شناخت و معاصر سازی کاربری فضاهای داخلی حمامهای تاریخی (نمونه موردی: حمام تاریخی حسن خان کرمانشاه) PDF

‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫شناخت و معاصر سازی کاربری فضاهای داخلی حمامهای تاریخی‬ ‫‪1‬‬ ‫(نمونه موردی‪ :‬حمام تاریخی حسن خان کرمانشاه)‬ ‫شیما عزتی*‪ ،‬دانشجوی...

‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫شناخت و معاصر سازی کاربری فضاهای داخلی حمامهای تاریخی‬ ‫‪1‬‬ ‫(نمونه موردی‪ :‬حمام تاریخی حسن خان کرمانشاه)‬ ‫شیما عزتی*‪ ،‬دانشجوی مهندسی معماری داخلی‪ ،‬گروه معماری و شهرسازی‪ ،‬موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی کرمانشاه‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬ایران‪.‬‬ ‫سارا زارعی‪ ،‬دانشجوی مهندسی معماری داخلی‪ ،‬گروه معماری و شهرسازی‪ ،‬موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی کرمانشاه‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬ایران‪.‬‬ ‫فاطمه نوری‪ ،‬مدرس و مدیر گروه معماری و شهرسازی موسسه آموزش عالی جهاد دانشگاهی کرمانشاه‪ ،‬کرمانشاه‪ ،‬ایران‪.‬‬ ‫چکیده‬ ‫حمامها ازجمله بناهای غیرمذهبی ایران هستند که در فرهنگ ایرانی پیی از هوی ر امیوم س پی ازآن م ردت جیه ریرار مییگرفتنید ازایی رس همی ار مممیاری‬ ‫منحصربهفردی داشتهاند س آثار بهجاماند از آن ها در گ شه س کنار ایران حاکی از ای میزان ت جه امت با ت جه به ایی امیر کیه حمیامهیا از دیربیاز اهمییت فراسانیی‬ ‫داشتهاند س امتحمام شامل مراحل مختلفی ب د امت‪ ،‬بنابرای حمام های منتی ایران هم ار دارای فضاهایی با عملکردها س خص صیات متفاست ب د اند که ررارگییری‬ ‫ای فضاها در کنار یکدیگر س نسبتها س تنامبات در کالبد ممماری حمامها تابع م رمیت ارلیمی س جغرافیایی حمام‪ ،‬م رمیت شوری س ب د امت ای مقالیه پی از‬ ‫بیان تاریخچه حمامها س سیژگی ممماری آنها در دسر های مختلف با بررمی نم نه م ردی حمیام حسی خیان کرمان یا در تیو امیت تیا کیاربری فضیاهای آن را‬ ‫بهگ نهای مماصر مازی کند که عوس بر آنکه فرهنگ گذشته را زند نگه میدارد با ت جه به نیازهای امرسز نیز رابلامتفاد باشد‪.‬‬ ‫کلیدواژگان‪ :‬مماصر مازی‪ ،‬حمام حس خان‪ ،‬حمامهای تاریخی‪ ،‬فرهنگ حمام منتی کرمان ا‬ ‫‪1‬‬ ‫* ای مقاله برگرفته از پایاننامه کارشنامی ممماری داخلی ن یسند اسل س دسم با عن ان «مماصر مازی فضای حمامهای تاریخی» میباشد که به راهنمایی‬ ‫ن یسند م م در م مسه آم ز عالی جواد دان گاهی کرمان ا در حال انجام امت‪.‬‬ ‫‪1‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬  ‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫مقدمه‬ ‫حمام یکی از بناهای ارزشمند تاریخی امت که با جنبههای گ ناگ نی از زندگی ار ار مختلف جاممه درآمیخته‪ ،‬متأثر از فرهنگ مردم س اثرگذار بر آن بی د امیت‬ ‫زمان پیدای س میازند اسلیی حمیام هیا رسشی نیسیت امیا بیه ن یر مییرمید ش یمههیای آ گیرم پیی نم نیه حمیامهیای دسر هیای بمید مییباشیند ننی ری‬ ‫شادمانی‪ )231:1396،‬حمام منتی دربرگیرند جنبهها س کارکردهای متن عی ب د که شکلدهند ه یت آن امت عیوس بیر فمالییتهیای فیردی شی ن شست ی س‬ ‫ن افت کارکردهای دیگر مانند فمالیتهای مفرح س مرگرم کنند اجتماعی همچ ن گپ زدن‪ ،‬امتراحت‪ ،‬صرف ن شیدنی س شای در کنار دسمتان س شادی دمتهجممیی‬ ‫س لذت از م میقی در مراممهای منتی در برمیگرفته امت‪.‬‬ ‫هرشند که حمام ها در فضای شورهای ایرانی همچ ن مایر آثار ممماری نمای بیرسنیی باشیک س ش یمگیری ندارنید‪ ،‬سلیی از درسن دیید س من یر سییژ ‪ ،‬فضامیازی س‬ ‫تزیینات ارزشمندی دارند که ن انگر ذسق س ملیقه مازندگان آنها ب د امت حمام ها بخ ی از بافت تاریخی شورهای ایرانی هستند شراکه‪ ،‬در هریک از محلههیای‬ ‫اکثر شورها حمامی سج د داشته امت حمامها ممم الً در مرکز محلهای ررارگرفته ب دند که حمام حس خان کرمان ا نیز همی گ نه ب د امت نزارعی‪)74:1390،‬‬ ‫حمام تاریخی ایرانی بنای ارزشمندی امت که میت اند با بررمی شرایط ماز ای س محیطی کالبد ‪ ،‬با بور گییری از کیاربریهیای متنی و س جیذا بافرهنیگ حمیام‬ ‫منتی دسبار فمالیت سزندگی خ د را از مر بگیرد به ن ر می رمد حمام تاریخی حس خان با ت جیه بیه دارا بی دن ستیمیت منامیه میازهای س م رمییت