Mobile Technology in Education (PDF)

Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 14 2022 - 5.94 PEDAGO...

Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 14 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES БІЛІМ БЕРУДЕГІ МОБИЛЬДІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ РӨЛІ БОТАБЕКОВА РАХАТ ИСЛАМГАЛИЕВНА Алматы қаласы, Түрксіб ауданы, №211 мектеп-гимназиясы, информатика пəні мұғалімі ТОЙШИБЕКОВА КАЛИМАШ САЙЛАУБЕКОВНА Алматы қаласы, Əуезов ауданы, Алматы техника-экономикалық қатынас жолдары колледжі, информатика пəні оқытушысы Аннотация. Бұл мақалада оқушыларға информатика пəнін оқытуда мобильді қосымшаларды қолданудың орындылығы жəне білім беруде белсенді əдіс — тəсілдердің маңыздылығы мен тиімділігі қарастырылады. Белсенді тəсіл көптеген ақпаратты есте сақтауға жəне оқудың жаңа, соның ішіндегі жобалық, шығармашылық, зерттеушілік түрлерін игеруге мүмкіндік береді. Мобильді қосымшаларды қолдану технологиясы оқу процесінің сапасын жəне оқушылардың материалды игеру дəрежесін арттыруға мүмкіндік береді. Яғни, оқушыларға мобильді құрылғылармен білім алған ұнайды. Оқушыларға белсенді тəсіл арқылы мобильді қосымшаларды қолданып сабақты ұғымды, қызықты, танымды жүргізуге көмектеседі жəне оқушының оқуға деген ынтасы артады. Түйін сөздер: оқушы, мобильді қосымша, белсенді тəсіл, оқыту, ынта, ұғымды, тиімді, танымды, маңызды Оқытуда мобильді технологияларды пайдалану қазіргі уақытта өзекті жəне тіпті барған сайын білім берудің ажырамас бөлігіне айналуда. Смартфондар мен планшеттер сияқты заманауи мобильді құрылғылар кеңінен қол жетімді болып келеді жəне оқушыларға түрлі ақпараттарға қол жеткізуіне жəне кез келген жерде уақытта оқуына мүмкіндік береді. Бұл əсіресе қашықтан оқыту жəне өздігінен оқыту үшін өте пайдалы болып отыр. Білім саласындағы мобильді байланыс құралдарының рөлін саралаған Еуропа мен АҚШ-та 2002 жылдан бастап болып келе жатқан қаншама халықаралық конференциялар мен симпозиумдардың, жобалардың легін санап шығу мүмкін емес. Солардың ішіндегі шетелдік ең ірі жобаларды атап өтейік. «Мобильді оқыту жүйесі» (Mole Net) (Ұлыбритания), «Мобильді оқыту ортасы» (The Mole) (АҚШ), «Өмір бойы үйренудегі мобильді технологиялар» (мобильные технологии в обучении через всю жизнь) (Motill) (Еуропалық одақ), «Мобильді оқыту консорциумы» (Канада) (Mlearning Consortiums). Бұлар мобильді құрылғылар арқылы оқытудың тəжірибесі мен теориясында нəтижесін көрсетіп келе жатқан жобалар. Мысалы, АҚШ-тың федералды үкіметі қаржыландырып жүрген «Мобильді оқыту ортасы» атты халықаралық жоба 22 елдің басын қосып отыр. Жоба орындаушылары əр түрлі пəндер бойынша мобильді құрылғылар енгізіп, платформалар құрумен. Осылайша, мобильді оқыту ресурстарын қамтып, оның əдістемелік негізін жасауға күш салады. Біздің елімізде негізінен жекелеген жобалар болмаса, педагогикалық үдерісте мобильді оқыту технологиясы жаппай ене қойған жоқ. Ресейде А.Н.