Ang Limang Makrong Kasanayan sa Filipino (PDF)

FILIPINO SA PILING LARANG REVIEWER 11 -- SGTG **Ang Limang Makrong Kasanayan** 1\. PAKIKINIG 2\. PAGSASALITA 3\. PAGBABASA 4\. PAGSUSULAT 5\. PANONOOD **PAGSULAT** ay itinuturing bilang [pinakakompleks na kasanayan sa komunikasyon]. Ang makrong kasanayang ito ay [nangangailangan ng sapat na...

FILIPINO SA PILING LARANG REVIEWER 11 -- SGTG **Ang Limang Makrong Kasanayan** 1\. PAKIKINIG 2\. PAGSASALITA 3\. PAGBABASA 4\. PAGSUSULAT 5\. PANONOOD **PAGSULAT** ay itinuturing bilang [pinakakompleks na kasanayan sa komunikasyon]. Ang makrong kasanayang ito ay [nangangailangan ng sapat na panahon] at pagsasanay upang matamo ang aktuwal na pag-gamit. **AKADEMIKONG PAGSUSULAT** Hamon sa akademikong pagsulat ang pagsasa-akademiko ng mga sulatin o ang pag-aantas nito bilang [iskolarling]. Itinatakda ng akademikong pagsulat ang paglalahad ng kabuluhan sa mga sulating maaaring makatulong sa mga iskolar. Inilalapit nito ang kahulugan nina Arrogante et, al. (2007), sa aklat nina Garcia at Marquez (2017), na nakadepende sa [kritikal na pagbasa] ng mga indibidwal ang pagbuo ng isang akademikong sulatin. **Katangian ng Akademikong Pagsulat** 1. **Kompleks** --- Ang pagsulat na wika ay mas kompleks kaysa pasalitang wika. Ang pagsulat ng wika ay may higit na mahahabang salita, mas mayaman sa leksikon at bokabularyo. 2. **Pormal** --- Higit na pormal ang akademikong pagsulat kaysa iba pang sangay ng pagsulat. Hindi angkop dito ang mga kolokyal at balbal na salita at ekspresyon. 3. **Tumpak** --- Sa akademikong pagsulat, ang mga datos tulad ng facts and figures ay inilalahad nang tumpak o walang labis at walang kulang kulang. 4. **Obhetibo**- Ang pokus nito kadalasan ay ang impormasyong nais ibigay at ang mga argumentong nais gawin, sa halip na manunulat mismo o ang kaniyang mambabasa. 5. **Eksplisit** --- Responsibilidad ng manunulat nito na gawing malinaw sa mambabasa kung paano ang iba\'t ibang bahagi ng teksto ay nauugnay sa isa\'t isa. 6. **Wasto** ---  Ang akademikong pagsulat ay gumagamit ng wastong bokabularyo o mga salita. 7. **Responsable** --- Sa akademikong pagsulat, ang manunulat ay kailangang maging responsable lalong-lalo na sa paglalahad ng mga ebidensya. 8. **Malinaw na Layunin** --- Ang layunin ng akademikong pagsulat ay matutugunan ang mga tanong kaugnay ng isang paksa. Ang mga tanong na ito ang nagbibigay ng layunin. 9. **Malinaw na Pananaw** --- Ang manunulat ay naglalahad ng mga ideya at saliksik ng iba, ang layunin ng kanyang papel ay maipakita ang kanyang sariling pag-iisip hinggil sa paksa ng kanyang papel. (\"punto de bista\"). 10. **May Pokus** --- Bawat pangungusap at bawat talata ay kailangang sumusuporta sa tesis na pahayag. 11. **Lohikal na Organisayon** --- Ang akademikong pagsulat ay may sinusunod na istandard na organisasyonal (introduksyon, katawan at konklusyon). Bawat talata ay lohikal na nauugnay sa kasunod na talata. 12. **Matibay na Suporta** --- Ang katawan ng talataan ay kailangang may sapat at kaugnay na suporta para sa pamaksang pangungusap at tesis na pahayag. 13. **Malinaw at Kumpletong Eksplenasyon** --- Bilang manunulat, kailangang matulungan ang mambabasa tungo sa ganap na pag-unawa ng paksa ng papel. 14. **Epektibong Pananaliksik** --- Kailangang gumamit ng napapanahon, propesyonal at akademikong hanguan ng mga impormasyon. Kaugnay nito, mahalagang maipamalas ang intelektwal na katapatansa pamamagitan ng dokumentasyon ng lahat ng hinangong impormasyon o datos. Pagmungkahi ng dokumentasyon sa estilong Α.