Εργατικό Δίκαιο (εισαγωγή) PDF

ΙΙ. ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ : ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1.1. Έννοια και σκοπός του εργατικού δικαίου Το εργατικό δίκαιο ανήκει, κατ’ αρχήν, στο ιδιωτικό δίκαιο, όπως και το εμπορικό δίκαιο. Είναι το δίκαιο της εργασίας. Εργασία (γενικά) = ανθρώπινη δραστηριότητ...

ΙΙ. ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ : ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ 1.1. Έννοια και σκοπός του εργατικού δικαίου Το εργατικό δίκαιο ανήκει, κατ’ αρχήν, στο ιδιωτικό δίκαιο, όπως και το εμπορικό δίκαιο. Είναι το δίκαιο της εργασίας. Εργασία (γενικά) = ανθρώπινη δραστηριότητα με δύο βασικά χαρακτηριστικά: α) η άσκησή της γίνεται κατόπιν κάποιας εξωτερικής πίεσης (όχι από καθαρή εσωτερική παρόρμηση) β) είναι αμειβόμενη. Το εργατικό δίκαιο, όμως, δεν ρυθμίζει γενικά οποιαδήποτε «εργασία» αλλά μόνο τη λεγόμενη «εξαρτημένη εργασία». ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ = Το σύνολο των κανόνων δικαίου που ρυθμίζουν όλες τις σχέσεις που διαμορφώνονται με αφορμή την παροχή εξαρτημένης εργασίας προς κάποιον εργοδότη. Τι σημαίνει «εξάρτηση»; Σημαίνει ότι ο εργαζόμενος έχει την υποχρέωση να ακολουθεί τις οδηγίες του εργοδότη ως προς τον ΤΡΟΠΟ, τον ΤΟΠΟ, τον ΧΡΟΝΟ ή το ΕΙΔΟΣ παροχής της εργασίας (υπόκειται δηλαδή στο διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη) και θέτει την εργασιακή του δύναμη στη διάθεση κάποιου άλλου (του εργοδότη), χωρίς να ευθύνεται, κατά κανόνα, για το αποτέλεσμα της εργασίας. Εξάρτηση → εκ προοιμίου ανισότιμη σχέση → ανάγκη εισαγωγής στην αγορά εργασίας κανόνων εργασίας → δημιουργία εργατικού δικαίου (ιδιότυπου δικαίου με δικές του ειδικές ρυθμίσεις). 1 ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ  Προστασία της εργασίας (του εργαζομένου) από το κράτος και την εργοδοτική εξουσία.  Οργάνωση των σχέσεων ανάμεσα στην εργασία και το κεφάλαιο.  Αναπαραγωγή της σχέσης εργασίας-κεφαλαίου («κοινωνική ειρήνη»). Η ΥΛΗ του ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ οργανώνεται βασικά σε 3 ενότητες : 1. Ατομικό εργατικό δίκαιο (κανόνες που διέπουν την ατομική σύμβαση εργασίας) 2. Συλλογικό εργατικό δίκαιο (κανόνες που διέπουν την οργάνωση και λειτουργία των συνδικάτων και τη σχέση μεταξύ των κοινωνικών ανταγωνιστών). 3. Δίκαιο της εκμετάλλευσης (κανόνες που διαμορφώνουν το «εσωτερικό δίκαιο» του χώρου εργασίας). 2 1.2. Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας και η διάκρισή της από συγγενείς έννοιες. Το εργατικό δίκαιο, όπως προαναφέρθηκε, εφαρμόζεται μόνο στις σχέσεις με αφορμή σύμβαση εξαρτημένης εργασίας. Για τον νομικό χαρακτηρισμό μιας σύμβασης ως σύμβασης εξαρτημένης εργασίας δεν έχει σημασία πώς την χαρακτηρίζουν τα ίδια τα μέρη. Στην ενότητα αυτή εντοπίζονται οι βασικές διαφορές της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας από συγγενείς έννοιες (που περιλαμβάνουν παροχή εργασίας). Στην πράξη, όμως, η διάκριση αυτή δεν είναι πάντα εύκολη και κρίνεται ξεχωριστά σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση (“in concreto”). α) Διάκριση από ΣΥΜΒΑΣΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Και εδώ έχουμε παροχή εργασίας ΑΛΛΑ ο παρέχων την εργασία έχει πλήρη πρωτοβουλία κατά την εκτέλεση της εργασίας του ως προς τον χρόνο, τον τόπο κλπ. Διατηρεί τον έλεγχο. (π.