Tıbbi Mikrobiyoloji: Patojenik Enterik Bakteriler PDF

PATOJENİK ENTERİK BAKTERİLER 1  Barsakta bulunduklarında enfeksiyona yol açan etkenler: Salmonella Shigella Vibrio cholera Diğer patojenler olarak sıralanabilirler. 2  SALMONELLA Tifo ve diğer salmonelloz’lardan sorumludur....

PATOJENİK ENTERİK BAKTERİLER 1  Barsakta bulunduklarında enfeksiyona yol açan etkenler: Salmonella Shigella Vibrio cholera Diğer patojenler olarak sıralanabilirler. 2  SALMONELLA Tifo ve diğer salmonelloz’lardan sorumludur. Gram negatif, Hareketli, Sporsuz, Kapsülsüz, Fakültatif anaerob bir bakteridir. 37oC ve nötral ya da alkalen ortamda iyi gelişir. 3  Üreme sıcaklığı 20-42oC arasındadır. Laktozu fermente edemez. Bu özellik koliform bakterilerden koloyca ayrılmalarını sağlar. Üreaz enzimi içermez ancak, çoğu suşları H2S oluşumuna yol açmaktadır. Soğuğa çok dirençlidir, ama 55oCde 1 saat, 70oC ise 10-20’ canlı kalabilir. 4  Salmonella üretim ortamları EMB besiyerinde üreyebilirler. Seçici besiyeri olarak SS (Salmonella-Shigella agar) besiyeri kullanılır. Kullanılabilecek diğer besiyerleri: Xylose-Lysine- Desoxycholate (XLD) agar, Selenite cystine broth Bismuth Sulphite agar, Brilliant Green Sıvı/katı, Hektoen Enteric agar.  Salmonella’nın Antijenleri Salmonella – O, – Vi ve – H antijenleri içerir. Bu antijenlerin varlığı bir serolojik test olan Gruber-Widal testi ile gösterilmektedir. 7  SALMONELLOZLAR Tifo Diğer Salmonellozlar: – Enterik ateş (Paratifo), – Besin zehirlenmesi, – Gastroenterit. 8  TİFO (Typhoid Fever): S. typhi vücuda genellikle besinler ya da su yolu ile girerse de bazen yakın temasla kişiden kişiye de bulaş mümkündür. Hastalığın oluşması için enfeksiyon dozu 100.000- 100.000.000 basildir. Vücuda giriş sonrası etken ince barsak mukozasına tutunur, Burada çoğalır ve bilhassa kana olmak üzere çeşitli organlara yayılır. Belirtileri: – ateş, – İshal, – Karın ağrısı, – Vücutta döküntüler. 9  Tifonun aşamaları S. typhi ince barsak hücrelerine yayılır. Bu bölgelerden kana geçerek sepsis ve endotoksemi gelişir. İnce barsakta yer alan lenfatik dokuların da enfekte olması sonucunda barsak duvarında ülserler ve delinmeler (perforasyon) oluşabilir. 10  Tedavi edilmeyen vak’alar da enfeksiyon genellikle 1 ay kadar sürer ve %10-15 mortalite oranı gösterir. Tifoda taşıyıcılık (Portörlük) sık görülür. Bu durumda safra kesesinin çıkartılması gerekebilir. Tifo idrar yollarında ve karaciğerde de gelişebilir. 11 12 Diğer Salmonellozlar: Bu gruptaki hastalıklar Tifodan hafif seyreder. ENTERİK ATEŞ etkenleri: S.paratyphi-A, S.paratyphi-B, S.paratyphi-C 13  BESİN ZEHİRLENMESİ etkenleri: S.typhimurium, S. enteritidis, S. cholerae- suis, S. gallinarum, S. pullorum 14  Besin zehirlenmelerinde etken alındıktan 8- 48 saat sonra Kusma İshal karın ağrısı başlar. Ateş yüksektir, genellikle hasta iyileşir, Ancak mortalite oluşturması mümkündür. 