Encyklopedia Prawa PDF

ENCYKLOPEDIA PRAWA WYKŁAD 2 EEEKS1-1121, EEEKS1-1122, EEEKS1-1123  ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU – ART. 4 Cechy suwerenności:  pierwotny charakter  trwałość  samowładność  całowładność  nieograniczoność Suwerenność to władza pierwotna, trwała, niezależna w stosunkach...

ENCYKLOPEDIA PRAWA WYKŁAD 2 EEEKS1-1121, EEEKS1-1122, EEEKS1-1123  ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU – ART. 4 Cechy suwerenności:  pierwotny charakter  trwałość  samowładność  całowładność  nieograniczoność Suwerenność to władza pierwotna, trwała, niezależna w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych oraz prawnie nieograniczona  SPOSOBY SPRAWOWANIA WŁADZY PRZEZ SUWERENA Demokracja przedstawicielska wybory jako podstawowa forma kreowania organów przedstawicielskich sprawujących władzę w imieniu suwerena Demokracja bezpośrednia powierzenie prawa do decydowania o sprawach państwowych suwerenowi Formy demokracji bezpośredniej:  zgromadzenie ludowe  referendum  plebiscyt  inicjatywa ludowa  weto ludowe  konsultacje społeczne  PODZIAŁY REFERENDUM Ze względu na teren, na którym jest przeprowadzane referendum  referendum ogólnokrajowe  referendum lokalne Ze względu na moc wiążącą  referendum stanowiące (rozstrzygające)  referendum konsultatywne (opiniodawcze) Ze względu na obowiązek przeprowadzenia  referendum obligatoryjne  referendum fakultatywne Ze względu na etap procedury tworzenia prawa  referendum ante legem  referendum post legem  referendum w sprawie uchylenia aktu normatywnego  DEMOKRATYCZNE SPOSOBY PODEJMOWANIA DECYZJI Jednomyślność Większość większość względna (zwykła) większość bezwzględna (absolutna) większość kwalifikowana Losowanie  WYBORY Funkcje wyborów funkcja kreacyjna funkcja wyrażania woli wyborców funkcja legitymująca funkcja kontrolna funkcja integracyjna  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO  zasada wyborów wolnych  zasada powszechności prawa wyborczego  zasada równości prawa wyborczego  zasada bezpośredniości  zasada tajności głosowania  zasada wyborów większościowych  zasada proporcjonalności prawa wyborczego  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada wyborów wolnych swoboda zgłaszania kandydatów swoboda kształtowania programów wyborczych i ich propagowania swoboda decyzji wyborczej  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada powszechności prawa wyborczego Ukształtowanie zasad nabywania praw wyborczych w taki sposób, by jak najszersze grono osób mogło uczestniczyć w wyborach Najbardziej powszechne kryteria przyznania praw wyborczych: obywatelstwo, wiek, brak choroby psychicznej lub umysłowej, brak karalności, domicyl Gwarancje:  rejestr i spis wyborców prowadzone w oparciu o zasadę jawności  możliwość głosownia poza miejscem stałego zamieszkania  sposób tworzenia obwodów do głosowania obwody stałe – tworzone na zasadzie terytorialnej dla 200-4000 wyborców obwody odrębne – zakłady lecznicze, domy pomocy społecznej, zakłady karne, areszty, domy studenckie obwody poza granicami państwa obwody na polskich statkach morskich  głosowanie przez pełnomocnika  głosowanie korespondencyjne  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada równości prawa wyborczego Aspekt formalny – każdy wyborca na takich samych zasadach uczestniczy w wyborach Gwarancje:  ujęcie wyborcy w Centralnym Rejestrze Wyborców  ujęcie w jednym spisie wyborców  nieumieszczenie/wykreślenie ze spisu w stałym obwodzie głosowania wyborcy, który pobrał zaświadczenie o prawie do głosowania  odebranie zaświadczenia o prawie do głosowania w przypadku dopisania do spisu  poświadczenie podpisem odbioru karty do głosowania Aspekt materialny – każdy głos ma taką samą siłę Gwarancje:  zastosowanie jednolitej normy przedstawicielstwa  stworzenie okręgów wyborczych zamieszkałych przez taką samą liczbę wyborców  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada bezpośredniości Głosowanie osobiste *głosowanie przez pełnomocnika uważane jest za głosowanie osobiste Głosowanie imienne  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada tajności głosowania  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada wyborów większościowych System większości zwykłej System większości bezwzględnej *prawo Duvergere’a – jednomandatowe okręgi wyborcze i ordynacja większościowa w naturalny sposób prowadzą do wytworzenia systemu dwupartyjnego  ZASADY PRAWA WYBORCZEGO Zasada proporcjonalności prawa wyborczego Liczba mandatów winna odzwierciedlać poparcie społeczne Metody przeliczania głosów na mandaty np.: Metoda d’Hondt’a Metoda Hare-Niemeyera (odmiana metody ilorazu wyborczego) Metoda Saint-Laguë  ZARZĄDZENIE WYBORÓW Wybory do Sejmu, Senatu i do Parlamentu Europejskiego – Prezydent RP Wybory na urząd Prezydenta RP – Marszałek Sejmu Wybory do organów samorządu terytorialnego – Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej  ORGANY WYBORCZE Państwowa Komisja Wyborcza Skład: sędzia Trybunału Konstytucyjnego, sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, 7 członków wybranych przez Sejm; kadencja sędziego TK i sędziego NSA – 9 lat; kadencja wybieranych przez Sejm członków PKW – odpowiadać ma kadencji Sejmu, który ich wybrał, z zastrzeżeniem, że członkostwo wygasa po upływie 150 dni od dnia wyborów do Sejmu  ORGANY WYBORCZE Zadania Państwowej Komisji Wyborczej:  sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego  sprawowanie nadzoru nad aktualizowaniem danych zgromadzonych w Centralnym Rejestrze Wyborców oraz nad sporządzaniem spisów wyborców  prowadzenie wykazu osób, które utraciły prawo wybieralności na mocy orzeczenia sądu lustracyjnego  powoływanie i rozwiązywanie okręgowych i rejonowych komisji wyborczych  powoływanie i odwoływanie komisarzy wyborczych  ustalanie urzędowych formularzy i druków wyborczych, a także wzorów pieczęci organów wyborczych niższego stopnia  rozpatrywanie skarg na działalność okręgowych komisji wyborczych oraz komisarzy wyborczych  w wyborach na urząd Prezydenta RP – rejestrowanie kandydatów na urząd Prezydenta RP  sprawdzanie wybranych kart do głosowania i innych dokumentów z wyborów w celu wykluczenia nieprawidłowości  ustalanie wyników wyborów do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego i na urząd Prezydenta RP i podawanie ich do wiadomości publicznej  ORGANY WYBORCZE Komisarze wyborczy  powoływani przez PKW w liczbie 100, spośród osób posiadających wyższe wykształcenie prawnicze i dających rękojmię należytego pełnienia tej funkcji; wniosek o powołanie komisarzy zgłasza minister właściwy do spraw wewnętrznych  kadencja 5 lat; brak możliwości ponownego pełnienia funkcji Zadanie komisarzy wyborczych  sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego  zapewnienie we współdziałaniu z urzędnikami wyborczymi i organami jednostek samorządu terytorialnego organizacji wyborów  powoływanie terytorialnych i obwodowych komisji wyborczych  przewodniczenie okręgowym i rejonowym komisjom wyborczym  w wyborach samorządowych – zarządzanie drukowania kart do głosowania i przekazania ich komisjom  tworzenie i zmiana obwodów do głosowania  rozpatrywanie skarg na działalność terytorialnych komisji wyborczych  ORGANY WYBORCZE Okręgowe komisje wyborcze Skład:  4-10 członków oraz komisarz wyborczy jako przewodniczący  członkowie okręgowych komisji wyborczych powoływani są przez PKW; wymagania – osoby mające wyższe wykształcenie prawnicze, dające rękojmię należytego wykonywania funkcji, które nie ukończyły 70 r.ż. Zadania:  sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego  rejestrowanie list kandydatów na posłów, kandydatów na senatorów, list kandydatów na posłów do Parlamentu Europejskiego  zarządzanie drukowania kart do głosowania w wyborach do Sejmu, Senatu i do Parlamentu Europejskiego  ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania w okręgu  rozpatrywanie skarg na działalność rejonowych (w wyborach do Parlamentu Europejskiego) i obwodowych komisji wyborczych (w wyborach do Sejmu i Senatu, na urząd Prezydenta RP)  ORGANY WYBORCZE Rejonowe komisje wyborcze – powoływane są dla przeprowadzenie wyborów do Parlamentu Europejskiego Skład:  4 członków oraz komisarz wyborczy jako przewodniczący  członkowie okręgowych komisji wyborczych powoływani są przez PKW; wymagania – osoby mające wyższe wykształcenie prawnicze, dające rękojmię należytego wykonywania funkcji, które nie ukończyły 70 r.