ررارگییری‬ ‫مطل میت اند نم نهای ت انمند برای اجرای ای رسیکرد نباز زند مازی حمام تاریخی) باشد ممی بر ای امت که با احیای حمام تاریخی حسی خیان باعین زنید‬ ‫نگهداشت فرهنگها س منتها ش یم ای برنامهها س اردامات در رامتای مماصر مازی ای بنا س تجدید حیات به آن ص رت میگیرد ای بنا در حال حاتیر هیی گ نیه‬ ‫امتفاد س کاربردی نداشته درحالیکه با برنامهریزی س مرمت درمت هم می ت ان رسح بنا را بر آن بازگرداند س ای میراث باارز را حفظ نم د س هم میتی ان تیأثیر بیه‬ ‫مزایی در صنمت گردشگری س رسنق ارتصادی داشته باشد پژسه حاتر با رس کاربردی نگاشته شد امت گرداسری اطوعات آن با بور گییری از رس میت کیاسی‬ ‫نداد های م ج د در امناد تحقیقات گذشته) ص رت گرفته امت‪.‬‬ ‫اهمیت و ضرورت پژوهش‪:‬‬ ‫هدف از احیای حمام تاریخی احترام گذاشت به رسح بنا س حفظ اصالت تا حد ممک همچنی احیای فرهنگ حمام همزمان با احییای کالبید آن امیت ایی احییا‬ ‫باید با منج نقاط تمف س ر ت س شناخت فرصت ها س تمدیدت م ج د برای بنا انجام پذیرد با ت جه به جنبههای مختلف امتفاد حمام درگذشیته ماننید شست ی ‪،‬‬ ‫طبابت‪ ،‬ررص س آساز‪ ،‬صرف ن شیدنی س میان سعد ‪ ،‬دسرهمی س تماموت اجتماعی که امرسز به فرام شی مپرد شد امت‪ ،‬ممی بر ای امت که بیار دیگیر نسیل امیرسز‬ ‫تمامی ای فرآیندها را تجربه کنند مماصر مازی حمام تاریخی عوس بر اینکه باعن احیای فرهنگ س منتهای ازدمترفته گذشیته مییشی د‪ ،‬امکیان آشینا کیردن س‬ ‫آشتی دادن نسل ج ان با میراث گذشتگان را نیز فراهم میمازد‪.‬‬ ‫ای عمل به اصوح ذهنیت نامنامه مردم بهسیژ نسل ج ان نسبت به حمامهای منتی بهعن ان محلی غیربوداشتی کمیک مییکنید بازگردانیدن حمیام مینتی بیه‬ ‫خاطرات جممی س ایجاد فضایی مالم س ایم برای شورسندان کرمان اهی س گذراندن اسرات فراغت که با کمب د ای گ نه فضاها م اجیه هسیتند از دیگیر ع امیل احییای‬ ‫ای بنا میباشد افزای امنیت محله با حض ر مداسم افراد ب می در محیط از دیگر جنبههای مثبت بازمازی ای بنامت‪.‬‬ ‫سؤال پژوهش‪:‬‬ ‫شگ نه میت ان حمامهای منتی س فرهنگ حاکم بر آن را مماصر مازی نم د؟‬ ‫فرضیه‪:‬‬ ‫به ن ر میرمد با تزریق کاربری جدید‪ ،‬حفظ س مماصر مازی فرهنگ گذشته در احیای بناهای تاریخی ازجمله حمامهای تاریخی میت ان‬ ‫به ادامه حیات بنا کمک کرد س باعن ایجاد الگ یی زند برای مایر حمامهای تاریخی در رامتای احیای مجدد شد‪.‬‬ ‫پیشینه تحقیق‪:‬‬ ‫تاکن ن مطالماتی درزمینه حمامهای تاریخی س تزیینات آنها انجامشد امت برخی ن یسندگان یا به سجه زیباشناختی ایی مکیان س تزیینیات مممیاری آن ت جیه‬ ‫داشته اند یا آن را از من ر فنی‪ ،‬احیا س بازمازی نق بررمی کرد اند در مقاالت پژسه گرانی ازجمله ایازی ن‪« )1371‬آیینهای از منندج»‪ ،‬زارعیی ن‪«)1381‬مییمای‬ ‫میراث فرهنگی کردمتان»‪ ،‬زمر رشیدی ن‪«)1382‬هنر مارسج بری س تزیینات در حمامهای عم می ردیم»‪ ،‬کریم مردشتی ن‪«)1382‬کتا شنامی حمام س نگار گیری‬ ‫در حمام»‪ ،‬زارعی ن‪(1385‬‬ ‫»کاتال گ حمام خان»‪ ،‬شور ج ادی ن‪ «)1387‬بررمی س تحلیل تزیینات ممماری در مجم عه گنجملیی خیان شیاهکاری از هنیر عصیر صیف ی در کرمیان»‪ ،‬آزادی س‬ ‫نصیری ن‪«)1391‬مرمت تزیینات سابسته به حمام»‪ ،‬رتا ن ری شادمانی ن‪«)1392‬ممماری ایران س جوان در مپور فرهنگ ایران»‪ ،‬محر اتحاد محکم ن‪« )1393‬مطالمیه‬ ‫ن انه شناختی نق راجاری مربینه حمام سکیل شیراز»‪ ،‬مریم شادا فر‪ ،‬نجمه م می تبار ن‪«)1393‬بررمی تزیینات آهکبری در حمامهای شیاخص دسر صیف یه‪،‬‬ ‫زندیه س راجار»‪ ،‬فرشیته کیافی‪ ،‬بونیام پیدرام‪ ،‬شیوریار نامیخیان ن‪«)1395‬احییای حمیام تیاریخی بیا بویر گییری از حمیام مینتی»‪ ،‬محسی طبسیی‪ ،‬رتیا حیا ری‬ ‫ن‪«)1395‬بازشنامی تأثیر ارلیم بر ماختار پ ش حمامهای صف ی»‬ ‫بامطالمه س بررمیهای ص رت گرفته در مقاالت ذکرشد میت ان گفت در پون کلی گرمابهها تفاست اندکی بی ارلیمهیا س شیورهای مختلیف سجی د دارد س همگیی از‬ ‫یک الگ ی تقریباً یکسان تبمیت میکنند بونام پدرام‪ ،‬شوریار نامخیان‪ ،‬مید مرتضی فرشته نژاد‪ ،‬داسسد اکبری ن‪« )1395‬احیای یک ه ییت‪ ،‬امکیانمینجی بیاز زنید‬ ‫مازی حمام تاریخی خسرس آرا» سحید رحیمی مور‪ ،‬ح متاهلل متدی ‪ ،‬مورزاد موربانی ن‪« )1396‬حمامهای منتی‪ ،‬حافظ مومت‪ ،‬عامیل درمیان»‪ ،‬میارال محمیدی‬ ‫زنجانی‪ ،‬بوناز امی زاد ن‪«)1396‬شنامایی‪ ،‬تحلیل س اسل یتبندی ع امل کلیدی تأثیرگذار بر باز زند مازی حمامهای ایرانی»‪.