15  TANI Tanı konması iki aşama sonrasında gerçekleşir: 1. Etkenin identifikasyonu 2. Seroloji. 16  Etkenin İdentifikasyonu Etkenin tanımlanması için izole edilmesi gerekir. İzolasyon için örnek lazımdır. Salmonellozların tanısında için örnek feces, kan, Besin maddesi olabilir. 17  Örneklerin ekimi: ENDO (veya EMB, MacConkey ), SS (Siyah koloniler salmonella), Selenite Sistein sıvı besiyerine yapılır Üreme sonrası oluşan koloniler kullanılarak biyokimyasal özelliklere bakılır. (Entero tube) 18  İzole edilen bakteri ile yapılan biyokimyasal testler sonrasında Salmonella tanısı konduğunda tür tayini için lam aglütinasyon testi uygulanarak identifikasyon tamamlanır. 19  Seroloji Bu amaçla Gruber-Widal serolojik testi uygulanır. Tifoda etken ilk 1-2 haftada kanda 3. haftadan itibaren feceste yer alır. Widal testi ilk haftanın sonundan itibaren pozitif sonuç verir. 20  Gruber-Widal testi Widal testi olarak da bilinir. Bir aglütinasyon testidir. Test için hasta kanı (serum kısmı) antikor kaynağı olarak kullanılır. Serum, Salmonella H, O veya Vi antijeni ile karıştırılır. Aglütinasyon oluşursa test sonucu pozitif olarak yorumlanır. 21  Gruber-Widal testinin yorumu Bu test sonucunda hasta kanında O antijenine karşı yüksek antikor titresi bulunursa bu durum kişinin aktif hasta olduğunu gösterir. Kanda H antijenine karşı yüksek antikor titresi varlığı aşılanma veya hastalığı geçirme sureti ile oluşmuş bir bağışıklık olduğuna işaret eder. Bir kan örneğinde Vi antijenine karşı oluşan antikor titresi yüksekliği ise kişinin taşıyıcı (Portör) olduğunu belirtir. 22  VIBRIO CHOLERAE Epidemik kolera etkenidir. Virgül biçiminde, kıvrık, çok hareketlidir bir bakteridir. Fermentatif karakter gösteren bakteri 37oC ve pH 8.5-9.0 da iyi ürer. Özel seçici besiyerlerinde üretilir, (örneğin; TCBS*). Oksidaz pozitif karakterdedir. *Thiosulfate Citrate Bile Sucrose Agar=TCBS 23  Kolera Akut bir barsak enfeksiyonudur ve Vibrio cholerae ile kontamine olmuş gıda maddesi veya suyun tüketilmesi yolu ile bulaşır. Kısa bir inkübasyon süresi sonrasında bir enterotoksin oluşturur. Bu toksin ağrısız, sulu karakterli ve çok miktarda olan bir ishale yol açar. İshal çok şiddetlidir ve çok kısa sürede hastalık iyi tedavi edilmezse ölüme yol açabilecek bir dehidratasyona yol açar. Su kaybı ishal yanı sıra hastalık etkisiyle ortaya çıkan kusma ile de gerçekleşmektedir. 24  Etkeni feceste 7-14 gün bulundurmasına rağmen, pek çok kişide enfeksiyon gelişmeyebilir. Hastalıklı kişilerin %80-90 kadarında enfeksiyon hafif veya orta şiddettedir ve diğer akut diyarelerden ayırt edilmesi güçtür. Hastaların % 20 kadarı ise orta veya çok şiddetli dehidratasyonu olan tipik kolera belirtileri gösterir. 25  Kolera Kontamine olmuş gıda maddesi veya suyun tüketilmesini takiben V. cholerae mideye gelir. Duodenumun asidik pH değeri bakterilerin çoğunun tahrip olmasına yol açar. Bu nedenle hastalığın oluşabilmesi için gerekli enfeksiyon dozu yüksektir (108 bakteri/ml). Duodenum veya jejeum mukozasında , vibrionlar flagellalarının yardımı ile mukus tabakayı geçer ve epitele tutunarak burada ürerler. 