Çocuk Edebiyatı PDF

ÇOCUK EDEBİYATININ TARİHÇESİ ve YAŞLARA GÖRE ÇOCUK KİTAPLARI Öğr. Gör. Mine KAZANCI 1 DÜNYADA ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ ♦ Tüm dünyada çocuk edebiyatının geçmişinin yüzyıllar öncesinden sözlü edebiyat ürünlerine dayandığı bilinmektedir. ♦ Bu sözlü edebiyat ürünleri, daha sonra derlenerek çocuk e...

ÇOCUK EDEBİYATININ TARİHÇESİ ve YAŞLARA GÖRE ÇOCUK KİTAPLARI Öğr. Gör. Mine KAZANCI 1 DÜNYADA ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ ♦ Tüm dünyada çocuk edebiyatının geçmişinin yüzyıllar öncesinden sözlü edebiyat ürünlerine dayandığı bilinmektedir. ♦ Bu sözlü edebiyat ürünleri, daha sonra derlenerek çocuk edebiyatının ana malzemeleri haline getirilmiştir DÜNYADA ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ ♦ İlk çocuk kitabının milattan önce VI. Yüzyılda Hindistan'da yazıldığı sanılmaktadır. ♦ Kitabın içerisinde birçok ahlak ve politika meselelerini eğlenceli şekilde açıklayan hikâyeler ve fabllar yer almaktadır. ♦ 16. yüzyıla gelene kadar, ne Türkiye'de ne de başka ülkelerde çocukların hedef alındığı bir edebiyat ürünü bulunmamaktadır. ♦ 16. yüzyıldan sonra ise çocuk edebiyatının ortaya çıkışı ile ilgili gelişmeleri etkileyen üç temel unsur bulunmaktadır. 1\. Unsur: Kiliselerin etkisi; ♦ Böylelikle, çocuklara uygun edebi eserlerin yazılıp yazılmamasıyla ilgili tartışmalar başlamış ancak 18. Yüzyıla değin, yazılan metinlerin kilisenin etkisinden kurtulamadıkları gibi, öğretici-didaktik olma özelliklerinden de sıyrılamadıkları görülmektedir. 2\. Unsur: Yetişkinler için yazılan kitapların çocuklar tarafından da okunmaya başlanması; Çocuklar için yazılan ilk resimli kitabın Johann Amos Comenius tarafından 1637'de yayımlanan Orbis Picturs (Resimlerle Dünya) adlı eser olduğu kabul edilmektedir 3\. Unsur: Batı'daki kültürel gelişmeler; ♦ Matbaanın yaygınlaşması ♦ Okur-yazarlık oranının yükselmesi ♦ Özellikle İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yayınların artması. ♦ Tüm dünyada matbaanın bulunmasından sonra çocuk edebiyatına yönelik ürünler hızla ortaya çıkmaya başlamıştır ♦ Çocuk Edebiyatıyla ilgili ilk bilinçli çabalar İngiltere, Fransa, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) görülmektedir. İngiltere'de Çocuk Edebiyatının Gelişimi ♦ İngilizler de diğer Avrupa ülkeleri gibi başlangıçta çocuk edebiyatına ve çocuk kitaplarına karşı olumsuz bir yaklaşım sergilenmiştir. ♦ Bu konudaki olumsuzlukların yavaş yavaş ortadan kalkması 1545'te Hogh Rhodes'ın tavsiyeleri ile başlar. ♦ Hogh Rhodes tarafından yazılan bir eğitim kitabında, anne ve babalara çocuklarına basitleştirilmiş hayvan öykülerini, çocuklar için düzenlenmiş kolay anlaşılır öyküleri ve fantezilerden oluşan eserleri okumalarını tavsiye edilmektedir ♦ İngiltere'de çocukların yaş ve ilgi düzeylerini göz önünde bulundurarak kitap yazan ilk yazar John Newbery (1713-1767)'dir. John Newbery'nin halk arasında kullanılan şarkı ve tekerlemeleri derleyip yazdığı Ana Kaz (Mother Goose) adlı bir dizi kitabı bulunmaktadır. ♦ Aynı yüzyılda çocuklar için yazılmamış olmasına rağmen, bu gün bile çocukların severek okudukları ∕ Daniel Defoe'nin (1660-1731) Robinson Crusoe (1719); ∕ Jonathan Swift'in (1667-1745) Gulliver'in Gezileri; ∕ Johann David Wyss'ın (1743-1818) İsviçreli Robinson Ailesi gibi pek çok klasik eser bulunmaktadır. Fransa'da Çocuk Edebiyatının Gelişimi ♦ Fransa'da çocuk kitaplarının babası olarak anılan Charles Perrault (1628-1695), 14. Lui döneminde, halk masallarını derleyerek 1696 yılında çocuklar için basmıştır. ♦ Bu masallar arasında Külkedisi, Parmak Çocuk, Mavi Sakal, Kırmızı Başlıklı Kız, Çizmeli Kedi, Uyuyan Güzel bulunmaktadır. ♦ Perrault, çocukların dünyasında peri masallarının ne denli özel olduğunu anlayan ilk yazardır. ♦ Perrault'tan önce La Fontaine (1621-1695) de fabllar yazmıştır. ♦ Ancak bunlar La Fontaine'nin Fransızcadaki edebi maharetini sanat camiasına göstermek için yazdığı yetişkinlere yönelik ürünlerdir ♦ Fransa'nın önemli yazarlarının başında özellikle bilim-kurgu türündeki macera romanlarıyla dikkat çeken Jules Verne (1825-1905) gelmektedir. ♦ Aya Seyahat, Kaptan Grant'ın Çocukları, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah, Seksen Günde Devriâlem, Mişel Strogoff, İki Sene Okul Tatili gibi kitapların yazarı olan Jules Verne, yalnız çocukların değil, büyüklerin de dikkatlerini yeryüzünden denizlere ve göklere yönlendirmiştir. Almanya'da Çocuk Edebiyatının Gelişimi ♦ 18. yüzyıla kadar da bu etki devam etmiştir. Çocuğun dünyasına yönelik ilk eserleri veren kişiler ise "Grimm Kardeşler" olarak edebiyat tarihine geçen 19. Yüzyılın ikinci yarısına dek bütün Almanya'yı dolaşarak elde ettikleri halk masallarını kendi anlatımlarıyla derleyen iki kardeştir (1824). Amerika'da Çocuk Edebiyatının Gelişimi ♦ 19. yüzyılın sonlarına doğru ise Amerikan çocuk klasiklerinin ilklerinden olan ∕ Küçük Kadınlar (M. Alcot, 1832-1888), ∕ Tom Sawyer ve Huckleberry Finn (Mark Twain, 1835- 1910) gibi eserlere rastlanmaktadır TÜRKİYE'DE ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ Cumhuriyet Öncesi Çocuk Edebiyatı ♦ Türkiye'de çocuk edebiyatının gelişimi, dünyadaki çocuk edebiyatının gelişimiyle yakından ilgili olmasının yanı sıra, bütün yeniliklerin başlangıcı olarak sayılan Tanzimat dönemi, çocuk edebiyatının da gelişiminde başlangıç sayılmaktadır ♦ Tanzimat'tan önce, çocuklara yönelik yazılmış olan ve daha çok doğrudan öğüt verici nitelikteki kitaplara Şair Nabi'nin Hayriyye (1702) ve Sümbülzade Vehbi'nin Lütfiyye (1791) isimli eserleri sayılabilir. ♦ Tanzimat döneminde doğrudan doğruya çocuklara yönelik atılan ilk adım 1859 yılında Kayserili Doktor Rüştü tarafından hazırlanan ve "Çocukların En Seçkini" anlamına gelen Nuhbetü'l Etfal adlı alfabe kitabıdır. ♦ İçerisinde yer alan hikâye ve fabllara örnek Kabak ile Köylünün Hikâyesi, Deryaya Giden Balığın Hikâyesi, Karınca ile Ağustosböceğinin Hikâyesi, Kedi ile Farelerin Hikâyesi verilebilir. ♦ Şinasi'nin ardından Recaizade Mahmut Ekrem (1847-1914), Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) ve Muallim Naci (1850-1893) Fransızca'dan, özellikle La Fontaine'den fabl türünde şiir olarak yaptıkları çevirilerle Türk Çocuk Edebiyatı'nın gelişmesine katkıda bulunmuşlardır. ♦ Bu arada Ziya Paşa, J.J. Rousseau'nun Emile adlı