Educational Evaluation and Measurement PDF

# پیشان وهه لسه نگاندنا په روه رده یی ## Educational Evaluation and Measurement ### قوناغا چاری خواندنا ئيفاران 2018-2019 **پ.ھ. د. ستار جبار حاجي** پسپور دبواری په روه رده و ریکین وانه گوتنی دا پشکا ده روونناسیا گشتی فه کولتیا په روه رده زانكويا زاخو ## پیشگوتن هه ر ژ په یدا بوونا مروفی لسه ر رو...

# پیشان وهه لسه نگاندنا په روه رده یی ## Educational Evaluation and Measurement ### قوناغا چاری خواندنا ئيفاران 2018-2019 **پ.ھ. د. ستار جبار حاجي** پسپور دبواری په روه رده و ریکین وانه گوتنی دا پشکا ده روونناسیا گشتی فه کولتیا په روه رده زانكويا زاخو ## پیشگوتن هه ر ژ په یدا بوونا مروفی لسه ر رویی ئه ردى مروفان پیشان د ژیانا خوه دا بكارئينايه، وهه رژ په یدابوونا مروقی پیقان یاهه ی لی مروفى لسه رده مین که فن ده ربرین ژ پیقانی نه دكر ب ژماره، به لکو دا خوه پیفیت ب دشتین یان که سین یان دیاردین به رامبه ر هه ر ژ که فندا هه ول و بزاڤ دکرن بو زانينا هيز وشیانیت خوه و به راوورد دکرن دگه ل گیانه وه ر و بونه وه رین دى يين ل ده وروبه رين خوه، ئه گه ر بووی دیاربا کو هیز و شیانیت وان ژیلت وی مه زنترن و نه شيت خوه لهه مبه ری وان بگریت دا قوربانا بو ده ت و وان په ریسیت داکو بهیته پاراستن، لى لده ما دیتبا کو شیانیت وی زالن لسه رييت وان ( دشيتي ) داوان بو خزمه تین خوه بکارئینیت پشتی فی چه ندی پیڤان ل ده ف مروفی وه رار بخوفه ديت لده می کار دهنده ك پیشادا كرى وه كى کشتوکالی و بازرگانی چه ندین پیشه رین دی بکارئینان بو مه زنده کرنا رووبه ری زه فین کشتوکالی وه کی دونم ) بکاردئینا هه روه سا پروسا كرين وفروتني وليك گهورینی پیشکه فت ولده ستپیکا په یدابوونا نفيسيني مروفی ئاميره و که ره ستین وورد تر بکارئینان وب ژماره ده ربرین ژی کر. وپشتی ده روونناسی ژفه لسه فی قه بووی لاسالا ( 1879 ) ز و بتایبه ت پشتی (فونت) تاقيگه هه ك دامه زراندى لـ ( لا يبزيك ) بو پيقانا بابه تین ده روونی، پروسا پیشانی پتر پیشکه فت چونکه ئه ف بابه ته خستنه ژیر پیشان و پراکتیکرنی. هه ر مروقه ك پیدقی به ئاستى شيان، وزانين، وكردار، و بده ستڤه ئینانا خوه ... بزانيت، وبيدفيا مروفی پتره لده می یا گريدا يبيت ب پروسا فيركرنی قه ، چونكی ماموستا بیدقی به ئاستی قوتابييت خوه بزانيت داكو بشيت هه ر قوتابییه کی نمرا وی یا دروست ولدويف به ها و ماندیبوونا وی بده تي لده می تاقیر کرنا، ژبه رفی چه ندی هه لسه نگاندن و پیشان د گرنگن بو پروسا په روه رده وير كرني دا بشیوه کی گشتی و یا وانه گوتنی بشیوه کی تایبه تی. ## پیناسه کرنا چه ند تیگه هین سه ره کی - **(Measurement) پیڤان** پیشان د ده روونناسیی دا لدویف بوچوونا ( سورندا یکی ) لده می دبیژیت هه ر تشته ك بهيته ديتن ژ بره کی چه نده کی) پیکدهیت و ئه گه ر چه نده ك بيت بساناهي دئ هيته پیفان. رامانا پیشانی دزمانی دا واتا (مه زنده کرن نه ( ستيفنز Stevens ) دبیژیت پیشان پروسا دانه پالا ژمارانه بو تشتا يان رويدانا لدويف هنده ك ريسا و بنه ما، واته ئه گه ر مه بقيت تشته کی ب پیشین وی گافی پیدفی یه وی تشتی ب پیشه ره کی (Norm) به راوورد بکه ین لدويف پیشه ره کی ده ستنیشانکری. کرونباخ Cronback) پیشانی بقی ره نگی پیناسه دکه ت پیشان مانا وى دانا ژمارانه لدويف پیشه ره کی لسه ريه كين يه كسان بو هه ر که سه کی و تایبه تمه ندیه كی. ولديما هيكي وبكورتى ئه م دبیژین کو پیشان پروسا چه ندیکرنا دیاردانه واته گهورینا جوری یه بو چه ندیی، ئانکو دانا ژمارانه - **(Evaluation) هه لسه نگاندن** هه لسه نگاندن دزمانی دا واتا راستقه كرن لده می دبیژین که سه کی بابه ته ك هه لسه نگاندن واته راستقه كر و خه له تيين وى دروستكرن. وژلایی زاراقی فه هه لسه نگاندن ئانکو: دانا بریاری به لسه ر تشته كی یان که سه کی دیارکرنا باشی و خه له تییانه ( ئه رینی و نه رینی)، ئه و پروسه یه ئه وا بریكا وئ مروف خوی پشت راست دکه ت ژ بده ستڤه ئینانا ئارمانجين په روه رده یی، بو ئه نجامدانا هه لسه نگاندنی پیدقی به پیزانین و داتا لبه ر ده ست بن، لدور بابه تی دهیته هه لسه نگاندن واته هه لسه نگاندن پیدڤی ب پیشانی هه یه، واته پیشانی هه یه هه یه. هه لسه نگاندن دوو پروسا بخوفه دگریت پیقان، ودانا بریاره كى كو بهایه کی بخوفه دگریت. وبو ديار كرنا جوداهیی دنافبه را ( پیشان ) و ( هه سه نگاندن ) ی دا بو نموونه ماموستايه كى تاقيكرنه ب قوتابییت خوه كرژ (50) پرسیارین ژ جوری هه لبژارتن بوون لده می قوتابی پرسیاری دکه ت و دبیژیت :ماموستای من چه وا به رسف دایه؟ ماموستا دبیژیتی: ته (40) ژوان دروست یی د به رسفداین قوتابی دیص پرسیاری كه ته قه: ئانكو ئاستى مـن يـي چه وایه؟ ماموستا ( زور باشه یان باشه ، واته جارا ئیکی پیقا، و یا دوویی هه لسه نگاند. هه لسه نگاندن پروسا ده ستنیشاکرن چاره سه ری خوپاراستنی یه ، واته خالين بهيزيووني ولاوازیی ده ستنیشاند که ت وجاره سه ریا گونجای پیشکیش دکه ت بو مفا وه رگرتن ژ خالین لاوازیی و بهیز بوونی، و نه که فتن دخه له تيى لده می دووباره ئه نجامدانا هه لسه نگاندنی. - **تاقيكرن (Test)** تاقیکرن کومه کا پرسیارانه کوژ قوتابی دهیته داخوازکرن به رسفی لسه ر بده تن. یان هویه که بو بده ستڤه ئینانا چه ندیین داتایان ب مه ره ما هه لسه نگاندن و دیارکرنا بهایی وان ## په یوه ندیا دناڤبه را پیڤان و هه لسه نگاندن و تاقیکرنی دا - **په یوه نده دنافبه را پیشان وهه لسه نگاندنی دا:** 1. پیشان به ری هه لسه نگاندنی