26  Enfeksiyonun ilk basamağında bakteri (yeşil) barsak epitel hücrelerine tutulur (mavi-gri). İkinci basamakta epitele tutunmuş bu bakteriler çoğalarak mikrokoloniler oluştururlar. Son basamakta ise artık bakteriler çok artmış ve makrokoloniler ortaya çıkmıştır. Bu arada bakteriler kolera toksini (CT) adı verilen bir enterotoksin oluştururlar. 27  Kolera toksini barsak hücrelerinin normal fizyolojisini bozar. Toksin burada özel reseptörlere bağlanarak ikincil sinyal sisteminin aktive olmasına yol açar. Aktive olan bu sistemin etkisi ile barsak hücreleri bol miktarda elektroliti barsak boşluğuna doğru salgılarlar. Bunun sonucunda bol su kaybı meydana gelir. Oluşan hastalık genelde orta şiddette olmakla birlikte bilhassa çocuklar ve direnci azalmış kişilerde öldürücü olabilir.  Kolera hastalığının semptomları Kusma, ve bol miktarda, sulu, salgılayıcı tipte (secretory diarrhea) ishal, Bu tip ishal pirinç suyu görünümlü dışkı sözcükleri ile ifade edilir, mukusludur ve kokusuzdur. Sıvı kaybı şiddetlidir ve yaklaşık bir saatte 1 lt kadar sıvı kaybı meydana gelir. Su kaybı yanı sıra bikarbonat ve potasyum kaybı da söz konusudur. Bunun neticesinde asidozis (bikarbonat kaybı) ve kas krapları (potasyum azalması) gibi belirtiler gelişir. 29  Diğer semptomlar Şiddetli Ciltte soğukluk, susama, (Çocuklarda ateş) Gevşek, sarkmış deri, Hipotansyon, Çökük gözler, Taşikardi, Çocuklarda Siyanoz, koma, Ölüm oluşabilir Konvülsyonlar, (%55). 30  TANI: Tanı için: – Mikroskopi – Kültür – String (iplik) testi – Biyokimya – Seroloji Gereklidir. 31  Mikroskopi Gram boyama ile Gram negatif, virgül morfolojisindeki bakteriler saptanır. 32  Direkt karanlık alan mikroskopisi ile çok hızlı hareket eden karakteristik kıvrık basiller saptanır. 33  Kültür Alkalen-peptonlu su, Monsur, Alkış besiyerleri uygundur, Wilson-Blair Cary-Blair (transport) Tiyosulfat Sitrat Safra Sukroz agar (Thiosulfate Citrate Bile Sucrose Agar=TCBS) V. cholerae’ nın kültürasyonu için kullanılan diğer besiyerleridir. Alkalen pH değerindeki sıvı besiyerlerinde aerobik ve çok hareketli oldukları için yüzeyde ürerler. 34  İplik (String) testi: % 0.5 lik Sodium deoxycholate içinde suspande edilen V. cholerae kolonisi mukoid bir iplikcik formu oluşturur. 35  Biyokimya Oksidaz (+), indol (+), şeker fermentasyonları (mannit, glukoz ve sukroz +), jelatinaz (+), lizin (+), arjinin (-) ve ornitin (+) dekarboksilaz reaksiyonlarının sonuçları identifikasyon için yardımcıdır. 36  Alt türler V. cholerae’nın El-Tor ve Klasik tip olmak üzere 2 biyotipi ve her bir biyotipin üçer serotipi vardır. 37  Voges-Proskauer testi klasik tip V. cholerae için negatif sonuçlanırken, Kolera kırmızısı testi ise pozitiftir. 