‬‬ ‫بامطالمه مقاالت مذک ر میت ان به ای نتیجه رمید که حمامهای ایرانی از یک ماختار کلی ممماری برخ ردارند س هریک دامیتان خیاخ خی د رادارنید ایی م تی و‬ ‫بی تر به ترکیه فضایی س تزیینات ممماری آنها بستگی دارد هرشند که طرحها س نق ها تابع اصل کلی آرایههای ممماری هستند‪ ،‬سلی نق ها س طرحها در آرایههیا‬ ‫هم عم ماً مرتبط با مسا ل ارلیمی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی س میامی هر منطقه در ایران ب د امت ‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬  ‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫دربار ای حمام تاکن ن مطالمات کاملی ص رت نگرفته امت اگرشه کتا س مقاالت باال اطوعات مختصیری دربیار ایی حمیام بیه دمیت داد انید‪ ،‬کیافی س کامیل‬ ‫نیستند به ن ر میرمد انجام پژسه جداگانهای دربار ای بنا با ت جه به اهمیت آن در فضامازی س تزیینات ممماری ترسری امت‪.‬‬ ‫‪ - 1‬حمامهای تاریخی ایران‬ ‫در دسر امومی به سامطه ترسرت پاکی س طوارت برای گزاردن فرایض دینی‪ ،‬بقایای ممماری کو گرمابهها یافت شد امت در شیورهای امیومی حمیام مممی الً‬ ‫در نزدیکی مسجد جامع س رامتای بازار احداث میشد ممم الً حمامها را در ترازی پا ی تر از مطح زمی میماختند تا هم از تبادل حرارت آن با بیرسن کامته شی د‬ ‫س گرم کردن آن آمان باشد س هم م ارشدن یا اشراف پیدا کردن آ بر فضاهای متن و حمام میسر باشد حمامها ازجمله بناهایی هستند کیه در طی ل ادسار مختلیف‬ ‫کمتری دگرگ نی س ک شکتری تغییرات را در ماختار خ د دید اند نن ری شادمانی‪)234 :1396 ،‬‬ ‫‪ 1-1‬تقسیمبندی تاریخی حمامهای ایران‬ ‫در بررمی گرمابههای ایران ‪ 3‬دسر را میت ان از هم تفکیک کرد‪:‬‬ ‫جدسل شمار ‪ :1‬سیژگیهای حمامهای تاریخی ایران نمنبع‪ :‬نگارندگان‬ ‫تزیینات‬ ‫ویژگی معماری‬ ‫دوره‬ ‫تصویر‬ ‫نام حمام‬ ‫مربینه ‪ 8‬س نیمه‬ ‫حمام‬ ‫کاشیهای فیرسز ای س گلهای‬ ‫‪ ،8‬گنبد رممی بندی‪ ،‬فضای‬ ‫شاهزاد‬ ‫رنگی‪ ،‬نقاشی رسی گ‬ ‫شالح ض‬ ‫صف یه‬ ‫اصفوان‬ ‫حمام‬ ‫کاشی ‪ 7‬رنگ‪ ،‬مقرن هریف س‬ ‫مربینه ‪ 8‬تلمی‪ ،‬ح ض ک شکی شکل‪،‬‬ ‫صف یه‬ ‫گنجملی‬ ‫رممی بندی پرکار‬ ‫ازار بلند‬ ‫خان کرمان‬ ‫املیمی کاشیکاری س نق‬ ‫نق‬ ‫سج د ف ار س ج ی آ ‪ ،‬تأمی آ از‬ ‫حمام‬ ‫صف ی‬ ‫گیاهی آهکبری‬ ‫زایند رسد‪،‬‬ ‫علیرلی آرا‬ ‫آهکبری با طرح گلدانی س بیان‬ ‫مقف گنبدی شکل‪ ،‬مربینه ‪ 8‬تلمی‪،‬‬ ‫حمام سکیل‬ ‫دامتانهای اماطیری‬ ‫داالن باریک‬ ‫راجار‬ ‫شیراز‬ ‫دارای ‪ 6‬گنبد ک شک‪ 4 ،‬مت ن در‬ ‫حمام‬ ‫امتفاد از نق گیاهی س هندمی‪،‬‬ ‫مربینه‪ ،‬مقف گرمخانه مت کل از ‪8‬‬ ‫راجار‬ ‫حاجآرا‬ ‫اهکبری شندالیه‬ ‫طاق‬ ‫ترا‬ ‫‪3‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬  ‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫گیاهی‪ ،‬حی انی‪ ،‬پرندگان‪،‬‬ ‫تقارن در طرحها‪ ،‬طاق س ت یز های‬ ‫حمام کر‬ ‫راجار‬ ‫اماطیری‪ ،‬ختایی س املیمی‬ ‫بلند‪ ،‬مربینه ‪ 8‬تلمی‬ ‫دشت تبریز‬ ‫با ت جه به جیدسل شیمار ‪ 1‬بیه ایی نتیجیه میی رمییم کیه اجیرای تزیینیات در فضیای مرطی داخیل حمیام بیه راحتیی میایر بناهیا نبی د س ایی مسینله ذهی‬ ‫هنرمنیید ایرانییی را درگیییر میییکییرد بییه همییی دلیییل‪ ،‬در ای ی رسییمتهییا از ف ی آهییکبییری‪ ،‬بییه دلیییل مقاسمییت در برابییر رط بییت امییتفاد میییکردنیید نق ی‬ ‫اجراشد ‪ ،‬عوس بر م تییف هیای هندمیی رایی هیر دسر ‪ ،‬شیامل مضیامی ادبیی س نقی حیی انی نییز میی شیدند ممکی امیت ایی تزیینیات س نقی س نگارهیا‬ ‫در هر گرمابه باهیدف خاصیی ایجادشید باشید تزیینیات آهیکبیری حمیامهیا بی یتر در رسیمت میربینه‪ ،‬در برخیی می ارد در گرمخانیه س مییان در اجراشید انید‬ ‫ممم الً مربینه حمامها به دلیل داشت فضای بی تر‪ ،‬دمای پایی تر س کاربری برای اجتماو مردم از تزیینات بی تری برخ ردار ب د‬ ‫‪ 2-1‬تقسیمبندی فضایی در حمام‬ ‫ترتیه فضاهای مختلف حمام از ن م خاصی برخ ردار ب د امت که عبارتاند از‪:‬‬ ‫الف‪ -‬فضیای اسل نبینیه‪ ،‬میردخانه ییا رخیتک )‪ :‬فضیای بینیه مممی ًال بیه شیکل ‪ 8‬تیلمی‪ 8 ،‬س نییم ‪ 8‬س شویارگ میاخته مییشی ند کیه