Sociale Filosofie en Contracttheorie

Contracttheorie

• Natuurtoestand: Een hypothetische situatie zonder overheidsinstellingen, waarin men zich afvraagt of mensen van nature empathisch of egoïstisch zijn.
• Mensbeeld: Er is een discussie over of mensen coöperatief of pessimistisch zijn. Externe factoren spelen een rol in de complexiteit van menselijk gedrag.
• Sociale filosofie: Een analyse van de samenleving en sociale relaties. Deze analyse kan descriptief (beschrijvend van gedrag) of normatief (voorschrijvend, hoe mensen zouden moeten zijn) zijn.
• Contracttheorie: Individuen sluiten afspraken om samen te leven (sociaal contract).

De Egoïstische Mens (Thomas Hobbes)

• Divine Right of Rulers: Koningen/heersers zijn aangesteld door God. Ongehoorzaamheid is fout, met consequenties in de hel.
• Sociaal Contract: Mensen volgen de beslissingen van de heerser alleen als het in hun belang is.
• Oorlog Allen Tegen Allen: Hobbes beschouwt de natuurtoestand als een constante strijd om eigenbelang, waarbij het leven eenzaam, arm, moeilijk en kort is.
• Natuurrecht: Iedereen heeft een recht om eigen belangen na te streven, zelfs ten koste van anderen.
• Mensbeeld: Negatief en pessimistisch. Mensen zijn problematisch en gemotiveerd door egoïsme.
• Gevangenendilemma: Een situatie waarin individuen of groepen ervoor kiezen om elkaar te benadeelen in plaats van elkaar te helpen, zelfs als dat niet in ieders belang is.

De Communicatieve Mens (Habermas)

• Handelingen: Gevormd vanuit sociale normen en culturele waarden.
• Menselijke Wereld ≠ Chaos: Menselijke samenwerking is mogelijk dankzij communicatie.
• Positief Mensbeeld: Coöperatief, gericht op communicatie. Communicatie is essentieel voor functionering in de samenleving.
• Leefwereld: Kennis van de werkelijkheid die mensen delen.
• Sociale Interacties: Impliciete gedeeld kennis maakt interacties soepel.
• Drie dimensies: Objectieve, sociale en subjectieve wereld. Als die drie dimensies in overeenstemming zijn, dan is er vlotte interactie mogelijk.

Doelrationele interacties en Kolonisering

• Doelrationele interacties: Effectiever dan communicatieve interacties.
• Koloniseringsthese: Doelrationeel handelen is in het dagelijks leven steeds meer aanwezig, waardoor de leefwereld verstoord wordt.
• Balans: Er moet een balans zijn tussen leefwereld en systeem. Systemen zijn gericht op maximalisatie van eigen belang.
• Probleem: Systeem is soms te gericht op zelfbehoud ten koste van de leefwereld.

Deliberatieve Democratie en de Meeste Mensen Deugen

• Democratie: Controle van het systeem door burgers.
• Discussie: Politieke discussies zijn cruciaal.
• Politieke verantwoordelijkheid: Politici moeten wetgeving zodanig opstellen dat de samenleving in de dienst staat.
• Bregman: Zaait twijfel over Hobbes' egoïstische mensbeeld, door aan te tonen dat mensen vaak tot samenwerking en goed gedrag komen in crisis-situaties.
• Vernistheorie: De theorie dat mensen, bij ernstige situaties, hun "beest" kant laten zien, wat aangeeft dat hun vermogen tot goed gedrag niet intrinsiek is.
• Banaliteit van het goede: Goede daden worden vaak niet opgemerkt, in tegenstelling tot slechte.

Nocero-effect

• Psychologisch fenomeen: Negatieve verwachtingen kunnen leiden tot negatieve gevolgen (gezondheid).
• Tegenover placebo effect: Positieve verwachtingen leiden tot positieve effecten.
• Uitgaan dat mensen goed zijn: Bij twijfel aangaande de aard van de mens, is het verstandig uit te gaan van de goede kant van het menselijk karakter.

Individu en Gemeenschap (John Locke)

• Politieke filosofie: Hoe verschillende individuen samenleven in een gemeenschap.
• Natuurtoestand: Vrede, vrijheid en gelijkheid. Mens is onafhankelijk van anderen.
• Mensenrechten: Geen individu mag ander schaden en mensen zijn gelijk.
• Natuurwet: Mensen zijn rationeel en zien dat het in hun belang is zich aan de wet te houden.
• Sociaal contract: Mensen handelen soms uit eigen belang en niet altijd volgens natuurwetten.
• Soevereine macht: Recht om (proportioneel) straffen uit te delen.

Liberalisme en Autoriteit

• Liberalisme: Beschermen van individuele vrijheden. Individuen kiezen voor sociale contracten, maar met onzekerheden. Deze onzekerheden zorgen voor instabiliteit.
• Autoritair regime: Niet goed in verband met liberalisten.
• Macht hebben: Niemand mag meer macht uitdelen dan een andere. Straf moet proportioneel zijn.

Hobbes vs Locke (Natuurtoestand en Politieke Systeem)

• Natuurtoestand (Hobbes): Chaos, geweld en oorlog.
• Natuurtoestand (Locke): Vrede, vrijheid en gelijkheid.
• Politiek systeem (Hobbes): Absoluut totalitair, met één centrale macht.
• Politiek systeem (Locke): Limited government, met beperkte macht van de staat.

Rousseau - Gemeenschapstheorie

• Gemeenschapstheorie: Nadruk op gemeenschap en vrijheden.
• Natuurtoestand: Solitair bestaan, met geen samenlevingsrelaties en eenvoudige behoeften.
• Ongelijkheid: Ontstaat door samenleven, doordat er strijden voor schaarse middelen ontstaan.
• Sedentaire samenleving: Samenwerking en arbeidsverdeling leidden tot toenemende ongelijkheid.

Redenen om Ethisch te Kiezen

• Descriptieve ethiek: Beschrijving van waarden en normen.
• Normatieve ethiek: Hoe we zouden moeten handelen (filosofisch).
• Gevolgenethiek: Een handeling is ethisch als de gevolgen goed zijn.
• Utilitarisme: Handelingen moeten leiden tot het grootste geluk voor het grootste aantal mensen.
• Plichtethiek: Handelen uit plicht en goede wil, los van gevolgen.

Autonomie van anderen respecteren

• Kant: Behandel mensen nooit als middel, maar altijd als doel op zichzelf.
• Tweede formulering van de categorische imperatief: Handel zo dat je menselijkheid respecteert zonder jezelf als middel te gebruiken, maar als doel.

Deze quiz onderzoekt belangrijke concepten binnen de sociale filosofie en contracttheorie. Vragen behandelen de dimensies van impliciete kennis, de koloniseringsthese, en de visie van Thomas Hobbes op de natuurtoestand. Test je kennis over communicatieve interacties en het belang van deliberatieve democratie.