χ. λογιστής με δικό του λογιστικό γραφείο που εξυπηρετεί περισσότερους πελάτες ως ελεύθερος επαγγελματίας). β) Διάκριση από ΣΥΜΒΑΣΗ ΈΡΓΟΥ Και εδώ έχουμε παροχή εργασίας ΑΛΛΑ το κύριο αντικείμενό της (ο σκοπός της) είναι ο προσπορισμός από τον εργολάβο στον εργοδότη ενός έργου, δηλαδή ενός αποτελέσματος, με αντάλλαγμα κάποια αμοιβή. Συνεπώς, δεν ενδιαφέρει κατά βάση η ίδια η παροχή της εργασίας αλλά το αποτέλεσμα της εργασίας. Ο εργολάβος μπορεί να χρησιμοποιεί τρίτα πρόσωπα ή δικό του εξοπλισμό (π.χ. ανάθεση σε ιδιοκτήτη εκσκαπτικού μηχανήματος συγκεκριμένων χωματουργικών εργασιών). γ) Διάκριση από ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΤΑΙΡΙΑΣ Η εισφορά στην εταιρία μπορεί να συνίσταται και στην παροχή εργασίας. Ειδοποιός διαφορά : Πρόθεση εταιρικής συνεργασίας και κοινή ανάληψη κινδύνων. 3 1.3. Είδη συμβάσεων εργασίας και κατηγορίες εργαζομένων. 1.3.1. ΕΙΔΗ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ  Σύμβαση εργασίας ΑΟΡΙΣΤΟΥ και ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ χρόνου Αορίστου : οι συμβαλλόμενοι δεν έχουν συμφωνήσει ορισμένη διάρκεια. Ορισμένου : οι συμβαλλόμενοι έχουν συμφωνήσει ότι η σύμβαση θα έχει ορισμένη διάρκεια. Τα μέρη είναι, κατ’ αρχήν, ελεύθερα να επιλέξουν (συμβατική ελευθερία – ιδιωτικό δίκαιο). Ο προστατευτικός σκοπός, όμως, του εργατικού δικαίου επιτάσσει η ελευθερία αυτή να έχει όρια. Ο νόμος προβλέπει ότι κανόνας είναι η σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου. Ο ορισμένος χρόνος θα πρέπει να δικαιολογείται από τη φύση και τον σκοπό της εργασίας ή τις ανάγκες της επιχείρησης ή άλλους αντικειμενικούς λόγους. (π.χ. εποχική εργασία, απασχόληση για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών).  Σύμβαση εργασίας ΜΕ ΔΟΚΙΜΗ Ο εργοδότης διατηρεί για ένα εύλογο χρονικό διάστημα το δικαίωμα να κρίνει αν ο εργαζόμενος διαθέτει τις απαιτούμενες για τη συγκεκριμένη θέση ικανότητες για να προχωρήσει σε οριστική πρόσληψη. Εκ του νόμου, οι πρώτοι 12 μήνες θεωρούνται «δοκιμαστική περίοδος» (γι’ αυτό αν γίνει απόλυση μέσα στο 12μηνο, δεν οφείλεται αποζημίωση απόλυσης).  Σύμβαση ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑΣ προς εργασία = Δέσμευση του ελεύθερου χρόνου και θέση της εργασιακής δύναμης του εργαζομένου στη διάθεση του εργοδότη για να τη χρησιμοποιήσει όποτε εκείνος κρίνει. Διακρίνεται σε «γνήσια» και «απλή» ετοιμότητα. Γνήσια ετοιμότητα = πλήρης δέσμευση – σωματικές και πνευματικές δυνάμεις σε εγρήγορση (π.χ. security). Εξομοιούται με κανονική παροχή εργασίας. Απλή ετοιμότητα (ή «ετοιμότητα κλήσης») = μερική δέσμευση – ο εργαζόμενος μπορεί να αναπαύεται ή να χρησιμοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του διαφορετικά, αλλά όταν κληθεί θα πρέπει να παράσχει εργασία (π.χ. νυχτοφύλακας εργοστασίου σε 4 φυλάκιο για ανάπαυση). Δεν ισχύουν κάποιες διατάξεις του εργατικού δικαίου (κατώτατα όρια αποδοχών ΣΣΕ, χρονικά όρια εργασίας), ενώ εφαρμόζονται κάποιες άλλες (ετήσια άδεια με αποδοχές, δώρα, καταγγελία σύμβασης).  