Барковтың бастамасымен «Мобильді оқыту мектебі» сайты ашылған. Онда мектеп оқушыларына бағытталған əр түрдегі модуль-тесттер, «мобильді Автор-оқытушы» бағдарламасы енгізілген. Бəрінен бұрын ерекшелігі «Мобильді оқыту» ұғымының негізінде шет тілдерін білім берудің педагогикалық жүйесінің барлық құрылымдық бөліктеріндегі өзгерістерін көрсету мақсаты жатуы тиіс. Мысалы, оқытушының өзіндік тұжырымдамасы, оқытудың, мазмұны,мақсаты, құралдары, түрлері мен формасы, мобильді байланыс құралдарының ерекшеліктері мен дидактикалық функцияларының, оқу үдерісі интеграциясындағы көрсетілген шарттары, осының барлығы осы əдістің білім берудегі тиімділігін айқындап көрсетеді. ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 15 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES Бүгінгі таңда мобильді оқытудың педагогикалық білім берудегі тиімділігін көрсететін, мобильдік құрылғылардың техникалық ерекшеліктеріне немесе осы технологиялар арқылы пайдаланылатын дидактикалық мүмкіндіктеріне негізделген əр түрлі анықтамалар мен пайымдаулар бар. Интернетке қол жетімділігі бар мобильді құрылғылардың кең таралуына жəне оларды оқытуда қолданудың дидактикалық мүмкіндіктеріне қарамастан, отандық ғылыми, педагогикалық жəне əдістемелік əдебиеттерде мектеп информатика курсын оқытуда мобильді технологияларды қолдану туралы тек қысқа нұсқадағы мəліметтер бар. Бұлтты жəне мобильді технологияларды дамыту оқушылардың саналы жəне белсенді қызметі арқылы жүзеге асырылуы керек, өйткені шешілетін міндеттер олар үшін практикалық бағдар мен жеке мəнге ие. Осылайша, Л. С. Выготскийдің, А.Н. Леонтьевтің, Д. Б. Элькониннің, П.Я. Халпериннің, В.В. Давыдовтың еңбектерінде дамыған белсенді тəсіл информатика сабағын белсендірудің тұжырымдамалық негізі болуы керек. Пəндік білім беру нəтижелеріне қол жеткізу үшін білім алушыларды нақты практикалық іс-əрекетке тартуды көздейді. Ойын – балалар əрекетінің бір түрі, оқушыларды оқыту жəне тəрбиелеу мақсатындағы қарым-қатынастың əдісі мен құралы. Ойын əрекеті есту, ойлау мен қиялға, барлық таным үдерісіне əсерін тигізеді. Ойын – балалардың шынайы ойлап тапқан шындығына тез, еркін енуіне, өзіндік «Менін» қалыптастыруға жəне шығармашылыққа, белсенділікке, өзін-өзі дамытуға мүмкіндік береді. Ойын – əрқашан білім бола отырып, баланы білім алуға, еңбекке дайындайды. Н. К. Крупская «Қандай ойын болмасын баланы бір нəрсеге үйретеді. Ең бастысы, баланы мұқияттылыққа, еңбекке, жолдасымен ынтымақты болуға үйретеді» – дейді. Н. Ф. Талызина «Алты жасарлар ойнай отырып, логикалық қабылдау арқылыоқудыжəне математиканытаным қызығушылығын меңгереді. Бұдан бірте-бірте ойыннан кейін оқу əрекеті орын алады», – деген пікір айтты. Информатика пəні бойынша білім беру үшін арнайы əзірленген мобильді қосымшалар оқушыларға интерактивті сабақтарға, тапсырмаларға жəне практикалық жаттығуларға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл негізгі бағдарламалау принциптерін, алгоритмдерді жəне деректер құрылымдарын түсінуді жақсартады. Зерттеулер көрсеткендей, мұндай қолданбаларды пайдалану белсенді оқуға жəне оқушылардың информатика тақырыбына жақсырақ енуіне ықпал етеді (Acar, 2017). Ойын элементтері мен геймификацияны информатиканы оқытуға арналған мобильді қосымшалар мен платформаларға сəтті біріктіруге болады. Бұл оқушылардың информатиканы үйренуге деген қызығушылығы мен мотивациясын ынталандыруы мүмкін, өйткені ойындар əдетте сыйақылар мен қиындық деңгейлерін қамтамасыз етеді. Мобильді технологиялар бейімделген оқытуды қолдай алады, бұл əр оқушының білім деңгейіне сəйкес келетін оқу материалдары мен тапсырмаларды беруді білдіреді. Бұл оқушыларға қиындықтың оңтайлы деңгейінде қалуға жəне мүмкіндігінше тиімді оқуға көмектеседі. Білім берудегі мобильді технологияларды қолдану ерекшеліктері. Қазіргі білім берудегі əлемдік тенденциялардың бірі оқу процесінде мобильді құрылғыларды (смартфондар, планшеттер жəне т.