Ρ.Α. 15. **Eskolarling Estilo sa Pagsulat** ---  Iskolarli ang estilo sa pagsulat ng akademikong papel dahil sinisikap dito ang kalinawan, kaiklian, at madaling basahin kung kaya\'t mahalagang maiwasan ang anumang pagkakamali sa pagsulat. **Layunin ng Akademikong Pagsulat** **Mapanghikayat na Layunin** --- Layunin ng manunulat na mahikayat ang kanyang mambabasa na maniwala sa kanyang posisyon hinggil sa isang paksa. **Mapanuring Layunin** --- tinatawag din itong analitikal na pagsulat. Layuning maipaliwanag at suriin ang mga posibleng sagot sa isang tanong at piliin ang pinakamahusay na sagot batay sa ilang pamantayan. **Impormatibong Layunin** --- upang mabigyan ang mambabasa ng bagong impormasyon o kaalaman hinggil sa isang paksa. Ang **kakayahang pragmatik** ay tumutukoy sa kakayahan ng mga indibidwal na umunawa ng intenshon at kahulugan ng mga salita o mga sinasabi.  Ang **retorika** ay tumutukoy sapaggamit ng magagandang salita o wika sa paraan ng pagsulat o pasalita. **Tungkulin at Gamit ng Akademikong Pagsulat** **Ang akademikong pagsulat ay lumilinang sa KAHULUGAN NG WIKA.** - Nalilinang ang kakayahang pangkomunikatibo - Kakayahang linggwistik - Kakayahang pragmatic ng mga mag-aaral - Nalilinang ang kakayahang diskorsal **Ang akademikong pagsulat ay lumilinang sa MAPANURING PAG-IISIP** - Tinitingnan bilang isang proseso kaysa isang awtput - Pagbasa, pagsusuri, pagpapasya **Ang akademikong pagsulat ay lumilinang ng PAGPAPAHALAGANG PANTAO** - Kaayang-ayang pagpapahalaga o values sa bawat mag-aaral - Pagkamaunawain at disiplina - Bukas na kaisipan **Mga batayang kaalaman sa Pagsulat** **Xing at Jin --** ang pagsulat ay isang komprehensibong kakayahang naglalaman ng wastong gamit, talasalitaan, pagbubuo ng kaisipan, retorika, at iba pang elemento. **Kahulugan at Kalikasan ng Pagsulat** Ayon kay **Badayos,** na ang kakayahan ng pagsulat nang mabisa ay isang bagay na totoong mailap para sa nakararami sa atin maging ito'y pagsulat sa unang wika o pangalawang wika man. Ayon kay **Keller,** ang pagsulat ay isang biyaya, isang pangangailangan at isang kaligayahan ng nagsasagawa nito. **Tandaan:** Ang pagsulat ay nagsisimula sa pagmamasid; ginagamitan ng pag-aaral at paglalarawan; mahalaga sa pagsulat ang pagpapaliwanag; pagpili ng angkop na detalye **Mga pananaw sa pagsulat** **'sosyo'** tumutukoy sa lipunan **'kognitibo'** anumang tumutukoy sa pag-iisip 1. **SOSYAL** -- sa ating lipunan at pakikisalamuha sa isa't isa 2. **PERSONAL** -- pag-unawa sa sariling kaisipan, damdamin, at karanasan **Mga Dimensyon na Proseso ng Pagsulat** **Oral na dimensyon** -- kapag ang isang indibidwal ay nagbabasa ng isang tekstong iyong isinusulat, masasabing nakikinig na rin siya sa'yo. **Biswal na Dimensyon --** simbolong nakalimbag na siyang pinakamidyum ng pagsulat ay maging epektibo at makamit ang layunin ng manunulat. **Mga Proseso ng Pagsulat** **PRE-WRITING** - paghahanda sa pagsulat ginagawa rito ang pagpili sa paksang isusulat at mga pangangalap ng datos na kailangan sa pagsulat. **ACTUAL WRITING** - ikalawang hakbang ng pagsulat, isinasagawa ang aktwal na pagsulat para sa akdang tuluyan o prosa, kinapapalooban ito ng mga hakbang sa pagtatalata, para sa akdang patula, kinapapalooban ng pagsasaayor ng mga taludturan o saknong. **REWRITING -** dito nagaganap ang pagrerebisa ng draft batay sa mas wastong grammar, bokabulari, at pagkakasunod-sunod ng mga ideya o lohika. **Bahagi ng Sulatin** **PANIMULA --** binibigyang-pansin ang bahaging ito dahil sa ito ang