ż. Zadania:  sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego  zapewnienie dostarczenia kart do głosowania obwodowym komisjom wyborczym  rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych  ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania w rejonie  zapewnienie wykonania zadań wyborczych we współdziałaniu z urzędnikami wyborczymi  ORGANY WYBORCZE Terytorialne komisje wyborcze – powoływane w wyborach do organów samorządu terytorialnego Skład – 9 – 15 członków powołanych przez komisarza wyborczego spośród kandydatów zgłoszonych przez komitety wyborcze Zadania:  nadzorowanie przestrzegania prawa wyborczego  rejestrowanie kandydatów na radnych  zarządzanie druku obwieszczeń wyborczych i podawanie ich do wiadomości publicznej  rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych w wyborach do organów samorządu terytorialnego  ustalanie wyników głosowania i przesyłanie ich komisarzowi wyborczemu  ORGANY WYBORCZE Obwodowe komisje wyborcze – powoływane przez komisarzy wyborczych Skład – różny w zależności od wielkości obwodu do głosowania Np. w obwodach do 1000 mieszkańców – 7 członków w obwodach od 1001 do 2000 mieszkańców – 9 członków w obwodach od 2001 do 3000 mieszkańców – 11 członków w obwodach powyżej 3000 mieszkańców – 13 członków w obwodach odrębnych – od 5 do 11 członków Zadania:  przeprowadzenie głosowania w obwodzie  czuwanie nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania  ustalenie wyników głosowania w obwodzie i podanie ich do wiadomości publicznej  WYBORY DO SEJMU Zasady prawa wyborczego: wolne, powszechne, bezpośrednie, równe, głosowanie tajne, proporcjonalne Organy właściwe do przeprowadzenia wyborów: Państwowa Komisja Wyborcza Okręgowa komisja wyborcza Obwodowa komisja wyborcza Możliwość zgłaszania kandydatów na posłów:  partie polityczne - komitet wyborczy partii politycznej, koalicyjny komitet wyborczy  wyborcy – komitet wyborczy wyborów Czynne prawo wyborcze – obywatele RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 r.ż., nieubezwłasnowolnieni, niepozbawieni praw publicznych Bierne prawo wyborcze – osoby posiadające czynne prawo wyborcze, które ukończyły 21 r.ż., nieskazane na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego  WYBORY DO SEJMU C.D. Listy kandydatów na posłów – na liście musi się znaleźć przynajmniej tylu kandydatów, ilu jest posłów wybieranych w okręgu, maksymalnie – dwukrotnie więcej Rejestracja listy – w okręgowej komisji wyborczej, poparcie co najmniej 5000 wyborców z okręgu, w którym dokonuje się rejestracji listy Rozdzielenie mandatów  progi wyborcze – 5% dla komitetu wyborczego wyborców i komitetu wyborczego partii politycznej, 8% dla koalicyjnego komitetu wyborczego  metoda rozdzielenia mandatów pomiędzy listy komitetów - metoda d’Hondt’a  WYBORY DO SENATU Zasady prawa wyborczego: wolne, powszechne, bezpośrednie, równe, głosowanie tajne, większościowe Organy właściwe do przeprowadzenia wyborów: Państwowa Komisja Wyborcza Okręgowa komisja wyborcza Obwodowa komisja wyborcza Możliwość zgłaszania kandydatów na senatorów:  partie polityczne - komitet wyborczy partii politycznej, koalicyjny komitet wyborczy  wyborcy – komitet wyborczy wyborów Czynne prawo wyborcze – obywatele RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 r.ż., nieubezwłasnowolnieni, niepozbawieni praw publicznych Bierne prawo wyborcze – osoby posiadające czynne prawo wyborcze, które ukończyły 30 r.ż., nieskazane na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego  WYBORY DO SENATU C.D. Kandydat na senatora – jeden komitet może zarejestrować w okręgu wyłącznie jednego kandydata na senatora Rejestracja kandydata – w okręgowej komisji wyborczej, poparcie co najmniej 2000 wyborców z okręgu, w którym dokonuje się rejestracji kandydata Rozdzielenie mandatu – system większości zwykłej Ważność wyborów do Sejmu i do Senatu:  protest wyborczy – w terminie 7 dni od ogłoszenia wyników wyborów przez PKW; zarzut – popełnienie przestępstwa lub naruszenie prawa na etapie głosowania, liczenia głosów, ustalenia wyników  bada Sąd Najwyższy – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych  WYBORY NA URZĄD PREZYDENTA RP Zasady prawa wyborczego: wolne, powszechne, bezpośrednie, równe, głosowanie tajne, większościowe Organy właściwe do przeprowadzenia wyborów: Państwowa Komisja Wyborcza Okręgowa komisja wyborcza Obwodowa komisja wyborcza Możliwość zgłaszania kandydata na urząd Prezydenta RP:  grupa 100 tys. wyborców – jako komitet wyborczy wyborców kandydata na Prezydenta RP Czynne prawo wyborcze – obywatele RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 r.