б.) пайдалану болып табылады. Əртүрлі пəндік салаларда мобильді құрылғыларды қолдану жəне оқу процесін ұйымдастыру мысалдарын сипаттайтын басылымдар көбейіп келеді. Педагогикалық қауымдастық мобильді құрылғыларды педагогикалық тəжірибеге енгізудің заманауи форматтарын əзірлеуде. Мобильді технологияларды қолдану оқушылардың оқуға деген қызығушылығы мен ынтасын арттырады, бұл білім берудің тиімділігі мен сапасын арттыруға əкелетіні сөзсіз. Дыбыс, түс, анимация жəне т.б комбинациясы арқылы оқу ақпаратын ұсыну мүмкіндіктері кеңейіп келеді. Сонымен қатар, мобильді құрылғыларды сабақтың барлық кезеңдерінде жəне əр түрлі қызмет түрлерінде пайдалануға болады. Мұның бəрі шығармашылық, сыни тұрғыдан ойлау, ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 16 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES коммуникативті дағдылар, топта жұмыс істеу дағдыларының нəтижесін кеңейтеді, сонымен қатар қазіргі білім беру жүйесі үшін де біршама басымдықтарға ие. Мобильді құрылғыларды математика жəне информатика сабақтарында пайдаланудың негізгі нұсқаларын қарастырайық. Мобильді құрылғы – белгілі бір құралды ауыстыру. Математика сабақтарындағы мобильді құрылғылар транспортир мен сызғыш сияқты құралдарды алмастыра алады. Бұл үшін Google Play Store арқылы орнатуға болатын арнайы қолданбалар бар. Мысалы, Protractor мобильді қосымшасы смартфон немесе планшет арқылы нысанның бұрышын немесе көлбеуін өлшеуге мүмкіндік береді, ал Ruler мобильді қосымшасы кəдімгі сызғышпен бірдей əрекеттерді орындауға мүмкіндік береді. Мобильді құрылғы - арнайы жəне əмбебап қолданбалармен жұмыс істеу құралы. Қазіргі уақытта мұғалімнің алдына қойған міндеттеріне байланысты математика жəне информатика сабақтарында қолдануға болатын арнайы мобильді қосымшалардың да, əмбебап қосымшалардың да кең ауқымы бар. Информатика сабақтарында «Сандық жүйелер» тақырыбын оқу кезінде өзін-өзі бақылауды ұйымдастыруға арналған бірқатар қосымшалар бар, мысалы, «Сандар жүйесі. Түрлендіргіш жəне калькулятор». Мобильді құрылғы - толықтырылған шындықты пайдалануға арналған құрал. Толықтырылған шындық технологиясы білім беруде бірнеше жылдан бері белсенді жəне тиімді қолданылуда, өйткені ол күрделі тақырыптарды түсіндіру кезінде есте қалатын көрнекіліктер арқылы оқу үдерісінің мүмкіндіктерін айтарлықтай кеңейте алады. Толықтырылған шындық (AR) – нақты уақыт режимінде физикалық əлемді кез келген құрылғылар – планшеттер, смартфондар немесе басқалар жəне бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы цифрлық деректермен толықтыратын орта. Бұл тəсіл ақпаратты жақсы меңгеруге жəне оны үлкен көлемде есте сақтауға мүмкіндік береді, бұған материалдың анықтығы, интерактивтілігі жəне визуализациясы сияқты технологиялық