Child Development Stages and Assessment PDF

GELİŞİM DEĞERLENDİRMESİ: FORMAL VE İNFORMAL DEĞERLENDİRMELER DKTI57 Çocuğun Gelişim Aşamaları ve Değerlendirilmesi Doç.Dr.Mehmet Emrah CANGİ  FORMAL VS İNFORMAL DEĞERLENDİRME Formal Değerlendirme: Standartlaştırılmış testler, ölçekler ve değerlendirme araçları kullan...

GELİŞİM DEĞERLENDİRMESİ: FORMAL VE İNFORMAL DEĞERLENDİRMELER DKTI57 Çocuğun Gelişim Aşamaları ve Değerlendirilmesi Doç.Dr.Mehmet Emrah CANGİ  FORMAL VS İNFORMAL DEĞERLENDİRME Formal Değerlendirme: Standartlaştırılmış testler, ölçekler ve değerlendirme araçları kullanılarak yapılan sistematik değerlendirmelerdir. Standardize Geçerlik-güvenirlik-psikometrik özellikleri tanımlanmış Skorlar yüzdeler dilimler Objektif Raporlamaya daha uygun Amaç: Teşhis ve tanı koyma. Bireyin yaşıtlarına göre gelişim seviyesini belirleme. Eğitim planları ve müdahale programları hazırlama. [email protected]  FORMAL VS İNFORMAL DEĞERLENDİRME İnformal Değerlendirme: Daha esnek, yapılandırılmamış veya yarı yapılandırılmış gözlem, kontrol listesi ve görüşme tekniklerini içeren değerlendirme yöntemleridir. Esnek Öznel Deneyim ister Niteliksel (nicel puan vermek mümkün değil) Gözlem-kayıt Araçlar: Gözlem formları, kontrol listeleri, aile formları, oyun temelli değerlendirme Amaç: Müdahale planlarını şekillendirme. Günlük yaşantıdaki güçlü ve zayıf yönleri belirleme. Aileler ve öğretmenlerle iş birliği içinde destek sağlama. [email protected]  Bir İnformal Değerlendirme Olarak Görüşme İnformal gelişim değerlendirmesi sırasında aileye sorulacak sorular, çocuğun dil, konuşma, motor beceriler, sosyal ve duygusal gelişimi ile ilgili genel ve detaylı bilgi toplamayı hedefler. Bu değerlendirme, terapistin çocuğun güçlü ve desteklenmesi gereken yönlerini anlamasına yardımcı olur. [email protected] 1. Genel Bilgi ve Aile Öyküsü Çocuğunuzun doğum tarihi nedir? Gebelik/doğum süreci nasıldı? (Erken doğum, komplikasyonlar vb.) Çocuğunuzun bebeklik dönemindeki gelişimi nasıldı? (Oturarak durma, emekleme, yürüme gibi motor beceriler) Emzirme ile ilgili süreçler nasıldı? Oral-motor fonksiyonlar nasıldı? Ailede gelişimsel zorlukları olan bireyler var mı? [email protected] 2. Dil ve Konuşma Gelişimi A. Gözlem Amacı: Bireyin doğal ortamında, günlük yaşam aktiviteleri sırasında dil ve konuşma becerilerini incelemek. Yöntem: Çocuğun ebeveynleriyle, öğretmenleriyle veya akranlarıyla etkileşimini gözlemlenir. Spontane konuşmalarında kullandığı kelime sayısını, cümle yapılarını ve iletişim girişimlerini değerlendirilir. Ses çıkarmalar, jestler ve mimikler gibi sözel olmayan iletişim araçlarını incelenir. [email protected] 2. Dil ve Konuşma Gelişimi B. Doğal Konuşma Analizi Amacı: Bireyin günlük konuşmalarında dil ve konuşma becerilerini incelemek. Yöntem: Çocukla veya bireyle serbest bir konuşma başlatın (örneğin, oyun oynarken veya hikaye anlatırken). Kullanılan kelime türlerini, cümle uzunluklarını ve dilbilgisi hatalarını not edin. Konuşmada anlam kayıpları veya tekrarlar gibi problemleri gözlemleyin. [email protected] 2. Dil ve Konuşma Gelişimi C. Alıcı Dil Değerlendirmesi Amacı: Bireyin verilen talimatları, soruları veya bilgileri anlamasını ölçmek. Yöntem: Basit ve karmaşık yönergeler