ż., nieubezwłasnowolnieni, niepozbawieni praw publicznych Bierne prawo wyborcze – osoby posiadające czynne prawo wyborcze, które ukończyły 35 r.ż., nieskazane na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego  WYBORY NA URZĄD PREZYDENTA RP C.D. Rejestracja kandydatów – Państwowa Komisja Wyborcza Urząd Prezydenta RP uzyskuje kandydat, który zdobył ponad połowę ważnie oddanych głosów Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości głosów – przeprowadzana jest druga tura głosowania – 14 dni po pierwszej, do której przechodzą dwaj kandydaci z największą ilością głosów. W drugiej turze urząd Prezydenta RP uzyskuje kandydat, który zdobył najwięcej głosów. Ważność wyborów na urząd Prezydenta RP:  protest wyborczy – w terminie 14 dni od ogłoszenia wyników wyborów przez PKW; zarzut – popełnienie przestępstwa lub naruszenie prawa na etapie głosowania, liczenia głosów, ustalenia wyników  bada Sąd Najwyższy – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych  WYBORY DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Zasady prawa wyborczego: wolne, powszechne, bezpośrednie, równe, głosowanie tajne, proporcjonalne Organy właściwe do przeprowadzenia wyborów: Państwowa Komisja Wyborcza Okręgowe komisje wyborcze Rejonowe komisje wyborcze Obwodowe komisje wyborcze Możliwość zgłaszania kandydatów na posłów do PE:  partie polityczne - komitet wyborczy partii politycznej, koalicyjny komitet wyborczy  wyborcy – komitet wyborczy wyborów Czynne prawo wyborcze – obywatele RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 r.ż., nieubezwłasnowolnieni, niepozbawieni praw publicznych; obywatele państw członkowskich UE zamieszkujący w RP, niepozbawieni w swoim kraju praw wyborczych Bierne prawo wyborcze – osoby posiadające czynne prawo wyborcze, które ukończyły 21 r.ż., nieskazane na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, zamieszkujące od co najmniej 5 lat na terytorium RP lub na terytorium innego państwa członkowskiego UE  WYBORY DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO C.D. Listy kandydatów na posłów – od 5 do 10 kandydatów Rejestracja listy – w okręgowej komisji wyborczej, poparcie co najmniej 10000 wyborców z okręgu, w którym dokonuje się rejestracji listy Próg wyborczy – 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju na listy komitetu Rozdzielenie mandatów pomiędzy komitety – metoda d’Hondt’a Rozdzielenie mandatów pomiędzy listy okręgowe – metoda Hare-Niemeyera Ważność wyborów do Parlamentu Europejskiego:  protest wyborczy – w terminie 7 dni od ogłoszenia wyników wyborów przez PKW; zarzut – popełnienie przestępstwa lub naruszenie prawa na etapie głosowania, liczenia głosów, ustalenia wyników  bada Sąd Najwyższy – Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych *Aktualnie RP ma 53 eurodeputowanych  WYBORY DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO Rada gminy - gminy do 20 tys. mieszkańców – jednomandatowe okręgi wyborcze Zasady prawa wyborczego: wolne, powszechne, bezpośrednie, równe, głosowanie tajne, większościowe Rada gminy – gmina powyżej 20 tys. mieszkańców Zasady prawa wyborczego: wolne, powszechne, bezpośrednie, równe, głosowanie tajne, proporcjonalne Próg wyborczy – 5% ważnie oddanych głosów w skali gminy Rozdzielenie mandatów – metoda d’Hondt’a  WYBORY DO ORGANÓW STANOWIĄCYCH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO C.D. Organy właściwe do przeprowadzenia wyborów: Gminna komisja wyborcza Obwodowe komisje wyborcze Możliwość zgłaszania kandydatów na radnych:  Komitet wyborczy partii politycznej  Koalicyjny komitet wyborczy  Komitet wyborczy organizacji  Komitet wyborczy wyborców Czynne prawo wyborcze – obywatele RP oraz obywatele Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej niebędący obywatelami polskimi, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 r.ż., nieubezwłasnowolnieni, niepozbawieni praw publicznych, zamieszkujący stale na obszarze tej gminy Bierne prawo wyborcze – osoby posiadające czynne prawo wyborcze, nieskazane prawomocnie na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne