Egzamin: Pojęcie seksualności - PDF

EGZAMIN: 1. Pojęcie seksualności: Utożsamiane było z zachowaniami seksualnymi, seksem, erotyzmem, płcią i potrzeba seksualna. Obecnie w definicjach seksualności akcentuje się na ogół jej biologiczne, psychologiczne i społeczne aspekty – często ujmowane łącznie. Reber stwierdza, iż w u...

EGZAMIN: 1. Pojęcie seksualności: Utożsamiane było z zachowaniami seksualnymi, seksem, erotyzmem, płcią i potrzeba seksualna. Obecnie w definicjach seksualności akcentuje się na ogół jej biologiczne, psychologiczne i społeczne aspekty – często ujmowane łącznie. Reber stwierdza, iż w ujęciu ogólnym seksualność to „wszystkie aspekty cielesne i zachowania człowieka związane z płcią i seksem” zaś w węższym to „funkcjonowanie seksualne, aktywność seksualna, bycie seksualnym”. K. Imieliński przyjmując wąska koncepcję, określa seksualność jako źródło napięć i rozkosznych odprężeni, biorąc zaś pod uwagę najszerszą perspektywę, ujmuje seksualność w kategoriach redukcji napięć seksualnych, zaspokojenia poza seksualnych potrzeb i tworzenia więzi. WHO: Pojęcie seksualności utożsamiane jest ze zdrowiem seksualnym określanym „jako zespół biologicznych, emocjonalnych, intelektualnych i społecznych czynników życia seksualnego, niezbędnych do pozytywnego rozwoju osobowości, komunikacji i miłości Eksponuje związek seksualności ze światem wartości (Z. Izdebski) „Seksualność to sposoby doświadczania i wyrażania siebie jako istoty płciowej” przy czym świadomość siebie jako kobiety czy mężczyzny jest równie ważnym elementem seksualności, jak możliwość erotycznego doświadczania i reagowania. Seksualność jest niezwykle istotną częścią nas samych niezależnie od wieku, od tego, czy jesteśmy aktywni seksualnie i czy mamy fantazje erotyczne czy nie. Odgrywa bardzo ważną – choć zmieniającą – rolę na przestrzeni całego życia człowieka. „Przy podejmowaniu wyborów i zachowań seksualnych kierujemy się uznawanymi przez nas wartościami. I chociaż tradycje religijne nie są jedynym czynnikiem kształtującym świat wartości człowieka, to w przypadku jego seksualności są czynnikiem niezwykle ważnym” Zdrowie seksualne i reprodukcyjne: Zdrowie seksualne i reprodukcyjne młodzieży oznacza fizyczny i emocjonalny dobrostan, polegający na byciu zdrowym i wolnym od: Zbyt wczesnej i niepożądanej ciąży Niebezpiecznej aborcji Infekcji przenoszonych drogą płciową, w tym HIV/AIDS Jak również przemocy seksualnej i przymusu Zdrowie seksualne jest dobrostanem fizycznym, emocjonalnym i społecznym w odniesieniu do seksualności. Nie jest jedynie brakiem choroby, zaburzeń funkcji bądź ułomności. Wymaga pozytywnego i pełnego szacunku podejścia do seksualności oraz związków seksualnych, jak również do możliwości posiadania dających przyjemność i bezpiecznych doświadczeń seksualnych. Powinno być wolne od przymusu, dyskryminacji i przemocy. Aby osiągnąć i utrzymać zdrowie seksualne prawa seksualne powinny być respektowane, chronione i spełniane. Pedagogika seksualna – jest nauką normatywną i empiryczną, która podejmuje badania rzeczywistości wychowawczej, tworzy teorie. Edukacja seksualna – działanie skierowane do dzieci, młodzieży i dorosłych, związane z płciowością człowieka, polegające na dostarczeniu odpowiedniej wiedzy i kształtowaniu zachowań prozdrowotnych. Program edukacji seksualnej właściwie prowadzony w szkole stwarza szansę zdobycia rzetelnych informacji dostosowanych do wieku dziecka. Zakres norm seksualnych Religijne – specyficzne dla każdej religii Normy katolickie: Płciowość jest nierozerwalna z uczuciowością, miłością, prokreacją Masturbacja jest aktem nieuporządkowanym Przyjemność seksualna nie może być oderwana od zjednoczenia z partnerem i prokreacji Seks w małżeństwie