мүмкіндіктер көмектеседі. Мұның бəрі оқушылардың оқытылатын пəнге деген қызығушылығын арттыруға, ынтасын арттыруға, шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді. Мобильді технологияларды қолдану артықшылығы мен кемшіліктері Бүкіл əлемде білім беруде мобильді қосымшалар мен бұлтты технологияларды қолдану қарқынды дамып келеді. Мобильді оқыту құралдары бүгінгі күні көп аппараттық құралдарды қажет етпейді, бірақ бағдарламалық ресурстарға сұраныс өте жоғары. Білім беруде мобильді қосымшаларды пайдалану оқушылардың оқу уақытының тиімділігін арттыруға көмектеседі. Өйткені қазіргі жастардың көбі смартфон, планшет сияқты құрылғыларда уақыт өткізеді. Білім беруде мобильді қосымшаларды қолданудың артықшылықтары: - Озық білім беру қолданбалары оқушылардың оқуға деген қызығушылығын арттыратын ең интерактивті тəсіл; - Оқушылардың ақпаратты қабылдауын жеңілдетеді жəне жылдамдатады; - Кез келген жерде жіне кез келген уақытта оқу материалдарының қолжетімділігі; - Мобильді қолданбалар оқытуды қызықты əрі тартымды ету үшін интерактивті тапсырмаларды, викториналарды, ойындарды жəне мультимедиялық мазмұнды ұсына алады. - Мобильді қосымшалардың көмегімен оқушылар өздеріне ыңғайлы уақыт пен қарқынды таңдай отырып, өз бетінше оқи алады. - Интернеттегі көптеген ақпарат пен ресурстарға жылдам қол жеткізуді қамтамасыз етіп, оқушыларға сұрақтарға жауаптарды жылдам табуға мүмкіндік береді. - Мұғалімдерге оқушылармен тез жəне тиімді кері байланыс жасауға мүмкіндік береді. Бұл оқушыларға өз қателерін түсінуге жəне дағдыларын жетілдіруге көмектеседі. Көптеген артықшылықтарға қарамастан оқу үдерісінде мобильді технологияларды пайдаланудың кейбір кемшіліктері мен қиындықтар қатар жүріп отырады: ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 17 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES - Мобильді құрылғылар оқушыларды алаңдатуы мүмкін. Олар оқуға көңіл бөлудің орнына əлеуметтік желіде немесе ойында уақыт өткізуі мүмкін; - Мобильді құрылғылардың істен шығуы, интернет байланасының нашарлауы оқу үдерісін баяулатады; - Барлық оқушылар заманауи мобильді құрылғыларға немесе жоғары жылдамдықты Интернетке қол жеткізе алмайды. Бұл білімге қол жеткізудегі теңсіздікті тудырады; - Мобильді құрылғыларды шамадан тыс пайдалану тəуелділікті тудырып, оқушылардың физикалық жəне психикалық денсаулығына теріс əсер етуі мүмкін; - Кейбір жағдайларда мобильді технологияны қолдану мұғалім мен оқушылардың арасындағы байланысын азайтып, білім сапасын төмендетуі мүмкін. Осы кемшіліктерді ескере отырып, дұрыс пайдалануды қамтамасыз ету жəне оқушылардың қажеттіліктері мен шектеулерін ескере отырып, білім беруде мобильді технологияларды пайдалануды теңестіру маңызды. Мобильді технологияны қолдану арқылы тиімді оқыту мұқият жоспарлауды жəне бағалауды қажет етеді. Мобильді технологияның дидактикалық мүмкіндіктері. Мобильді технологиялардың дидактикалық мүмкіндіктерін ескере отырып, терминологияны қолдану шекарасын анықтау қажет. Кең мағынада, мобильді технологиялар-бұл ғаламдық желіге қол жетімділікті қамтамасыз ететін мобильді құрылғылар мен сымсыз байланысқа негізделген технологиялар. Мобильді технологиялар дидактикалық мақсаттар мен