Salmonella ve Besin Zehirlenmeleri

Patojenik Enterik Bakteriler

• Patojenik enterik bakteriler, barsakta bulunarak enfeksiyona yol açan etkenlerdir.
• Salmonella, Shigella ve Vibrio cholera bu etkenlerin örnekleridir.
• Diğer patojenler de bu gruba dahil edilebilir.

Salmonella

• Tifo ve diğer salmonelloz hastalıklarından sorumludur.
• Gram negatif, hareketli, sporsuz ve kapsülsüz bir bakteridir.
• Fakültatif anaerob bir bakteri olup 37°C ve nötral ya da alkalen ortamda iyi gelişir.
• Üreme sıcaklığı 20-42°C arasındadır.
• Laktozu fermente edemez, bu özellik koliform bakterilerden kolayca ayrılmalarını sağlar.
• Üreaz enzimi içermez ancak çoğu suşları H2S oluşturur.
• Soğuğa dayanıklıdır, 55°C'de 1 saatte, 70°C'de 10-20 dakika canlı kalabilir.
• EMB besiyerinde üretilebilir.
• Seçici besiyeri olarak SS (Salmonella-Shigella agar) kullanılır.
• Diğer besiyerleri arasında XLD (Xylose-Lysine-Desoxycholate) agar, Selenite cystine broth, Bismuth Sulphite agar, Brilliant Green Sıvı/katı ve Hektoen Enteric agar bulunur.
• Salmonella-Shigella (SS) Besiyerinde laktoz, safra tuzları, demir sitrat, Sodyum thiosulfat, Brillant yeşil ve nötral kırmızısı yer alır.
• E. coli H₂S oluşturmaz ve pembe renkte koloniler oluşturur.
• Salmonella laktoz(-) olup H2S oluşturur ve renksiz ancak ortaları siyah koloniler teşhis edilir.
• Salmonella'nın 0, Vi ve H antijenleri vardır. Gruber-Widal testi, serolojik bir testtir ve bu antijenlerin varlığını gösterir.
• Tifo ve diğer salmonellozlar, enterik ateş (paratifo), besin zehirlenmesi ve gastroenterit gibi çeşitli hastalıklara yol açabilir.

Tifo (Typhoid Fever)

• S. typhi genellikle besin veya su yoluyla vücuda girer.
• Hastalığın oluşması için 100.000-100.000.000 basil gereklidir.
• Vücuda girdikten sonra ince barsak mukozasına tutunur ve çoğalır. Çeşitli organlara yayılır.
• Belirtileri arasında ateş, ishal, karın ağrısı ve vücutta döküntüler bulunur.
• Bakteriler ince barsak hücrelerine yayılarak sepsis ve endotoksemiye yol açabilir. Lenfatik dokular da enfekte olabilir ve barsak duvarında ülserler ve delinmeler (perforasyon) oluşabilir.
• Tedavi edilmezse enfeksiyon genellikle 1 ay kadar sürer ve %10-15 mortalite oranı gösterir.
• Tifoda taşıyıcılık (portörlük) sık görülür, bu durumda safra kesesi çıkartılması gerekebilir.
• Tifo idrar yollarında ve karaciğerde de gelişebilir.

Vibrio cholerae

• Epidemik kolera etkenidir.
• Virgül biçiminde kıvrık ve hareketli bir bakteridir.
• Fermentatif karakter gösteren bakteri, 37°C ve pH 8.5-9.0'da iyi ürer.
• Özel seçici besiyerlerinde üretilir (örneğin TCBS).
• Oksidaz pozitiftir.
• Akut barsak enfeksiyonudur ve kontamine olmuş gıda veya su tüketiminden kaynaklanır.
• Inkubasyon süresi kısadır ve toksin oluşturarak ağrısız sulu ishale yol açar.
• Şiddetli dehidratasyona ve ölümle sonuçlanabilir.
• Etken genellikle 7-14 gün feceste bulunur ancak enfeksiyon her kişide gelişmeyebilir.

Diğer Salmonellozlar

• Bu gruptaki hastalıklar tifodan daha hafif seyreder.
• Enterik ateş (paratifo), besin zehirlenmesi ve gastroenterit gibi çeşitli hastalıklara neden olabilir.
• S.paratyphi-A, S.paratyphi-B ve S.paratyphi-C bu gruba örnektir.

Besin Zehirlenmesi Etkenleri

• S.typhimurium, S. enteritidis, S. cholerae suis, S. gallinarum ve S. pullorum besin zehirlenmelerine yol açabilir.
• Besin zehirlenmelerinde etken alındıktan 8-48 saat sonra kusma, ishal ve karın ağrısı başlar ve genellikle iyileşir.
• Mortalite durumu görülebilir.

