Dolaşım Sistemi Fizyolojisi PDF

DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ Öğr. Gör. ZEYNEP AKYOL DOLAŞIM SİSTEMİ Hücrelerin canlılığını koruyabilmesi için sindirim kanalından gelen besin maddelerinin ve akciğerlerden gelen oksijenin, kalbin ritmik hareketleri vasıtasıyla hücrelere ulaştırılmasını ve oluşan atık maddeler il...

DOLAŞIM SİSTEMİ FİZYOLOJİSİ Öğr. Gör. ZEYNEP AKYOL DOLAŞIM SİSTEMİ Hücrelerin canlılığını koruyabilmesi için sindirim kanalından gelen besin maddelerinin ve akciğerlerden gelen oksijenin, kalbin ritmik hareketleri vasıtasıyla hücrelere ulaştırılmasını ve oluşan atık maddeler ile karbondioksitin hücrelerden uzaklaştırılmasını sağlayan sisteme dolaşım sistemi (kardiovasküler sistem) denir. DOLAŞIM SİSTEMİ Dolaşım sistemi kalp, kalbe bağlı damarlar ve kandan oluşur. Sürekli ve kapalı bir sistemdir bu yüzden madde alış-verişi kılcal damarlarda gerçekleşir. Kalbin pompa kuvveti ile atılan kan önce arterlere, arteriyollere ve kılcal damarlara geçer, sonra venüller ve venler aracılığıyla tekrar kalbe döner. Dolaşım sistemi içinde lenfatik sistem de yer almaktadır. Lenfatik sistem vücuttaki sıvı dengesini muhafaza eder ve vücudu hastalıklara karşı korur. Dolaşım Sisteminin Görevleri Taşıma Fonksiyonu,  Sindirim Sisteminde Emilen Maddeler - Artıklar  Oksijen - Karbondioksit  Diğer Metabolik Maddeler,  Hormonlar,  Düzenleme,  Mikroorganizmalara Karşı Vücudun Korunması, 1. Kalp (cor) Kalp göğüs boşluğunda iki akciğer arasında hafif sola eğik ve koni şeklindeki dolaşım sisteminin motor organıdır. Kalp, çevre doku ve organlardan gelen kirli kanı akciğerlere; akciğerlerden gelen temiz kanı ise doku ve organlara pompalayarak canlılığın sürdürülmesini sağlamaktadır. Kalbin sağ tarafında kirli kan sol tarafında ise temiz kan bulunur. KALBİN YAPISI  İnsan kalbi dört odacıktan meydana gelmiştir. Üstte kulakçıklar (atrium) altta ise karıncıklar (ventriculus) yer alır.  Kulakçıklar ile karıncıklar arasında kanın tek yönde akışını sağlayan kapakçıklar (valvula- valva) vardır. Kalp dıştan içe doğru; Perikard (kalbin dışını saran çift katlı zardır. İki zar arasında kalbin çalışmasını sağlayan kaygan sıvı bulunur), Myokard (Kalp kasını oluşturan ortadaki tabakadır. Kulakçıklarda ince karıncıklarda (Sol daha) kalındır. kalbi besleyen koroner damarlar bu tabakadadır. Koronerlerdeki tıkanma sonucu myokard beslenemez metabolizması bozulur ve kalp krizi oluşur. (enfarktüs) ), Endokard (tek sıralı yassı epitel dokudan oluşan en içteki tabakadır. Burada kan damarları bulunmaz) tabakalarından oluşur. KALBİN ÇALIŞMA MEKANİZMASI Kalp vücuttan topladığı kanı organlara ileten bir pompa görevi yapar. Kalbin çalışması otonom sinir sisteminin kontrolü altındadır. Sempatik sinirler, kalbin ritmik kasılma ve gevşeme hareketlerini hızlandırırken, parasempatik sinirler yavaşlatılmasını sağlar. KALBİN ÇALIŞMA MEKANİZMASI  Kalp, sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır. Kalbin kasılmasına “sistol”, gevşemesine ise “diastol” denir. Kalbin kasılan odacıkları içindeki kanı pompalar, gevşeyen odacıkları ise kanla dolar. Bu durumda atriumlar ve ventriküllerin çalışması birbirlerine zıttır. KALBİN ÇALIŞMA MEKANİZMASI Atriumlar gevşediğinde vücuttan ve akciğerlerden gelen kan her iki atriuma dolar. Atriumların