Filo Examen Kerst PDF

FILOSOFIE HF1. Hoe mensen kunnen samenleven 1) contracttheorie Natuurtoestand: hypothetische situatie van het leven zonder staat of overheidsinstelling mens van nature empathisch of egoïstisch? mensbeeld: + → mens is coöperatief - → mens is pessimistisch +/- →...

FILOSOFIE HF1. Hoe mensen kunnen samenleven 1) contracttheorie Natuurtoestand: hypothetische situatie van het leven zonder staat of overheidsinstelling mens van nature empathisch of egoïstisch? mensbeeld: + → mens is coöperatief - → mens is pessimistisch +/- → complex, niet vaststaand, beïnvloed door externe factoren sociale filosofie: analyse en beschouwing maatschappij en sociale verhoudingen - descriptief: beschrijft aard van mensen en sociale relaties a.d.h.v. observaties van hun gedrag (HOE?) - normatief: beschrijft hoe mensen zouden moeten zijn en samenleven (OP WELKE MANIER?) contracttheorie zegt dat individuen alleen kunnen samenleven met afspraken → sluiten sociaal contract af 2) de egoïstische mens Thomas Hobbes divine right of rulers: koning/heerser ⇒ aangesteld door God niet gehoorzamen? → naar hel → mensen niet eens: aanstellen door bevolking → sociaal contract: beslissingen heerser alleen volgen als die belangen van bevolking dienen Hobbes → bang gevolgen SC: bevolking bij minste ontevredenheid → heerser liquideren oorlog allen tegen allen natuurtoestand → ied. handelt naar eigen belang ⇒ leven = eenzaam, arm, moeilijk en kort natuurrecht: ied. recht zonder beperkingen eigen belang na te streven zelfs ten koste van anderen Mensbeeld Hobbes: negatief + pessimistisch mens = problematisch gevangenendilemma: verklaart hoe mensen & groepen beslissen in situatie waarin ze competitief zijn met elkaar om hun eigen belang na te streven Leviathan vermijden verbreking SC centrale macht → ind. (monarchie) → groep, parlement (democratie) ⇒ persoon/groep heeft plicht veiligheid & vrede te waarborgen alomtegenwoordig = straft direct Leviathan = onpartijdig maar heeft de soevereine macht burgers enkel in opstand bij rechtstreekse doodsbedreiging tegenvoorbeelden ultimatumspel 1 krijgt bedrag , moet deel afstaan & 2 moet accepteren of beide niks mensen vaak bereid groot deel geld af te staan dictatorspel 1 krijgt bedrag , mag deel afstaan zonder voorwaarden nog steeds bereid veel af te staan 3) de communicatieve mens Habermas → benadert handelingen vanuit sociale normen & culturele waarden reflecteert: menselijke wereld ≠ chaos positief mensbeeld = coöperatief + communicatie!! sleutel functie sm leefwereld = reservoir kennis impliciet gedeeld met mensen → soepele interacties impliciete kennis ⇒ 3 dimensies - objectieve wereld : kennis alg. objectieve dingen (vb.stoel) - sociale wereld : sociale normen & waarden die gedrag regelen (vb. op stoel zitten) - subjectieve wereld : verwachtingen die we als individu belangrijk vinden i.v.m. anderen alle 3 dimensies in overeenstemming? ⇒ vlotte interacties systeem ≠ discussie → communicatie uit strategisch oogpunt → onderhandeling → eigen voordeel —------ economisch deel systeem —------ staat systeem: geheel met doel productie & groei in SM te blijven garanderen → verschil leefwereld? leefwereld: samenwerken systeem: doelrationeel handelen (maximalisatie eigen belang) doelrationele interacties = effectiever dan communicatieve interacties Habermas erkent wel: mensen kunnen ego handelen koloniseringsthese uitbreiding van doelrationeel handelen in dagelijks leven ⇒ verstoring leefwereld Balans tss leefwereld & systeem! - in leefwereld = streven naar samenwerking harmonie - in domein/systeem = eigen belang nastreven probleem: systeem te veel gericht op zelfbehoud → wil logica uitbreiden mensen = zakenlui —-- optimalisatie —-- geld + efficiëntie → logica van doelrationeel