38  Kolera kırmızısı testinde sıvı besiyerine V. cholerae ekilerek hazırlanan kültüre HCl ilave edildiğinde kırmızı renk oluşumu saptanır. 39  Seroloji Kan serumunda antikor titresinin yükselmesi enfeksiyona işaret eder. İzole edilen etken ile yapılan aglütinasyon tür tayini için önemlidir. 40  Fluoresan antikor teknikleri ve Özgül antiserumlar kullanılarak yapılan Immobilizasyon deneyleri de tanıya yardımcıdır. 41  TEDAVİ Tetracycline. Su ve elektrolit tedavisi. 42 Enterik Hastalık Nedeni Olabilecek Diğer Patojenler 44  CAMPYLOBACTER JEJUNİ İnce, kıvrık veya spiral biçimde basiller, Mikroaerofilik, Gastroenteritlere yol açar. 45  C. jejuni vücuda ağız yolu ile girer ve ince barsağın son kısmına (ileum) tutunur, mukus tabakaya geçerek burada çoğalır. Hastalığın belirtileri: Baş ağrısı Ateş, Karın ağrısı, Kanlı veya sulu dışkı. Bu belirtiler bakterinin oluşturduğu toksin (CJT) etkisi ile ortaya çıkar. Toksin sıcaklıktan etkilenen yapıdadır (heat labile). 46  TANI: Örnek dışkı veya kandır. Karanlık alan mikroskobunda hızlı hareket eden, karakteristik kıvrık basiller görülür. Fluoresan boyama uygulanabilir. Gram boyanan preparatlarda Gram negatif görülürler. 47  Kanlı agarda Thioglycolate besiyerinde Skirrow seçici besiyerinde ve Karmali agar da üretilebilirler. 48  Yersinia enterocolitica Gram negatif basillerdir, Üreaz pozitif, Hareketli, kapsülsüz. Bakteri genellikle çiftlik hayvanları, ev hayvanları, vahşi hayvanlar ve balıkta bulunur. Bu kaynaklardan bakteri meyvelere, sebzelere ve suya ulaşır. Böylece bakteri besin ve su ile insanlara geçer. 49  Yutulan bakteri ince barsak mukozasına yayılır, bazıları lenf sistemine yerleşir. İleum ve mezenterik lenf düğümleri etkilenir ve apandisiti taklit eden şiddetli karın ağrıları oluşur. 50  Hastalıkları Şiddetli bir enterokolit oluşturur. Fatal olabilen sepsise yol açar. Belirtileri: Ateş, İshal ve Şiddetli karın ağrısıdır. Vak’aların %25 erythema nodosum, reaktif artrit ve Reiter’s sendromuna yol açar (artrit, konjunktvit ve üretrit kombinasyonudur). 51  TANI: Gram negatif, aerob- fakültatif anaerob karakterde bir basildir. Seçici besiyeri Medium-Y, CIN agar, MacConkey agar, SS, EMB, Selenit-F, Columbia-Blutagar. Bu ortamlarda 25oC de 48 saatte gelişir. Üreyince biyokimyasal testlerle tanı konur. 52  Katalaz (+), Oksidaz (-) Laktoz (-), Üreaz (+), 25 derecede hareketli, 37 derecede hareketsiz. 53  +4 derecede gelişebilmesi nedeniyle Y. enterocolitica diğer enteriklerden kolayca ayrılır. Soğuk zenginleştirmesi adı verilen yöntemle az sayıda organizma çoğaltılarak tanı konulabilir. Bunun için gaita ya da rektal sürüntü tamponlanmış pH 7.6 olan serum fizyolojik içine eklenir ve +4 derecede 2-4 hafta saklanır. Diğer enterikler bu durumda ölür. Ancak Y. enterocolitica canlılığını korur. 54  HELİCOBACTER PYLORİ Önceleri Campylobacter pylori (CLO= Campylobacter Like Organism) olarak identifiye edilmiştir. Helikal, Gram negatif bir basildir. Peptik ülser ve gastrit etkenidir. 