دهیت و بنه مایی وی یه ، بو نموونه لده می ئه م دبیژین نمرا قوتابییه كی (40) ه ب بابه تی بیرکاری یان کومه لایه تی وی گافی مه یی پیفایی لی لده مى ئه م دبیژین كو ئه نمره نمرا که فتنی یه وی گافی دی بیته هه لسه نگاندن، ئانكو بريار لسه ر هاته دان لدویف پیقانی هه لسه نگاندن گشتگیرتره ،ژ پیقانی، چونکی ئه نجامین وی دبيت بريكا تاقيكرنا يان پیشه را یان تیبینیکرنی و چه ندین ريكين دى دهيته زانينن لي بيان بتني بريكا تاقیكرنا و پیقه را دهيته دياركرن. - پیمان ده ستنیشانکره نه کا چه ندی یه بوتایبه تمه ندیا دهیته پیشان، لی هه لسه نگاندن ده ستنیشانکرنه کا چونیتی یان جوری به بو تایبه تمه ندیا دهیته پیفان - **په یوه ندیا دناڤبه را تاقیكرن و هه لسه نگاندنی دا:** تاقيكرن لدويما هيكى دهيته ئه نجامدان بتنی لایه نه کی ژلایه نیت قوتابی دپیفیت ئه وژی لایه بنى هزرى يه لى هه لسه نگاندن لایه نین قوتابی و هه می لایه نین په یوه ندیدار پیقه بخوفه دگریت وه کی په رتوکین خواندنی، وريكين وانه گوتنی ## گرنگیا پیقان و هه لسه نگاندنی 1. هاريكاريا قوتابی دكه تن بو دیتنا خالين لاوازيى وبهيز بوونی دفيربوونا وی دا. 2. هاریكاریا ماموستاى دكه تن بو ديار كرنا ئاستی بده ستڤه ئینانا ئارمانجين وانه گوتنی 3. ديتنه کا گشتی دده ته دانه رین پروگرام و تاقیر نیت گشتی لدور چه ندیا گونجاندنا تاقیر کرنا دگه ل ئاستین قوتابیا 4 جوره باوه ری بخوبوونه کی لده ف قوتابی په یداد که تنن بتایبه ت پشتی دخواندنا خوه دا سه رد که قیت. 5 هاریکاریا سه میانیت قوتابی دكه ت بو زانینا ئاستی پیشکه فتنا زاوركين خول قوتابخانا. ## جورین پیشانی پیشان ب شیوه کی گشتی دینه دوو جور 1. پیقانا راسته وخو دڤی جوری پیشانی دا بابه ت یان تایبه تمه ندی دهیته پیشان بشیوه کی ئيكسه ریان راسته وخو بو نموونه پيفانا دریژاییا مروّقى ميزه كي ... هتد، بريكا بكارئينانا میزه کی... هتد، بریک ئامرازین پیشانی، وه ك مه تر گه ز ولده مئ ئه م كيشا وى دبيقين دى ده ینینه سه ر ته رازیی وكيشا وی ب کیلوگراما، یان گراما یان سه نگه گا دیاردکه ت. 2 پیقانا نه راسته وخو دقى جورى پیشانی دا مروّق بابه ت یان تایبه تمه ندیی بشیوه کی راسته وخو تاهيته پیفان به لكو شوينه واريت يان ره نگفه دانا وی دهیته پیشان بو بده ستفه ئینانا ئاستی چه ندیی، بو نموونه زانينا ئاستی قوتابى دبابه ته کی دا، ئه م نه شین راسته خوبزانن، به لکو بو مه ديار دبيت بريكا تاقيكرنيت بده ستڤه ئینانی ئه ڤ چه نده دهیته پیشان. ## تایبه تمه ندیین پیشانا پولی (په روه رده یی - ده روونی ) ماموستا دناف پولا خواندنی دا سه ره ده ریی دگه ل چه ندین ساخله تا دكه تن بتایبه ت يين گریدای ب پروسیسین میشكيفه ،وه ك ئاستى بده ستڤه ئینانی، حه ز و ئاره زو، فان ساخله تا چه ندین تایبه نمه ندی بین هه ی 1. نه راسته وخويه ( Indirect) واته ئه و تایبه تمه نديا لده ف مروفی (قوتابی) دهیته پیـــان بريكا ره فتارين ئاشكه را بین ژده ف قوتابی ده رد که فن بو نموونه بیرتیژی بشیوه کی راسته وخو ئه م نه شيين ببيقين لى بريكا تاقيكرنيت بيرتيژیی دهیته پیـــان، هه روه سا ئاستين بده ستڤه ئینانی دهیته پیشان بریکا به رسفدانا قوتابی لسه ر چه ندین پرسیارا، واته سه ره ده ری دگه ل تایبه تمه ندیین ئالوز دهیته کرن نه بین به رجسته 2. نه يا تمامه ( Incomplete) واته ئه و چه ند پرسیارین ماموستا دده ینیتن بتنی نموونه که ژ گه له ك پرسیارا ، به مانایه کانی جوره كيماسييهك يا تيدا ، ژبه رفی چه ندی ژ ماموستا دهيته داخوازكرن كو ژمارا تاقیکرنا زیده كه ن وبتنى تاقيكرنه ك نه بیت داکو پیڤانا وی پتر یا وورد بيت. .3 ریژه ییه (Relative) خالا سه ره کی د پیقانا په وه رده یی دا ئه وه کو (چنه ) یان (سفر) نيشانا نه بوونا دياردى ناكه تن به لكو يا ریژه یی یه یان گریمانه یی یه را مانا نه بوونا دیاردی ناکه ت بو نموونه لده مى قوتابييه ك ( سفرى ) دبه ت ب بابه تی بیرکاری یان زمانی کوردی یان کومه لایه تیی یان هه ر بابه ته کی دی ئه فه وی چه ندی ناگه هینیت کوئه وچ ژ في بابه تی نزانیت، چونکی هه ر گافه کا پرسیار بهینه گهورین ب پرسیارین بساناهیتر تمرا دبیت بهیته گهورین ب گهورینا پرسیارا وييقان دزانستین په روه رده یو ده رووننی دا یا جودایه ژپیقانا زانستین سروشتی دچه ند خالاً دا ئه وژی | پیشانا په روه رده یی و ده روونی | پیشانا سروشتی | |:---|:---| | نه راسته خویه | راسته خويه | | گريدایه ب هنده ك دشتين دى فه | سه ربه خويه | | ووردي وكونترولا وي يا كيمه | ووردي وكونترولکرنا وی گه له که | | راستیا که ره ستین بکارئینانی جهی گومانی نه چ گومان د راستیا که ره ستین وی دا نینه | کیمایی یا تیدا | | سفر یا ریژه یی به | سفر يا ئيكلاكه ره ( مطلق ) ه . | | | | ## ئاستین پیشانی ( ستيفنز ی ئاستین پیشانی دابه شكرن لسه ر چوار ئاستین سه ره کی ئه وژی 1. پیڤانا نافی (Nominal) یان یا پوخته یی ئه و ساکارترین جورین پیشانی یه بریکا وی گروپه کی که سان دهینه پولینكرن لسه ر بنه مایه کی بو نموونه ره گه ز) گوراوه که دکه فیته سه ر پیشه ری نافی، لدويف فی پیشه ری ژماره ك يان هيمايه ك دهيته دان (1) بؤ كورا ، و (2) بؤ كچان، ژماره القيرى بتنی بمه ره ما پولینکرنی یه چ را مانا خوه یا چه ندی نینه ، هه روه سا ژمارین لسه ر دريسين ياريكه را، وتيله فونا، وترومبيلا 2. پیقانا پله یی (Ordinal) دقی پیشه ری که س دهينه ريزكرن بشيوى بچوك بو مه زن یا به رو قازی و لدويف پلا ئاستى ئابورى يان بده ستڤه ئینانی... هتد، دگه ل بكارئينانا ژمارا (2،3،4، (1) ، يان