міндеттерге екінші ретті жəне бүкіл оқу процесінің негізгі құрамдас бөлігі емес, оларға қол жеткізу құралы болып табылады. Осылайша, оқытуда АКТ құралдарын пайдалану негізді болуы керек жəне дəстүрлі оқудан айқын артықшылықтар ұсынуы керек. Біздің зерттеуімізде мобильді оқыту əдісі дегеніміз - жеке (нақты) дидактикалық есепті шешу əдісі, оның технологиялық негізі кез-келген мобильді технология болып табылады. Сонымен қатар, мобильді оқыту əдістері кез-келген пəнді оқытудың жалпы əдісіне еніп, дəстүрлі əдістермен қатар қолданыла алады; дəл осы тəсіл мектептегі информатика курсында мобильді оқыту əдістерін қолдану кезінде осы жұмыста қабылданған. Оқытуда мобильді технологияларды пайдалану-салыстырмалы түрде жаңа бағыт, сондықтан оларға қатысты теориялық база талқылау сатысында; педагогикалық қоғамдастық оқу процесінде мобильді құрылғыларды қолдануға тырысады. Осы саладағы шетелдік зерттеулер оқытуда мобильді технологияны қолданудың əртүрлі модельдерін қарастырады. Клопфердің, Сквирдің жəне Дженкинстің пікірі бойынша мобильді құрылғыларды толық пайдалану үшін олардың функцияларын пайдалану қажет: - төзімділік (мүмкін ауыстыруға компьютер, түрлі сайттар мен жылжуға олар бойынша); - əлеуметтік интерактивтілік (деректерді бөлісуге жəне басқа адамдармен бетпе-бет қарым-қатынас жасауға мүмкіндік береді); - мəтінмəндік сезімталдық (ағымдағы орын, уақыт туралы деректерді, соның ішінде жарамды жəне бөлісілген деректерді жинай алады); - қосылу (мобильді құрылғыларды бір желіге біріктіру мүмкіндігі); - даралық (жеке білім беру траекториясын қамтамасыз ету мүмкіндігі). Озық елдердегі сабақта мобильді технологияны қолдану тəжірибесі. Дамыған елдерде мобильді технологиялар білім беруде кеңінен қолданылады жəне олардың тəжірибесі басқа елдерге үлгі бола алады. Дамыған елдердегі сыныптарда мобильді технологияларды қолдану тəжірибесінің кейбір аспектілері: Білімге қолжетімділік: Смартфондар мен планшеттер дамыған елдерде кеңінен қолданылады, бұл студенттердің көпшілігінің білім беру ресурстарына қол жеткізуін қамтамасыз етеді. Бұл білімнің қолжетімділігін арттырады. ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 18 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES Сыныптан тыс оқу: Мобильді құрылғылар студенттерге мазмұнды үйренуге жəне мектептен немесе университеттен тыс тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді, бұл оқу икемділігін жеңілдетеді. Қашықтықтан оқытуды қолдау: Мобильді қосымшалар мен платформалар қашықтықтан оқытуды қолдайды, бұл əсіресе COVID-19 пандемиясы кезінде маңызды. Интерактивті оқыту: Мобильді қолданбалар оқытуды қызықты əрі қызықты ету үшін интерактивті сабақтарды, тапсырмаларды жəне білім беру ойындарын ұсынады. Бейімделетін оқыту: Мобильді технологиялар əр оқушының жеке қажеттіліктері мен білім деңгейін ескере отырып, бейімделген оқытуды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Бірлескен оқу жəне ынтымақтастық: Мобильді құрылғылар студенттерге жобаларда бірлесіп жұмыс істеуге жəне онлайн платформалар мен қолданбалар арқылы ақпарат пен идеялармен бөлісуге мүмкіндік береді. Онлайн ресурстар жəне электронды оқулықтар: Студенттер əртүрлі пəндер мен мамандықтар