eserini çocuklar için çevirmiştir. ♦ Dünya çocuk klasiklerinden yapılan çevirilerin ilk örneği de Yusuf Kamil Paşa'nın Fenelon'dan yaptığı Telemak (1862) çevirisidir. Ancak çevirideki dilin ağırlığından dolayı, eserin çocuklar tarafından zor anlaşıldığı söylenmektedir. ♦ Tanzimat dönemi ile birlikte gazetecilik hayatında da yenilikler meydana gelmeye başlamıştır. ♦ Bu yeniliklerin başında çocuk dergi ve gazetelerinin çıkması gelir. İlk çocuk dergisi olarak karşımıza Mümeyyiz (1869) çıkmaktadır. ♦ İkinci Meşrutiyet dönemi ile birlikte, ilk defa çocuk edebiyatı üzerine düşünce ve öneri yazılarının yazıldığı görülür. ♦ Ali Nusret 1908'de Şûra'yı Ümmet gazetesinde yayımlanan bir yazısında, çocuk edebiyatının önemine değinmiştir. ♦ Ayrıca dönemin önemli eğitimcilerinden Satı Bey, 1910 yılında çıkmaya başlayan Tedrisat-ı İptidaiye Mecmuası (İlköğretim Dergisi)'nın bir sayısında da, şair ve bestecileri göreve çağıran küçük okul çocuklarının kendileri için yazılmış şiir ve şarkılardan yoksun olduklarını belirttiği bir yazıyı kaleme almıştır. ♦ 1911 yılında "Milli Edebiyat" hareketinin başlamasıyla birlikte edebiyatın çocuklar için de bir eğitim aracı olması gerektiği vurgulanmıştır. ♦ Ziya Gökalp'in Kızıl Elma'sı (1915), Ali Ekrem Bolayır'ın Çocuk Şiirleri (1917) ve Şiir Demeti bu dönemin etkisi ile yazılan şiirlerin; Ömer Seyfettin tarafından yazılan birçok hikâyede (Ant, Diyet, Kaşağı, Forsa, Pembe İncili Kaftan) bu döneme ait eserlerin başlıcalarıdır. TÜRKİYE'DE ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ Cumhuriyet Dönemi Çocuk Edebiyatı ♦ Cumhuriyetin ilk yıllarında, eğitime verilen önemin artması ve buna paralel okuryazar oranında artış olmasına rağmen, kısa bir süre çocuk edebiyatı alanında durgunluk yaşanmıştır. ♦ Bu sırada çocuklar daha çok yetişkinler için kitap yazan Halide Edip Adıvar, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Reşat Nuri Güntekin, Aka Gündüz gibi yazarların kitaplarını okumuşlardır. ♦ Bunların yanında özellikle yazdığı tarihi romanlarla çocukların dikkatini çeken bir diğer yazar ise Abdullah Ziya Kozanoğlu'dur. ♦ Yazarın eserlerine Kızıltuğ (1923), Atlı Han (1924), Türk Korsanları (1926) ve Gültekin (1928) gösterilebilir. ♦ 1 Kasım 1928'de Harf Devrimin yapılmasıyla birlikte kitaplar yeni alfabe ile yeniden basılmaya başlanmıştır. ♦ Bu dönemde çocukları çok daha önemseyen ve onları toplum içerisinde önemli bir yere sahip olduklarını vurgulayan etkinlikler yapılmıştır. ♦ Bu yıllarda, dönemin Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati Uğural (20.12.1925-01.01.1929)'ın öncülüğü ile çocuk ve gençlerle ilgili olarak üç ayrı dizi yayın hazırlandığı görülmektedir. Bu diziler şunlardır: ∕ Cihan Edebiyatı'ndan Numuneler: Hakkı Süha, Ali Canip Yöntem, Hasan Ali Yücel tanınmış yazarlar tarafından hazırlanan yerli ve yabancı klasik eserler bu dizide yer almıştır. Mektep Temsilleri: Mahmut Yesari, Reşat Nuri Güntekin, İbnülrefik Ahmet Nuri gibi yazarların, kız ve erkek okulları içi ayrı ayrı yazdıkları eserlerden oluşan dizidir Dünya Çocuk Klâsikleri: Arı Maya, Heidi, Kimsesiz Çocuk gibi klasikler çevrilmiş, aynı zamanda daha önce çevirisi