ووشا ( ناياب، زور باش، باش، لاواز)، بو نموونه په یفا ( نایاب ) به رامبه ر ژماره (4) (3) ، (2) ، (1) یان به روڤاژی 3 پیقانا ماوه ی (Interval) : ئه ڤ جوری پیشانی پیشکه فتی تره ژ پیقانا پله ی چونکه ژمارا لقيرى را مانه كا چه ندی یا هه ی و گرنگییا پقانی دقی دایه و (سفر) دقى جوری پیشانی دا یا گریمانه ييه واته را مانا نه بوونا دیاردی ناکه ت بو نموونه قوتابيي (سفر) ى ل بابه تی زمانی کوردیی وه ردگریت را مانا وی ئه و نینه کوچ ژ زمانی کوردیی نزانيت يان يي (80) ى دبیت رامانا وی ئه و نينه کو دووچارا هندی یی (40) بری دزانیت. 4 پیقانا ریژه یی (Ratio) ئه ف پيقه ره راسته وخو دیاردا دبيـقيـت ویه که بین یه کسان یا هه ی، و دهيته بكارئينان بو بيفانا دياردين فيزيکي، دقـان دیـاردا دا (سفر) يا ئيكلاكه ره واته را مانا نه بوونا ديارد که تن، ئه ف پپقه ره ژهه میان وورد تره چونکی دبیت پله (75.5) یان (85.7) بیت لی پیشانا په روه رده یی پیمانه کا ریژه یی یه چونکی (سفر) را مانا نه بوونا دیاردی ناکه ت ## زیده رین خه له تيا ديقان و هه لسه نگاندنی دا: مامؤستا ييّت ئاگه هدار بن ژوان خه له تيين كو دبيت بكه ڤنه تيدا پیدفی یه **پیشانی / وژوان خه له تيا لده می:** 1. خه له تيين سامپلی ئه ف خه له تييه په یدا د بن ل ده می پرسیارین تاقیکرنی نه د تيرابن، وهه می بابه تی تاقیکرنی ب خوفه نه گریت واته نه دگشتگیرین. 2. خه له تيين ژنیشکه کیفه (صدفه) : ئه ف جوره خه له تييـه ئـه ويـن يـيـن پـه يــا دبـن لده می قوتابی ته خمینا به رسڤی دکه تن واته ژ نیشکه کیفه به رسفا دده تـن، بـو نموونه لده می تاقیر کرنيت بابه تی وهه روه سا يين ووتاری ل ده می چ ژ به رسفی نه زانيت. 3. خه له تيين لایه نگریا ماموستاى قان خه له تييا ماموستا دكه فيته تيدا لـده مـي بوچونه کا پیشوه خت لسه ر قوتابیه کی دده ینیت بشیوه کی کو کارتیکرنی الی هه لسه نگاندنا وی بکه تن ژ بشیوه کی ئه رینی یان یی نه رینی 4. خه له تیین که سایه تی ئه ف خه له تييه وان تایبه تمه ندیین که سایه تی یین مامؤستا بخوفه دگریت بو نموونه لده مي يي توره بيت يان یی نه رم بیت، واته پتر لایه نی ده روونی یی ماموستای بخوفه دگریت لده می هه لسه نگاندنا قوتابیا. ## جورین هه لسه نگاندنی: هه لسه نگاندن ل دویف مه ره م و تایبه تمه ندییا هه لسه نگاندنی دبنه چه ند جور، ژوانا: - **ئيك: ل دویف ده می هه لسه نگاندنی، دبنه چه ند جور:** 1. هه لسه نگاندنا ده ستپیکی (Pre: Evaluation) ماموستا في جوري هه لسه نگاندنی ئه نجام دده تن ل ده ستپیکا سالا خواندنی، واته به ری وانه گوتنی وچه ندین پرسیارا ل دويف بابه تین وانه گوتنی دده ینیتن، بمه ره ما زانینا پیزانینین قوتابيا لدور بابه تي واني. 2. هه لسه نگاندنا ئاڤاكرنی لده من وا نه گوتنی ( Formative Evaluation: ئه ف جوری هه لسه نگاندنی ل ده می وا نه گوتنی دهیته كرن، و پیدقی به بشیوه کی به رده وام بهيته ئه نجام دان واته یا به رده وامه ب به رده وامییا پروسا وانه گوتنی مه ره م ژی راسته کرنا پیزانینیت قوتابییه بریكا پاش فريكرني (Feed back) بريكا دياركرنا خالين لاوازيى وكيماسيي لده ف قوتابيا. 