Bank 2024_ ryzyko charakterystyka PDF

Dotychczas zrealizowane zagadnienia: I. Podstawy regulacji – głownie wymogi kapitałowe zabezpieczające bank przed ryzykiem (Bazylea III, Dyrektywy UE CRD IV/CRR i CRD V/CRR2) – w przyszłości CRD VI/CRR3 II. Kryzys 2008 i 2023 r. i zmiany pokryzysowe w nadzorze bankowym: - projekt Unii Bankow...

Dotychczas zrealizowane zagadnienia: I. Podstawy regulacji – głownie wymogi kapitałowe zabezpieczające bank przed ryzykiem (Bazylea III, Dyrektywy UE CRD IV/CRR i CRD V/CRR2) – w przyszłości CRD VI/CRR3 II. Kryzys 2008 i 2023 r. i zmiany pokryzysowe w nadzorze bankowym: - projekt Unii Bankowej, - przepisy resolution (przymusowa restrukturyzacja banków) - projekty reform zarządzania kryzysowego (CMDI) III. Podstawy zarządzania ryzykiem - ogólna charakterystyka ryzyka - podstawowe rodzaje ryzyka - zarządzanie ryzykiem w banku - rola kultury korporacyjnej i etyki - przeciwdziałanie fiancial crime - przepisy compliance (zapewnienie zgodności). IV. Przykłady materializacji ryzyka  Zagadnienia wstępne niepewność, ryzyko, emocje i kalkulacje Niepewność oznacza sytuację, w której określone decyzje mogą spowodować różne skutki, w zależności od tego, który z możliwych stanów rzeczy zajdzie, przy czym nie są znane prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych z nich. Ryzyko dotyczy sytuacji, w której wybranie danego wariantu decyzyjnego pociąga za sobą możliwości wystąpienia różnych negatywnych i pozytywnych konsekwencji przy znanym prawdopodobieństwie wystąpienia każdej możliwości. Ryzyko to rodzaj prawdopodobieństwa, które w przeciwieństwie do niepewności poddaje się szacunkom matematycznym, dzięki czemu można je precyzyjnie oszacować. Najczęstsze przyczyny materializacji ryzyka: brak pełnych informacji podczas podejmowania decyzji, występowanie czynników niezależnych np. makroekonomicznych, społecznych, politycznych, demograficznych, technologicznych, hazard moralny. Zarządzanie ryzykiem związanym ze zmianą – wymaga procesów, bodźców, celów, strategii. Banki nie upadają przez brak kapitału, tylko złe zarządzanie ryzykiem  Ryzyko a modele biznesowe banków Model biznesowy odzwierciedla strategię przedsiębiorstwa i w uproszczony sposób opisuje wszystkie elementy otoczenia rynkowego i firmy oraz relacje między nimi, które mają znaczenie dla realizacji celów i tworzenia wartości przedsiębiorstwa. Odpowiada na pytania: - jak bank zarabia? - jak się finansuje? - jak zarządza ryzykiem?  Czynniki które wpływają na efektywność i ocenę rynkową banków Regulacje – globalne (BKNB), unijne (dyrektywy i rozporządzenia) i krajowe (prawo bankowe i rekomendacje KNF) Otoczenie makroekonomiczne, prawne i konkurencyjne Strategia i model biznesowy (operacyjny) banku Adekwatny kapitał, zarządzanie ryzykiem i kultura korporacyjna Analiza kompleksowa banku: CAMEL(S) Bazylea II (2004, określana też NUK – Nowa Umowa Kapitałowa) trzy wzajemnie uzupełniające się filary stabilności wpływające na wymogi kapitałowe i zarządzanie ryzykiem Filar I - szacowanie sumy minimalnych wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego (wskaźnik relacji kapitału do aktywów ważonych ryzykiem). Filar II - określa podstawową rolę nadzoru bankowego podczas stosowania wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych przez banki i ustalenia docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku. Filar III - zobowiązuje banki do zachowania odpowiedniej dyscypliny rynkowej I ujawniania informacji na temat ich profilu ryzyka oraz poziomu kapitalizacji. W UE wymogi kapitałowe wobec banków związane z ryzykiem obejmują trzy elementy: ▪ Filar I – minimalne wymogi kapitałowe na pokrycie ryzyk, które występują w działalności każdego banku. ▪ Filar II – dodatkowe wymogi kapitałowe na ryzyko istotne z punktu widzenia konkretnego banku. Podstawowa rola nadzoru bankowego w tym w ocenie wewnętrznych modeli szacowania wymogów kapitałowych i ustalenia docelowych kapitałów zgodnych z profilem ryzyka w danym banku oraz wewnętrznymi technikami kontroli ryzyka. ▪ Filar III – konieczność ujawniania przez banki informacji na temat poziomu ryzyka oraz wielkości rezerw kapitałowych (dyscyplina rynkowa). kapitał własny - zainwestowany przez właścicieli (akcjonariuszy) (T1). Do kapitałów własnych zaliczane są również tzw. pożyczki podporządkowane, które będą mogły absorbować ryzyko upadłości (T2). kapitał regulacyjny – musi spełniać wymogi adekwatności kapitałowej - kwota całkowitego wymogu kapitałowego (TCR) ustalona jako suma wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. kapitał wewnętrzny (prawo bankowe) to „oszacowana przez bank kwota, niezbędna do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności banku oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka”. kapitał narażony na ryzyko ma pokryć ryzyko już podjęte (tzw. kapitał zaabsorbowany) lub ryzyko, które zamierzamy podjąć w przyszłości tzw. kapitał alokowany. Kapitał narażony na ryzyko może być rozumiany jako kapitał wewnętrzny powiększony o tzw. poduszkę kapitałową. Współczynniki kapitałowe, zabezpieczające przed ryzykiem i upadłością, wyliczane wg europejskich i polskich zaleceń, które wrażają globalne standardy bazylejskich umów kapitałowych Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych (CRR) przy zastosowaniu opcji narodowych zdefiniowanych w ustawie Prawo Bankowe oraz ustawie z 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym. Minimalne wartości współczynników kapitałowych na poziomie Filara I wynoszą: łączny współczynnik kapitałowy (TCR) na poziomie 8%, współczynnik kapitału Tier I (T1) na poziomie 6%, współczynnik kapitału podstawowego Tier I (CET1) na poziomie 4,5%. Na wymóg połączonego bufora, według stanu na 31 grudnia 2023, składają się: bufor zabezpieczający w wysokości 2,5%, bufor antycykliczny – brak choć ma być wprowadzony decyzją MF po rekomendacji KSF we wrześniu 2025 r. na 1 proc. łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko, a docelowo zostanie podniesiony do 2 proc. w kolejnym roku. bufor innej instytucji o znaczeniu systemowym (w zależności od banku – decyzja KNF) bufor ryzyka systemowego - brak KNF nałożył dodatkowo na niektóre banki domiar kapitałowy, tzw. P2R (pillar two requirements) – bufor na wypadek zajścia warunków skrajnych.  