yapılan klasikler yeniden basılmıştır (Kıbrıs, 2010). ♦ Yine 1936 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı Talim Terbiye Kurulu'nun çabalarıyla çoğu çeviri olan birçok kitap yayımlanmış, aynı kurulun desteği ile Çocuk Esirgeme Kurumu Çocuk Dergisi (1936-1948) ile Çocuk ve Yuva dergisi çıkarılmaya başlanmıştır. ♦ Ayrıca bu yıllar itibariyle, artık özel yayın evleri tarafından da çocuk kitaplarının yayımlanmaya başladığı görülmektedir ♦ Çocuk edebiyatında ulus sevgisi, yurt sevgisi, insanlık ve din gibi konularının işlendiği Cumhuriyetin ilk yıllarından 1940'lı yıllara gelindiğinde ise daha çok şiir alanındaki konuların zenginleştiği görülmektedir. ♦ Özelikle başında; ∕ İsmail Hakkı Sunat (1900-1961), ∕ İsmail Hakkı Talas (1909-1978), ∕ Hasan Ali Yücel (1897-1961) gibi öğretmen-eğitimci ozanların ilköğretim programlarında yer alan üniteler ve belirli gün ve haftalarla ilgili didaktik-öğretici şiirleri bunlara örnek gösterilebilir. ♦ Ayrıca 1938-1946 yılları arasında Milli Eğitim Bakanlığı da yapan Hasan Ali Yücel, bu dönemdeki Batı Klasiklerinin çevrilmesini sağlayarak Türkçeye yeni çocuk kitapların kazandırılmasını sağlamıştır. ♦ Eflatun Cem Güney'in yapmış olduğu halk hikâye, masal ve efsanelerini yapısını bozmadan edebi eser düzeyine çıkarma çalışmaları çocuk edebiyatı açsından oldukça önemlidir. ♦ Bu çalışmalarına örnek olarak Dertli Kaval (1945), Nar Tanesi (1946), En Güzel Türk Masalları (1948), Açıl Sofram Açıl (1949), Nasreddin Hoca Fıkraları (1957), Dede Korkut Masalları (1958) gösterilebilir. ♦ Basılmış olan bu kitaplardan Açıl Sofram Açıl, Danimarka'daki " Hans Christian Andersen Medal Kurumu" tarafından 55 ulusun çağdaş masal yazarları arasından seçilerek onur listesine alınan 11 eser arasında en mükemmeli kabul edilmiş ve sanatçıya Andersan Payesi Şeref Diploması ve Dünya Çocuk Edebiyatı Sertifikası verilmiştir (1956). ♦ Aynı armağanı "Dede Korkut Masalları" adlı eseriyle 1960'ta ikinci kez alarak Türk çocuk edebiyatı açısından önemli bir gelişmeye imza atmıştır. ♦ Yine 1935 yılında yazmaya başlayan ve hayatının son 35 yılında kalemini tamamen çocuklar için kullanan Cahit Uçuk'unda çocuk edebiyatımızda önemli bir yeri vardır. ♦ Çocuklar için roman, hikâye, masal ve tiyatro türlerinde eserler yazan Uçuk'un Türk İkizleri (1937) adlı romanı İngilizce'den Japonca'ya kadar birçok dile çevrilmiş ve yazar aynı romanla 1958 yılında Hans Christian Andersen Medal Kurumundan Şeref Ödülü kazanmıştır. ♦ Çocuk edebiyatına yönelik en önemli katkılardan biri de Doğan Kardeş yayınlarıdır. ♦ İlk olarak 23 Nisan 1945 tarihinde yayınlanmaya başlamış en uzun süreli ve kaliteli çocuk dergisidir. ♦ Doğan Kardeş yayınları 1964 yılında çocuk romanı yarışması açmaya başlamış ve bu ilk yarışmada Mehmet Seyda'nın "Bir Gün Büyüyeceksin" romanı birinci olmuştur ♦ Dergi çocuklara edebi zevk kazandırmanın yanı sıra yetenekli çocukları keşfetmiş olmasıyla da önemlidir. İdil Biret ve Suna Kan'ı çocukken keşfeden bu dergidir. TÜRKİYE'DE ÇOCUK EDEBİYATININ GELİŞİMİ ♦ Cumhuriyet Dönemi Çocuk Edebiyatı ♦ 1970'lerde Doğan Kardeş'in içeriğinin çizgi romana dönüşmesinin ardından derginin