3. هه لسه نگاندنا دیماهیی (Summative Evaluation): ئه ف جوری هه لسه نگاندنی دهيته ئه نجامدان پشتی بدیماهيك ئينانا پروسا وانه گوتنی مه ره م ژی دیارکرنا هه لویستی قوتابی یه ده رچوو، یان ده رنه چوو) ب بابه تی وانه گوتنی. 4. هه لسه نگاندنا دویڤچوونی ( follow-up Evaluation ) واته دویڤچوونا قوتابی پشتی ده رچوونی مه ره م ژی دیارکرنا ئاستی وی یه و چه ندیا مفا وه رگرتنی ژوان پیزانینین وه رگرتین ل ده می خواندنی - **دوو: لدويف شروقه كرنا ئه نجامين تاقيكرنين بده ستڤه ئینانی، دبنه دوو جور:** 1. پیشه رییا ژیده ری Norm referenced دقی جوری هه لسه نگاندنی دا ئاستی قوتابی دهیته به راوورد کرن ب ئاستى قوتابيين بولا وی، یـان يـيـن دهـه مـان ئاستی خواندنی دا یان هاوته مه نین وی، مه رج لقيرى ئه وه بيقـه ره ك هه بيت تمرين قوتابییا پی بهینه شروقه کرن بو نموونه به راووردکرنا نمرا قوتابی ب ناقه ندا ژمیریاری یا قوتابیا. ندا و 2. پیشه ریبا نمره ی ( مه حه کی ) Criterion referenced دقـــــى جــــــوري هه لسه نگاندنی دا ئاستی قوتابی دهیته به راوورد کرن دگه ل پیشه ره کی ده ستنیشانکری، ئه و پیشه ره خالا ئيكلاكرنی یه ، ده رچوون یان ده رنه چوونه، بو نموونه نمرا (50) هه روه کی دپه روه ردی دا دهيته بكارئينان وه ك نمرا ده رچوونی. چه ندین جورین دی بیت هه لسه نگاندنی بیت هه ین لی ئه ف هه ردوو جوره ژ ه فییان به ربه لاقترن دبیاقی په روه ردی دار ## تایبه تمه ندیان هه لسه نگاندنا باش دا کو هه لسه نگاندن یا زانستی بیت و يا باش بيتن و مه ره مین خوه جيبه جيبكه تن پیدقی به بنه مایین لخواری لبه ر چاق بهینه وه رگرتن: - **پیدقی به هه لسه نگاندن بهيته ئاڤاكرن لدويف ئارمانجين فيركرني ئه وين:** - **پیدقی به هه لسه نگاندن بو دهیته ده ینان:** 1. هه لسه نگاندن پروسیسه کا به رده وامه ، هه ر ژ ده ستپیکا سالا خواندنی نه بتنى ل ديماهيكا وى واته لديما هيكا هه روانه یه كی و هه ر به شه کی خواندنی پیدقی به هه لسه نگاندن هه بیت. 2. هه لسه نگاندن پروسيسه كا بهه فكاری یه ، واته نه بتنى مامؤستا تيدا يي به شداره به لکو هه می که سین ل ده وربه رین وی به شدارن تیدا. 3. هه لسه نگاندن پروسه کا گشتگیره واته هه می لايه نين فيربوونی بخوفه دگریت نه بیتنی لایه نی هزری به لکو لایه نین دی ژی وه ك لایه نی هه لچوونی ولقيني وجفاكي... هتد. 4. و پیدفی به دهه لسه نگاندنی دا ئابوری دده م و مامندیبوون وتيـچـوونی دا لـبه ر چاق بهیته وه رگرتن. 