بیا گنبیدی بیزرگ ییا‬ ‫مقداری طاق پ شید شید بی د از را هیای ایی رسیمت اغلیه بیا مینگ ییا کاشیی تیز ی مییشید س بدنیه دی ارهیا س زییر گنبیدها مممی الً بیاهنر آهیکبیری ییا‬ ‫مارسج بری مزی میشد‬ ‫‪ -‬فضای دسم نمیان در)‪ :‬ای فضا ممم الً به شکل دهلیزی با پی سخم یا ه تی ک شکی ماخته میشد که ارتباطدهند بینه با گرمخانه ب د‬ ‫ج‪ -‬فضایی م م نگرمخانه)‪ :‬فضای اصیلی حمیام س جیای شست ی ی بیدن بی د ایی فضیا نییز ازلحیا نق یه ‪ 8‬تیلمی‪ 8 ،‬سنییم س بیا شویارگ احیداث مییشید‬ ‫گرمخانییه از دی ارهییای تییخیم بییا زیرمییازی مرمییری س مقییاسم در برابییر گرمییا س بخییار میییمییاختند گرمخانییه شییامل خزینییه آ گییرم س مخییزن آ مییرد ب ی د‬ ‫نن ری شادمانی‪)240 -245 :1396 ،‬‬ ‫‪ 3-1‬تقسیمبندی اقلیمی حمامها در ایران‬ ‫‪ 3‬میرد س خ یک ‪ 4‬ممتیدل‬ ‫حمیامهیا داشیتهانید کیه مییتی ان آن را بیه ‪ 4‬نی و ارلییم ‪ 1‬گیرم س خ یک ‪ 2‬گیرم س مرطی‬ ‫ارلیمها تأثیراتی بر ماختار پ شی‬ ‫س مرط تقسیم کرد‬ ‫حمامها‪ ،‬نطبسی‪ ،‬محس ‪ ،‬رتا حا ری‪)82-83 :1395 ،‬‬ ‫جدسل شمار ‪ ،2‬تأثیر ارلیم بر ماختار پ ش‬ ‫ویژگیهای خاص فضایی‬ ‫نمونه موردی‬ ‫نوع اقلیم‬ ‫ردیف‬ ‫تمبیه تا حد ممک در داخل زمی برای امتفاد از شرایط خاک س آ رناتها‪ ،‬احداث فضایی به نام‬ ‫حمام گنجملی خان کرمان‬ ‫ارلیم گرم س‬ ‫‪1‬‬ ‫شالح ض به دلیل گرم ب دن ه ا س کمب د آ ‪ ،‬بهکارگیری کاشی در تزیینات یکی از اصلیتری‬ ‫س حمام شاهزاد اصفوان‬ ‫خ ک‬ ‫سیژگی حمامهای ارلیم گرم س خ ک‬ ‫ررار گرفت کالبد ماختمان در عمق کم به علت باال ب دن مطح آ های زیرزمینی‪ ،‬احداث عمارت‬ ‫حمام گلهداری بندرعباس‬ ‫ارلیم گرم س‬ ‫‪2‬‬ ‫حمام رسی کرمی شینی س بافاصله از زمی به دلیل مقاسمت کم خاک‪ ،‬امتفاد از مصالح محلی مانند‬ ‫مرط‬ ‫منگهای دریایی‪-‬امفنجی‪ ،‬مارسج محلی س گ دمتک نبه دلیل جذ رط بت باال)‬ ‫مساحت کم فضاهای ارتباطی س خدماتی‪ ،‬گنبدهایی با ر س تند جوت جل گیری از باری ماندن برف‪،‬‬ ‫حمام خان منندج س حمام‬ ‫ارلیم مرد س‬ ‫‪3‬‬ ‫امتفاد از آهکبری س ممقلی‬ ‫کردشت تبریز‬ ‫خ ک‬ ‫پ شاندن بام حمام با مفال س امتفاد از طاق س ت یز به دلیل بارندگی زیاد‪ ،‬امتفاد از منگهای‬ ‫حمام میرزا ی مف بابل س‬ ‫ارلیم ممتدل س‬ ‫‪4‬‬ ‫مرجانی س ش در ماخت‪ ،‬تأمی ن ر فضا از بدنه به علت پ ش شیهدار مقف‬ ‫حمام میر صفی آمل‬ ‫مرط‬ ‫‪ -2‬چگونگی احیا و معاصر سازی‬ ‫طراحییی داخلییی در فراینیید حفاهییت از یییک بنییای تییاریخی موح ییات زیییادی را دربرمییی گیییرد‪ ،‬کییار کییردن در یییک بنییای تییاریخی طییراح را بییر آن میییدارد‬ ‫که پامخگ ی ارز ها س شیرایط حیاکم براثیر تیاریخی باشید از مییان راهکارهیای بیی شیماری کیه بیرای حیل م یکوت م جی د بیر رسی ییک اثیر تیاریخی سجی د‬ ‫دارد‪ ،‬مسیییری را باییید پیم ی د کییه بییه ارز هییای فرهنگییی م ج ی د در اثییر تییاریخی ت جییه بی ییتری ن ییان داد باشیید بییر همییی امییاس بییا ت جییه بییه شییرایط‬ ‫م ج د‪ ،‬ستمیت بنای تاریخی‪ ،‬حفاهت از بنا به شند دمته تقسیم میش د که باز زند مازی یکی از آنهامت‬ ‫باز زند مازی فرایندی امت که پی از انجیام عملییات مرمیت‪ ،‬مانیدگاری بنیا را در طی ل زمیان را تیمانت میی کنید طیی فراینید بیاز زنید میازی‪ ،‬همخی ان بیا‬ ‫نیازهییای رسز جاممییه س همگی بییا ه یییت س اصییالت کوی بنییا‪ ،‬کییاربرد نی ینی بییه آن اعطییا کییرد س رسح تییاز ای در کالبیید آن میییدمیید جریییان دسبییار زنییدگی در‬ ‫کالبد کوی ‪ ،‬تیمانت ما نیدگاری بی یتر بنیا را در طیی زمیان فیراهم مییاسردب زییرا بنیای فارید عملکیرد‪ ،‬بیهزسدی بیه میمت زسال س خرابیی می ق میابید از می ارد‬ ‫مویم در م فقییت طیرح بییاز زنید میازی‪ ،‬ت جییه بیه نیازهیای کنی نی س گنجانیدن آنهیا در محییدسد طیرح امیت‪ ،‬آنشنییانکیه راهیی بییرای حیل مسیا ل فنییی س‬ ‫‪4‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬  ‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫تثبیت ستیع م جی د یافیت‪ ،‬ییا رفیت بیه راهیی کیه بنیا را در مجم عیه ای از شیرایط نی س در بسیتری پرتحیرک‪ ،‬بیه کاربردهیای فرهنگیی‪ ،‬اجتمیاعی س ارتصیادی‬ ‫جدید پی ند دهد‬ ‫در طی یک ررن اخییر‪ ،‬گیرای هیای م جی د بیرای