nagiging susi upang pukawin ang atensyon ng mambabasa Ayon kay Jacobs (2015) maaaring simulan ang panimulang bahagi ng isang teksto sa pamamagitan ng mga sumusunod: - Paglalahad ng nakagugulat na impormasyon; paglikha ng diyalogo - Paglalagay ng anekdota; paglalapat ng isang buod na impormasyon - Paglalatag ng mga nakapupukaw at mahalagang tanong para sa mga mambabasa **KATAWAN** -- tipikal nang nasa bahagi ito ng pagpapalawak at pagpapaliwanag ng anumang paksa - Nakatutugon sa suliranin - Paglatag ng kaukulang impormasyon - Maipahayag ang anumang paliwanag na makautulong sa kabuuan ng teksto - Pagpili at organisasyon ng mga ideya - Ilahad ang tindig ng isisnusulat - Ipakita ang kahinaanat kalakasan ng paksa - Magpakita ng estadistika at pigurang makasuportang tesis - Gradwal na paglalahad ng impormasyon **KONKLUSYON** -- paglagom ng kabuuang teksto, nagpapakita ng bisa ng introduksyon at katawan, kaisipang mananatili sa mambabasa (strong idea) **Mga Uri ng Pagsulat** 1. Journalistic Writing 2. Teknikal Writing 3. Propesyonal Writing 4. Reperensyal Writing 5. Academic Writing 6. Creative Writing/Malikhaing Pagsulat **PAGSULAT NG BUOD AT SINTESIS** A. **PAGSULAT NG BUOD** Ayon kay Bukley (2014) ang pagbubuod ay pagpapaikli ng isang orihinal na teksto. Paglalahad ng mensahe ng ORIHINAL NA MANUNULAT. Inilahad ni Diane Hacker (2008) ang buod ay pangunahing ideya ng orhinal na tksto nang simple, maikli, at tumpak. Ipinapakilala ang susing IDEYA. Nagtala sina **Swales at Feat (1994**) ng tatlong (3) mahigpit na pangangailangan sa pagsulat ng isang buod. 1. Kailangan ang isang buod ay tumuttukoy sa kabuuan ng orihinal na teksto. 2. Kailangang nailahad ang sulatin sa pamamaraang nyutral o walang kinikilingan. 3. Kailangan ang sulatin ay pinakaiksing bersiyon ng orihinal at naisulat ito sa sariling pananalita. 1. Nagtataglay ng obhetibong balangkas ng orihinal na teksto. 2. Hindi nagbibigay ng sariling ideya at kritisismo. 3. Hindi nagsasama ng halimbawa, detalye, o impormasyong wala sa orihinal na teksto. 4. Gumamit ng mga susing salita. 5. Gumagamit ng sariling pananalita ngunit napananatili ang orihinal na mensahe. 1. Habang binabasa ang akda, salungguhitan ang mga mahahalagang punto at detalye. 2. Ilista o ipangkalat ang pangunahing ideya, ang mga katulong na ideya, at ang pangunahing paliwanag sa bawat ideya. 3. Kung kinakailangan, ayusin ang pagkakasunod-sunod ng mga ideya sa lohikal na paraan. **Pagsulat ng SINTESIS** Nagmula sa salitang **Griyego na SYNTITHENAI ,** na ang ibigsabihin sa Ingles ay **PUT TOGETHER o COMBINE** - Sa pinakabatayang antas, ang sintesis ay pagsasama ng dalawa o higit pang buod. - Paggawa ng koneksyon sa pagitan ng dalawa o higit pang mga akda o sulatin. - Isa itong sulating maayos at malinaw na nagdurugtong sa mga ideya mula sa maraming sangguniang ginamit ang sariling pananalita ng sumulat. (Warwick, 2011) - Nagaganp na proseso. - Nag-eebolb na pag-iisip. Kailangang ilahad ang sariling opinyon at gamiting ebidensya ang mga sanggunian bilang suporta ng argumento. **Hawig -- Paraphrasing** **Buod -- Summarizing** **Tuwirang-sipi -- Quoting** 1. **EXPLANATORY SYNTHESIS --** naglalayong ipaliwanag ang isang paksa o perspektiba sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng impormasyon mula sa iba't ibang pinagmumulan. Maipaliwanag ang isang ideya o pananaw nang malinaw at walang kinikilingan. 2. **ARGUMENTATIVE SYNTHESIS -** sinusuportahan ang mga pananaw na ito ng mga makatotohanang impormasyon na hango sa iba't ibang mga sanggunian na nailahad sa paraang lohikal. Irepresenta ang sariling posisyon o paninidigan ng manunulat tungkol sa isang paksa. 