бойынша онлайн ресурстарды, электронды оқулықтар мен бейне оқулықтарды оңай таба алады. Мұғалімдерге ыңғайлылық: Мобильді технологиялар мұғалімдерге оқу үдерісін ұйымдастыруды, тапсырмалар беруді жəне оқушылардың үлгерімін қадағалауды жеңілдетеді. Лездік кері байланыс: Мұғалімдер оқушыларға тапсырмалары мен орындалуы туралы тез кері байланыс бере алады. Заманауи дағдылар: Мобильді технологияларды пайдалана отырып оқыту оқушылардың заманауи əлемге қажетті дағдыларын дамытады, мысалы, цифрлық сауаттылық жəне Интернеттен ақпаратты табу жəне талдау қабілеті. Дамыған елдердің білім беруде мобильді технологияларды қолдану тəжірибесі олардың дəстүрлі оқыту əдістерін тиімді толықтырып, жетілдіре алатынын, процесті қолжетімді жəне интерактивті ете алатынын көрсетеді. Шолу жасалғаннан кейін білім беру үрдісінде цифрлық оқытудың түрлі-түрлі мəселелеріне көңіл бөлу керек екендігіне көз жеткіздік. Осыған орай, біз «Білім беруде мобильді технологияларды қолдану» мəселесі аясында орта сынып оқушылары арасында сауалнама жүргіздік. Сауалнама анонимді түрде жəне Google Forms бағдарламасында онлайн форматта жүргізілді. Сауалнама жалпы 125 оқушы қатысып, өз пікірлерін білдірді. Сұрақтың құрылымы білім берудегі мобильді технологиялардың тиімділігі аясында болды. Мысалы, информатика пəнін оқытуда мобильді құрылғыларды қолдайтыны немесе қолдамайтыны, мобильді технологиялардың сабаққа жағымды жəне жағымсыз жақтарын сипаттау сынды сұрақтар құрастырылып, оқушыларға ұсынылды. Сауалнама жауаптарын қорытындылайтын болсақ, сауалнама жалпы 8 сауалдан тұрды. Қатысушылардың жас ерекшелігі 10 жастан бастап 12 жасқа дейінгі, яғни 5, 6, 7, 8 сыныптар оқушыларын қамтиды. 1. «Білім берудегі мобильді технологиялар деген не?» деген сұраққа қатысушылардың 74,2 %-ы түрлі платформалар арқылы сабақ беру деп жауап берсе, 25,8%-ы дəстүрлі түрде сапалы білім беру деген жауапты белгілеген. Ал, 0 % қашықтықтан оқыту технологиясы деген жауапты таңдаған. 2. «Мобильді қолданбалар мұғалімге қосымша материалдарды ұсынады дегенге келісесіз бе?» деген сауалға 74,5% қатысушы “Иə” деп жауап беріп, қалған 25.5 % “Жоқ” деп жауап берген. 3. «Сабақ барысында мобильді құрылғы қолдануды қолдайсыз ба?» деген сауалға 64% «Қолдаймын» деп жауап берсе, келесі 26% «Кейде ғана», 10% «Қолдамаймын» деген жауапты таңдап, өз пікірін білдірген. ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 19 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES 4. Келесі сұраққа «Мобильді технологияны қолданудың мақсаты не?» сауалына 73,2 % сабақты қызықты өту, оқушылардың танымдық қабілетін дамыту деген нұсқасын белгілеген. 26,8 % оқу материалын өз бетінше меңгеруге бағыттау деп көрсетті. 5. «Сабақ қызықты өтуі үшін қандай əдіс түрін енгізгенін қалайсыз?» сауалына оқушылардың 71% дидактикалық ойындар, викториналар, чат-боттар жауап нұсқасын таңдаған, 12,9 % дебат, дөңгелек үстел жүргізу нұсқасын белгілесе, 16,1 % дəстүрлі сұрақ- жауап нұсқасын белгілеген. 6. «Білім беруде мобильді технологияларды қолданудың артықшылығы» деген сұраққа 71 % білім беру сапасын арттырады десе, 29 % оқу материалының қолжетімділігі деген жауап нұсақасын белгілеген. 