P2R: Wymóg kapitałowy w ramach filaru II nakładany przez KNF narzut ponad wymagany minimalny poziom kapitału w ramach filaru I, określany indywidualnie dla każdego banku i obejmujący ryzyko niedoszacowane lub nieuwzględnione w wymogu minimalnym. wymóg w ramach filaru II jest wyznaczany w procesie przeglądu i oceny nadzorczej (SREP). Ma charakter prawnie wiążący. np. w wielu bankach KNF nałożył w 2018 r. dodatkowy wymóg kapitałowy w celu zabezpieczenia ryzyka walutowych kredytów hipotecznych - waga ryzyka równa 150%. Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 25 maja 2017 dla kredytów hipotecznych w walutach obcych wprowadzono wyższą wagę ryzyka równą 150%, a w marcu 2022 tymczasowo obniżono je na okres 18 miesięcy do wysokości 50–100% (waga ryzyka 35% dla takich ekspozycji w rozporządzeniach UE). 1 I 2025 – prawdopodobne uchylenie wyższych wag ryzyka dla kredytów walutowych. Bufor P2R powinien składać się co najmniej w 75% z kapitału Tier I oraz co najmniej w 56,25% z kapitału podstawowego Tier I Przykład: wymogi współczynników kapitałowych dla grupy mBanku Przykład: Santander- minimalne współczynniki kapitałowe (30.06.2024) Główne typy ryzyka uwzględnione w Filarze II NUK Podstawowe ryzyka Inne ważne Ryzyka (I filar NUK) ryzyka dodatkowe - (II flar NUK) otoczenie Kredytowe Reputacji Systemowe Rynkowe Prawne Kraju Operacyjne Strategiczne Hazard moralny Płynności Biznesowe TBTF  Ryzyko w bankowości - ujęcie regulacyjne Główne Częste Dodatkowe – II filar (Bazylea 1 i 2) (Bazylea 3) Biznesowe, reputacji, Kredytowe, rynkowe, operacyjne Płynności, systemowe strategiczne, prawne Ryzyko kredytowe związane z klientem Ryzyko reputacji – straty związane z brakiem spełnienia oczekiwań udziałowców , klientów, pracowników związane z portfelem Ryzyko rynkowe Ryzyko strategiczne – konsekwencje złych decyzji (ryzyko operacyjne to konsekwencje złych działań). Zmniejszenie dochodów i kapitału, lub utraty Ryzyko stopy Ryzyko Spadku cen papierów potencjalnych korzyści, wynikające ze zmian w procentowej walutowe wartościowych otoczeniu biznesowym, braku reakcji na te zmiany oraz błędnych decyzji biznesowych lub wadliwej ich realizacji.  Etapy zarządzania ryzykiem identyfikacja pomiar sterowanie ryzykiem kontrola Funkcje i zadania związane z zarządzaniem ryzykiem występują na wszystkich szczeblach struktury organizacyjnej  Podstawowe rodzaje ryzyka – ryzyko kredytowe Niebezpieczeństwo niespłacenia zaciągniętego kredytu (w całości lub części) wraz z odsetkami, prowizjami i innymi opłatami. Niespłacenie wierzytelności z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń. Z działalnością kredytową wiążą się również inne niebezpieczeństwa: zmiany stopy procentowej - mniejsze niż oczekiwane wpływy z odsetek, zmiany kursu walutowego w kredytach w walutach obcych, ryzyko płynności w przypadku opóźnień w spłacie, inflacja – zmiana wartości pieniądza, ryzyko reputacji - pogorszenie się możliwości refinansowania, ryzyko prawne – zmiany w przepisach (np. przewalutowanie kredytów, split payment). Pojedyncze ryzyko i łączne ryzyko portfela  Metody ograniczania ryzyka kredytowego Pojedyncza umowa Portfel kredytowy Procedury kredytowe Procedury kredytowe badanie zdolności i wiarygodności kredytowej Transfer ryzyka kredytobiorcy Zabezpieczenie kredytu Monitoring ekspozycji kredytowej Transfer ryzyka Dywersyfikacja portfela Monitoring ekspozycji kredytowej Wymogi kapitałowe i kontrola Stosowanie jednostkowych limitów wewnętrzna Wymogi kadrowe Wymogi kadrowe i systemy informatyczne Systemy informatyczne  Kredyt Kredyt – regulowany w prawie bankowym, ważna zdolność kredytowa Pożyczka pieniężna – kontrakt cywilny, dostępny dla parabanków, znacznie gorsze warunki Koszt kredytu: prowizja + odsetki + ew. ubezpieczenie (dobrowolne) Koszty pożyczki: prowizja, odsetki, ubezpieczenie (obowiązkowe), inne opłaty Zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim pozaodsekowe koszty kredytu to wszystkie koszty, które konsument musi ponieść w związku z zawieraną umową. (opłaty przygotowawcze, prowizje, koszty ustanowienia zabezpieczeń).  Działalność kredytowa banków podlega restrykcyjnym przepisom ogólnoeuropejskim – Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rozporządzenia Komisji Europejskiej. przepisom wynikającym z Ustawy prawo bankowe i innych ustaw bezpośrednio lub pośrednio dotyczących działalności kredytowej banków (m.in.: Ustawy o kredycie konsumenckim, czy Ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym). rekomendacjom KNF. rozwiązaniom oferowanym przez instytucje tworzące infrastrukturę informacyjną polskiego systemu bankowego (BIK SA, system AMRON, Rejestr dokumentów zastrzeżonych etc.). wewnętrznym uregulowaniom zrzeszeń banków i samych banków, formułowanym zgodnie ze statutami, wewnętrznymi regulamimi i instrukcjami udzielania kredytów.  Podstawowe podziały kredytów okres kredytowania: krótkoterminowe do 1 roku, średnioterminowe (od 1 roku do 5 lat) , długoterminowe powyżej 5 lat). waluta kredytu ( w złotych lub w dewizach) forma płatności (gotówkowe i bezgotówkowe) przeznaczenie (cel kredytu) –gospodarcze, dla ludności (dla osób indywidualnych), budowlano – mieszkaniowe. preferencyjność - udzielane na warunkach korzystniejszych niż wynikałoby to z rachunku opłacalności. typ rachunku bankowego - w rachunku kredytowym bank otwiera nowy rachunek za pomocą którego dokonywane są wszystkie rozliczenia - w rachunku bieżącym (odnawialny kredyt krótkoterminowy). Zadłużenie występuje w postaci salda debetowego rachunku bieżącego kredytobiorcy. Kredyt na rachunku bieżącym nie jest powiązany z określonym celem, służy on jedynie utrzymaniu bieżącej płynności. Kredyt konsumencki obejmuje pożyczkę gotówkową kredyt w rozumieniu prawa bankowego (w rachunku bieżącym, odnawialny, gotówkowy, samochodowy, mieszkaniowy, na karcie kredytowej) wysokość jest nie większa niż 255 550 PLN przeznaczonych dla klientów indywidualnych Zabezpieczenia spłaty zobowiązań Osobiste (całym majątkiem) cesja wierzytelności Gwarancja kredytowa Poręczenie wekslowe lub wg prawa cywilnego przystąpienie do długu weksel własny in blanco (bank może dochodzić praw w oparciu o prawo wekslowe) Zabezpieczenia rzeczowe blokada środków na rachunku bankowym przewłaszczenie zastaw rejestrowy lub wg prawa cywilnego Kaucja hipoteka  Analiza wiarygodności kredytowej: 5 C kredytu Character - zdolność do spłaty a skłonność do spłaty Capital Cash flows Collateral Conditions  Credit scoring Jest metodą punktowej oceny ryzyka kredytowego Polega ona na określeniu wiarygodności kredytowej klienta na podstawie porównania jego profilu z profilem klientów, którzy już otrzymali