Commodities (Part 3) PDF

ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Commodities (Εμπορεύματα) Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Χρημ/κης και Τραπεζικής Διοικητικής Χειμερινό Εξάμηνο 2024 - 2025 Μπλόντζου Ευμορφία, PhD...

ΑΜΟΙΒΑΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Commodities (Εμπορεύματα) Πανεπιστήμιο Πειραιά Τμήμα Χρημ/κης και Τραπεζικής Διοικητικής Χειμερινό Εξάμηνο 2024 - 2025 Μπλόντζου Ευμορφία, PhD 1 Τα εμπορεύματα μπορούν να ταξινομηθούν στους ακόλουθους τομείς: Ενέργεια (Energy): αργό πετρέλαιο, φυσικό αέριο και προϊόντα διύλισης πετρελαίου. Βιομηχανικά μέταλλα (Industrial Metals): σίδηρος, χαλκός, αλουμίνιο, νικέλιο, ψευδάργυρος, μόλυβδος και κασσίτερος. Πολύτιμα μέταλλα (Precious Metals): χρυσός, ασήμι και πλατίνα. Κτηνοτροφία (Livestock): βοοειδή, πουλερικά, χοιρινά και πρόβατα Σιτάρια (Grains): σιτάρι, καλαμπόκι, σόγια και ρύζι. Softs: καφές, ζάχαρη, κακάο και βαμβάκι.  Οι παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση και η φύση της παραγωγής διαφέρουν για κάθε τομέα. 2 Παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά πετρελαίου (oil market)  Ο τομέας της ενέργειας είναι ο κλάδος με τη μεγαλύτερη αγοραία αξία και αποτελεί πολύ σημαντική πηγή εσόδων για πολλές χώρες. Οι βελτιώσεις στην αποδοτικότητα των εναλλακτικών πηγών παραγωγής ενέργειας λειτουργούν αντίστροφα για τη ζήτηση πετρελαίου. Οι ολοένα και πιο αυστηροί περιορισμοί στην εξερεύνηση και παραγωγή πετρελαίου ως απάντηση στις περιβαλλοντικές ανησυχίες τείνουν να αυξάνουν το κόστος παραγωγής πετρελαίου και να μειώνουν την προσφορά. Ο πολιτικός κίνδυνος είναι ένας άλλος σημαντικός παράγοντας στην προμήθεια πετρελαίου. Ένα μεγάλο μερίδιο της προσφοράς αργού πετρελαίου προέρχεται από χώρες της Μέσης Ανατολής και οι συγκρούσεις εκεί μπορούν να μειώσουν σημαντικά την προσφορά. 3 Παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά βιομηχανικών μετάλλων (industrial metals market) Η ζήτηση για βιομηχανικά μέταλλα συνδέεται κυρίως με την αύξηση του ΑΕΠ και τους επιχειρηματικούς κύκλους, επειδή αυτά τα μέταλλα χρησιμοποιούνται εκτενώς στις κατασκευές και τη βιομηχανοποίηση. Η αποθήκευση των μετάλλων δεν είναι δαπανηρή. Οι περιοριστικοί περιβαλλοντικοί κανονισμοί, μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στην προμήθεια βιομηχανικών μετάλλων. Τα βιομηχανικά μέταλλα προέρχονται από μεταλλεύματα εξόρυξης. Τόσο τα ορυχεία όσο και τα μεταλλουργεία έχουν υψηλό κόστος ανάπτυξης και υψηλό πάγιο κόστος. 4 Παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά πολύτιμων μετάλλων (precious metals) Τα πολύτιμα μέταλλα χρησιμοποιούνται στην ηλεκτρονική και για κοσμήματα και μπορούν να αποθηκευτούν επ' αόριστον. Ο χρυσός χρησιμοποιείται εδώ και πολύ καιρό ως αποθήκευση αξίας και έχει αποτελέσει αντιστάθμιση έναντι του πληθωριστικού κινδύνου που συνεπάγεται η διατήρηση του νομίσματος. Θεωρείται επίσης ως ένα ασφαλές περιουσιακό στοιχείο, που σημαίνει ότι η ζήτηση για χρυσό συνήθως αυξάνεται όταν οι προοπτικές για την οικονομία επιδεινώνονται. Η βιομηχανική ζήτηση για πολύτιμα μέταλλα είναι ευαίσθητη στους επιχειρηματικούς κύκλους. Η ζήτηση κοσμημάτων είναι υψηλή εκεί όπου συσσωρεύεται πλούτος. 