vererek çocuğun bunları ne kadar doğru anladığını değerlendirin (örneğin, “Kalemi masanın üzerine koy” gibi). Görsel materyaller veya oyuncaklar kullanarak, nesne veya resim tanımlamasını isteyin. Yaşına uygun kavramları (renkler, sayılar, şekiller) anlayıp anlamadığını test edin. [email protected] 2. Dil ve Konuşma Gelişimi D. İfade Edici Dil Değerlendirmesi Amacı: Bireyin düşüncelerini ve duygularını ne kadar net ifade edebildiğini değerlendirmek. Yöntem: Çocuğa hikaye tamamlama veya bir olay anlatma gibi görevler verin. Yeni kelimeler oluşturup oluşturamadığını, cümlelerini nasıl yapılandırdığını inceleyin. Konuşmada yaşına uygun becerileri kullanıp kullanmadığını gözlemleyin. [email protected] 2. Dil ve Konuşma Gelişimi E. Artikülasyon ve Seletim Değerlendirmesi Amacı: Seslerin doğru şekilde üretilip üretilmediğini değerlendirmek. Yöntem: Çocuktan farklı sesler çıkarmasını veya belirli kelimeleri tekrarlamasını isteyin. Yanlış telaffuz edilen kelimeleri ve sesletimleri not alın. Konuşmada anlaşılabilirlik düzeyini değerlendirin. [email protected] 3. Sosyal ve Duygusal Gelişim Çocuğunuzun mizacını nasıl tanımlarsınız? Sizi duygusal veya sosyal süreçlerle ilgili endişelendiren bir konu var mı? Çocuğunuz sosyal ortamlarda nasıl davranıyor? (Arkadaşlarıyla iletişim kurabiliyor mu?) Yaşıtlarıyla oynamayı seviyor mu? Oyun sırasında nasıl iletişim kuruyor? Yeni ortamlara ve kişilere karşı tepkisi nasıl? Çocuğunuzun sık sık öfke nöbeti, kaygı veya içine kapanıklık gibi davranışları oluyor mu? [email protected] 4. Motor Beceriler ve Günlük Yaşam Becerileri İnce motor becerileri nasıl? (Kalem tutma, düğme ilikleme, makas kullanma) Montunun fermuarını açabilir mi? Kaba motor becerileri nasıl? (Koşma, zıplama, merdiven çıkma vb.) Günlük yaşamda ne kadar bağımsız? (Yeme, giyinme, tuvalet kullanımı vb.) [email protected] 5. Dikkat, Dinleme ve Anlama Becerileri Çocuğunuz verilen yönergeleri yerine getirebiliyor mu? (Basit ve çok adımlı yönergeler) Hikaye dinlerken veya konuşurken ne kadar dikkatini sürdürebiliyor? Basit soruları cevaplayabiliyor mu? (Ne, kim, nerede gibi sorular) [email protected] 6. Oyun ve İlgi Alanları Çocuğunuzun en sevdiği oyun türleri nelerdir? (Yapı inşa, hayal gücü oyunları, masa oyunları vb.) Çocuğunuzun ilgi alanları nelerdir? (Araçlar, kitaplar, çizgi filmler vb.) Oyun oynarken yaşıtlarına kıyasla nasıl bir performans gösteriyor? [email protected] 7. Günlük Rutinler Çocuğunuzun günlük rutini nasıl? (Uyku, yemek yeme, oyun, okul vb.) Hangi durumlarda zorlanıyor? (Geçişler, yeni ortamlar, belirli etkinlikler) [email protected] 8. Aile ve Çevresel Faktörler Doğum sonrasında anne-bebek arasında etkileşim nasıldı? Tüm süreç boyunca kim/kimler ilgilendi? Aile içi iletişim nasıl? Çocuğunuzla ne sıklıkla konuşuyor veya oyun oynuyorsunuz? Çocuğunuz kreş, okul veya terapi gibi sosyal ortamlara gidiyor mu? Ailede çocuğun gelişimi ile ilgili endişeleri olan başka bireyler var mı? Evde ekran süresi ne kadardı? [email protected] 9. Zeka, Bilgi ve Kavram Düzeyi Çocuğunuz renkleri, sayıları ve etrafındaki önemli eşyaları tanır mı? Çevresinin farkında mı? Zıt kavramları (büyük-küçük, uzun-kısa, ağır-hafif) ayırt edebiliyor mu? (diğer kavramlar