kredyty. Im bardziej profil danego klienta jest podobny do profilu terminowo spłacających swoje kredyty w przeszłości, tym lepszą ocenę punktową otrzyma ten klient. Metoda, która w oparciu o narzędzia statystyczne przewiduje prawdopodobieństwo wystąpienie zdarzenia u klienta aplikacyjny: na dany moment (nowy klient) – ocena wniosku behawioralny: ocena historyczna (historia współpracy z bankiem) – oparta o bankowe bazy danych  Biuro Informacji Kredytowej SA BIK gromadzi i udostępnia dane o historii kredytowej klientów banków, SKOKów i firm pożyczkowych Jest to największy w kraju zbiór danych o klientach indywidualnych i przedsiębiorcach. Wiarygodność kredytowa jest określana poprzez porównanie do klientów, którzy już otrzymali kredyty - im bardziej profil jest podobny, tym wyższa ocena. Klient mający historię kredytową może pobrać Raport BIK, który zawiera jego ocenę. Biura informacji gospodarczej - gromadzą i udostępniają informacje informacje o zadłużeniu konsumentów i przedsiębiorców, a także o ich terminowym wywiązywaniu się z zobowiązań Największe - ERIF BIG SA; InfoMonitor BIG SA, KRD BIG SA  Co wpływa na scoring kredytowy: - Terminowość spłat - Korzystanie z produktów finansowych jeśli często maksymalnie wykorzystujesz środki na karcie kredytowej i przyznane limity kredytowe, to takie zachowanie oceniane jest jako bardziej ryzykowne. umiarkowane wykorzystanie limitów wpływa pozytywnie na ocenę punktową. - Wnioskowanie o kredyt jeśli w krótkim czasie ubiegasz się o kilka kredytów, i dostajesz decyzje odmowne, to takie zachowanie oceniane jest jako bardziej ryzykowne. Wnioski o ten sam rodzaj kredytu złożone w krótkim czasie (do 14 dni) są traktowane jako jedno zapytanie – można więc porównać oferty bez obniżania swojej oceny punktowej. - Doświadczenie Im dłuższa historia terminowo spłacanych kredytów, tym lepiej.  Ustawa o kredycie konsumenckim Cel: ochrona prawna konsumentów którzy nie posiadają specjalistycznej wiedzy w zakresie rynku kredytowego UKK - określa formę umowy kredytowej (wysokość nie większa niż 255 550 zł) - konsument ma prawo odstąpić od umowy o kredyt konsumencki - bank może dochodzić swoich roszczeń do zabezpieczeń dopiero po ponad 3 miesiącach. - banki muszą informować klientów o rzeczywistej stopie oprocentowania kredytu. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania (RRSO) to całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta Koszty pozaodsetkowe kredytu: maksymalna wysokość = 25 % kwoty kapitału + 30 % tej kwoty w stosunku rocznym. koszty odsetkowe (tzw. ustawa antylichwiarska) - maksymalna wysokość jest powiązana ze stopą referencyjną NBP - maksymalnie jest to dwukrotność odsetek ustawowych Odsetki ustawowe: stopa referencyjna NBP (tj. 5,75%) + wskaźnik określony w art. 359 § 2 Kodeksu cywilnego (3,5%) = 9.25%  Upadłość konsumencka, 2009, 2015, 2020 Warunkiem do ogłoszenia upadłości osoby fizycznej jest wykazanie, że dłużnik stał się niewypłacalny, a jego stan finansowy nie jest wypadkową umyślnych działań lub niedbalstwa (długotrwała choroba, nieszczęśliwy wypadek czy niezawiniona utrata pracy). Początkowo silne restrykcje, w 2015 znacząco zliberalizowano przesłanki ogłoszenia bankructwa. Sąd może zdecydować o umorzeniu długów bez realizacji planu spłaty (czyli natychmiast oddłużyć bankruta) lub po kilkuletnim procesie spłacania wierzycieli darować pozostałe zadłużenie. Kolejne korekty ułatwiły dostęp do upadłości osobom, które prowadzą działalność gospodarczą. wniosek: w sądzie rejonowym. ogłoszenie bankructwa: sąd sprzedaż majątku: syndyk – z uzyskanych pieniędzy spłaci zaciągnięte długi plan spłat: jeżeli kwota uzyskana z licytacji nie wystarcza na pokrycie wszystkich długów, sąd ustala plan ich spłaty. Sąd określa również kwotę długu, która zostanie umorzona wtedy, gdy dłużnik wykona cały plan spłat oddłużenie: dłużnik zostaje oczyszczony z długów  Ryzyko płynności Ryzyko niedopasowania przepływów strumieni środków płatniczych między bankiem a otoczeniem, które może doprowadzić do niemożności bieżącego regulowania zobowiązań banku wobec klientów oraz pozostałych podmiotów gospodarczych ryzyko płynności kapitału (braku możliwości zwiększenia krótkoterminowych funduszy), ryzyko płynności rynku (braku możliwości upłynnienia aktywów). LCR: Liquidity Coverage Ratio – wymóg płynności krótkoterminowej Instytucja kredytowa musi dysponować taką ilością aktywów płynnych, by w warunkach skrajnych móc przez 30 dni pokrywać wypływy netto HOLA NCO Pozycja Wsk. konwersji Pozycja Wsk. konwersji Środki pieniężne od banku 100% Stabilne depozyty 5-10% centralnego Papiery wartościowe 100% Finansowanie hurtowe od 75% rządowe i podmioty sektora podmiotów niefinansowych nie publicznego – waga ryzyka 0 współpracujących z bankiem Jak wyżej, waga ryzyka 20% 85% Finansowanie hurtowe od 25% podmiotow współpracujących z bankiem Obligacje przedsiębiorstw i 85% Linie kretytowe 5-10% listy zastawne (AAA-AA) Pozycje terminowe 100%  Płynnościowe wymogi regulacyjne NSFR (Net Stable Funding Ratio) długoterminowy wymóg stabilnego finansowania netto cel: zmniejszenie niedopasowania wymagalności aktywów i pasywów jest obliczany jako stosunek dostępnej kwoty finansowania stabilnego (pasywa) do sumy pozycji wymagających stabilnych źródeł finansowania (aktywa). dzięki wprowadzeniu tej normy zmniejszy się zależność instytucji bankowych od finansowania z hurtowego rynku pieniężnego, która jest niekorzystna w przypadku wystąpienia napięć i braku zaufania na rynku  Ryzyko rynkowe Ryzyko na jakie narażony jest aktualny i przyszły wynik finansowy banku oraz jego kapitał z powodu niekorzystnego wpływu zmian warunków rynkowych, takich jak stopy procentowe, kursy walutowe, ceny akcji i surowców a także zachowań klientów; Cel: ograniczenie wahań wyniku odsetkowego Dominujące instrumenty: Ryzyko rynkowe jest związane Portfel bankowy kredyty, depozyty z portfelem handlowym oraz bankowym Zagrożenie: ryzyko kredytowe, stóp procentowych w portfelu bankowym i płynności Transfer ryzyka Cel: zyski z krótkoterminowej spekulacji Dominujące instrumenty: obligacje, instrumenty pochodne Portfel handlowy Zagrożenie: ryzyko rynkowe  Operacje w działalność banku można podzielić na portfel bankowy i portfel handlowy. Portfel handlowy banku obejmuje: operacje dokonywane na własny rachunek w celach handlowych, tj. z zamiarem uzyskania korzyści finansowych w krótkich okresach z rzeczywistych lub oczekiwanych różnic między rynkowymi cenami