7. «Ойын арқылы оқушы нені меңгереді?» сұрағына оқушылардың 35,5% оқу процесінде алған білімді нақты істе қолдана білуге мүмкіндік алады деген жауапты таңдаған, 64,5% оқушылар тек бақылаушы емес, өздері қатыса отырып, қиын мəселлерді өз бетінше шешеуге дағдыланады деген жауапты берген. 8. «Информатика сабағында білім сапасын арттыру үшін мобильді технологиялар қалай қолданылуы мүмкін?» сауалына оқушылардың 90,3 % жаңа сабақты түсіндіру барысында түрлі əдістерді қолдану (ребус, жұбын тап, квест ойыны, сұрақ-жауап чат-боты, кері байланыс) десе, 9,7 % оқу ресурстары (электронды кітаптар, онлайн курстар) нұсқасын таңдау арқылы жауап берді (1-сурет). Сурет-1. Білім беруде мобидьді технология қолдану Сауалнама нəтижесін қорытындылай келе, мобильды технологиялар сабақ барысында қолданылғанмен, əлі де кей кедергілер бар екені анықталды. Білім беруді цифрландырудың негізгі міндеті, мақсаты, қажеттілігі жəне болашағының маңыздылығын анықтадық. Оқу процесінде мобильді құрылғыларды пайдаланудың үш негізгі нұсқасы анықталған: мобильді құрылғы – белгілі бір құралды алмастыру; мобильді құрылғы – арнайы жəне əмбебап қосымшалармен жұмыс істеу құралы; мобильді құрылғы - кеңейтілген шындықты пайдалану құралы. Тəжірибелік-іздестіру жұмыстарының нəтижелері. Тəжірибелік-іздестіру жұмысының нəтижесінде тедеграм чат-бот құрылды. Чат- бот деп көрсетілген сценарий бойынша кілттік сөздерге жауап беріп, пайдаланушымен хат алмасуды автоматты түрге келтіретін бағадарлама. Бот пайдаланушының уақытын айтарлықтай үнемдейді. Боттың тағы бір ұтымды жағы ол үздіксіз жұмыс жасауында. Telegram боттары қалай жұмыс істейді? Telegram роботтары телефон нөмірін қажет етпейді. Telegram роботтарымен келесідей қарым-қатынас жасауға болады: 1. Ботпен чат ашыңыз немесе оларды өз тобыңызға қосып, оларға командалар мен хабарламалар жіберіңіз. ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 20 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES 2. Тікелей чаттан немесе топтан сұраныстарды Telegram ботына @botname жəне сіз жасағыңыз келетін пəрменді теріп жіберіңіз. Telegram ботын қалай құруға болады? Бот жасау үшін сізге боттан көмек керек! сізге қасиетті @BotFather-тен сізге бұл туралы көмектесуін сұрауыңыз керек: 1. / Newbot пəрменін теріңіз. @BotFather сізден аты мен пайдаланушы атын сұрайды. Сіздің атыңыз бен пайдаланушы атыңызды тергеннен кейін сіз авторизация белгісін аласыз. 2. Байланыс мəліметтерінде сіз Telegram ботының атын көресіз. 3. Сіздің пайдаланушы атыңыз қысқа болуы керек. 5-32 таңбаны қолдануға тырысыңыз жəне оның ботпен аяқталуы керек екенін ұмытпаңыз. сіз өзіңіздің пайдаланушы атыңызда сандарды, латын таңбаларын жəне төменгі сызықтарды еркін қолдана аласыз. 4. Авторизация белгісін қауіпсіз сақтаңыз! Сіздің маркеріңіз - бұл Telegram ботын авторизациялау жəне API-ге сұрау жіберу. Сіздің маркеріңізді алған кез келген адам Telegram ботын басқара алады. 