حفاهیت از بناهیای تیاریخی تغیییرات بسییاری داشیته امیت بیهتیدری در ایی زمینیه اصی لی توییه شید تیا‬ ‫بدی ترتیه آثار تیاریخی ج امیع مختلیف ب یری م ردحفاهیت س نگویداری ریرار بگیرنید از ریرن بیسیتم بی د کیه رطیعنامیههیا‪ ،‬من ی رها س مصی بات مومیی در‬ ‫م رد مرمت شوری تدسی شدند ای رطعنامههیا رسنید تکیاملی داشیتهانید س بیهتیدری بیه جنبیههیای بی یتری از مسیا ل مرمیت س بیاز زنید میازی ت جیه کیرد‬ ‫س کامییلتییر شیید انیید حفاهییت از آثییار تییاریخی س تأکییید بییر اهمیییت حفاهییت نسییبت بییه بازمییازی از می ارد موییم هسییت ازآنجاکییه ت زیییع فمالیییتهییا بییهمن ی ر‬ ‫بوییر بییرداری متفییاست از بنییای تییاریخی مسییتلزم دخالییت س تغییییر در آن هسییت‪ ،‬متخصصییان امییر حفاهییت از بناهییای تییاریخی‪ ،‬اصییل بازگ ییتپییذیری را بییرای‬ ‫طراحی در بناهای تاریخی درن رگرفته انید بیر امیاس آن‪ ،‬دخالیت در بنیای تیاریخی تیا بیدان جیا مجیاز هسیت کیه امکیان بازگردانیدن آن بیه ستیمیت اسلییه بیا‬ ‫کمتری آمیه میسر باشد‬ ‫مسیر رمیدن به برنامه س طرحیی منامیه بیرای بیاز زنید میازی ییک بنیای تیاریخی از شیناخت آن آغیاز میی شی د شیناختی جیامع س کامیل در رابطیه بیا بنیا س‬ ‫نح ارتبیاط آن بیا بافیت س محییط اطیراف کیه دربرگیرنید پی یینه دگرگی نی هیا تیا رمییدن بیه ستیع م جی د مییباشید درنتیجیه شیناخت‪ ،‬آمییههیای سارد‬ ‫آمد به اثر تاریخی‪ ،‬کمب دهیا س نیازهیا س راهکارهیای برطیرف میاخت آنهیا م ردبررمیی ریرار مییگییرد درنتیجیه مطالمیات انجیامشید طیرح مرمیت بنیا توییه‬ ‫می ش د که به کمک آن س پ از طی مراحیل شیناخت‪ ،‬مممیار س گیرس همکیار میی ت اننید نسیبت بیه ارا یه طیرح بیاز زنید میازی س تخصییص عملکیرد متنامیه‬ ‫با اصالت بنیا س رسح اثیر تیاریخی‪ ،‬اریدام نماینید ادامیه مسییر‪ ،‬در پیی بیرد برنامیهای جویت توییه ی طیرح بیاز زنید میازی منامیه بیرای ییک بنیای تیاریخی‪،‬‬ ‫بررمی س شناخت نم نیه هیای م یابه ای امیت کیه در م اجیه بیا بناهیای تیاریخی صی رت گرفتیه امیت نکتیه حیا ز اهمییت در بررمیی نم نیههیا ایی امیت کیه‬ ‫ممرفیی آنهییا صییرفاً بییهصی رت یییک گییزار تقلیییدی نباشیید‪ ،‬بلکییه هییدف از آن رمیییدن بییه شییناخت س فوییم بنیییانهییا س ممیارهییای طراحییی داخلییی در بناهییای‬ ‫تاریخی میباشد‬ ‫‪ 1-2‬تطبیق فضاها‪ -‬اقلیم با فضاهای مشابه امروزی‬ ‫همیانطی ر کییه تیاکن ن ذکییر شید حمییامهیای مینتی دارای فضییاهای سردی‪ ،‬میربینه‪ ،‬میییان در گرمخانیه‪ ،‬شییا ن یی ‪ ،‬تی ن س خزینییه مییباشیید کیه برخییی از‬ ‫ای فضاها م ردامتفاد افراد جویت انجیام امی ر ریرار میی گیرنید ماننید میربینه‪ ،‬ن افیت خانیه‪ ،‬گرمخانیه س شیا ن یی اگیر میا بخی اهیم ایی بناهیای تیاریخی را‬ ‫بازمازی س میدرن کنییم عیوس بیر فضیاهای گذشیته کیاربریهیای جدییدی را نییز بایید در آن هیا جیای دهییم ازجملیه امی ری کیه در حمیامهیای مینتی انجیام‬ ‫میشد ‪ :‬امیتحمام‪ ،‬فضیای م یتسمیال‪ ،‬پییرای س ن افیت‪ ،‬شیاهنامه خی انی س غییر بی د امیتب امیا امیتخرها س حمیامهیای امیرسزی امکانیات جدییدی ازجملیه‬ ‫م نا‪ ،‬امتخر‪ ،‬جکی زی‪ ،‬مامیاد درمیانی‪ ،‬گی گرد درمیانی‪ ،‬شایخانیه‪ ،‬فضیای سرزشیی‪ ،‬طیه مینتی س غییر امیت کیه طیراح بایید در طیرح اجراییی خی د بیرای بیاز‬ ‫زند مازی حمام های تیاریخی امکانیات میذک ر را در ن یر بگییرد س بیا فضیاهای م جی د در حمیام هیای گذشیته تطبییق دهید اگیر در ایی طراحییهیا بیا کمبی د‬ ‫فضا م اجه شدیم میت انیم از فضاهایی با شند عملکرد م ابه امتفاد کنیم‬ ‫بهعن انمثال فضای م تسمال در حمیام تیاریخی را بیه فضیای دس عملکیردی نمامیاد درمیانی) تبیدیل کیرد از فضیای سمیط میربینه مییتی ان بیهعنی ان امیتخر‬ ‫س از مک های اطیراف آن بیه عنی ان شایخانیه س فضیاهای تفریحیی امیتفاد کیرد همچنیی میی تی ان رسیمتی از فضیای گرمخانیه را عیوس بیر شست ی بیهعنی ان‬ ‫فضایی برای گ گرد درمانی س طه منتی در ن ر گرفت‬ ‫‪ -3‬معاصر سازی کاربری فضایی حمام تاریخی حسن خان‬ ‫‪ 1-3‬کاربری پیشنهادی برای حمام حسن خان‬ ‫بیا ت جییه بیه نزدیکییی بنیا بییه خیابیان س دمترمییی آمیان بییه سمییایل نقلییه عمی می‪ ،‬دمترمیی بییه پارکینیگهییای درسن محلیی س