zakupu i sprzedaży lub też z innych odchyleń cen lub parametrów cenowych, w tym w szczególności stóp procentowych, kursów walutowych, indeksów giełdowych, operacje dokonywane w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z operacji zaliczonych do portfela handlowego. Do portfela handlowego zalicza się: giełdowe i pozagiełdowe terminowe transakcje pozabilansowe, operacje świadczenia usług pośrednictwa finansowego na hurtowym rynku finansowym (na rachunek własny w imieniu klienta), operacje polegające na gwarantowaniu emisji papierów wartościowych (dłużnych i kapitałowych). Portfel bankowy obejmuje: udzielanie kredytów, pożyczek, zakładanie lokat i przyjmowanie depozytów, wykonywane w ramach działalności banku lub też w celu zarządzania płynnością. Niektóre z przeprowadzanych operacji przez bank są zaliczane zarówno do portfela bankowego oraz portfela handlowego. Ryzyko operacyjne (definicja BKNB) Ryzyko bezpośrednich lub pośrednich strat wynikłych z niewłaściwych lub błędnych: - procesów wewnętrznych (np. kontroli), - błędów ludzi (np., złe wykonanie polecenia lub defraudacja) - systemów (awaria systemu, bankomatów) - zdarzeń zewnętrznych (pożar placówki, napad na bank Trudno zdefiniować precyzyjnie, gdyż zachodzi na inne typy ryzyka - dwa typy: - często występujące, o niewielkich skutkach - rzadko występujące, o poważnych konsekwencjach Identyfikacja: - czynniki wewnętrzne: struktura organizacyjna firmy, specyfika działalności, użytkowane systemy informatyczne, specyfika klientów firmy, skargi od klientów, jakość kadr, zmiany organizacyjne oraz rotacja kadr, jakość, kompletność, aktualność i przestrzeganie procedur wewnętrznych, - czynniki zewnętrzne to wszystko, co wchodzi w otoczenie działania banku: uwarunkowania polityczne, prawne, demograficzne, konkurencja, postęp technologiczny, zachowania rynków finansowych, podmioty zewnętrzne, z którymi firma współpracuje – które mogą wpływać negatywnie na realizację celów firmy W celu pomiaru ryzyka operacyjnego wykorzystuje się monitorowanie kluczowych wskaźników ryzyka. Do norm ilościowych należą normy dotyczące procesów, wewnętrznych danych z obserwacji historycznych, zewnętrznych danych, analizy scenariuszy, otoczenia gospodarczego oraz kontroli wewnętrznej. Do zaawansowanych metod pomiaru ryzyka operacyjnego stosowanych w praktyce bankowej nalezą: - metoda podstawowego wskaźnika, - metoda standardowa, - metoda zaawansowanego pomiaru: metoda pomiaru wewnętrznego, metoda rozkładu strat, metoda scenariuszowa, metoda czynników ryzyka i kontroli na bazie karty wyników).  Bank w ramach zarządzania ryzykiem operacyjnym uwzględniają zazwyczaj Ryzyko technologiczne i techniczne Ryzyko outsourcingu Banki: Podstawowym narzędziem identyfikacji i oceny Ryzyko nadużyć/defraudacji ryzyka operacyjnego jest samoocena. Ryzyko prania pieniędzy Ryzyko bezpieczeństwa informacji W ramach procesu samooceny wycenie podlegają także ryzyka specjalistyczne takie jak: Ryzyko zdarzeń zewnętrznych (ciągłości działania) ryzyko technologiczne i cyber ryzyka, Ryzyko podatkowe i rachunkowe ryzyka compliance oraz ryzyka prania Ryzyko produktu – sprzedaż produktu który nie spełnia wymagań pieniędzy, korupcji i łapówkarstwa, dotyczące klientów, nie jest zgodny z prawem, nie ma adekwatnego wsparcia zarządzania danymi pracowników oraz procesów; ryzyka ESG. Dodatkowo proces identyfikacji i oceny ryzyka Ryzyko modeli - błędów w opracowaniu, wdrażaniu lub stosowaniu operacyjnego wspierany jest przez inne Ryzyko kadrowe narzędzia, jak np. analizy scenariuszowe, analizy Ryzyko koncentracji - zagrożenie wynikające z nadmiernych wpływu na biznes, analizy ryzyka w nowych koncentracji z tytułu ekspozycji wobec poszczególnych klientów, inicjatywach. regionie geograficznym, Ryzyko niewłaściwego postępowania (conduct risk) - pracownicy lub pośrednicy umyślnie lub poprzez zaniedbanie wyrządzą szkodę klientom, integralności rynków finansowych lub integralności  Inne często wymieniane przez banki ryzyka (filar II NUK) Ryzyko strategiczne – błędnych decyzji, skutkujących: - utratą rynku i klientów , - obniżeniem rentowności, - zmniejszeniem kapitału, A także utratą potencjalnych korzyści, wynikającą ze zmian w otoczeniu biznesowym, braku reakcji na te zmiany oraz błędnych decyzji biznesowych lub wadliwej ich realizacji. Ryzyko biznesowe (modeli) – niezrealizowania celu lub nieuwzględnienia istotnych czynników nieosiągnięcie założonych celów ekonomicznych, niepowodzenie w rywalizacji rynkowej. ryzyko wyniku finansowego – wynik finansowy poniżej wymagań wynikających z potrzeby prowadzenia bieżącej działalności i rozwoju, ryzyko makroekonomiczne (otoczenia ekonomicznego) – ryzyko zmiany warunków ekonomiczno- społecznych mających niekorzystny wpływ na podmiot, ryzyko dźwigni – może wymagać podjęcia działań korygujących plan biznesowy, w tym awaryjnej sprzedaży aktywów mogącej przynieść straty lub spowodować konieczność korekty wyceny pozostałych aktywów. Z ryzykiem biznesowym - nieosiągnięcia założonych celów ekonomicznych z powodu niepowodzenia w rywalizacji rynkowej - związane są następujące ryzyka: strategiczne – związane z podejmowaniem błędnych decyzji strategicznych, brakiem lub wadliwą realizacją przyjętej strategii oraz ze zmianami w otoczeniu zewnętrznym i niewłaściwą reakcją na te zmiany, wyniku finansowego – ryzyko realizacji wyniku finansowego poniżej wymagań wynikających z potrzeby prowadzenia bieżącej działalności i rozwoju, otoczenia ekonomicznego – ryzyko zmiany warunków ekonomiczno-społecznych mających niekorzystny wpływ na bank, ryzyko regulacyjne – ryzyko zmiany prawnych warunków prowadzenia działalności, ryzyko konkurencji. Do nieoczekiwanych czynników, które powinny być zabezpieczone przez kapitał ekonomiczny mogą należeć: silne zmiany cen rynkowych, niewypłacalność instytucji powiązanych kapitałowo, strata wynikającą z niewypłacalności większej liczby kredytobiorców, błędy i oszustwa pracowników lub kontrahentów, niewypłacalność państw, utratę reputacji prowadzącą do utraty klientów, lub nałożenie sankcji przez instytucje nadzorcze.  Ryzyko reputacyjne związane z negatywną oceną funkcjonowania instytucji przez interesariuszy, w tym prasę - proces subiektywny, oparty na percepcjach. ryzyko utraty wartości firmy niezwiązane z utratą wartości księgowej, mające zazwyczaj odbicie w spadku wartości giełdowej. związane jest z pogorszeniem się wizerunku banku w oczach jego obecnych lub potencjalnych klientów, akcjonariuszy i pracowników. wynika zazwyczaj nie z incydentalnych zdarzeń, ale jest wynikiem złych procesów decyzyjnych. nie jest nowym pojęciem, jeśli traktowane jest jako cześć ryzyka operacyjnego czy ładu korporacyjnego, ale dopiero od niedawna analizowane jako samodzielny typ ryzyka.  