5. Егер сіз жетонды қандай да бір себептермен жоғалтсаңыз, / token командасын пайдалануға болады Telegram мессенджеріне бот қосу. Сілтемеге өту арқылы оқушыларға қосылуға болады: 6. https://t.me/InformaticsHelperBot_bot (2-сурет) Сурет - 2. Информатика телеграм чат-боты Телеграм бағадарламасында чат бот көмекшісін дайындау кезінде бағадарлама кодын жазу үшін PyCharm редакторын таңдалды.. PyCharm редакторы кодты тексеру, автоаяқтау, қателерді бөліктеу сияқты көптеген мүмкіндіктері бар (3-сурет). Сурет - 3. PyCharm редакторы Телеграм чат-бот келесі бөлімдерден тұрады (4-сурет): ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 21 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES 1. Сабақтар 2. Бағалар 3. Информатика жаңалықтары 4. Жиі қойылатын сұрақтар 5. Мұғалім Сурет-4. Телеграм чат-бот бөлімдері Қорытындылай келе, зерттеу жұмысының нəтижесінде мобильді технологияларды білім беруде енгізудің жоғары мүмкіндіктерге ие екендігі анықталды , ол оқу үдерісін қамтиды жəне оның даралануын қамтамасыз етеді, білім беруде мобильді технологияларды қолданудың болашағы мен перспективалары анықталды. Осылайша, мектеп оқушыларының білімін, сабаққа деген қызығушылығын дамыту құралы ретінде оқу орындарына мобильді технологияларды енгізу тиімді жəне орынды болып табылады. Сабақ үстінде оқушылардың біліктілігі, іскерлігі, дағдысы, дүниетанымы дамиды. Негізгі бетбұрыс оқушы білімінің сапасын арттыру, ол дегеніміз түпкі нəтижені көре білу, яғни оқушыға берген біліміміздің қайтарымын көру. Ол үшін сабаққа сыныптағы оқушының барлығын қызықтыра отырып қатыстыру қажет. Бес саусақ бірдей емес, яғни əр оқушының сабаққа қызығушылығы, дүниетанымы, даму ерекшеліктері əртүрлі. Сондықтан оқушылардың осы топтарына əртүрлі деңгейде талап қоюға тура келеді. Ал ойын элементтері кез келген оқушының қызығушылығын тудырады. Тіпті, нашар оқитын оқушының өзі ойын арқылы берілген тапсырмаларды асқан қызығушылықпен, белсенділікпен орындайды. ҚОСЫМША 1. САУАЛНАМА НƏТИЖЕСІ ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 22 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science” Impact Factor: SJIF 2021 - 5.81 ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ НАУКИ 23 2022 - 5.94 PEDAGOGICAL SCIENCES ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: 1. Ф.Б.Бөрібекова., Н.Ж.Жанатбекова. Қазіргі заманғы педагогикалық технологиялар. : Оқулық. – Алматы: 2014. – 360 бет 2. Зарипов Н.Н. Webfreelance деятельность в преподавании информатики и информационных технологий //центр научных публикаций (buxdu.uz). – 2021. – Т. 3. – №. 3. 3. Бондаренко Н.Г. Дидактические свойства и функции мобильного обучения // Современные проблемы науки и образования. – 2014. – № 6. 4. Гэддис Т. Начинаем программировать на Python. – 4-еизд.: Пер.сангл. –СПб.: БХВ- Петербург, 2019. – 768 с 5. Воронкова О. Б. «Білім берудегі ақпараттық технологиялар: интерактивті əдістер». Феникс, 2010ж. 6. AR – Дополненная Реальность. URL: https://habr.com/ru/post/419437/ (дата обращения: 26.10.23) 7. Sharples, M., Adams, A., Ferguson, R., Gaved, M., McAndrew, P., Rienties, B.,... & Whitelock, D. (2014). Innovating with online and mobile learning. In Education in a digital world (pp. 20-36). Routledge. 8. Cleaver, S., Detrich, R. & States, J. (2018). Overview of teacher evaluation. Oakland, CA: The Wing Institute. Retrieved from https://www.winginstitute.org/teacher-evaluation-teacher- coaching ОФ “Международный научно-исследовательский центр “Endless Light in Science”