bıraktığı boşluğu 1977'de Milliyet Çocuk doldurmaya başlamıştır. ♦ 1970'de Milliyet Yayınları, küçük boy ciltli çocuk kitapları dizileriyle ve açtıkları yarışmalarla önemli ölçüde gelişmeler sağlamıştır ♦ Çocuk edebiyatımızda önemli hamlelerden biri de Kemaletin Tuğcu'dan gelir. ♦ Daha çok engelli çocukların yaşamlarını öyküleştiren Tuğcu, ölüm ve ölümün acı sonuçlarını da işlemiş olması nedeniyle çocukların dünyasını olumsuz etkilediği gerekçesiyle zaman zaman eleştirilmiştir. ♦ Taş Yürek, Saadet Borcu, Sokak Köpeği, Şeytan Çocuk, Küçük Mirasyedi ve Ayşecik yazarın romanlarına örneklerdendir. ♦ 1989 yılında Türkiye Yazarlar Birliği tarafından çocuk edebiyatına roman türüyle yaptığı katkılardan dolayı Çocuk Edebiyatı Ödülü verilmiştir. ♦ Türkiye'de çocuk edebiyatına önemli katkılar sunan yazarlar arasında; çocuklar için yazmış olduğu şiirlerle Fazıl Hüsnü Dağlarca ve İsmail Uyaroğlu, Rıfat Ilgaz, yazı hayatına çocuk edebiyatıyla başlayan ve hikâye, roman yanında çocuk oyunları da yazan Işıl Özgentürk ve çocuk edebiyatının en üretken yazarlarından bir olan Gülten Dayıoğlu sayılmaktadır. ♦ Bu dönemde dikkat çeken gelişmelerden bir tanesi de; 1979 yılına bütün dünyada olduğu gibi, Türkiye'de de "Çocuk Yılı" olarak belirlenmesidir. ♦ Gerek bakanlıklar, gerekse yerel yönetimler tarafından yılın anlamına uygun olarak çocuk edebiyatı alanında yapılan çalışmalar desteklenmiş, ∕ Kültür Bakanlığı'nın "Elma Şekeri", ∕ Çankaya Belediyesi'nin "Çankaya Çocuk" dergileri aynı yıl çıkmaya ♦ Milli Eğitim Bakanlığı ve Kültür Bakanlığı da 1980 sonrası dönemde çocuklara yönelik diziler oluşturmuştur, çocuk edebiyatına katkıda bulunmuşlardır. ♦ Hem ilköğretim çağı öğrencilerinin, hem de lise çağı öğrencilerinin okuma gereksinimlerine yönelik değişik türlerde yapıtlar yayınlayan Milli Eğitim Bakanlığı "Çocuk Edebiyatı" adı altında özel bir dizi yayınlamıştır. ♦ Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu' nun (TÜBİTAK) 1998 yılının sonlarına doğru doğa ve fen olaylarına yönelik olarak kitaplar yayınlamıştır. ♦ Oldukça nitelikli bir baskı ve renkli kitaplardan oluşan bu kitaplar, ∕ 2005 yılında Okul Öncesi Kitaplığı başlığı altında 12 kitaptan, ∕ Çocuk Kitaplığı başlığı altında 36 kitaptan ve ∕ başvuru kitabı olarak yayınlanan 120 kitaptan oluşan bir dizi olarak yayınlanmıştır. ♦ Günümüzde Yapı Kredi Yayınları ve İş Bankası Kültür Yayınları yerli ve yabancı pek çok yayınlarıyla, çocuk edebiyatına önemli katkıda bulunmaktadır YAŞLARA GÖRE ÇOCUK KİTAPLARI ♦ 0-6 yaş =\> Çocuk ile kitap arasında olumlu bir bağ ♦ Yaşına, gelişim düzeyine, ilgi ve ihtiyaçlarına uygunluk 45 ÇOCUĞUN KİTAPLA OLAN İLİŞKİSİ ♦ Kitabın özelliklerini keşfetme ♦ Kitaptaki resimleri işaret etme ve isimlendirme ♦ Kitaptan bağımsız hikâyeler anlatma, hikâyedeki sözcüklere işaret etme. 46 ♦ Bazı sözcükleri okuma ♦ Kitaptaki sözcükleri okuma 47 Çocuk Kitabı "Çocuk kitabı, çocuğun ilgi ve ruhsal ihtiyaçlarını karşılayan, fakat herşeyden önce çocuğun zevkle okuduğu bir eserdir" (Tuncer, 1974,18). Çocuk kitabının temel amacı -- çocuğun ruhsal ihtiyaçlarını karşılamak, -- gelişimine katkı sağlamak, -- okuma alışkanlığı