5. پیدفی به دهه لسه نگاندنی دا بنه مایی جوداهیین تاکی لبه رچاق بهيته وه رگرتن د شیان و شاره زايين قوتابيا دا. 6. هه لسه نگاندنا باش گرنگیی دده ته هه مه جور کرنی د هوین هه لسه نگاندنی دا ، بو نموونه ئه ركين روزانه به شداریکرنا ،قوتابی، دروستکرنا را پورتا پیشکیشکرنا وانا... هتد ) زيده باری تاقیرنیت دیماهیکی. 7. پیدقی به تاقیر کرن یا زانستى بيت واته ئه فين لخواري تيدا بن: - أ. راستی ( Validity) واته تاقیکرن ئه وی مه ره می بپیقیت ئه وا بو هاتییه ده ینان. - ب. جیگیربوون ( Reliability) واته تاقيكرن يان هه لسه نگاندن هه مان ئه نجامان ديار بكه تن لده مى دهيته دووباره كرن لسه ر هه مان که سان ودهه مان كاودانا دا. - ج. بابه تی بوون ( Objective) واته ئه نجامين تاقیکرنی نه که قنه ژیر کاریگه ریا ماموستا بو نموونه بارئ وی یئ هه لچوونی یا ساخله مییا وی ## تاقيكرين بده ستڤه ئینانی **پیشه کی** یان « ئه زمون Exam » ژ په یقین گه له ك به ربه لاقه دبیاقی په یفا « تاقیکرن Test » په روه رده یی دا، چونکی ژ ئامرازین گرنگین پیشان و هه لسه نگاندنی یه کو ژلایی مامؤستايان قه دهینه بکارئینان و دهه می قوناغین خواندنی دا. تاقيكرنا بده ستقئيناني دهیته پیناسه کرن کو ریکه کا ریکخستی په ژبو ده ستنیشانكرنا ئاستى پیزانین و چالاکیین وه رگرتین دهه ر بابه ته کی دا قوتابی بووان ژبابه تین وانه گوتنی ، لسه ر چه ندین پرسیاران كو لسه ر نافه روکا بابه تی هاتینه ده ینان بريكا به رسفدانا وی پولینكرنا تاقیكرنيت بده سته ئینانی بین په روه ر ## تاقيكرين به رهه فکری : ئه ف جورين ئامرازین هه لسه نگاندنی وان تاقيكرنا بخوفه دكريت بين كوجهه ك یان لیژنه كا تایبه ت دده ينن واته مامؤستا بخو ڤان جوره تاقيكرنا ناده ینن به لكو دهينه به رهه فكرن و ئه ڤ جوره تاقيكرنه ييّن مه رکه ری نه ژجهه کی ده ردكه ڤن ولسه ر هه می قوتابی دهینه دا به شکرن - **دوو تاقيكرنيت ژبه رهه فكرنا ماموستای:** - **أ. تاقیکرنیت زاره کی:** - **ئه و ژ که فنترین جورين تاقیكرنانه هه رژ سه رده می چینی ویونانیین که فن هاتینه بكارئينان دبيائى فيربوون وفير كرنى دا و دهاتنه بکارئینان تا ماوه کی دره نگ لسه رده می نوی د فان جورين تاقیکرنان دا چه ندین پرسیار دی هینه ئاراسته كرن** ## تایبه تمه ندیین تاقیکرنیت زاره کی بشیوه کی زاره کی ژلایی ماموستای بو قوتابی بمه ره ما به رسف دانا وان، ودهينه بكارئينان د بابه تين ودك خویندن ،ژبه رکرن گه نگه شه کرنا نامین زانستی. - **تایبه تمه ندیین تاقیکرنیت زاره کی:** 1. هاندانا قوتابييا دكه تن بو ئاخفتنى و نه هيلانا شه رمى ل ده ف وان. 2 نه بوونا ده ليقا قوبيا كرني. .3. تیبینیکرنا چه ندین لايه نيين قوتابي كو بريكا نفيسـیـنـی دیــار نابن، وه کی: دروست ئاخفتنی هه لچونیت قوتابی . .4 پیدفی تیچونیت مادی ناکه ت به راورد کرن دگه ل بين نفیسینی. 