handelen spreidt uit tot privéleven gevolg? : mensen verliezen controle over hun leven → problematisch! —-- leidt tot verlies betekenisvolle interacties / vrijheid —-- mens = te afhankelijk v/h systeem deliberatieve democratie democratische controle op systeem → versterken mensen merken dat systeem zijn grenzen overschrijdt? → plicht om hierover in gesprek te gaan politici → verantwoordelijkheid om wetgeving zo op te stellen dat systeem onder controle blijft deliberatieve democratie: politieke discussies moeten ervoor zorgen dat het systeem ten dienste blijft staan van de mens en de samenleving, en niet omgekeerd 4) de meeste mensen deugen Bregman → zaait twijfel over het egoïstisch mensbeeld van Hobbes ⇒ toont aan dat de mens vaker goed dan slecht handelt vernistheorie: theorie dat de beschaving van de mens maar een dun laagje is, bij situatie van ramp → regels vallen weg → beest in mens komt naar boven vernistheorie ⇔ natuurtoestand Bregman → niet akkoord → komt door negatieve berichtgeving in media banaliteit van het goede: het niet weergeven van alledaagse goede dingen omdat dit niks ‘nieuws’ is mensbeeld Bregman = complex, mens heeft goede & slechte kant, keuze volgens welke kant we willen handelen nocebo-effect Bregman → kritiek ‘te positief’ mensbeeld → "Waarom nog oorlog?” nocebo-effect: psychologisch fenomeen, waarbij negatieve verwachtingen leiden tot negatieve (gezondheids)effecten, in tegenstelling tot het placebo-effect, dat positief is bij twijfel, ga uit van het goede → twijfel over aard v/d mens? → uitgaan dat mens over het algemeen goed is HF2. Hoe mensen moeten samenleven 1) Individu & gemeenschap politieke filosofie: hoe verschillende individuen in een gemeenschap zouden moeten samenleven Locke! → rechten individu ⇒ voor de politiek natuurwet alle mensen ⇒ vrij & gelijk geboren natuurwet: jouw vrijheid stopt waar die van een ander begint, geen enkel individu mag een ander schaden in leven, gezondheid, vrijheid of bezit rationele capaciteiten mensheid: mensen op een redelijke manier nadenken, zien ze in dat het in hun eigen voordeel is om zich aan de natuurwet te houden ⇔ natuurtoestand ⇒ vrede, vrijheid & gelijkheid beschrijving vrijheid volgens Locke: mens is onafhankelijk van anderen beschrijving gelijkheid volgens Locke: alle mensen → gelijke macht & zelfde capaciteiten garantie vrede ⇒ relatief Locke eens met Hobbes: mensen handelen vaak uit eigen belang → geneigd zich niet te houden aan natuurwet ⇒ natuurtoestand: oorlog niet eens met autoritair regime!! → niemand mag meer macht hebben, ied. gelijke recht om iem. te straffen (proportioneel) Liberalisme ⇒ beschermen van individuele vrijheden van burgers individu kiest toch voor sociaal contract?: → ied. andere interpretatie van proportionaliteit van straffen ⇒ onzekerheid en instabiliteit → kiezen om deel van vrijheid (om te straffen) af te staan aan centrale macht Rousseau ! → gemeenschapstheorie ⇒ nadruk op vrijheden en belangen van gemeenschap natuurtoestand: solitair bestaan, geen samenlevingsrelaties behoeftes probleemloos bevredigen want overvloed aan levensmiddelen ongelijkheid handelingen gestuurd door Amour de soi (= liefde voor zichzelf) ⇒ gericht op zelfbehoud, onafhankelijk → natuurtoestand: geen rechten of plichten groeiende samenleving ⇒ minder levensmiddelen ⇔ gedwongen tot samenleven → sedentaire samenleving: samenwerking & arbeidsverdeling arbeidsverdeling ⇒ gronden toe-eigenen ⇒ toenemende ongelijkheid HF3. Redenen om ethisch te kiezen 1) Het goede doen descriptieve ethiek: hoe iets is (waarden & normen, sociologisch) normatieve ethiek: hoe iets zou moeten zijn (filosofisch) 2) gevolgenethiek → gevolg bepaald of een handeling ethisch is (per filosoof andere voorwaarden) utilitarisme Bentham → nutsprincipe ⇒ handeling moet het grootste geluk voor het grootste aantal mensen als gevolg hebben (intentie doet er niet toe) tendens: streven naar collectief geluk d.m.v rationaliteit en berekening van gevolgen te verwachten gevolgen ⇔ daadwerkelijke gevolgen → moeilijke grens, daadwerkelijk gevolg weegt zwaarder door regelutilitarisme → set regels moet opgesteld worden (vb. je mag niet doden) Mill ⇒ Liberalist ⇒ stelt vrijheid voorop, zo min mogelijk regels → introduceert: autonomiebeginsel = mens zelf verantwoordelijk voor hun leven, weinig regels ⇒ zou beter zijn voor SM als ied. eigen & praktisch nut nastreeft autonomie ⇒ mensen gelukkig (gebrek ⇒ ongelukkig) 3) Plichtethiek kantiaanse plichtethiek Kant → moraal niet afhankelijk van ervaring, winst of genot principiële wet ⇒ A priori (voorafgaand) → fundament: de goede wil moreel handelen vanuit vrijheid, autonoom & rationeel handelen Intentie is het belangrijkste!! streven naar particuliere geluk ≠ moreel Eerste formulering van de categorische imperatief Kant → plicht staat centraal imperatieven: bevelen (mogelijkheid te negeren) je mag alleen iets doen als dit een algemene wet zou kunnen worden en positief zou zijn voor de SM Categorisch (iets is objectief en noodzakelijk juist) + imperatief (betekent formules die een actie beschrijven) = we moeten iets doen niet omwille van de effecten van de actie maar wel omdat de actie in zichzelf objectief en noodzakelijk juist is hypothetisch imperatief: handeling die ontstaat om een ander doel te dienen dan het ware goede (vb. sociaal zijn om bij een groep te horen) ⇒ egoïstisch, niet met goede wil Tweede formulering van de categorische imperatief autonomiteit van anderen respecteren filosofische vraag: In hoeverre kunnen mensen handelen volgens hun eigen keuzes als hun gedrag wordt beïnvloed door externe krachten en interne verlangens? antwoord: Mensen handelen nooit volledig onafhankelijk, omdat ze altijd worden beïnvloed door interne en externe factoren. Toch biedt bewust reflecteren op deze invloeden en handelen vanuit de rede of het bewustzijn van verantwoordelijkheid een mogelijkheid om authentiek te handelen. Uiteindelijk hangt het vermogen om volgens eigen keuzes te handelen af van zelfbewustzijn en de bereidheid om invloed te erkennen en overstijgen. De meeste mensen deugen: Specifieke passage: Het verhaal van de Tonganese jongens ("Het echte Lord of the Flies"). Hoofdstuk 1 (Wat is de mens?): Dit verhaal bevestigt Rousseau's idee dat de mens van nature goed is en ontkracht Hobbes' pessimistische visie. Hoofdstuk 2 (Vrijheid en verantwoordelijkheid): Het toont aan dat mensen zelfs in uitdagende omstandigheden verantwoordelijkheid kunnen nemen en kiezen voor samenwerking in plaats van egoïsme. Conclusie: Bregman biedt een concreet voorbeeld waarin de menselijke natuur positief naar voren komt en waarin mensen bewust handelen vanuit samenwerking, wat perfect aansluit bij de thema's uit de eerste twee hoofdstukken van Antropia Filosofie jaar 5. In het hoofdstuk "Het echte Lord of the Flies" beschrijft Bregman een waargebeurd verhaal van zes jongens die in 1965 schipbreuk leden op een verlaten eiland (de groep Tonganese jongens). In tegenstelling tot het beroemde boek "Lord of the Flies" van William Golding, waarin jongens op een eiland tot geweld en anarchie vervallen, bleken deze zes jongens in de werkelijkheid juist samen te werken en elkaar te ondersteunen om te overleven. Ze bouwden een harmonieus mini-samenlevingetje, deelden taken en zorgden voor elkaar. Bregman gebruikt dit verhaal om te betogen dat mensen in crisisomstandigheden van nature samenwerken in plaats van vervallen tot chaos en geweld. Dit staat haaks op het pessimistische mensbeeld van filosofen zoals Thomas Hobbes.