Σύμβαση ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ εργαζομένου Συνάπτεται μεταξύ εργοδότη και τρίτου. Ο εργαζόμενος «παραχωρείται» στον τρίτο (απαιτείται βεβαίως συναίνεση του εργαζομένου). Αντισυμβαλλόμενος παραμένει ο αρχικός εργοδότης αλλά ο 3 ος ασκεί το διευθυντικό δικαίωμα (δίνει οδηγίες και εντολές). Ο 3ος υποχρεούται να τηρεί τις διατάξεις για τα χρονικά όρια εργασίας, να τηρεί μέτρα υγιεινής και ασφάλειας κλπ Διακρίνεται σε «γνήσιο» και «μη γνήσιο» δανεισμό. Γνήσιος δανεισμός : Όταν ο εργαζόμενος, ενώ προσφέρει την εργασία του κανονικά στον αρχικό εργοδότη, παραχωρείται για κάποιο χρονικό διάστημα σε 3η επιχείρηση (π.χ. μεταξύ επιχειρήσεων του ίδιου Ομίλου). Μη γνήσιος (ή κατ’ επάγγελμα) δανεισμός : Όταν εξ αρχής η σύμβαση εργασίας προβλέπει ότι ο εργαζόμενος δεν θα προσφέρει εργασία στον αρχικό εργοδότη αλλά σε τρίτους που θα υποδεικνύει ο αρχικός εργοδότης. Ο νόμος προβλέπει συγκεκριμένες προϋποθέσεις και διαδικασία για τον κατ’ επάγγελμα δανεισμό (π.χ. συγκεκριμένες εταιρίες προσωρινής απασχόλησης με τη μορφή της ΑΕ, ειδική άδεια, δανεισμός για περιορισμένο χρονικό διάστημα). Οι εργαζόμενοι θεωρούνται προσωπικό του αρχικού εργοδότη.  Σύμβαση ΜΕΡΙΚΗΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ και ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ = Όταν συμφωνείται εργασία μικρότερης διάρκειας από την κανονική. Μερική απασχόληση : π.χ. 4ωρη ημερήσια απασχόληση. Εκ περιτροπής απασχόληση : π.χ. 8ωρη ημερήσια απασχόληση αλλά για 3 ημέρες/εβδομάδα. Η μερική απασχόληση δεν μπορεί να επιβληθεί μονομερώς (απαιτείται συμφωνία εργοδότη-εργαζομένου). Η εκ περιτροπής απασχόληση, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που προβλέπει ο νόμος, μπορεί να επιβληθεί και μονομερώς. 5 1.3.2. «ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ» ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ  Υπάλληλοι και εργάτες (ή εργατοτεχνίτες) : Ο χαρακτηρισμός εξαρτάται από το αν προέχει το πνευματικό ή το σωματικό στοιχείο. Δεν έχει σημασία ο χαρακτηρισμός από τα μέρη.  Ανήλικοι εργαζόμενοι : Ο νόμος προβλέπει ειδικές προστατευτικές διατάξεις.  Έγκυοι εργαζόμενες : Προστασία μητρότητας, προστασία από αθέμιτες διακρίσεις, ειδικές άδειες, προστασία από την απόλυση.  Αναγκαστικά τοποθετημένοι : Πολύτεκνοι, ΑΜΕΑ κλπ. Αναγκαστική τοποθέτηση σε ένα ποσοστό και ειδική προστασία από την απόλυση.  Διευθύνοντες υπάλληλοι : Έχουν καθήκοντα διεύθυνσης και εποπτείας του προσωπικού, υψηλότερες αποδοχές κλπ. Δεν υπάγονται στα χρονικά όρια εργασίας.  Αλλοδαποί εργαζόμενοι : Ειδικές ρυθμίσεις νόμου (εφοδιασμός με άδεια διαμονής κλπ).  Οικιακοί μισθωτοί : Εξυπηρετούν τις προσωπικές ή οικογενειακές ανάγκες του εργοδότη (π.χ οικιακός/ή βοηθός, νοσοκόμος/α). Διακρίνονται σε οικόσιτους (που διαμένουν και διατρέφονται στην οικία του εργοδότη) και μη. Δεν υπάγονται στα χρονικά όρια εργασίας. Ισχύουν όμως κάποιες βασικές διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας (κατώτατα όρια μισθών, δώρα, άδεια, αποζημίωση απόλυσης). 6