5 Παράγοντες που επηρεάζουν την κτηνοτροφία (Livestock) Η προσφορά του ζωικού κεφαλαίου εξαρτάται από την τιμή των σιτηρών, που είναι η πρωταρχική εισροή στην παραγωγή του. Αυξάνονται οι τιμές των σιτηρών -> αυξάνεται το κόστος σίτισης των ζώων -> η τιμή του ζωικού κεφαλαίου μειώνεται. Μια τέτοια μείωση του πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει σε επακόλουθες αυξήσεις των τιμών με την πάροδο του χρόνου. Ο καιρός μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή ορισμένων ζώων. Η ασθένεια αποτελεί πηγή σημαντικού κινδύνου για τους κτηνοτρόφους. Η αύξηση του εισοδήματος (κυρίως στις αναπτυσσόμενες οικονομίες) είναι ένας σημαντικός παράγοντας για τη ζήτηση για ζώα. 6 Παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά σιτηρών (Grains market) Τα σιτηρά καλλιεργούνται σε έναν ετήσιο κύκλο και αποθηκεύονται. Οι κίνδυνοι για την προμήθεια σιτηρών είναι οι συνήθεις: ξηρασίες, χαλάζι, πλημμύρες, παράσιτα, ασθένειες, αλλαγές στο κλίμα κ.λπ. Οι καλλιεργητικές εποχές είναι αντίθετες στο βόρειο και νότιο ημισφαίριο. Παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά των softs Τα softs αναφέρονται στο βαμβάκι, τον καφέ, τη ζάχαρη και το κακάο, τα οποία όλα καλλιεργούνται σε θερμότερα κλίματα. Ο καιρός είναι ο πρωταρχικός παράγοντας για τον καθορισμό της παραγωγής και της τιμής Η ζήτηση αυξάνεται με την αύξηση των εισοδημάτων στις αναπτυσσόμενες οικονομίες. 7 Valuation  Μετοχές και ομόλογα (χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία) μπορούν να αποτιμηθούν υπολογίζοντας την παρούσα αξία των αναμενόμενων μελλοντικών ταμειακών ροών τους (π.χ. μερίσματα, τόκοι κ.λπ.).  Τα εμπορεύματα δεν παράγουν κέρδη ή ταμειακές ροές.  Η τρέχουσα (spot) τιμή ενός εμπορεύματος μπορεί να θεωρηθεί ως η προεξοφλημένη αξία της αναμενόμενης τιμής πώλησης σε κάποια μελλοντική ημερομηνία. 8 Συμβόλαια Μελλοντικής Εκπλήρωσης (Future Contracts) Ένα συμβόλαιο μελλοντικής εκπλήρωσης είναι μια νομική συμφωνία για την αγορά ή πώληση ενός περιουσιακού στοιχείου σε μια προκαθορισμένη τιμή σε μια καθορισμένη στιγμή στο μέλλον. Το περιουσιακό στοιχείο που συναλλάσσεται είναι συνήθως ένα εμπόρευμα ή ένα χρηματοοικονομικό μέσο. Η προκαθορισμένη τιμή για την οποία συμφωνούν τα μέρη να αγοράσουν και να πουλήσουν το περιουσιακό στοιχείο είναι γνωστή ως προθεσμιακή τιμή. Η καθορισμένη ώρα στο μέλλον που πραγματοποιείται η παράδοση ή η πληρωμή, είναι η ημερομηνία παράδοσης. 9  Τα συμβόλαια διαπραγματεύονται σε χρηματιστήρια μελλοντικής εκπλήρωσης, τα οποία λειτουργούν ως αγορά μεταξύ αγοραστών και πωλητών. Ο αγοραστής ενός συμβολαίου λέγεται ότι είναι κάτοχος θετικής θέσης (long position) και το μέρος που πωλεί λέγεται κάτοχος short θέσης (short position).  Χρηματιστήρια των future contracts. Αυτοί που επιτρέπεται να έχουν πρόσβαση στο χρηματιστήριο είναι μεσίτες και εμπορικοί έμποροι που είναι μέλη του χρηματιστηρίου. Τα μέλη πρέπει να είναι εγγεγραμμένα στην National Futures Association και στην Commodity Futures Trading Commission. Τα άτομα που θέλουν να συναλλάσσονται με συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης πρέπει να έχουν λογαριασμό σε εγγεγραμμένο χρηματιστή. Τα χρηματιστήρια στα οποία διαπραγματεύονται συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης παρέχουν επίσης λειτουργίες εκκαθάρισης και διακανονισμού. Τα άτομα που θέλουν να πραγματοποιήσουν συναλλαγές πρέπει να το κάνουν μέσω μιας χρηματιστηριακής εταιρείας που είναι μέλος του χρηματιστηρίου. 10  Η αρχική χρήση των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης ήταν για να μετριαστεί ο κίνδυνος μεταβολών των τιμών επιτρέποντας στα μέρη να καθορίζουν εκ των προτέρων τις τιμές για μελλοντικές συναλλαγές ώστε να προστατεύονται από μια δυσμενή κίνηση του περιουσιακού στοιχείου στο διάστημα πριν από τη λήψη της πληρωμής.  Ωστόσο, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης προσφέρουν επίσης ευκαιρίες για κερδοσκοπία: ένας έμπορος που προβλέπει ότι η τιμή ενός περιουσιακού στοιχείου θα κινηθεί προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση μπορεί να συνάψει σύμβαση για να το αγοράσει ή να το πουλήσει στο μέλλον σε τιμή που θα αποφέρει κέρδος. 