hakkında da sorular sorulabilir: boyut, şekil, zıt, duygu, duyu, miktar, zaman, yön) [email protected]  DÜNYADA VE TÜRKİYEDE GELİŞİM, ZEKA VE PERFORMANS TESTLERİ Bu testler bireylerin farklı yaş dönemlerinde fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimlerini değerlendirmek için kullanılan araçlardır. [email protected] 1. Zeka ve Bilişsel Gelişim Testleri Wechsler Zeka Ölçekleri (WISC-4, WISC-R, WAIS): Çocuklar ve yetişkinler için ayrı versiyonları olan testlerdir. Zihinsel becerileri değerlendirmek için kullanılır. Stanford-Binet Zeka Testi: Sözel ve sözel olmayan alanlarda bireyin bilişsel kapasitesini ölçer. Raven Progresif Matrisler Testi: Görsel soyutlama ve problem çözme becerilerini değerlendiren kültürden bağımsız bir testtir. [email protected]  1. Zeka ve Bilişsel Gelişim Testleri WISC-4 Boyutlar A) Sözel zeka testi B) Performans Testi 1- Genel Bilgi; Çocuğun doğal çevre, okul çevresi ve 1-Resim Tamamlama; Dikkati görsel uyaranlara kültürel ortamından ne kadar bilgi aldığıyla ilgili ve yoğunlaştırabilmeyle ilgili bir alt testtir. Çocuktan resimde eksik bilgi düzeyini gösteren bir alt testtir. olan detayları ayırt etmesi istenir. 2- Benzerlikler; Çocuğun iki şey arasında benzerlik 2-Resim Düzenleme; Olaylar dizisini algılama, neden- sonuç kurarken soyutlama ve genelleme yapıp yapamadığını, ilişkisi kurabilme, muhakeme gücüyle ilgili bir alt testtir. ayrıca bunu doğru ifade edip edemediğini gösteren bir alt 3-Küplerle Desen; Görsel–hareketsel–mekansal koordinasyonla, testtir. parçalar arası ilişkide bütüne giderken ön tahmin yeteneğiyle 3- Aritmetik; Dikkati bir probleme yönlendirebilme ve ilgili bir alt testtir. öğrenme yeteneğini gösteren, zaman sınırlaması olan bir 4-Parça Birleştirme; Görsel- hareketsel koordinasyonla, parça– alt testtir. bütün ilişkisini kavramayla ilgilidir. 4- Sözcük Dağarcığı; Çocuğun bildiği sözcük sayısını ve 5-Şifre; Çalışma hızı, görsel hareketsel koordinasyon, sıraya ifade becerisini gösteren bir alt testtir. koyma, psikomotor hız, görsel uyaranları anımsama ve 5- Yargılama; Muhakeme, akıl yürütme, duygusal ve konsantrasyon yeteneği ile ilgili bir alt testtir. mantıksal olgunluk düzeyini gösteren bir alt testtir. 6-Labirentler; El-göz koordinasyonu, figür-zemin algısıyla ilgili 6- Sayı Dizisi; Çocuğun işitsel uyaranları anımsama bir alt testtir. gücünü gösteren bir alt testtir. [email protected] 2. Psikomotor Gelişim Testleri Peabody Gelişimsel Motor Ölçeği: Çocukların motor becerilerini değerlendirmek için kullanılır. [email protected] 3. Duygusal ve Sosyal Gelişim Testleri Aile Çiz Testi: Çocukların aile algısını ve duygusal durumlarını değerlendirmek için kullanılan projektif bir testtir. Beier Cümle Tamamlama Testi: Çocukların ve gençlerin iç dünyasını anlamak için kullanılan bir tekniktir. Rorschach Testi: Bireyin duygusal durumunu ve kişilik özelliklerini anlamaya yönelik mürekkep lekesi testi. [email protected] 4. Akademik Başarı ve Okul Olgunluğu Testleri Metropolitan Okul Olgunluğu Testi: Çocukların okula hazır olup olmadığını belirlemek için kullanılır. Frostig Görsel Algı Testi: Görsel algılama becerilerini değerlendirir ve akademik becerilerle ilişkilendirilir. [email protected] 5. Davranış ve Dikkat Değerlendirme Testleri Conners Çocuk Derecelendirme Ölçeği: Dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerini ölçmek için kullanılır. D2 Dikkat Testi: Dikkat, hız ve hata oranını ölçmek için kullanılan bir testtir. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri A. Peabody Resim-Kelime Testi Hedef Yaş Grubu: 2 yaş ve üzeri. Amacı: Çocuğun kelime dağarcığını ve reseptif (alıcı) dil becerilerini ölçer. Uygulama: Çocuğa resimler gösterilir ve hangi resmi tanıdığı sorulur. Yanıtlar doğru-yanlış olarak değerlendirilir. Kullanım Alanı: Gecikmiş konuşma, dil bozukluğu veya sözcük dağarcığının değerlendirilmesi. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri B. Denver II Gelişimsel Tarama Testi Hedef Yaş Grubu: 0-6 yaş. Amacı: Dil-bilişsel, ince motor, kaba motor ve sosyal becerileri ölçer. Uygulama: Çocuğa yaşına uygun dil ve konuşma becerilerini içeren sorular ve aktiviteler sunulur. Kullanım Alanı: Genel gelişim taraması ve olası gecikmelerin tespiti. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri B. Denver II Gelişim Tarama Testi: 0-6 yaş arası çocukların ince motor, kaba motor, dil ve sosyal becerilerini değerlendirir. Çocukların gelişimsel durumlarını değerlendirmek ve olası gelişimsel sorunları erken tanımlamak amacıyla kullanılan bir testtir. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri B. Denver II Gelişim Tarama Testi: Denver II testi, dört ana gelişim alanını değerlendirir: * Kişisel-Sosyal Gelişim: Çocuğun başkalarıyla etkileşim kurma becerileri. * İnce Motor Beceriler: Çocuğun küçük kaslarını kullanarak yaptığı hareketler (örneğin, kalem tutma, küçük nesneleri toplama). * Dil Gelişimi: Konuşma, işitme ve dil anlama becerileri. * Kaba Motor Beceriler: Çocuğun büyük kas gruplarını kullanarak yaptığı hareketler (örneğin, koşma, zıplama). [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri B. Denver II Gelişim Tarama Testi: Uygulama Süreci: Test, 125 maddeden oluşur ve her madde çocuğun yaş grubuna göre değerlendirilebilir. Uygulama süresi genellikle 20-30 dakika sürer. Çocuk bir dizi görevle gözlemlenir ve gerektiğinde ebeveynlerden bilgi alınır. Avantajları : *Hızlı ve Kolay Uygulama: Çocukların gelişimsel durumlarını hızlı bir şekilde tarar. *Evrensel Kullanım: Çok sayıda ülkede kullanılmış ve norm çalışmaları yapılmıştır. *Erken Tanı: Gelişimsel sorunları erken tespit ederek müdahaleyi mümkün kılar. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri C. TİFALDİ (Türkçe İletişim Becerileri Değerlendirme Aracı) Hedef Yaş Grubu: 2-6 yaş. Amacı: Türkçe konuşan çocukların iletişim, dil, sözcük dağarcığı ve konuşma becerilerini değerlendirir. Uygulama: Sözel ifadeler, sorular ve oyun temelli etkileşimler üzerinden değerlendirme yapılır. Kullanım Alanı: Türkçe konuşan çocukların dil ve konuşma gelişim düzeyinin tespiti. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri D. Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE) Hedef Yaş Grubu: 0-6 yaş. Amacı: Dil-bilişsel, sosyal-duygusal, ince ve kaba motor gelişim alanlarını değerlendirir. Uygulama: Ebeveynlerin doldurduğu bir gözlem formu üzerinden yapılır. Kullanım Alanı: Dil gelişim geriliğinin erken dönemde belirlenmesi. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri E. Artikülasyon ve Fonolojik Değerlendirme Testleri Hedef Yaş Grubu: Çocuklar ve yetişkinler. Amacı: Konuşma seslerinin doğru üretilip üretilmediğini ve artikülasyon bozukluklarını değerlendirmek. Uygulama: Çocuğun konuşması gözlenir, belirli kelimeler ve cümleler seslendirilmesi istenir. Kullanım Alanı: Artikülasyon sorunları, fonolojik süreç bozuklukları ve konuşma terapisi ihtiyaçları. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri F. Boğaziçi Erken Dil Gelişim Testi (BEDGT) Hedef Yaş Grubu: 0-3 yaş. Amacı: Erken dönemdeki dil gelişimi ve iletişim becerilerini ölçer. Uygulama: Çocuğun ses çıkarma, sözcük kullanımı ve basit cümle kurma becerileri değerlendirilir. Kullanım Alanı: Erken dil gelişim sorunlarının tespiti. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri G. REEL (Receptive-Expressive Emergent Language Scale) Hedef Yaş Grubu: 0-3 yaş. Amacı: Çocuğun alıcı ve ifade edici dil becerilerini ölçer. Uygulama: Ebeveynlerle yapılan görüşmeler aracılığıyla çocuğun dil becerileri değerlendirilir. Kullanım Alanı: İfade edici veya alıcı dil geriliği olan çocukların tespitinde kullanılır. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri H. CELF (Clinical Evaluation of Language Fundamentals) Hedef Yaş Grubu: 5-21 yaş. Amacı: Dilin çeşitli alanlarını (dilbilgisi, kelime bilgisi, işitsel algı) kapsamlı şekilde değerlendirir. Uygulama: Sözel ve yazılı dil becerileri, anlama ve ifade etme yetenekleri üzerinden değerlendirme yapılır. Kullanım Alanı: Özgül dil bozuklukları, öğrenme güçlükleri ve akademik başarısızlık durumlarında kullanılır. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri I. Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA): 0-72 ay arasındaki Türk çocuklarının gelişimlerini ayrıntılı olarak değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş bir testtir. Bu araç, çocukların eğitim yaşantılarının düzenlenmesinde ve gelişimsel geriliklerin erken tanılanmasında kullanılır. [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri I. Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA): Alt Testler ve İçerik: * GEÇDA, toplam 249 maddeden oluşan dört alt test içerir: - Psikomotor Gelişim: 73 madde - Bilişsel Gelişim: 60 madde - Dil Gelişimi: 60 madde - Sosyal-Duygusal Gelişim: 56 madde [email protected] 6. Dil ve Konuşma Gelişim Testleri I. Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA): Özbakım becerilerine ilişkin maddeler, sosyal-duygusal gelişim alt testinde yer alır. Yaş Aralıkları: GEÇDA, çocukların gelişim hızlarındaki farklılıkları dikkate alarak 21 alt yaş aralığına göre düzenlenmiştir. Uygulama ve Değerlendirme: GEÇDA, standart bir materyal seti, el kitabı, GEÇDA formu ve bilgi formu kullanılarak uygulanır. Uygulama, çocuğun oyun ortamında gözlemlenmesine dayanır ve yaklaşık 20 dakika sürer. Değerlendirme sonucunda elde edilen veriler, Türkiye genelindeki aynı yaş grubuna ait diğer çocukların verileriyle kıyaslanarak çocuğun genel popülasyondaki yeri tespit edilir. [email protected] KAYNAK SANTROCK, J. W. (2019). YAŞAM BOYU GELIŞIM: GELIŞIM PSIKOLOJISI: LIFE-SPAN DEVELOPMENT (13. BASKI). (G. YÜKSEL, ÇEV. ED.). NOBEL AKADEMIK YAYINCILIK.