سیژگیییهیای می ثر بنییا در‬ ‫کاه مصرف انیردی گرمای یی میا بیه ایی نتیجیه مییرمییم کیه کیاربری منامیه بیرای را انیدازی حمیام حسی خیان همیان کیاربری میابق بیهطی ر میدرن س‬ ‫افزسدن بخ هایی جدیید س بیه رسز کیه باعین جیذ گردشیگران س میردم بی می کرمان یا مییشی د را پی ینواد داد مییشی د در ایی صی رت ارز بنیا از ن یم‬ ‫تاریخی‪ ،‬زیبایی‪ ،‬ممماری س فی میاخت حفیظ شید امیت اصیالت بنیا س میومت میازهایی دسبیار بیه آن بازگردانید مییشی د کیه ایی خی د جیذابیت در فضیای‬ ‫منتی برای نسل ج ان امت‬ ‫حمییام حس ی خییان نیییز ماننیید مییایر بناهییای تییاریخی ک ی ر جوییت جلی گیری از تخریییه س دمیییدن رسح مجییدد در آن بایسییتی مجییدداً کییاربری را بییرای آن در‬ ‫ن ر گرفیت بیا ت جیه بیه ستیمیت میاز ای س مممیاری س تأمیسیات بنیا امکیان امیتفاد مجیدد از آن در همیان کیاربری اسلییه هسیت لیذا بایسیتی بیا احتیرام بیه‬ ‫مبانی ن ری احیا س حال س ه ا س رسحیه بنیا طراحیی جدییدی را بیرای آن در ن یر گرفیتب بنیابرای همیان طی ر کیه ذکیر شید بیا ت جیه بیه مبیانی ن یری احییا در‬ ‫بناهییای تییاریخی ن‪ 1‬شوییارش ن ییام فکییری‪ ،‬فرهنگییی س ‪ 2‬م رمیییت امییتقرار بنییا ‪ 3‬ت انییایی کالبییدی بنییا ‪ 4‬ت جیییه ارتصییادی س ) کییاربری کییه بییرای ای ی‬ ‫بنای باارز پی نواد میگردد همان حمام تاریخی با رسیکرد پی نوادی امت‬ ‫الف‪ :‬از ع امل تأثیرگذار بر احیای حمام میت ان به م ارد زیر اشار کرد‪:‬‬ ‫‪ 1‬احیای حمام با رسیکرد طه منتی‪:‬‬ ‫حمییامهییای میینتی دارای ر ی انی س احکییامی هسییتند کییه بییر امییاس مییزاجهییای شوارگانییه مییاختهشیید امییت س ازای ی رس در جنبییههییای پی ییگیری س درمییان‬ ‫م ردامتفاد ب د امت‬ ‫‪ 2‬احیای حمام با رسیکرد درمانی نن ر‪ ،‬رنگ‪ ،‬آ ‪ ،‬تص یر درمانی)‪:‬‬ ‫نتای پژسه های محققیان ن یان میی دهید کیه نی ر بیه دس طرییق مسیتقیم س غیرمسیتقیم بیر افیراد تیأثیر مییگیذارد‪ ،‬تیأثیر مسیتقیم آن از طرییق تغیییرات در‬ ‫کیفیییت دییید س تییأثیر بییر رسی میسییتم بینییایی امییت س تییأثیر غیرمسییتقیم آن بییر رسی احسامییات‪ ،‬خلییقسخ ی س حتییی ه رم ی نهییای بییدن امییت نپ ی ردیویمی‪،‬‬ ‫‪ )69 :1387‬بنییابرای در حمییامهییای میینتی باییید از پنجییر هییای زیییر طییاق س ن رگیرهییای مییقفی ک شییک امییتفاد نم ی د الزم بییه ذکییر امییت کییه تییاب آفتییا‬ ‫‪5‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬  ‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫داخل حمام به تیدعف نی شیدن فضیا نییز کمیک میی کنید عیوس بیر امیتفاد از نی ر رسز بیرای رسشینایی س تو ییه در حمیامهیای مینتی دیی ار داخیل حمیام را‬ ‫نیز باید رنگ کیرد از دالییل آن رسشی شیدن بی یتر فضیا درنتیجیه ایجیاد شیادی در افیراد امیت شراکیه رنیگ منامیه محییط ماییه آرامی س در مقابیل رنیگ‬ ‫نامنامه م جه رسانپری ی‪ ،‬افسردگی س حاالت نامنامه در انسان میش د‬ ‫ممالجه بسیاری از بیماریهیا از ریدیم تابیهحیال بیا شیی آ درمیانی صی رت میی گرفتیه امیت کیه بیا ت جیه بیه طبیمیت سجی دی هیر فیرد از آ منامیه بیا آن‬ ‫مزاج امتفاد میشد امت مردی‪ ،‬مرفه س درد ش م ازجمله بیماریهایی هستند که با آ درمانی درمان میش ند‬ ‫تزیینییات س نق ی تزیینییی حمییامهییا بازنییدگی مییردم مییرتبط امییت س مییمی میییش ی د بییهسمیییله هنرمنییدان از تزیینییاتی امییتفاد کییرد کییه نییهتنوییا در آرام ی‬ ‫م تریان بلکیه بیهنی عی در هیجانیات رسحیی س رسانیی آن هیا نقی داشیته باشید طیه جسیم س طیه نفی جیداییناپذیرنید‪ ،‬حکیمیان س پزشیکان ممتقدنید کیه‬ ‫نگا کردن بیه تصیاسیر زیبیا س باشیک شیادی مییبخ یند س افکیار س سمی اسهیای می دایی را مییزداینید س رلیه را ری ت مییبخ یند درنواییت بایید گفیت کیه‬ ‫حمام های منتی جوت بیرآسردن مقاصید ن یری س عملیی خی د عمیقی ًا بیه طیه مینتی سابسیته بی د انید س بیه رغیم تنی و میاختاری تمیالیم طیه مینتی تطبییق‬ ‫داشته امت‬ ‫‪2-3‬شناخت موقعیت حمام حسن خان‪:‬‬ ‫‪ 3‬پون مجم عه حمام حس خان‬ ‫‪ 2‬پون حمام حس خان‬ ‫‪ 1‬مایت پون مجم عه تکیه مماسن الملک‬ ‫‪ 4‬ممرفی فضاهای داخلی‬ ‫بنای حمام حس خان در محله برز دماغ‪ ،‬در داخل حیاط تکیه مماسن الملک س در کنار رسدخانه