zawsze ma być otwarty na prokreację Narzeczeni mają zachowywać wstrzemięźliwość Normy obyczajowe – są umowne i powszechnie przyjęte i charakterystyczne dla danej grupy ludzi, regionu, okresu historycznego, np. „prawo pierwszej nocy” dziedzica Normy prawne – związane z obowiązującym prawem, np. w Polsce świadczenie usług seksualnych nie jest sankcjonowane prawnie, a czerpanie z tego zysku tak Normy partnerskie: Różnica płci – obecnie wyłączona Dojrzałość Obustronna akceptacja Dążenie do uzyskania rozkoszy przez partnerów Nieszkodzenie zdrowiu Nienaruszanie norm współżycia społecznego Normy statystyczne – odnoszą się do średniego pomiaru w danej społeczności Kryteria normy rozwojowej Aktywność seksualna nie utrudnia realizacji zadań rozwojowych przewidzianych dla tego okresu. Zbyt częsta aktywność konkuruje z innymi zadaniami, albo zachowania seksualne pochłaniają za dużo uwagi, są przyczyną zaniedbań w nauce i zabawie, w codziennych obowiązkach Zachowanie mieści się w repertuarze zachowań seksualnych charakterystycznych dla danego wieku (typowe dla pierwszej połowy okresu dorastania zachowania chłopców to podglądanie, ocieranie się o inne osoby, eksponowanie narządów płciowych) Dokonuje się między osobami będącymi w zbliżonym wieku Oparta jest na zasadzie dobrowolności – zachowanie powinno być dobrowolne ale sama zgoda to za mało aby uznać za normę, nadużycie to szantaż, nagroda, nacisk społeczny, użycie siły fizycznej Prowadzi do realizacji celów seksualnych (rozładowanie napięcia i rozwój więzi z partnerem). Zaspokajanie tylko poza seksualnych motywów nie mieści się w normie np. prostytucja, rozładowanie stresu Nie narusza zdrowia – np. warunki panujące w pochwie dziewczynki sprawiają, że narządy rodne nie są dojrzałe do podjęcia penetracji, emocjonalnie nie uniesie wyrzutów sumienia Nie narusza rażąco przyjętego porządku społecznego Zasady etyki badań społecznych w badaniach seksualności 1. Konieczność całościowej oceny badań z etycznego punktu widzenia, którą należy wykonać przed przystąpieniem do ich realizacji 2. Odpowiedzialność badacza za etyczność procesu badawczego, w tym za współpracowników 3. Obowiązek udzielenia respondentom pełnej i szczegółowej informacji o wszystkich aspektach badania (warunek świadomej zgody): Dokładne poinformowanie o przedmiocie i celu badań, jego przebiegu oraz wszelkich zagrożeniach zarówno zakładanych, jak i trudnych do przewidzenia 4. Zapewnienie anonimowości Zadbanie o anonimowości badanych oraz poufność ich wypowiedzi 5. Respektowanie prawa do odmowy udziału lub przerwania badania na każdym etapie Uzyskanie dobrowolnej i świadomej zgody na badanie – respondent ma prawo odmówić w nim udziału lub udzielić odpowiedzi na wybrane pytania Należy podkreślić, że zgoda rodziców lub opiekunów prawnych osób niepełnosprawnych lub ubezwłasnowolnionych nie zwalnia z konieczności uzyskania zgody także od respondentów 6. Unikanie nacisku na badanego Pełne respektowanie prawa badanych do samozastanowienia Wykluczenie jakiegokolwiek nacisku na respondentów, także niewyrażanego wprost 7. Chronienie przed formami psychicznego i fizycznego dyskomfortu (lęk, wstyd, ból)  Należy założyć, że każde badanie seksualności człowieka stwarza możliwość doznania np. bólu, wstydu, lęku, poczucia dyskomfortu, obniżenie samooceny lub cierpienia wynikającego z ponownej konfrontacji z przykrymi wspomnieniami, stąd konieczna jest ochrona badanych przed skrzywdzeniem: fizycznym – w przypadku badań eksperymentalnych i psychicznym, np. lękiem, pojawieniem się przykrych wspomnień, zaniżeniem samooceny Trzeba dołożyć wszelkich starań, aby zagwarantować poczucie bezpieczeństwa respondentom, dbając o warunki i atmosferę badania, przyjmowanie