Tanı

• Tanı iki aşamada gerçekleşir:
• 1. Etkenin identifikasyonu
• 2. Seroloji
• Enfeksiyonun belirlenmesi için örnek olarak feces, kan veya besin maddeleri kullanılır.
• Örneklerin ekimi için ENDO (veya EMB, MacConkey), SS (Siyah koloniler salmonella), XLD (Xylose-Lysine-Desoxycholate) agar, Selenite cystine broth, Bismuth Sulphite agar, Brilliant Green Sıvı/katı ve Hektoen Enteric agar kullanılır. İzole edilen bakteri ile yapılan biyokimyasal testler ve serolojik testler de önemlidir.
• Gruber-Widal testi, O, Vi ve H antijenleri için kullanılır.

Campylobacter jejuni

• İnce, kıvrık veya spiral biçimde basillerdir, mikroaerofiliktir ve gastroenteritlere yol açar.
• Ağız yoluyla vücuda girer, ince barsağın son kısmına (ileum) tutunur ve çoğalır.
• Hastalık belirtileri arasında baş ağrısı, ateş, karın ağrısı ve kanlı veya sulu dışkı bulunur.
• Şikayetler bakterinin oluşturduğu CJT (Cholera-like toxin) etkisiyle gerçekleşir ve toksin sıcaklıktan etkilenir (heat labile).
• Örnek, dışkı veya kandan alınır. Karanlık alan mikroskobu ile hızlı hareket eden karakteristik kıvrık basiller, fluoresan boyama ve gram boyamar ile tanımlanabilir. Besiyerinde ise Thioglycolate, Skirrow seçici besiyeri ve Karmali agar kullanılabilir.

Yersinia enterocolitica

• Gram negatif, üreaz pozitif, hareketli ve kapsülsüz bakterilerdir.
• Çiftlik hayvanları, evcil hayvanlar, vahşi hayvanlar ve balıkta bulunur.
• Meyve, sebze ve su yoluyla bulaşabilir.
• İnsanlarda şiddetli enterokolit ve potansiyel olarak fatal sepsise yol açabilir.
• Belirtileri arasında ateş, ishal ve şiddetli karın ağrısı bulunur.
• Hastaların %25'inde erythema nodosum, reaktif artrit ve Reiter sendromuna yol açabilir (artrit, konjonktivit ve üretrit kombinasyonu).
• Tanı için örnek olarak dışkı veya kan kullanılır. Gram negatif bakteri formunun tespit edilmesi gerekir. Thiosülfat sitrat safra suikroz agarı kullanılabilir, Y. enterocolitica +4 °C'de gelişmeye devam ederken diğer enterik bakteriler ölür.

Helicobacter pylori

• Önceleri Campylobacter pylori olarak tanımlanmış, helikal şekilli gram negatif bir basildir.
• Peptik ülser ve gastrite neden olur.
• Üreaz enzimi içerir, katalaz ve oksidaz pozitiftir ve multiflagellalıdır ve genellikle düşük hijyenik şartlı popülasyonlarda etkili olur.
• Mide mukozasını geçer, alttaki epitel hücrelere tutunur, asit salgılamasını engelleyici bir enzim üretir.
• Yangıya ve ülser oluşumuna yol açar.
• Tanıda histopatolojik (biyopsi materyali), sürüntü (gram boyanma), kültür (kanlı agar, seçici agar, Campy agar) ve Üreaz testi kullanılır.

Tedavi

• Tedavide Tetrasiklin, Amoksisilin, Ampisilin ve Eritromisin gibi antibiyotikler kullanılabilir.
• Sıvı ve elektrolit tedavisi önemlidir.

Bakteri Ayırımı

• Campylobacter ve Helicobacter'ın ayrımı için mikroskopik özelliklerine, üreme koşullarına ve biyokimyasal test sonuçlarına bakılır.

Fecal Örneklerin Mikrobiyolojik İncelenmesi

• İncelenecek örnekler (dışkı) eküvyon aracılığıyla toplanır.
• İncelenmesi için zenginleştirici, ayırt edici ve seçici ortamlara ekilir.
• Çeşitli üreme ortamları kullanılıp biyokimyasal ve serolojik testlerle mikroorganizmalar ayırt edilir.

Seçici Besiyerleri

• Kömürlü seçici besiyeri (CSM) Campylobacter izolasyonu için uygundur.
• Eosin-Metilen mavisi agarı (EMB) Gram pozitif bakterileri etkileyen mavisi içerir ve sadece Gram negatif bakterilerin gelişmesini sağlar.
• YM (Maya ve küf) düşük pH'lı ortamlarda kullanılır ve bakteri üremesini engeller.
• Salmonella ve Shigella'nın izolasyonu için Seçici ve ayırt edici besiyeri olarak SS (Salmonella-Shigella agar) tercih edilir.

Zenginleştirici Besiyeri

• Selenit-F, Salmonella ve Shigella için zenginleştirme besiyeridir.