Mapa ryzyka KNF: BION (Badanie i Ocena Nadzorcza) w bankach – mapa klas ryzyka i ich definicje Narzędziem służącym do identyfikacji i oceny ryzyka ponoszonego przez bank jest mapa ryzyka. Ilustruje ona stopień ekspozycji banku na ryzyko w różnych przekrojach (produkt, proces, linia biznesowa, jednostka organizacyjna). Mapa może odwzorowywać powiązania czynników ryzyka z poszczególnymi liniami biznesowymi, pionami operacyjnymi, funkcjami organizacyjnymi i procesami  Mapa ryzyka - metoda identyfikacji i oceny oddziaływania ryzyka na organizację Dwa wymiary: siła oddziaływania i prawdopodobieństwo wystąpienia (mierzonego albo subiektywnie, albo na podstawie analiz z przeszłości) oraz ewentualnych skutków w przypadku jego pojawienia się (finansowych i pozafinansowych, np. ryzyko reputacji). Dla każdego ze zidentyfikowanych ryzyk wskazuje się planowany sposób działania. akceptacja ryzyka będzie miała miejsce w sytuacjach, w których koszty przeciwdziałania mogą przekraczać potencjalne korzyści– następuje najczęściej w obszarze ryzyka o niskich skutkach; transfer ryzyka, czyli przeniesienie (np. kontraktem outsourcingowym) odpowiedzialności i kosztów jego wystąpienia na inną organizację lub jego dywersyfikacja, tzn. rozproszenie ryzyka pomiędzy różnych interesariuszy, występujące najczęściej w stosunku do ryzyk specjalistycznych o wysokich skutkach (np. ubezpieczenia); przeciwdziałanie – dotyczyć będzie kategorii ryzyk, które wymagają podjęcia zdecydowanych, przemyślanych i zaplanowanych działań prowadzących do ich likwidacji lub znacznego ograniczenia; unikanie ryzyka, czyli podejmowanie działań w celu unikania ekspozycji na ryzyko – stosowane wobec ryzyk, dla których, mimo podejmowanych działań, nie udało się zmniejszyć ich istotności do akceptowalnego poziomu. Zarządzanie ryzykiem przez banki – trzy linie obrony Banki zarządzają ryzykiem w oparciu o: - wymagania nadzorcze, - własne praktyki rynkowe. KNF: funkcjonujący w banku system zarządzania ryzykiem i system kontroli wewnętrznej opiera się na trzech niezależnych poziomach: -na pierwszą linię obrony składa się zarządzanie ryzykiem w działalności operacyjnej banku, -na drugą linię obrony składa się zarządzanie ryzykiem przez pracowników na specjalnie powoływanych do tego stanowiskach lub w komórkach organizacyjnych, - na trzecią linię obrony składa się działalność komórki audytu wewnętrznego W ramach systemu kontroli funkcjonują Zarząd i Rada Nadzorcza, Komitet Audytu, Departament Zgodności, oraz wszyscy pracownicy banku. W banku działają komitety ryzyka: rejestrują incydenty i sporządzają raporty dotyczące incydentów, uczestniczą w wyjaśnianiu przyczyn ich powstawania i proponują rozwiązania zabezpieczające, wdrażają środki ochrony zasobów, wykonują czynności kontroli wskazane w zakresie zadań i obowiązków. Zarząd odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem. Menadżer ryzyka: odpowiada za opracowanie zasad zarządzania ryzykiem w organizacji lub jej danym obszarze, odpowiada za opracowanie struktury zarządzania ryzykiem, odpowiada efektywność procesu i procedur, ustalenie kryteriów ryzyka, metodyki identyfikacji, analizy i oceny ryzyka; postępowanie z ryzykiem, monitorowanie i przeglądy, dopowiada za kontroling ryzyka, opracowanie i weryfikację adekwatności programów ubezpieczeniowych, określa łączną ekspozycję firmy na straty, odpowiada za koordynację obliczenia specyficznych parametrów ryzyka.  Nowe ryzyka: ESG (environment, society, governance) – określane czasem jako ryzyka III filara Czy wymogi w zakresie ESG są ważne? Termin ESG postał 20 lat temu (jak część CSR – Corporate Social Responsibility) ale obecnie funkcjonuje samodzielnie. Skupienie się na zasadach ESG (środowiskowych, społecznych i ładu korporacyjnego) jest istotne dla interesariuszy (klientów) i regulatorów. Jest też wiele programów i źródeł finansowania projektów wrażliwych społecznie. Raportowanie produktów i działań ESG jest albo obowiązkowe (od 2023 duże przedsiębiorstwa, w tym banki), albo rozważane: taksonomia ESG to prawo UE dotyczące klasyfikowania działalności gospodarczej jako zrównoważonej środowiskowo. Jednocześnie krytycy twierdzą, że ESG jest tylko odwróceniem uwagi od bardziej palących spraw, jest zbyt trudne do zmierzenia i nie ma znaczącego związku z wynikami finansowymi (tzw. greenwashing).  Zarządzanie ryzykiem ESG Standardy odnoszące się do ESG zostały wprowadzone na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z 2014 r. - ujawnianie informacji niefinansowych dotyczących kwestii środowiskowych, społecznych, pracowniczych, poszanowania praw człowieka oraz przeciwdziałania korupcji. Od 2023 r. Komisja UE przyjęła Europejskie Standardy Sprawozdawczości w zakresie Zrównoważonego Rozwoju tzw. ESRS, zgodnie z którymi wszystkie przedsiębiorstwa podlegające CSRD ( w tym banki) mają obowiązek raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju. Niewłaściwe praktyki ESG - utrata reputacji i konsekwencje prawne.  Compliance (zapewnienie zgodności) Ryzyko braku zgodności rozumiane jest jako ryzyko sankcji prawnych, regulacyjnych, istotnej straty finansowej lub negatywnego wpływu na reputację, jakie Bank może ponieść w wyniku nieprzestrzegania przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz standardów rynkowych. Na ryzyko braku zgodności składają się następujące kategorie ryzyka: Ryzyko braku zgodności regulacyjnej; Ryzyko prowadzenia działalności (conduct); Ryzyko utraty reputacji; Ryzyko przestępstw finansowych. Ryzyko braku zgodności ryzyko sankcji prawnych bądź nadzorczych, strat finansowych, utraty reputacji (wiarygodności dla kontrahentów) na jakie narażony jest bank w wyniku niezastosowania się do przepisów prawa, rekomendacji regulatorów, lub regulacji wewnętrznych. Efektywne ale niedocenianie źródło kreowania wartości. 