11 Hedgers και Speculators  Οι traders (έμποροι) και οι investors (επενδυτές) στην αγορά εμπορευμάτων μπορούν να ταξινομηθούν ως αντισταθμιστές και κερδοσκόποι. Οι κερδοσκόποι (speculators) αναλαμβάνουν τον κίνδυνο εμπορευμάτων στις αγορές μελλοντικής εκπλήρωσης, επιδιώκοντας να εκμεταλλευτούν ένα πλεονέκτημα πληροφόρησης για να επωφεληθούν από τις συναλλαγές με αντισταθμιστές. Οι αντισταθμιστές (hedgers) είτε παράγουν είτε χρησιμοποιούν το εμπόρευμα. Μειώνουν τον κίνδυνο αγοράζοντας (going long position) ή πουλώντας (going short position) συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. Οι αντισταθμιστές λέγεται ότι «κάνουν στην αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης ό,τι πρέπει να κάνουν στο μέλλον». (“do in the futures market what they must do in the future.”) 12 Παραδείγματα χρήσης παραγώγων  Παράδειγμα: Ένας αγρότης καλαμποκιού μπορεί να μειώσει την αβεβαιότητα σχετικά με την τιμή που θα λάβει για το καλαμπόκι του πουλώντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης καλαμποκιού. Ένας παραγωγός βοοειδών, ωστόσο, θα αντιστάθμιζε τον κίνδυνο τιμής του αγοράζοντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης καλαμποκιού για να μειώσει την αβεβαιότητα του σχετικά με το κόστος των ζωοτροφών για τα βοοειδή.  Παράδειγμα: Ένας σιτοκαλλιεργητής θα χρειαστεί να πουλάει σιτάρι στο μέλλον και μπορεί να αντισταθμίσει τον κίνδυνο τιμών πουλώντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. Ένας μύλος σιτηρών θα χρειαστεί να αγοράσει σιτάρι στο μέλλον και μπορεί να αντισταθμίσει τον κίνδυνο τιμών αγοράζοντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. 13 Backwardation vs Contango Η διαφορά μεταξύ της τιμής άμεσης αγοράς (spot price) και της προθεσμιακής τιμής για μια ημερομηνία στο μέλλον (future price) αναφέρεται ως η βάση του συγκεκριμένου συμβολαίου. Η βάση (basis) μπορεί να είναι θετική ή αρνητική. Basis spread = spot price– future price 14 Backwardation vs Contango  Όταν οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης είναι υψηλότερες σε περαιτέρω μελλοντικές ημερομηνίες, η αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (ή η καμπύλη συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (futures curve)) λέγεται ότι βρίσκεται σε contango. Όταν μια αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης βρίσκεται σε contango, οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (future price) είναι μεγαλύτερες από τις τιμές spot, δηλαδή η βάση είναι αρνητική. Contango: future price > spot price basis spread < 0  Αντίστροφα, εάν οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης είναι χαμηλότερες σε περαιτέρω ημερομηνίες στο μέλλον, η αγορά λέγεται ότι βρίσκεται σε οπισθοδρόμηση (backwardation) και η βάση είναι θετική, δηλαδή οι τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης είναι χαμηλότερες από τις τιμές spot για το εμπόρευμα. Backwardation: future price < spot price basis spread >0 15 16 Συνολική απόδοση για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (Total return of future products)  Ένας επενδυτής που επιθυμεί μακροχρόνια έκθεση σε μια τιμή εμπορευμάτων θα επιτύχει συνήθως αυτή την έκθεση μέσω μιας επένδυσης παραγώγων σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, future, (ή προθεσμιακές-forwards).  Ορισμένα φυσικά εμπορεύματα δεν μπορούν να αγοραστούν και να αποθηκευτούν αποτελεσματικά μακροπρόθεσμα, και για άλλα, όπως τα πολύτιμα μέταλλα, οι θέσεις παραγώγων μπορεί να είναι ένα πιο αποτελεσματικό μέσο για την απόκτηση μακροχρόνιας έκθεσης από την πλήρη αγορά των εμπορευμάτων και τη μακροπρόθεσμη αποθήκευσή τους. ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ Η απόδοση μιας θέσης παραγώγων δεν είναι ίδια με την απόδοση ενός ίδιου του εμπορεύματος. Η συνολική απόδοση μιας πλήρως εξασφαλισμένης προθεσμιακής θέσης έχει δύο συνιστώσες: απόδοση τιμής (price return) και roll return. 17 Price Return (Απόδοση τιμής)  Η απόδοση τιμής ή η άμεση απόδοση μιας επένδυσης σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης εμπορευμάτων είναι η μεταβολή στις τιμές άμεσης παράδοσης (spot prices) Price return= (τρέχουσα τιμή – προηγούμενη τιμή) / προηγούμενη τιμή 18 Roll return  Εφόσον λήγουν τα συμβόλαια παραγώγων εμπορευμάτων, ένας επενδυτής που θέλει να διατηρήσει μια θέση με την πάροδο του χρόνου πρέπει να κλείσει τη θέση των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης που λήγει και να αποκαταστήσει μια νέα θέση με ημερομηνία διακανονισμού περαιτέρω στο μέλλον.  Αυτή η διαδικασία αναφέρεται ως κύλιση της θέσης (rolling over the position) και οδηγεί σε κέρδη ή ζημίες που ονομάζονταιroll return.  To roll return μπορεί να είναι θετικό εάν η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης είναι σε backwardation ή αρνητικό εάν η καμπύλη τιμών μελλοντικής εκπλήρωσης βρίσκεται σε contango. 𝑃𝑃𝑟𝑟𝑖𝑖𝑐𝑐𝑒𝑒 𝑜𝑜𝑓𝑓 𝑒𝑒𝑥𝑥𝑝𝑝𝑖𝑖𝑟𝑟𝑖𝑖𝑛𝑛𝑔𝑔 𝑐𝑐𝑜𝑜𝑛𝑛𝑡𝑡𝑟𝑟𝑎𝑎𝑐𝑐𝑡𝑡−𝑃𝑃𝑟𝑟𝑖𝑖𝑐𝑐𝑒𝑒 𝑜𝑜𝑓𝑓 𝑛𝑛𝑒𝑒𝑤𝑤 𝑐𝑐𝑜𝑜𝑛𝑛𝑡𝑡𝑟𝑟𝑎𝑎𝑐𝑐𝑡𝑡 Roll return = 𝑃𝑃𝑟𝑟𝑖𝑖𝑐𝑐𝑒𝑒 𝑜𝑜𝑓𝑓 𝑒𝑒𝑥𝑥𝑝𝑝𝑖𝑖𝑟𝑟𝑖𝑖𝑛𝑛𝑔𝑔 𝑐𝑐𝑜𝑜𝑛𝑛𝑡𝑡𝑟𝑟𝑎𝑎𝑐𝑐𝑡𝑡 19 Ενδεικτικά Παραδείγματα Παράδειγμα.  Σκεφτείτε μια κατάσταση όπου ο διαχειριστής ενός χαρτοφυλακίου συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης εμπορευμάτων μεταβαίνει σε διαπραγματεύσεις συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης καλαμποκιού Ιουλίου στα 397 (cents per bushel) σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης καλαμποκιού Νοεμβρίου που διαπραγματεύονται στα 406. Το roll return είναι : (397−406)/397=−2,27%. Με την αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης καλαμποκιού στο contango, η απόδοση σε ρολά είναι αρνητική.  Σκεφτείτε τώρα μια κατάσταση όπου ο διαχειριστής μετατρέπει τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου Αυγούστου με 2,35 (dollars per million cubic feet) σε συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης Ιουλίου στο 2,22. Το roll return είναι: (2,35−2,22)/2,35=5,53%. 20 Παραδείγματα. 1. Ο κλάδος των εμπορευμάτων που επηρεάζεται λιγότερο από τον κίνδυνο καιρικών συνθηκών είναι: Α. Τα σιτηρά (grains). Β. Tα πολύτιμα μέταλλα (precious metals). Γ. Τα προϊόντα ενέργειας (energy products). 2. Μια αγορά συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης σε backwardation θα εμφανίσει: Α. θετική βάση (positive basis). Β. αρνητική βάση (negative basis). Γ. μηδενική βάση (zero basis). 21 1. Απάντηση Β: Η εξόρυξη και η τήξη πολύτιμων μετάλλων είναι λιγότερο επιρρεπείς στις μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες. Ο καιρός είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην παραγωγή σιτηρών, καθώς τόσο οι ξηρασίες όσο και οι πλημμύρες επηρεάζουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών. Τα διυλιστήρια πετρελαίου είναι συγκεντρωμένα σε παράκτιες περιοχές όπου οι τυφώνες και άλλες ακραίες καιρικές συνθήκες προκαλούν περιοδικές διακοπές λειτουργίας διυλιστηρίων. 2. Απάντηση Α: Στο backwardation, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης με μεγαλύτερη ημερομηνία τιμολογούνται χαμηλότερα από τα συμβόλαια με μικρότερη ημερομηνία ή τις τιμές spot, με αποτέλεσμα θετική διαφορά βάσης. 22