przez badaczy postawy szacunku wyrażające się w szczerości wobec badanych, uczciwości oraz przestrzeganiu zasad dobrego wychowania Należy chronić szczególnie tych, którym brak autonomii np. zabezpieczając przed szkodą lub kolejnym nadużyciem Każdorazowo trzeba minimalizować ryzyko podejmowania badania tylko wówczas gdy korzyści przewyższają zagrożenie 8. Omówienie badań z respondentem Wyniki anonimowych badań, szczególnie obejmujących grupy osób, należy w bezpieczny i etyczny sposób omówić i przekazać instytucjom prowadzącym oddziaływania profilaktyczne w danej społeczności 9. Dołożenie wszelkich starań do neutralizacji negatywnych następstw wynikających z badania Zapewnienie specjalistycznego wsparcia po badaniach ze strony przeprowadzających badania psychologów lub edukatorów seksualnych Udzielenia informacji o instytucjach świadczących pomoc ofiarom Rozdanie ulotek, materiałów edukacyjnych, przekazanie danych teleadresowych do kontaktu Założenia teorii Freuda: Seksualność człowieka opiera się na popędzie okresowym i spontanicznym, w którym procesy biologiczne i bodźce wewnętrzne tworzą napięcie domagające się rozładowania Seksualność ma podłoże biologiczne, a napięcie seksualne powstaje stale wewnątrz organizmu, bodźce zewnętrzne nie odgrywają istotnej roli Popęd seksualny jest ważnym aspektem człowieczeństwa i jego doświadczanie i zaspokajanie jest równie ważne jak inne potrzeby biologiczne; niezaspokojenie powoduje deprywację seksualną; popęd istnieje od samego początku człowieka Popęd seksualny nie ma jednego określonego celu - prokreacyjnego Socjalizacja popędu seksualnego decyduje o zdrowiu psychicznym w dorosłości Sfery erogenne są zlokalizowane nie tylko wokół genitaliów, w związku z czym przyjemność można czerpać poprzez inną stymulację Okres dzieciństwa jest podstawą, specyficzną matrycą Opisanie jednej z faz (oralna, wczesna, późna itp.) I Faza oralna (faza ust): Faza wczesna (0-0,6): sposoby zaspokajania popędu to ssanie, cmokanie, szukanie sutka; obiekt – pierś matki, zadania rozwojowe: sytuacja karmienia, odłączenia od piersi, gotowość do frustracji Faza późna (0,6-1,0): sposoby zaspokajania popędu to gryzienie, agresywne szukanie sutka, obiekt – ambiwalencja wobec matki; zadania rozwojowe – uspokajające lub frustrujące źródło pokarmu II Faza analna 1-3 r.ż. IV Faza latencji Okres: 6-11 lat Sposoby zaspokajania popędu: wszystkie wcześniejsze sposoby i dodatkowo znaczny wzrost zainteresowań seksualnych Odniesienie do obiektu: poszerzenie kontaktów społecznych (rówieśnicy), sublimacja stosunku do rodziców (czułość) Zadania rozwojowe: uspokojenie popędów V Faza genitalna: Przedpokwitanie (11-14 lat) Sposoby zaspokajania popędu: powtarzanie wczesnodziecięcych sposobów Obiekt: miłość z wczesnego dzieciństwa Zadania: powtórne przeżywanie sytuacji edypalnej Pokwitanie (14-20 lat) Sposoby zaspokajania popędu: dojrzały sposób, heteroseksualny obiekt miłości:D, związki genitalne Obiekt: pozarodzicielski, oziębienie czułości wobec rodziców Zadania: kształtowanie zjawisk zewnętrznych Ekspresja seksualna okresu dzieciństwa – typowe formy aktywności Masturbacja – polegająca na samopobudzaniu się w celu osiągnięcia orgazmu, praktykom manualnym towarzyszą zwykle wyobrażenia wytwórcze lub odtwórcze. Jak zaznacza K. Imieliński taka forma aktywności erotycznej nie musi jednak doprowadzać do orgazmu. Zachowanie to dotyczy wszystkich faz rozwoju seksualnego, rozpoczynając już od okresu prenatalnego, a kończąc na starości, przy  tym masturbacja począwszy od okresu dojrzewania skończywszy na starości całkowicie różni się od dziecięcej Jak zaznacza M. Beisert „masturbacja jest formą zachowań seksualnych, która – poza pewnymi, wybiórczymi sytuacjami – nie jest zachowaniem ani niebezpiecznym, ani wykraczająca poza normę rozwojową. Z badań realizowanych w ostatnich kilkudziesięciu latach wynika, że doświadczenia masturbacji deklaruje około 25-45% kobiet i 70-90% mężczyzn W badaniach Z. Izdebskiego przeprowadzanych w latach 1997,2001,2005 odsetek ten u kobiet wynosił 32,3-37,5% i 62-72,3% u mężczyzn Dojrzewanie psychoseksualne – aktywność seksualna jako przejaw rozwoju psychoseksualnego. Z. Lew-Starowicz stwierdza, że dojrzałość psychoseksualna oznacza: ­ Uformowanie siebie jako kobiety-mężczyzny ­ Poznanie specyfiki odmienności płci ­ Zdolność do stworzenia związku partnerskiego ­ Wyrobienie poczucia odpowiedzialności za podejmowane decyzje W strukturze potrzeb seksualnych osoby dojrzałej dominuje potrzeba miłości, więzi, wzajemnego uszczęśliwiania siebie W postawach osoby dojrzałej wobec seksu istnieje zasada równości, godności i szacunku, akceptacja siebie jako kobiety-mężczyzny, współżycia jako wartości W zachowaniach seksualnych osoby dojrzałej istnieje podporządkowanie ich systemowi wartości Dojrzewanie biologiczne – zdolność rozrodcza Wiąże się z wystąpieniem pierwszej miesiączki (menarche) u dziewcząt – około 13 roku życia i polucji (ejakularche) u chłopców – około 14,4 roku życia Ta dojrzałość nie oznacza pełnej zdolności do prokreacji (faza niepłodności trwa około trzech lat) Cykle owulacyjne u dziewcząt pojawiają się bowiem po upływie 2-3 lat od menarche; u chłopców taki skład nasienia aby mogło dojść do zapłodnienia stabilizuje się przeciętnie po 2-ch latach od ejakularche Dojrzałość psychiczna - A. Jaczewski podaje, że: Jest to po pierwsze osiągnięcie takiego etapu rozwoju, kiedy cel seksualny jest jasno odczuwalny (przejście z homofilijnej do heteroseksualnej fazy rozwoju) Po drugie zdolność do odpowiedzialnego podejmowania decyzji Tak pojętą dojrzałość dziewczęta osiągają wcześniej Dojrzałość socjalna – tę młodzież osiąga najpóźniej, co jest związane ze współczesnymi warunkami ekonomicznymi oraz długim okresem nauki Główne trudności wieku dojrzewania: Gwałtowne zmiany fizyczne Narastające napięcie seksualne wraz z frustracją wynikająca z niemożności jego rozładowania Pierwsze dramatyczne próby zbliżenia się do potencjalnych partnerów Ambiwalentne emocje (kocham/nienawidzę) Konflikty z rodzicami i nauczycielami Zdenerwowanie i zmęczenie Wzrost autorefleksji i krytyczny stosunek wobec świata (np. dotyczący traktowania zwierząt, ocieplenia klimatu itd.) Konflikt wynikający ze znalezienia się między celami rodziny i celami grupy rówieśniczej Dezintegracja emocjonalno-popędowa – sytuacja, gdzie potrzeby seksualne „idą” swoją drogą, a potrzeba rozładowania napięcia swoją np.: U chłopców może wystąpić skłonność do poszukiwania innych partnerek, które zaspokajają potrzebę rozładowania napięcia seksualnego, a innych do zaspakajania potrzeb uczuciowych – powoduje konflikt Niedojrzałość chłopców prowadzi często do demonstracji zachowań seksualnych pozbawionych emocjonalnego zaangażowania U dziewcząt wyraża się początkowo demonstracyjnym zaprzeczeniem seksualności (swojej i innych), deklarowaniem ascezy (obecnie i w przyszłości), a czasami zwróceniem zainteresowania ku osobie tej samej płci Orgazm Najwyższa forma rozwoju seksualnego, pojawia się u chłopców mniej więcej pół roku przed pierwszą polucją i wiąże się z przyjemnością i samoakceptacją siebie jako mężczyzny Dziewczęta pierwszego orgazmu doświadczają później – około 18-25 roku życia, a umiejętność jego przeżywania warunkują pozytywne doświadczenia seksualne W kontaktach seksualnych dziewcząt potrzeba zaspokojenia więzi uczuciowej dominuje nad potrzebą rozładowania napięcia seksualnego, u chłopców zaś przeważa napięcie seksualne