47  Compliance jest zbiorem procedur, działań i rozwiązań organizacyjnych, które zapewnią funkcjonowanie firmy zgodnie z przepisami prawa w ujęciu wielopłaszczyznowym. Zakres działań systemu compliance dotyka szeregu aspektów działania przedsiębiorstwa, skupiając się m.in. na zapewnieniu zgodności z regulacjami zewnętrznymi i wewnętrznymi, zarządzaniu ryzykiem czy weryfikacją i raportowaniem potencjalnych zagrożeń. Za wdrożenie i obsługę systemu zarządzania zgodnością odpowiedzialny jest compliance officer. (Raport Compliance w Polsce - 55% spółek wskazało, że na ich dział compliance przypada 1 etat!) Do zakresu odpowiedzialności komórki compliance mogą być włączane następujące procesy banku: przeciwdziałanie praniu pieniędzy, przeciwdziałanie korupcji, przeciwdziałanie finansowaniu terroryzmu, przeciwdziałanie nadużyciom finansowym Proces zarządzania ryzykiem braku zgodności zawiera identyfikację, pomiar, monitorowanie i kontrolę ryzyka oraz ocenę i sprawozdawczość.  Sygnalista Nazwa od angielskiego terminu whistleblower. Dyrektywa o ochronie sygnalistów z 2019 r. – w Polsce obowiązuje od września 2024 r. To osoba, która bez żadnych konsekwencji prawnych identyfikuje wszelkie przejawy nieprawidłowości zachodzących w organizacji czy zakładzie pracy, a następnie raportuje to swoim bezpośrednim przełożonym. W przypadku braku reakcji ze strony kierownictwa firmy, sygnalista może dane nieprawidłowości zgłosić do następnej instancji, jaką są organy ścigania. Musi posiadać odpowiednie dowody potwierdzające zachodzące nieprawidłowości w ramach organizacji i musi działać w dobrej wierze, a nie na zasadzie zemsty, czy złośliwości. Sygnalistą może być pracownik podmiotu, którego zgłoszenie dotyczy, były pracownik, osoba starająca się o pracę w danej jednostce, stażysta, wolontariusz, wspólnik, współpracownik, osoba wykonująca dzieło lub zlecenie na rzecz podmiotu – zarówno wykonawca jak i podwykonawca, dostawca. W praktyce oznacza to prawie każdą osobę mającą styczność z podmiotem. Zgodnie z nową dyrektywą sygnalista będzie mógł zgłosić wszelkie nieprawidłowości w ramach kanału wewnętrznego (raportowanie przełożonemu), zewnętrznego (organom ścigania) oraz w ramach ujawnienia publicznego (zgłoszeniu sprawy mediom).  Pranie pieniędzy (money laundering) Działania zmierzające do wprowadzenia do legalnego obrotu pieniędzy lub innych wartości majątkowych uzyskanych z nielegalnych źródeł bądź służących do finansowania nielegalnej działalności. W 1989 roku grupa G7 powołała The Financial Action Task Force on Money Laundering - FATF 2005, nowelizacja w 2015 - Dyrektywa UE w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu Ustalanie tożsamości klientów przeprowadzających duże transakcje finansowe służy też do eliminowania szarej strefy. Przeciwdziałanie przestępstwom finansowym: prania pieniędzy i przeciwdziałania terroryzmowi - regulują zasady AML (Anti-Money Laundering) aktywność GIIF (Generalny Inspektor Informacji Finansowej) przy Ministerstwie Finansów Generalny Inspektor Informacji Finansowej przyjmuje zgłoszenia rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu od pracowników, byłych pracowników, instytucji obowiązanych lub innych osób, które wykonują lub wykonywały czynności na rzecz instytucji obowiązanych na innej podstawie niż stosunek pracy. Łotwa – skandal z praniem pieniędzy (2018) Szef banku centralnego aresztowany i odwołany pod zarzutem otrzymania i domagania się łapówek od banku kontrolowanego przez rosyjskiego oligarchę.  Pranie pieniędzy (money laundering) Działania zmierzające do wprowadzenia do legalnego obrotu pieniędzy lub innych wartości majątkowych uzyskanych z nielegalnych źródeł bądź służących do finansowania nielegalnej działalności. Pranie pieniędzy to proces, przy pomocy którego dochody przypuszczalnie uzyskane z działalności przestępczej są przekazywane, przekształcane, wymieniane albo też łączone i mieszane z legalnymi funduszami w celu ukrycia lub zatajenia prawdziwego charakteru, źródła, ukierunkowania, przepływu lub własności tych dochodów. Celem procesu prania pieniędzy jest nadanie pozorów legalności funduszom uzyskanym z działalności pozaprawnej lub działań z nią powiązanych. W większości przypadków dotyczy to przestępczości narkotykowej, terroryzmu lub innych zorganizowanych działań karalnych. Mogą istnieć znaczne podobieństwa między przepływem funduszy terrorystycznych a praniem mienia przestępczego, ponieważ grupy terrorystyczne mogą mieć powiązania z działalnością przestępczą. Często do popełnienia aktów terrorystycznych wymagane są jedynie niewielkie sumy pieniędzy, co utrudnia ich identyfikację i śledzenie. Źródła pochodzenia pieniędzy: Czyste (clean money) – dochody pochodzą z legalnych źródeł i są opodatkowane. Szare (gray)– dochody uzyskane głównie z „szarej strefy” gdzie działalności gospodarcze są prowadzone bez zezwoleń, zazwyczaj nie są płacone podatki. Brudne (dirty money) – dochody nieujawnione organom podatkowym, najczęściej z działalności przestępczej.  Etapy prania pieniędzy Umieszczenie gotówki pochodzącej z przestępstwa na koncie w banku lub innej instytucji finansowej. Transferowanie pieniędzy między rachunkami w celu utrudnienia powiązanie ulokowanych środków z ostatecznym beneficjentem - może obejmować kupno i sprzedaż walut obcych, akcji lub obligacji. Integracja jest ostatnim etapem - ostateczny beneficjent wydaje się posiadać legalne fundusze. Pieniądze są z powrotem włączane do systemu finansowego i traktowane tak, jakby były legalne. Za „pranie pieniędzy” uznaje się następujące czyny popełnione umyślne: konwersję lub przekazywanie mienia, ze świadomością, że pochodzi ono z działalności przestępczej, w celu ukrywania lub zatajania nielegalnego pochodzenia tego mienia albo udzielenia pomocy osobie, która bierze udział w takiej działalności, dla umożliwienia jej uniknięcia konsekwencji prawnych takiego działania; ukrycie lub zatajenie prawdziwego charakteru mienia, jego źródła, miejsca położenia, rozporządzania nim, przemieszczania, własności lub praw do mienia, ze świadomością, że mienie to pochodzi z działalności przestępczej lub z udziału w takiej działalności; nabycie, posiadanie lub korzystanie z mienia, ze świadomością w momencie jego otrzymania, że mienie to pochodzi z działalności o charakterze przestępczym lub z udziału w takiej działalności; udział lub współdziałanie w popełnieniu, jak też pomocnictwo, podżeganie, ułatwianie oraz doradzanie przy popełnieniu czynów określonych w powyższych punktach.  