آ ش ران در شور کرمان ا سارعشد امت ای بنا متملق به زمان‬ ‫راجار امت س از بخ های ازجمله سرسدی‪ ،‬مرمینه‪ ،‬میان در‪ ،‬گرمخانه‪ ،‬شا ن ی ‪ ،‬خزینه‪ ،‬ت ن س گاس رس ت کیلشد امت مصالح اصلی ای بنا آجر میباشد س‬ ‫تز ینات بکار رفته نق املیمی گیاهی س گاهی حی انی امت که با آهکبری انجامشد امت داالن سرسدی حمام دارای پیچ س انحنای به داخل مر بینه امت که‬ ‫به دلیل کنترل دید خارج به داخل با ای زاسیه ماخته شد امت فضای مر بینه دارای ح تی در سمط شوارمت ن منگی س نه طاق هست در ای مکان مک هایی‬ ‫در اطراف ح ض طراحیشد که در زیر آنها فضایی برای کف ک س گذاشت بقچه لباس سج د دارد‬ ‫میان در فضایی ‪ 8‬تلمی امیت کیه میابی میربینه س گرمخانیه امیت کیه م جیه مکین در فضیا س بیه تمیادل رمییدن دمیای بیدن مییشی د در مییان در‪ ،‬راهیی‬ ‫برای رفت بیه ن افیت خانیه سجی د دارد گیرمخانیه فضیای اصیلی حمیام را ت یکیل مییدهید کیه در آن شست ی انجیام مییشی د در گرمخانیه بخ یی بیه امیم‬ ‫شییا ن ییی طراحیییشیید کییه فضییایی جداگانییه بییرای افییراد خییاخ سیییژ امییت بییرای رمیییدن بییه نتیجییهای م ییخص درزمینییه مماصییر مییازی بناهییای تییاریخی‬ ‫نحمامهای منتی) باید بیهطی ر کامیل بررمیی هیای الزم را انجیام داد س در ایی رامیتا تیو الزم را بیه عمیل آسرد تیا بمید از ممرفیی بنیای می ردن ر بیا تکییهبیر‬ ‫امناد س مدارک ممتبر س امتانداردهای م ج د درزمینه مرمت س احیای ابنیه بت ان طرحی م ثر س کارآمد س فورمتی از ع امل تأثیرگذار را ارا ه بدهیم‬ ‫‪6‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬  ‫مهر ‪1397‬‬ ‫شماره ‪1‬‬ ‫سال اول‬ ‫‪ 3-3‬تطبیق فضاهای حمام تاریخی حسن خان با نیازهای امروز‪:‬‬ ‫در ای رسمت فضاهای حمام س هریک از سیژگیهای فضاها مانند ابماد‪ ،‬انداز ‪ ،‬امتاندارد‪ ،‬میزان ن ردهی س تو یه را م ردبررمی ررار داد تا بیه نتیجیهای درمیت در‬ ‫انتخا کاربری س تطبیق دادن فضاها رمید حمام تاریخی حس خان شامل سرسدی‪ ،‬مربینه‪ ،‬ه یتی‪ ،‬نی ر کی خانیه‪ ،‬گرمخانیه‪ ،‬شیا ن یی ‪ ،‬خزینیه‪ ،‬تی ن س انبیار‬ ‫میباشدب فضاهای جدیدی که برای جایگزینی س تطبیق دادن با فضای حمام در ن ر گرفتهشد امت شامل امتخر‪ ،‬امتخر درمانی‪ ،‬می نا‪ ،‬جکی زی‪ ،‬اتیاق مامیاد‪ ،‬اتیاق‬ ‫طه منتی‪ ،‬اتاق بازی س مرگرمی‪ ،‬شایخانه‪ ،‬دس س گی ه بلیتفرسشی امت‬ ‫فضای سرسدی که یک راهرس به ابماد ‪ 2.7‬در ‪ 1.5‬متر میباشد همان کاربری خ د را حفظ میکند بمد از سرسدی فضای مربینه امت که دارای ابمیاد ‪ 11.5‬در ‪ 12‬متیر‬ ‫س سمط آن ح تی به ابماد ‪ 5‬در ‪ 5‬متر ررارگرفته امت با ت جه به امتانداردها س اهداف م ردن ر فضای مربینه در کاربری جدید ‪ 4‬ریز فضا را در خ د میت انید جیای‬ ‫دهد که شامل جک زی‪ ،‬شایخانه‪ ،‬دس س گی ه بلیتفرسشی میش د گی ه بلیتفرسشی باید در ابتدای رسمت سرسدی س در اسل مجم عیه ریرار بگییرد کیه در همیان‬ ‫ابتدای مربینه یک فضای ‪ 3‬در ‪ 3‬متر برای آن در ن ر گرفتهشد امت بمد از گی ه افراد ربل از سرد به مجم عه س امتفاد از امکانات باید اسل دس گرفتیه س میپ‬ ‫سارد ش ند که فضای مدن ر گرفته برای ای فضا‪ ،‬رسمت پایینی مربینه به ابماد ‪ 4‬در ‪ 5‬متر بمد از گی ه میباشد فضایی همچ ن شایخانه که برای جمع شیدن افیراد‬ ‫گرد هم میباشد باید دارای ابماد نسبتاً بزرگ‪ ،‬ن ردهی کافی س مک هایی برای ن ست باشد که فضای اطراف مربینه ای امکان را فراهم میمازد س برای ایی کیاربری‬ ‫منامه امت ح ض سمط مربینه نیز به علت دارا ب دن ابماد منامه عمق منامه بهعن ان جک زی در طراحی جدید مدن ر امت‬ ‫بمد از مربینه به ه تی میرمیم که ممت شپ آن ن ر ک خانه سج د دارد س ابماد آن ‪ 4‬در ‪ 7‬متر امت که به دلیل ن ردهی منامه س مکیان ررارگییریا جویت‬ ‫اتاق بازی س مرگرمی در ن ر گرفتهشد امت به فضای اصلی که گرمخانه امت می رمیمب ای فضا به دلیل دمترمیی راحیت بیه آ س ابمیاد منامیه بیرای امیتخر س‬ ‫امتخر درمانی منامه دید شد امت بی تر افراد امتفاد کنند از فضای امتخر درمانی افراد نات ان س بیمار هستند‪ ،‬به همی دلیل مسییر دمترمیی ایی مکیان بیه‬ ‫اتاق های طه منتی س اتاق ماماد باید راحت س دارای رمپ باشد س همچنی سمایل م ردنیاز مانند سیلچر س دمتگیر در محل ررار داد ش د در دس طرف خزینه فضیای‬ ‫شا ن ی