55  Bununla ilgisi olan bir Üreaz enzimi içerir. Bakteri katalaz ve oksidaz pozitif, ve multiflagellalıdır. Bakteri genellikle düşük hijyenik şartı olan popülasyonlarda etkili olur. 56  Helicobacter pylori flagellası ile midenin mukus tabakasını geçer ve alttaki epitel hücrelere tutunur. Burada pH nötrale yakındır. Bundan ayrı olarak bakteri asit etkisinden korunmak için midedeki parietal hücrelerin asit salgılamasını engelleyici bir asit inhibitör protein sentezler. Daha sonra bakteri mide mukozasını tahrip etmek üzere sitokin ve kemokin miktarını artırıcı toksinler ve ayrıca müsinaz ve fosfolipazlar sentezler. Sitokin ve kemokinlerin etkisi ile yangı oluşur. Lökositler kapillerden çıkar enfeksiyon bölgesinde toplanır ve lizozim salarlar. Lizozimler bakterileri öldürmenin yanı sıra midenin mukus salıcı mukoz membranlarını tahrip eder. Bu koruyucu tabakanın yok olması midede ülsere yol açar. 57  TANI Histopatoloji (biyopsi materyali) Sürüntü (Gramla boyanır) Kültür (Kanlı agar, Seçici agar, Campy agar) Üreaz testi 58  TEDAVİ: Amoxicillin, Ampicillin, Tetracycline, Erythromicin. 59 60 FECAL ÖRNEKLERİN MİKROBİYOLOJİK İNCELENMESİ (özet) 61  FEKAL ÖRNEKLER Örnek bir eküvyon aracılığıyla alınır ve kültürasyon için: – Ayırıcı – Zenginleştirici – Seçici ortamlara ekim yapılır 62  Zenginleştirici ortamlardan üreme sonrası Seçici ve Ayırıcı ortamlara transfer gerçekleştirilir. Her tip ortamda üretim sonrası elde edilen mikroorganizma ile biyokimyasal ve serolojik testler gerçekleştirilir. 63  ENDO Ayırt edici besiyeri Örnek Zenginleştirici besiyeri Selenit-F Seçici besiyeri SS Biyokimyasal ve Serolojik testler 64  Seçici Besiyerleri Kömürlü seçici besiyeri (CSM) Campylobacter izolasyonu içindir. Eosin-metilen mavisi agarı (EMB) Gram pozitif bakteriler için toksik olan metilen mavisi içerir bu nedenle de sadece Gram negatif bakteriler gelişir. YM (Yeast ve mold) Düşük pH değerindedir. Bakteri üremesi engellenir. SS Salmonella ve Shigella için seçici ve ayırdedicidir. 65  MacConkey Gram negatif bakteriler için Hektoen Enteric (HE) Gram-negatif bakteriler için seçicidir. Mannitol Tuz Agarı (MSA) Gram-pozitif bakteriler için seçici ve mannitol için ise ayırt edicidir. Xylose lysine desoxyscholate (XLD), Gram-negatif bakteriler için seçicidir. Buffered charcoal yeast extract agar, Başta Legionella pneumophila olmak üzere çeşitli Gram negatif bakteriler için seçicidir. 66  Ayırt Edici Besiyerleri Eosin Metilen blue (EMB), Laktozu fermente edenleri etmeyenlerden ayırır. MacConkey (MCK), Laktozu fermente edenleri etmeyenlerden ayırır. Mannitol tuz Agar (MSA), mannitolü fermente edenleri etmeyenlerden ayırır. Kanlı agar Kan içerir ve hemolitikleri hemoliz yapmayanlardan ayırır. 67  Zenginleştirici besiyeri Selenit-F Salmonella ve Shigella için zenginleştiricidir. 68