra incelir ve sito ve bağ dokusu kaybolur 1- dışta sinsityo 2- içte kapiller endoteli (kesintili) Plasental Dolaşım Plasenta : Korion frondosum + desidua basalis Fetal kirli kan a. umblikalis ile koryon frondosumda villuslar içine dağılır. Villuslar arası temiz kan endometrium arterlerleriyle gelir ve koryon plağına çarpar. Çünkü arteriol lümeni basıncı çoktur. Sonra basıncı kaybolur. Kirlenen kan endometrium venleriyle anneye, temizlenen kan ise v. umblikalis ile fetusa taşınır.  işlevi  1- metabolizma: erken dönemde bazı maddeler sentezler  2-Taşıma: Gazlar: basit diff. Besin maddeleri ve su: kolesterol, trig ve fosfolipidler yanısıra esasen SU Vitaminler: yağda eriyenler daha az Glikoz: kolaylaştırılmış diff Antikorlar: pasif bağışıklıkta önemli, Öz. IgG, difteri, çiçek, kızamık gibi.. Atık maddeler: CO2, üre ve ürik asit basit diff ile bilüribin İlaçlar: basit diffüzyon Enfeksiyöz ajanlar: CMV, Koksaki, suçiçeği, kızamık, polio...  3- endokrin işlev Protein hormonlar; – hCG ve hCS (somatomamotropin), hPL (Plasental Laktojen), hCT (Tirotropin) ve hCACTH (sinsityotroflarca üretilir) Steroid hormonlar – Projestin ve östrojenler. – PG;gebelik boyunca devamlı salınır, östojen sinsityotroflarca salınır  Göbek kordonu ve amnion zarı 5. hft da: 2 arter ve 1 venden oluşan göbek bağında: Bağlantı sapı ve allantois vardır. Vitellus kesesi damarları ve kanalı, İntra ve ekstra embriyonik çölomu birleştiren kanal vardır.  10 hft da: Amnion duvarı vitellus kesesi duvarını dıştan sarar ve primitif umblikal kordu yapar. Proksimal kesitte: orta barsak halkaları, allantois Distal kesitte: vitellus kese sapı ve göbek damarları yer alır. Amnion büyümesi ile koryonla birleşir ve koryonik boşluk silinir Vitellus kesesi, sapından kopar ve amnion ile koryon arasında kalır.  Karın boşluğunda hızla barsaklar gelişir ve bir kısmı bu alana sığmaz, ve göbek kordonu içindeki Ekstra Embriyonik çölom içine itilirler (fizyolojik göbek fıtığı). 3. ayın sonunda tekrar geri gelir. sonra çölom boşluğu, allantois, vitellin kanal ve damarlar da silinir. geriye 2 arter 1 ven ve Warthon jeli kalır.  AMNİON SIVISI  Erken dönemde Amnioblastlardan,  Sonrasında büyük kısmı ise İntervillöz boşluklardan ve Desidua Paryetalisten gelişir.  Fötal idrar da karışır  Miktarı zamanla artış gösterir.  10 Hft ≈ 30 ml  20 Hft ≈ 350 ml  30 Hft ≈ 700 ml  DOLAŞIM Her 3 saatte bir sirküle olur, duvarın özellikle plasentanın fötal yüzüne yapıştığı yerde anne kanına geçer, ayrıca günde 400 ml içilir oligohidramnios (plasental yetmezlik, renal agenezi) polihidramnios (özafagus atrezisi, MSS anomalileri)... %99 su erimemiş maddeler (epitel - organik ve inorganik tuzlar) organik maddeler (1/2 protein, karbonhidrat , hormon ve enzimler)  Önemi; Embriyo dışı simetrik gelişimi, sağlar fötusun duvara yapışmasını önler darbe ve yaralanmalara karşı korur vücut ısısını kontrol eder ve korur serbest hareket ortamı ile kas iskelet sistemi gelişimini sağlar...  ALLANTOİS Kuyruk kıvrılması ile bir kısmı embriyo içinde kalır, buradan göbek-mesane arasındaki median umblikal ligament gelişir, diğer kısmı bağlantı sapında kalır, sonra kaybolur ÖNEMİ; 3-5 haftalarda kan yapımı ergin göbek kordonu damarları da buradan gelişir. Dersimiz bitmiştir