راداریمب ای دس فضا به دلیل ابماد منامه ‪ 4‬در ‪ 6‬متر‪ ،‬دن ب دن س نداشت تزیینات خاخ برای م نای خ ک س بخار میدن ر امیت زییرا بیرای ایجیاد می نا‬ ‫یکسری سیژگی ها ن یر ک شک ب دن فضا‪ ،‬دمترمی راحت به آ ‪ ،‬تو یه منامه س بسته ب دن شوار طرف الزم امت که ای با دس فضای شا ن ی مطابقت دارد‬ ‫فضای پ ت خزینه یا همان ت ن با ابماد ‪ 4.5‬در ‪ 10‬در انتوای حمام ررار داشته که فضایی کاموً آرام س دسر از مرسصدا با ن ری مویم امیت کیه منامیه فضیای طیه‬ ‫منتی می باشد ای فضا به علت ط ل زیاد ای مزیت را دارد که طبق ر انی اتاق طه منتی‪ ،‬به اتارکهای ک شک با ابماد ‪ 1.2‬در ‪ 2.2‬تبدیل ش د س حیریم شخصیی‬ ‫افراد حفظ ش د آخری فضای حمام انبار م خت با ابماد ‪ 4.5‬در ‪ 7‬متر میباشد که ای فضا به علت تاریک ب دن‪ ،‬ماکت ب دن س ابماد منامیه بیرای اتیاق مامیاد کیه‬ ‫احتیاج به فضای ماکت س دسر از عب ر س مرسر دارد‪ ،‬افراد بت انند در آن ح آرام س ریلک کردن را تجربه کنند‪ ،‬مدن ر گرفتهشد امت‬ ‫نتیجهگیری‬ ‫حمام تاریخی ایرانی بنایی ارزشمند امت که میت اند با بررمی شرایط محیطی س ماز ای کالبد ‪ ،‬با بور گیری از کاربریهای متن و س جذا مرتبط بافرهنیگ غنیی‬ ‫حمام منتی‪ ،‬دسبار فمالیت سزندگی خ د را از مر گیرد طراحی داخلی در بناهای تاریخی بهمن ر حفظ س باز زند مازی بنا به شند ص رت امکانپذیر امت نخسیت‬ ‫در تداسم ممماری س ممماری داخلی باشد‪ ،‬دسم هماهنگ با ممماری س ممماری داخلی باشد س م م کاموً ن س بیانکنند خص صییات عصیر خی د باشید نکتیه مویم در‬ ‫ارتباط با جایگا طراحی داخلی در طرح مماصر مازی بناهای تاریخی که باید بدان ت جه داشت ای امت کیه طراحیی داخلیی در هیر می رد‪ ،‬بیر مبنیای سیژگییهیا س‬ ‫ارز های همان اثر‪ ،‬متنامه بارسح بنا ص رت گرفته امت س همچنی یکی از م اردی که نباید در طراحی داخلی فرام ش د ارلیم بنای تاریخی میباشیدب بنیابرای‬ ‫طرح مختص به همان بنا می باشد که در ص رت تقلید بدسن شناخت س فوم آن در مکانی دیگر م فق نخ اهد ب د در حقیقت اصالت طرح سابسیته بیه محییط س مکیان‬ ‫امت‬ ‫منابع‪:‬‬ ‫اتحاد محکم‪ ،‬محر‪ ،‬ن‪« ،)1393‬مطالمه ن انه شناختی نق راجاری مربینه حمام سکیل شیراز»‪ ،‬دس فصلنامه هنرهای کاربردی‪ ،‬شمار ‪6‬‬ ‫‪1‬‬ ‫امی زاد ‪ ،‬بوناز‪ ،‬ن‪« ،)1377‬حسینیهها س تکایا بیانی از ه یت شورهای ایرانی»‪ ،‬ن ریه هنرهای زیبا‪ ،‬شمار ‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫پ ردیویمی‪ ،‬شورام‪ ،‬ن‪« ،)1387‬تأثیر ن ر رسز بر انسان‪ ،‬فرایند ادراکی س زیستشنامی‪ -‬رسانی رسشنایی رسز»‪ ،‬دس فصلنامه صفه‪ ،‬شمار ‪67-75 ،17‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ج ادی‪ ،‬شور ‪ ،‬ن‪«.)1387‬بررمی س تحلیل تزیینات ممماری در مجم عه گنجملی خان شاهکاری از هنر عصر صف ی در کرمان»‪ ،‬ن ریه باغ ن ر‪ ،‬شمار ‪9‬‬ ‫‪4‬‬ ‫حیدری بابا کمال‪ ،‬یداهلل‪ ،‬محمدابراهیم زارعی‪ ،‬ن‪« ،)1395‬تأملی بر تن و مضامی هنری س من أ کاشیهای راجاری تکیه ممیاسن الملیک کرمان یا »‪ ،‬ن یریه‬ ‫‪5‬‬ ‫هنرهای زیبا‪-‬هنرهای تجسمی‪ ،‬شمار ‪4‬‬ ‫رحیمی مور‪ ،‬سحید ‪ ،‬ح متاهلل متدی ‪ ،‬مورزاد موربانی‪ ،‬ن‪« ،)1396‬حمامهای منتی‪ ،‬حافظ مومت‪ ،‬عامل درمان»‪ ،‬ن ریه باغ ن ر‪ ،‬شمار ‪4‬‬ ‫‪6‬‬ ‫شادا فر‪ ،‬مریم‪ ،‬نجمه م می تبار‪ ،‬ن‪« ،)1393‬بررمی تزیینات آهکبری در حمامهای شاخص دسر صف یه‪ ،‬زندیه س راجار»‪ ،‬ن ریه جل هنر‪ ،‬شمار ‪12‬‬ ‫‪7‬‬ ‫طبسی‪ ،‬محس ‪ ،‬رتا حا ری ن‪« ،)1395‬بازشنامی تأثیر ارلیم بر ماختار پ ش حمامهای صف ی»‪ ،‬فصلنامه علمی– پژسه ی فقه س تاریخ تمدن‪ ،‬شمار ‪48‬‬ ‫‪8‬‬ ‫کافی‪ ،‬فرشته‪ ،‬بونام پدرام‪ ،‬شوریار نامخیان‪ ،‬ن‪« ،)1395‬احیای حمام تاریخی با بور گیری از حمام منتی»‪ ،‬همای بی المللیی ایید هیای نی در مممیاری س‬ ‫‪9‬‬ ‫شورمازی‬ ‫محمدی زنجانی‪ ،‬مارال‪ ،‬بوناز امی زاد ‪ ،‬ن‪« ،)1396‬شنامایی‪ ،‬تحلیل س اسل یتبندی ع امل کلیدی تأثیرگذار بر باز زند مازی حمامهیای ایرانیی»‪ ،‬فصیلنامه‬ ‫‪10‬‬ ‫علمی‪-‬پژسه ی س بی المللی انجم جغرافیای ایران‪ ،‬شمار ‪53‬‬ ‫ن ری شادمانی‪ ،‬رتا‪ ،‬ن‪« ،)1392‬ممماری ایران س جوان در مپور فرهنگ ایران»‪ ،‬مه کامه‪ ،‬توران‬ ‫‪11‬‬ ‫‪7‬‬ ‫معماری شناسی | نشریه اختصاصی معماری و شهرسازی ایران‬