ap reviewer.docx

Paunang Pagtataya Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang letra ng tamang sagot at isulat sa patlang. 1\. Ano ang tawag sa sona ng mga bulkan sa paligid ng Pacific Ocean? A. continental drift C. Pacific Ring of Fire B. continental plates D. tectonic plates 2\. Ano ang tawag sa mg...

Paunang Pagtataya Basahin at unawaing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang letra ng tamang sagot at isulat sa patlang. 1\. Ano ang tawag sa sona ng mga bulkan sa paligid ng Pacific Ocean? A. continental drift C. Pacific Ring of Fire B. continental plates D. tectonic plates 2\. Ano ang tawag sa mga hilaw na materyales na nakukuha sa mga anyong lupa at anyong tubig ng mga bansa? A. cash crop C. mineral B. ecosystem D. yamang likas 3\. Ano ang tawag sa nagaganap na interaksiyon sa pagitan ng isang pamayanang biyolohikal at ng mga walang buhay na organismo? A. ecosystem B. ecological balance C. ecological footprint D. ecological footprint ng populasyon 4\. Ano ang tawag sa pag-aaral ng kaugnayan ng wika sa kultura ng magkakaibang pangkat ng tao? A. etnisidad C. etnolingguwistiko B. ethnocentrism D. kultura 5\. Ano ang tawag sa hangganan ng mga yamang likas na maaaring gamitin ng sangkatauhan sa ecosystem? A. carrying capacity B. ecological balance C. ecological footprint D. ecological footprint ng populasyon 6\. Alin sa sumusunod ang natatanging vegetation cover na hindi matatagpuan sa Hilagang-Silangang Asya? A. disyerto B. grassland C. taiga D. tundra 7\. Alin sa sumusunod ang tumutugon sa paglalarawan sa isang megacity? A. may mataas na antas ng literacy B. nagtataglay ng mataas na uri ng teknolohiya C. nagtataglay ng matataas at world class na gusali D. nagtataglay ng populasyong 10 milyon o higit pa 8\. Alin sa sumusunod ang maaaring maging sanhi ng pagkakaroon ng malapad na pundasyon ng piramide ng populasyon? A. paghaba ng itinatagal ng buhay ng tao B. mataas na bahagdan ng edad na nabibilang sa 0-14 C. mataas na bahagdan ng edad na nabibilang sa 15-54 D. mataas na bahagdan ng populasyong nasa edad 64 pataas 9\. Alin sa sumusunod ang nararanasang pana-panahong hanging umiihip mula sa timog-kanluran ng Timog at Timog-Silangang Asya na nagdadala ng malalakas na ulan sa pagitan ng Mayo at Setyembre? A. cyclone B. monsoon C. shamal D. sharqui 10\. Alin sa sumusunod ang sanhi ng pagkakaroon ng iba\'t ibang klima sa Asya? A. pagkakaiba ng uri ng lupain sa rehiyon B. pagkakaiba ng vegetation cover sa rehiyon C. pagkakaiba ng uri ng anyong lupa at anyong tubig sa rehiyon D. pagkakaiba ng altitude, latitude, at kinalulugaran ng isang lupain 11\. Bakit nakababahala ang patuloy na pagbaba ng fertility rate at paghaba ng life expectancy ng tao? A. dahil tataas ang bilang ng populasyon sa mga darating na panahon B. dahil dadami ang taong walang hanapbuhay sa mga susunod na taon C. dahil tataas ang dependency ratio na kinabibilangan ng kabataan D. dahil magkukulang ang lakas-paggawa ng bansa sa mga darating na panahon **KASAYSAYAN** - Ay ang pag-aaral at pagtatala ng mga mgahahalagang pangyayari sa nakaraan na may malaking epekto sa kasulukuyan at hinaharap. Ito ay nagsusuri ng mga sanhi at bunga ng pangyayari, mga kilos ng tao, at mga pagbabago sa Lipunan upang maunawaan ang pagunlad ng mga kultura, lipunan at bansa. **Pinakamatandang neolotikong lungsod sa mundo --** **Turkey CATAL HUYUK 7500 bc** **Jordan JERICHO 9000-10000bc** **SUMER- MESOPOTAMIA -- IRAQ** **HARAPPA -- INDIA** **SHANG -- CHINA** Ang terminong **Asia** ay konsepto ng mga Griyego.  Ang salitang Asia ay nangangahulugan ng **lupain kung saan sumisikat ang araw.