1. **Background Sintesis --** nangangailangang pagsama-samahin ang mga sanligang impormmasyon ukol sa isang paksa. Pagbuo ng isang matibay na pundasyon sa isang sulatin. 2. **Thesis-driven Sintesis** -- pagbuo ng isang matibay na argumento gamit ang mga impormasyon mula sa iba't ibang pinagmumulan upang patunayan ang isang partikular na paninindigan. 3. **Sintesis for the Literature** -- ginagamit ito sa mga sulating pananaliksik. Kadalasang kahingian ng mga sulating pananaliksik ang pagbabalik-tanaw o pagrebyu sa mga naisulat ng literature ukol sa paksa. **Mga HAKBANG SA PAGSULAT NG SINTESIS** 1. **Linawin ang layunin sa pagsulat** -- marapat lamang na malinaw ang tunguhin ng pagsulat ng sintesis 2. **Pumili ng mga naaayong sanggunian batay sa layunin** -- kung malinaw ang layunin ng pagsulat ng sintesis, magiging madali ang pagpili at pagghahanap ng mga sanggunian para mabuo ito. 3. **Buuin ang tesis ng sulatin** -- ito ang pangunahing ideya na isusulat. 4. **Bumuo ng plano sa organisasyon ng sulatin** -- ang balangkas na ito ay nakaayon sa iba't ibang Teknik sa pagdedebelop ng sintesis. 5. **Isulat ang unang burador** -- tandan lamang na maging pleksibol sa sarili. 6. **Ilista ang mga sanggunian** -- isang mahalagang kasanayan na binibigyang-pagklala ang anumang akda o snumang awtor ang pinaghanguan ng impormasyon sa ginawang akademikong sulatin. 7. **Rebisahin ang Sintesis** -- hanapin ang kamalian sa pagsulat at higit sa lahat ang mga kamaliang detalye. 8. **Isulat ang pinal na sintesis** -- mula sa rebisadong burdor, maisususlat na ang pinal na sintesis. **TANDAAN**: Sa pagsulat ng BUOD, hindi nangangailangan ng maraming batis upang makatakas ang pinakalaman ng isang akda o impormasyon. Masasabing parehong nagpapakita ng pinaikling laman ang buod at sintesis subalit higit na maraming akda o batis ang kailangan para sa sintesis kaysa sa buod. Pagsulat ng **ABSTRAK** Merriam Webster (2018) ang etimolohiya nito ay nagmula sa salitang Middle English na Abstracten na ang ibigsabihin nay alisin (to draw away) na orihinal na hiniram mula sa salitang Latin na Abstractus. Ang ABSTRAK ay: - Isa sa mga katuwang ng pamagat ng saliksik - Buod ng artikulong nakabatay sa pananaliksik - Kung minsan tinatawag ding sinopsis o presi ng ibang publikasyon ng abstrak - Gumagamit ng abstrak ang akademikong papel upang madaling maipaunawa ang isang malalim at kompleks na pananaliksik - Maaari itong tumindig bilang isang hiwalay na teksto o kapalit ng isang buong papel. **Haba ng** ABSTRAK - Nakabatay ang haba ng abstrak sa kahingian ng guro o sinuman o ng institusyong nagpapagawa nito. - Ang sulating ito ay limitado lamang sa **200 hanggang 500 salita.** **Mga uri** ng ABSTRAK: 1. **Impormatibong Abstrak** -- Ang isang ipormatibong abstrak ay naglalaman ng lahat ng mahahalagang impormasyong matatagpuan sa loob ng pananaliksik. A. Motibasyon/Panimula -- sinasagot nito ang tanong kung bakit pinag-aralan ng isang mananaliksik ang paksa. Sa maikli at mabilis na paraan, kailangangmaipakita sa bahaging ito ang kabuluhan at kahalagahan ng pananaliksik. B. Suliranin -- kailangang masagot ng abstrak kung ano ang suliranin. C. Pagdulog at pamamaraan -- ilahad ng isang mahusay na abstrak kung paano kakalapin ang datos ng pananaliksik. D. Resulta -- ipanakikita rin ng abstrak kung ano ang kinalabasan ng pag-aaral sa pamamagitan ng paglalahad ng mga natuklasan ng mananaliksik. 