Przepisy i organizacje AML (Anti-Money Loundring) Transgraniczny charakter prania pieniędzy i finansowania terroryzmu doprowadziły do międzynarodowej koordynacji umożliwiającej identyfikację i ściganie osób zaangażowanych w ten proceder W 1989 roku G7 powołała The Financial Action Task Force on Money Laundering - FATF 2005 i 2015 - Dyrektywy PE i Rady nr 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywania systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. EU: Anti-Money Laundering Authority (AMLA) – rozpocznie działalność we Frankfurcie w 2025 r. Wytyczne wydane przez sektor bankowy i inne organy handlowe. W Polsce- GIIF – Generalny Inspektor informacji Finansowej, MF (https://www.gov.pl/web/finanse/generalny-inspektor-informacji-finansowej) Uwaga: skrót AML to także Advanced Mobile Location używany przez służby typu #112  AML (Anti Money Laundering) oraz KYC (Know Your Customer) w finansach KYC można określić jako zbiór informacji o kliencie, który pozwala ustalić wiarygodność klienta i jego profil transakcyjny oraz pozwalają przeprowadzić weryfikację tożsamości. Dzięki staranie prowadzonej polityce KYC, klienci mogą mieć pewność, że ich dane są chronione a usługi przeprowadzane są w sposób bezpieczny. Głównym celem KYC jest zapobieganie przekrętom finansowym, kradzieży tożsamości, praniu brudnych pieniędzy czy też finansowania terroryzmu. Przepisy dotyczące przestępstw finansowych sprawiają, że nieujawnienie podejrzenia prania pieniędzy jest przestępstwem. Podejrzenie jest ujawniane w firmie osobie, która została wyznaczona jako inspektor ds. prania pieniędzy (MLRO - Money Laundering Reporting Officer) Można też zgłosić jako „sygnalista” do GIIF rzeczywiste lub potencjalne naruszenia przepisów z zakresu AML oraz finansowaniu terroryzmu od pracowników, byłych pracowników lub innych osób, które wykonują lub wykonywały czynności na rzecz instytucji obowiązanych na innej podstawie niż stosunek pracy. ([email protected] ) MLRO działa w oparciu o wytyczne EBA (European Banking Authority).  Pranie pieniędzy – kraje bałtyckie Skandal związany z praniem pieniędzy w estońskim oddziale Danske Bank Ujawnienie - lata 2017-2018; pranie pieniędzy - od 2007 do 2015 roku Przez estoński oddział Danske Bank przepłynęło około 200 miliardów euro z Estonii (23%), Rosji (23%), Łotwy (12%), Cypru (9%), Wielkiej Brytanii (4%) i innych; do: Estonii (15%), Łotwy (14%), Chin (7%), Szwajcarii (6%), Turcji (6%) i inne (52%) Whistleblower (sygnalista) - Howard Wilkinson, były szef handlowy Danske Bank w Estonii, Łotwie i Litwie. W tym czasie Aivars Bergers, członek zarządu czołowej łotewskiej prorosyjskiej partii Harmonia i jeden z jej największych finansistów, otrzymał 270 tys. euro od Murova Systems LLP, firmy posiadającej w Wielkiej Brytanii skrzynkę pocztową i powiązanej Azerbejdżańska pralnią, w której wyprano pieniądze za pośrednictwem estońskiego oddziału Danske Bank. Oddział Danske w Tallinie zajmował się funduszami rodziny Władimira Putina i rosyjskiej służby bezpieczeństwa (FSB). Lokalny estoński oddział Danske Bank korzystał z własnego systemu informatycznego, a wiele dokumentów było napisanych w języku estońskim lub rosyjskim. Danske Bank nie wprowadził zmian, które ułatwiłyby kontrolę.  2013 - amerykański JP Morgan Chase wstrzymał obsługę estońskiego oddziału banku, podejrzewając pranie rosyjskich pieniędzy, ale inne banki kontynuowały świadczenie usług do 2015. 2014 – raport estońskiego nadzoru do DB sugerujący pranie pieniędzy – zignorowany. 2018 - dziesięciu byłych pracowników lokalnego oddziału DB zostało aresztowanych przez władze estońskie, 2019 - były dyrektor estońskiego oddziału Danske Bank (2007-2015) został znaleziony martwy - był on kluczowym świadkiem w toczącym się śledztwie. 2019 - estoński rząd zażądał od DB zamknięcia swojego estońskiego oddziału. DB - skutki: dyrektor generalny Thomas Borgen zrezygnował w 2018 - duńskie władze oskarżyły go o zaniedbanie swoich obowiązków duńscy prokuratorzy oskarżyli byłego dyrektora finansowego banku Henrika Ramlau- Hansena o brak reakcji na podejrzane transakcje. duński parlament podwyższył kary za pranie brudnych pieniędzy, czyniąc je jednymi z najwyższych w Europie. Akcje Danske Bank spadły o połowę w 2018 r. Bank zapowiedział, że przekaże 1,5 mld koron (ok. 225 mln USD) na cele charytatywne oraz zapłacił grzywny w wysokości kilku miliardów dolarów organom nadzoru finansowego w Danii, Stanach Zjednoczonych i innych krajach europejskich. Łotwa – skandal z praniem pieniędzy (2018) ABLV, 3 co do wielkości bank Łotwy, oskarżony przez USA o pranie pieniędzy i omijanie sankcji wobec Korei Płn., Pieniądze z Ukrainy Rosji, i Azerbejdżanu. Bank ogłosił upadłość To nie pierwszy łotewski bank, który spotyka się z tego typu oskarżeniami - prowadzono śledztwa dotyczące kilku banków, w rezultacie czego dwa z nich zostały ukarane za umożliwianie klientom omijania sankcji zabraniających płatności do Korei Płn. Łotwa od lat jest krytykowana przez MFW, KE, oraz OECD za niedostateczny nadzór finansowy, szczególnie brak skutecznej walki z procederem prania pieniędzy przez łotewskie banki, który ma charakter systemowy, głownie dla klientów pochodzących z państw b. ZSRR. Ich wkłady stanowią około połowę depozytów w łotewskich bankach. Z kolei zarzuty o korupcję polityczną, a także nadmierne wpływy lokalnych oligarchów na politykę państwa od lat stawia się łotewskim elitom  Szef banku centralnego Łotwy (2016-19) Ilmars Rimsevics aresztowany w 2018 (wyszedł za kaucją, ale dokończył kadencję w 2019 r.) pod zarzutem otrzymania łapówek - €100,000 i domagania się łapówek od banku Norvik, kontrolowanego przez rosyjskiego oligarchę. Bronił się oskarżając Moskwę o prowokację. Został zatrzymany przez funkcjonariuszy z Biura Przeciwdziałania Korupcji (KNAB) XII 2023 – sad na Łotwie uznał go winnym przyjmowania łapówek i skazał na 6 lat więzienia oraz konfiskatę dobytku (teraz odwołanie) Zeznaje też w procesie przed sądem londyńskim wytoczonym przez dawnego rosyjskiego oligarchę (bank Norvik)  2023-2024 Financial Crime & Compliance Report Główne wyzwania wg ankiety Największy zgłaszany problem to złożoność danych - nadzieją jest zastosowanie AI w wykrywaniu nielegalnych procederów. https://sanctionscanner.com/Content/Report/2023-2024-Financial-Crime-and-Compliance-Report.pdf  Cyberataki wymagając ciągłej czujności od organizacji i specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa. Wzrost liczby ataków typu ransomware oprogramowanie, które blokuje dostęp do systemu komputerowego lub uniemożliwia odczyt zapisanych w nim danych, często poprzez techniki szyfrujące, a następnie żąda od ofiary okupu za przywrócenie stanu pierwotnego. Zagrożenia związane z pocztą elektroniczną: 92% infekcji złośliwym oprogramowaniem pochodzi z ataków opartych na wiadomościach e-mail. Infekcje stron internetowych Cyberataki skutkują znacznymi stratami finansowymi.  