5 پیت گونجاینه بو هه لسه نگاندنا قوتابيين قوناغین ده ستپیکی، چونکی هه لسه نگاندنا وان بنفیسین تا راده یه کی یا بزه حمه ته. - **كيماسيين تاقیکرنیت زاره کی:** - **سه ره رای تایبه تمه نديين فان جوره تاقيكرنا چه ندین لايه نين كيماسيى بيت هه ین ژ **وانا:** 1. ئه و پرسیاریت دهينه ئاراسته كرن نه دگشتگیرن بوهه می 2. نه بوونا داديی د دابه شكرنا پرسیاران دا ژلایی زه حمه تی و ساناهیی فه. 3 ده م نه یی تیرا یه کو قوتابی ده ربرینی ژ هه می شیانیت خوه بکه تن. 4. چونکی به رسف نه یا نفیسی به قوتابی نه شیت به رسفا خوه راسته کت لده می هه لسه نگاندنی 5 هه لسه نگاندن گریدای مه زنده کرنا ماموستای یاخویه تی و باری وی یه. 6 نه بیت گونجای نه بو پیقانا پرسیاریت هزرکرنی وییت پیدقی به رسفه کا دریژ ## پیشنیارین ئه نجامدانا تاقیکرنین زاره کی - **.1 به رهه فکرنا پیشوه خت بوفان جوره پرسیارا ( هه روه سا پرسیارین دی ژی).** - **.2 هه ولدانا ده ینانا پرسیارین گشتگیر.** - **.3 دانا ده ليقى بو قوتابی کو هزرا خوه دبه رسڤی دا بكه ت.** - **.4 ده ینانا پرسیارین ئاستى وان نيزيكي ئيك.** - **5. ده بنانا نمرا قوتابی بريكا دوو روینشتنا.** - **يا باشه ئه گه ر پتر ژ ماموستايه كى فان جوره تاقيكرنا ئه نجام بده ن (راست و دروستی و جیگیربوون ).** - **.7 دانا ده لیقی یو قوتابی کو پرسیاری بهه لبژیریت ( تیروپشك ) .** - **.8 گازیكرنا قوتابيا بشیوه کی هه ره مه کی.** ## ب. تاقيكرنيت ووتارى هه ر تاقیکرنه کا پیدڤی ب به رسفه کا دریژ بیت یان به رسفدانا وی بریکا دارشتنه کی بیت دبیژنی تاقیکرنیت ووتاری، چونکی قوتابی دفان جوره تاقيكرنادا ووتاره کی دنفيسيت لدوّر پرسیاری، دفان جوره پرسیارا دا ژ قوتابى دهيته خواستن کوهه می پیزانینیت خوه لدور پرسيارى و بكارئينانا هزر كرنى بده ته ديار كرن بنفيسين، لدويف جوری پرسیاری، بو نموونه شروقه كرن یان هژمارتن یان پیناسه کرن... هتد. ## جورين تاقيكرنيت ووتارى - **.1 تاقیکردنی خاوه ن به رسفى كورت (سنورداى ) ، وه ك: پیناسه بكه، بهه ژميره، ئه که ری دیاریکه... هتد.** - **.2 تاقیکردنی خاوه ن به رسفى دريز ( ئازاد ) ، وه ك روون بكه، شروقه بكه، گه نگه شه که... هتد.** ## تایبه تمه ندیین تاقیکرنیت و ووتاری - **ژ تایبه تمه ندیین تاقيكرنيت ووتاری:** 1. بساناهی نه بو به رهه فکرن و ده ینانی 2. قوتابی یی ئازاده دبه رسف دانئ دا و دارشتنا هزرا. .3 شیانیت هزری بیت بلند دبيقيت وه ك ( شروقه كرن، لیکدان، هه لسه نگاندن). 4. به رسفا وی ناگفته ژیر ته خ