2. **Deskriptibong Abstrak** -- maibigay ang pangkalahatang ideya ng pananaliksik nang hhindi na kinakailangang basahin ang buong teksto. Ang deskriptibong abstrak ay parang isang trailer ng isang pelikula. Nagbibigay ito ng sapat na impormasyon. A. Panimula -- maikling pagpapakilala sa paksa ng pananaliksik B. Metodolohiya -- maikling paglalarawan ng mga pamamaraan na ginamit sa pananaliksik C. Mga Resulta -- pangunahing mga natuklasan ng pananaliksik D. Konklusyon -- maikling paglalahat ng mga resulta at kanilang kahalagahan. 3. **Kritikal na Abstrak** -- isang uri ng buod na hindi lamang naglalahad ng impormasyon kundi nagsusuri at nagbibigay ng sariling pananaw ng manunulat tungkol sa isang partikular na akda o pananaliksik A. Panimula - Maikling pagpapakilala sa paksa ng akda at ang pangunahing argumento nito. B. Pagsusuri -pagtatasa sa kalidad ng argumento ng may akda. Pagkilala sa mga kalakasan at kahinaan ng akda, tulad ng kalinawan ng paglalahad, pagiging lohikal ng mga argumento, at kalidad ng ebidensya. C. Konklusyon -- pangkalahatang pagtatasa ng akda at ang kahalagahan nito sa larangan ng pag-aaral. Pagsulat ng **TALUMPATI** - Isang sining ng pagsasalitang may layong magtalakay, manghikayat, mang-aliw at mangatwiran sapagkat, may nagsisilbing pormula upan maisakatuparan ang nais nito. - Mula sa pagpapalawak ng paksa, pagpili ng salita o diksiyon, pag-aayos ng pangungusap sa talata at pagdaragdag ng anumang makatutulong upang mapukaw ang atensyon ng mambabasa o tagapakinig. - Nakapagbibigay impormasyon, nakapagpapaunawa, nakapagtuturo, at nakahihikayat ng mga konsepto at paninindigan sa mga mambabasa o tagapakinig. 1. **Kaalaman --** maaaring makakuha ng iba't ibang kaalaman sa pamamagitan ng simpleng pagmamasid, pagbabasa at sadyang pag-aaral ng mga paksa. 2. **Tiwala sa sarili --** ang mananalumpati ay kapani-paniwala at makapanghihikayat kung siya ay kalmado, tuwid ang tindig, matatag kung siya ay tumingin sa tagapakinig. 3. **Kasanayan --** magiging mahusay angg pagtatalumpati kung may angking kahusayan ang nagsasalita sa harap ng madla. - Tinukoy ni Aristotle mula sa Department of Rhetoric and Writing Studies sa San Diego State University ang retorika bilang isang moda at paraan ng panghihikayat. - Susog dito ang paliwanag ni Bartes hangomula sa SDSU, na ito ay isang sining ng panghihikayat sa mga tagapakinig tungkol sa diskurso. 1. **ETHOS** -- tumutuko sa kredibilidad ng mananalumpati 2. **PATHOS** -- impluwensiyang emosyonal 3. **LOGOS** -- kaisipan at lohikal na pagrarasonng anumang 1. **Impormatibong Talumpati --** binubuo ito upang maglahad ng anumang kapaki-pakinabang, pagpapakilala sa ideya/konsepto o paglalahad ng anumang natuklasan. 2. **Okasyonal na Talumpati --** kontekstwalisado ang talumpating ito ayon sa okasyon. Maingat na pinipili ang mga salita upang mapanatili ang konteksto nito. 3. **Nang-aaliw na Talumpati** -- mapukaw ang atensyon at mapamangha ang mga awdyens. 4. **Nanghihikayat na Talumpati --** sinusulat ito upangkumbinsihin ang awdyens sa kaniyang sinasabi anumang paksa nito. A. **Talumpating Manuskripto** -- binabasa ang ganitong uri ng talumpati salita sa salita, kadalasang may manuskripto ang nagtatalumpati B. **Talumpating Kabisado** -- memoryado ng mananalumpati ang bawat bahagi ng talumpati C. **Extemporaneous Speech** -- Malaya ang nagtatalumpating gumamit ng kanyang salita. D. **Impromptu Speech** -- Ito ay kadalasang on the spot, tiyak na walang paghahanda sa talumpating ito 1. Introduksyon 2. Katawan 3. Wakas