Cyberprzestępstwa W ostatnich latach do oszustw i prania pieniędzy zaczęto stosować wyrafinowane metody. Fikcyjny import i eksport Odnosi się do eksportu lub importu do dowolnego kraju na papierze. Transfery towarów nigdy nie mają miejsca, ale pieniądze są prane. Rynek akcji Pieniądze mogą być prane i prezentowane jako biznes poprzez kupowanie akcji lub obligacji za pośrednictwem brokerów. Przedmioty luksusowe Antyki, obrazy i nieruchomości są przejmowane za brudne pieniądze, a następnie sprzedawane za obcą walutę i dochodzi do prania pieniędzy.  Najczęstsze przejawy i zapobieganie Finansowanie terroryzmu Zbieranie pieniędzy zarówno legalnymi, jak i nielegalnymi sposobami w celu finansowania grup terrorystycznych. Zazwyczaj wykrywane poprzez skanowanie nazw na listach odbiorców dostarczanych przez państwa na całym świecie. Korupcja Jeden z najczęstszych sposobów prania pieniędzy z nielegalnych źródeł. Wykrycie jej jest najtrudniejszym krokiem w procesie AML. W wielu krajach w korupcję mogą być zaangażowani urzędnicy państwowi wysokiego szczebla, osoby pełniące funkcje w organach sądowniczych lub ustawodawczych, a także policja i siły zbrojne. Handel ludźmi (trafficking) Handel narkotykami i ludźmi to sposoby, które mają największy wpływ na pranie pieniędzy w społeczeństwie. Zaczyna się zwykle od krajów trzeciego świata jako dostawców, a kończy na krajach rozwiniętych. Uchodźcy są wrażliwymi celami handlarzy. Kryptowaluty Aktywa cyfrowe wiążą się zarówno z zaletami, jak i wyższym ryzykiem. Do niedawna były one atrakcyjnym źródłem prania pieniędzy z powodu braku regulacji prawnych. Istnieje jednak globalna tendencja do włączania ich do systemu legislacyjnego  Jak zyskać zaufanie Reputacja jest ważnym aktywem (firmy FinTech) Przekazuj swoją historię (internet, media społecznościowe) Przywództwo oparte na szerokim oddziaływaniu (Elon Musk) (75% ankietowanych oczekuje ze CEO firm będą obecni w mediach, oraz informacji jak firma oddziałuje na środowisko) Transparentność zwiększa zaufanie (Warren Buffet) Przykład: Elon Musk -założyciel lub współzałożyciel PayPal, SpaceX, Tesla, Neuralink i Boring Company, dyrektor generalny i główny architekt w Tesla Inc. 50 lat - bardzo aktywny w mediach społecznościowych Podstawy zaufania na rynku finansowym (Edelman 2023) Sektor finansowy - na końcu rankingu zaufania! Warren Buffett – value inwestor (inwestowanie w wartość) Uważany za jednego z najlepszych i najbardziej etycznych inwestorów na świecie (choć formalnie „ethical investor” oznacza kogoś, kto inwestuje w spółki zrównoważonego rozwoju). Od lat notowany na liście najbogatszych ludzi świata, cześć majątku corocznie przekazuje fundacjom. Jest prezesem zarządu Berkshire Hathaway, Inc. – amerykański konglomerat, jedna z największych spółek publicznych na świecie, z siedzibą w Omaha (Nebraska). Ma 94 lata! – pod koniec 2023 zmarł Charlie Munger, parnter i zastępca Buffetta w wieku 99 lat ☺. Filozofia: Nie interesują go trendy - stara się inwestować w spółki, które mają przed sobą stabilną przyszłość (analiza fundamentalna). Trzyma się z dala od akcji wzrostowych i inwestuje w blue chipy (duże i dojrzałe firmy). Jest przekonany, że każda firma z dobrze zdefiniowanym biznesplanem i konsekwentną historią powinna być w stanie osiągać stabilne wyniki w przyszłości – nigdy nie zmienia zarządu przejmowanych firm. Głównym celem Buffetta jest identyfikowanie takich stabilnych i dobrze zarządzanych spółek. Zapytany w wywiadzie z 1999 roku o filar swojej strategii inwestycyjnej odpowiedział: Kluczem do inwestowania jest określenie przewagi konkurencyjnej danej spółki, a przede wszystkim trwałości tej przewagi. Charlie Munger: Trzymaj się z dala od toksycznych ludzi.  Buffett – wzorcowa komunikacja z udziałowcami doroczny list do udziałowców przed WZA To the Shareholders of Berkshire Hathaway Inc. (początek i koniec) BKH has more than three million shareholder accounts…. Over the years, Berkshire has attracted an unusual number of such lifetime shareholders and their heirs. We cherish their presence and believe they are entitled to hear every year both the good and bad news, delivered directly from their CEO … I am lucky to have the perfect mental model, my sister, Bertie… So, what would interest Bertie this year? Operating Results, Fact and Fiction. The official annual report begins on K-1 and extends for 124 pages. It is filled with a vast amount of information – some important, some trivial. Among its disclosures many owners, along with financial reporters, will focus on page K-72. There, they will find the “Net earnings (loss).” The numbers read $90 billion for 2021, ($23 billion) for 2022 and $96 billion for 2023… etc. …. So what is going on? Come to Omaha in May, inhale the air, drink the water and say “hi” to Bertie and her good-looking daughters. Who knows? There is no downside, and, in any event, you will have a good time and meet a huge crowd of friendly people. To top things off, we will have available the new 4th edition of Poor Charlie’s Almanack. Pick up a copy. Charlie’s wisdom will improve your life as it has mine. February 24, 2024 Warren E. Buffett Chairman of the Board Dostępne: chrome- extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.berkshirehathaway.com/letters/2023ltr.p df  Przykłady pozytywne – Polska (historia): Władysław hr. Zamoyski Ur. w 1853 w Paryżu, bez większego majątku zm. 1924 w Kórniku (k. Poznania). w 1881 objął zapisane mu przez krewnego - Jana Działyńskiego dobra kórnickie. W 1885 wydalony z Wielkopolski, w 1889 r. na licytacji zakupił dobra zakopiańskie. Aby stanąć do przetargu, zdecydował się na zaciągnięcie znacznych pożyczek bankowych. Wsławił się wygraniem międzynarodowego procesu z Węgrami o Morskie Oko. W latach 1889-1924 Zamoyski był największym pracodawcą w Zakopanem, prowadząc zakłady papiernicze, tartaki, gospodarstwa leśne i rolne. Dzięki staraniom Zamoyskiego i Chramca powstała też działająca do dzisiaj linia kolejowa Chabówka – Zakopane i szosa do Zakopanego. Kiedy zmarł w swoim majątku w Kórniku w 1924 r., zostawił utworzonej tuż przed śmiercią Fundacji pod zarządem Państwa Polskiego ogromny majątek (w tym Kórnik i znaczna część Tatrzańskiego Parku Narodowego). Zamoyski miał jedną dewizę – oszczędzać i inwestować, umiejętnie korzystając z kredytu bankowego.