kazandırmak, -- estetik değerler kazandırmak, -- eğitimine yardımcı olmaktır. Çocuk Kitabı Türleri Resimli kitaplar Hikayeler Masallar Romanlar Fabllar Şiir kitapları Biyografiler Danışma kitapları Fen kitapları Yaşa Göre Kitap Seçimi 1 -- 2 yaş: Bu dönem kitaba ilginin başladığı dönemdir. Bu dönem için hazırlanan kitaplar yazısızdır. Basit olaylar aslına uygun resimlerle, her sayfaya bir resim gelecek şekilde anlatılır. Bu resimler renkli ve basit çizimli olmalıdır. Resimler nesnelerin öğretilmesini kolaylaştırır. Çocuğun dokunma, duyma, görme, tanıma ve oyun gereksinimini karşılar. 2 -- 4 yaş: Kitaplar renkli ve bol resimlidir. Ancak resimlerin altında kısa açıklamalar vardır. Resimlerle yazıların birbirini tamamlaması beklenir. Yetişkin yazıyı okuduğunda çocuk resimlei takip edebilmelidir. Olayların resimlerle anlatılması gerekir. Anlatım sade ve basittir. Çocuğun kavramsal gelişimine ve anlama becerisine katkı sağlar, sözcük dağarcığını geliştirir ve dinlemeyi öğretir. 4 -- 6 yaş: Kitapların kapsamı genişler. Resimli öykü, tekerleme, bulmaca ve bilmecelerden hoşlanılır. Hayal dünyası geniştir. Kitaplar bu hayal dünyasının gelişimine yardımcı olur. Bu dönemde masal ve hikayelere duyulan ilgi artar. Bellekleri güçlüdür. Çabuk ezberlerler. Seçilecek kitaplarda yer ve zaman kavramlarının oluşmasına, dil ve hayal gücünün gelişimine yardımcı olacak özellikler aranmalıdır. 7 -- 8 yaş: Okul dönemininin başladığı yıllardır. Ders kitaplarının yanı sıra halk masalları, kişilik verilmiş hayvan ve makinalara ait hikayeler, şiirler ve çocuk edebiyatının da okunmaya başlandığı dönemdir. Bu dönemde kısa öykülerden zevk alınır. Kahramanların iyi özellikler taşıması önemlidir. Çocuk bu kahramanlara öykünür. Okuma, anlatma ve yazma alışkanlığının oluşturulduğu en önemli dönemdir. Seçilecek kitapların bu alışkanlıkların pekişmesine yardımcı olması gerekir. 9 -- 10 yaş: Genelde kendi cinslerine göre arkadaş seçtikleri ve beğenilerinin bu yönde olduğu dönemdir. Hayal güçleri geniştir. Çizgi ve resimli romanlara ilgi duyulmaya başlanır. Masal, macera ve gezi kitaplarına ilgi artar. Klasik masallar yoğun okunur ve bunlar hayal gücünü daha da besler. Başka ülke insanlarının yaşam öykülerine ve kültürlerine ilgi duymaya başlarlar. Seçilecek kitapların çeşitli türde olmasına, anlatımın ve dil kullanımının daha kapsamlı olmasına dikkat edilir. 11 -- 12 yaş: Cinsiyete göre kitap seçimi daha da belirginleşir. Erkek çocuklar spor ve macera kitaplarıyla ilgilenirken, kız çocukları romantik kitaplara ilgi duyarlar. Tarihi konulara ilgi duyarlar Resimli romanlar yerini yerini edebi romanlara bırakmaya başlar. Bu dönemde kütüphane kullanma alışkanlığı pekişir. Edebiyat kültürünü kazandıracak, sosyal hayattan ve daha gerçekçi konuları işleyen kitaplar seçilebilir. 13 -- 14 yaş: Çocukluktan gençliğe geçişin başladığı yıllardır. İçe dönük olunan bir dönemdir. Çocuk bu dönemde kendine bir model arar. Bu nedenle biyografileri bolca okur. Fen, teknik, macera, dedektiflik hikayeleri, romantik hikayeler, tarihi romanlar en fazla okunan türlerdir. İdealizm ve koleksiyonculuğun geliştiği yıllardır (Alpay, 1991; Tuncer, 1991).