kasılması ile atrium ile ventrikül arasındaki kapaklar (mitral ve triküspit) açılır ve kan gevşeyen ventriküle boşalır. Ventriküllerin kasılması ile kan damarlara pompalanarak vücuda ve akciğerlere gönderilir. Bu sırada atrium ve ventrikül arasındaki kapakçıklar kapanarak atardamar çıkışındaki kapaklar (Aort ve pulmoner) açılır. KALBİN ÇALIŞMA MEKANİZMASI Kasılma ve gevşemeden oluşan kalp döngüsü (Kardiyak döngü) 0.85 saniye sürer. Bunun 0,15 saniyesi atriumların kasılması, 0.3 saniyesi ventriküllerin kasılması ve 0.4 saniye atriumların ve ventriküllerin dinlenmesi için kullanılır. Kalpten çıkan kanın atardamarlardaki genişleme ve daralma sonucundaki ritmik vuruşlara nabız denir. Nabız kalbin 1 dakikadaki toplam atış hızı olarak ta tanımlanabilir. Nabız vücut yüzeyine yakın deri altındaki atardamarlardan duyulabilir. Kanın atardamarların duvarına yaptığı basınca ise tansiyon (80/120) denir. Ventriküllerin gevşemesi sırasındaki basınç küçük (diastolik basınç), Ventriküllerin kasılması sırasındaki basınca ise büyük (sistolik basınç) tansiyon denir. Kan basıncının düşük olduğu durum Hipotansiyon, yüksek olduğu durum ise Hipertansiyondur. a. Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon): Büyük tansiyonun 140 mmHg, küçük tansiyonun ise 90 mmHg’nin üstünde olması durumuna yüksek tansiyon (hipertansiyon) denir. Tansiyonu sürekli yüksek olan bireylerde beyin, böbrek, kalp ve damar hastalıklarına daha çok rastlanır. b. Düşük Tansiyon (Hipotansiyon): Büyük tansiyonun 95 mm/Hg., küçük tansiyonun ise 55 mm/Hg.’nin altına düşmesine düşük tansiyon (hipotansiyon) denir. Bazı kimselerin kan basıncı düşük düzeye ayarlanmıştır ve bu sebeple pek şikâyetleri olmaz. Bazı insanlarda ise tansiyonun düşmesi hâlsizlik, göz kararması, baş dönmesi gibi belirtilere yol açar. Kalp atım hızını etkileyen faktörler; Hızlandıranlar; Yavaşlatanlar; Sempatik sinirler, Parasempatik sinirler, Adrenalin hormonu, Asetilkolin, Tiroksin (T4) hormonu, Kandaki CO2 artışı (pH düşer ve kalp hızlanır), Vücut ısısının yükselmesi(10 artış 10 atım arttırır), Nikotin, kafein, kimyasallar ve bazı ilaçlar, vb. 2. Kan Damarları İnsanda kan dolaşım sisteminde; atardamarlar, toplardamarlar ve kılcal damarlar vardır.  a. Atardamarlar (Arter) Kanı doku ve organlara ileten damardır. Akciğer arterleri hariç hepsi temiz kanı taşırlar. Kan hareketini sağlayan faktörler; Ventriküllerin kasılması ile oluşan basınç, Arterlerin çeperindeki düz kasların kasılma ve gevşeme hareketi, Ritmik kasılma sonucu arkadan gelen kanın öndekini itmesi, Yerçekimi,  b. Toplardamarlar (Ven) Kanı doku ve organlardan toplanan kanı kalbin atriumlarına getiren damarlardır. Akciğer venleri hariç hepsi kirli kanı taşırlar. Kan hareketini sağlayan faktörler; İskelet kasları, Kapakçıklar, Göğüs bölgesindeki basınç değişimi, Damar çeperindeki kaslar, Yerçekiminin etkisi (başta bulunanlar), Emme kuvveti (kulakçıklarda), c. Kılcal Damarlar (Kapiller-capillaries) Arter ve venleri birbirine bağlayan mikroskobik damarlardır. Kılcal damarların görevi kan ile hücreler arasındaki madde alışverişini sağlamaktır. Kan hücreleri ve kanda çözünmüş protein kılcallardan geçemez. KAN DOLAŞIMI İnsanda büyük (kalp ve vücuttaki organlar) ve küçük (kalp ve akciğer) dolaşım olmak üzere ikiye ayrılır.