** Sinasabing nanggaling kay **Herodotus** ang salitang ito at unang ginamit upang tukuyin ang lupain ng Anatolya o sa Imperyo ng mga Persyano, na ngayon ay nasasakupan ng bansang Turkey Asia is home to more than 60% of the global population. There are nearly 2,300 languages spoken in Asia. All of the world\'s primary faiths originated in Asia. The world\'s largest Muslim population lives in Indonesia. To keep the "Barbarians" out, China built the Great Wall. China only has a one-time zone In Vietnam, everyone has the same birthday A separate poverty line exists throughout Asia The world's highest mountain is located in Asia MT. Everest or *Sagarmāthā* Goddes of the sky **HEYOGRAPIYA** - Hango sa salitang Griyego na **"GEO"** na nangangahulugang **[daigdig]** at "**GRAPHIEN"** na nangangahulugang **[pagsulat o paglalarawan]** - Ang **Heograpiya** ay pag-aaral ng mga **katangiang pisikal ng daigdig, mga pinagkukunang yaman, klima, vegetation cover at aspektong pisikal ng populasyon nito** - **HERODOTUS- ama ng Heograpiya** **KONTINENTE** **TAWAG SA PINAKAMALAKING DIBISYON NG LUPAIN SA DAIGDIG** **ASYA pinakamalaking kontinente sa daigdig** **AFRICA** **HILAGANG AMERIKA** **TIMOG AMERIKA** **ANTARTICA** **EUROPA** **AUSTRALIA** **KATANGIANG PISIKAL NG ASYA** - Kabuuang sukat: **44,579,000** kilometro kuwadrado - Tiyak na Likasyon:L **10 degree South hanggang 90 degree North latitude at mula 11 degree hanggang 175 degree east longitude** - Ang hangganan sa pagitan ng ng Europe at Asia ay bumabagtas sa bundok ng Ural - Sa baybay dagat ang hangganan ng Asya ay **sa hilaga ng Siberia** hanggang **Bering Strait patungo timog sa Pacific Ocean**  - Ito ay nahahati sa **limang rehiyon** **Ang Asya ay nahahati sa limang rehiyon** - **Silangang Asya (Eastern Asia)** - **Timog-Silangang Asya (South-East Asia)** - **Timog Asya (Southern Asia)** - **Kanlurang Asya (Western Asia)** - **Hilagang/Gitnang Asya (Central Asia)** **Ang Timog-silangang Asya** **ay isang subrehiyon ng kontinenteng Asya, na binubuo ng mga bansang heograpikal nasa timog ng Tsina, silangan ng Indiya, kanluran ng Bagong Guinea at hilaga ng Australya. ** Ang klima sa rehiyong ito ay **karaniwang tropikal, mainit at mahalumigmig sa loob ng isang buong taon. **ito ay matatagpuan sa** 12° N, 105.10 E °** SUKAT:** 4,523,000 milya  kuwadrado** POPULASYON**: 568,300,000 milyon** Bilang ng mga Bansa**: 11** **BRUNEI** PANGUNAHING LUNGSOD: **Bandar Seri Begawan** OPISYAL NA WIKA: **Malay** PINUNO: Prime **Minister Hassanal Bolkiah** POPULASYON: **449,002 thousand** PANGUNAHING PRODUKTO: **petrolyo, crude oil** **CAMBODIA** PANGUNAHING LUNGSOD**: Phnom Penh** OPISYAL NA WIKA:** Khmer** PINUNO:** King Norodom Sihamoni** POPULASYON:** 16.77 million** PANGUNAHING PRODUKTO:** palay, rubber, cassava** **LAOS** PANGUNAHING LUNGSOD**: Vientiane** OPISYAL NA WIKA**: Lao** PINUNO:** President Thongloun Sisoulith** POPULASYON:** 7.529 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: palay, tubo, tabako, bulak** **MALAYSIA** PANGUNAHING LUNGSOD**: Kuala Lumpur** OPISYAL NA WIKA:** Malay** PINUNO:** Prime Minister Anwar Ibrahim ** POPULASYON:** 33.94 million** PANGUNAHING PRODUKTO:** petrolyo, goma, palm oil, bakal** **THAILAND** PANGUNAHING LUNGSOD**: Bangkok** OPISYAL NA WIKA**: Thai** PINUNO**: King Maha Vajiralongkorn** POPULASYON:** 71.7 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: goma, cassava, canned tuna** **SINGAPORE** PANGUNAHING LUNGSOD:** Singapore** OPISYAL NA WIKA:** Malay, English, Tamil, Singaporean, Mandarin** PINUNO:** Lawrence Wong** POPULASYON:** 5.637 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: petrolium oils, ginto, machinery** **VIETNAM** PANGUNAHING LUNGSOD:** Hanoi** OPISYAL NA WIKA**: Vietnamese** PINUNO:** Prime Minister Pham Minh Chinh** POPULASYON:** 98.19 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: petrolium, garments, iron, steel** **INDONESIA** PANGUNAHING LUNGSOD**: Jakarta** OPISYAL NA WIKA:** Bali, Papua, west Java, Aceh, Central Java** PINUNO:** President Joko Widodo** POPULASYON**: 275.5 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: petrolium, garments, iron, steel** **MYANMAR** PANGUNAHING LUNGSOD:** Naypyidaw** OPISYAL NA WIKA**: Burmese** PINUNO:** King Min Aung Hlaing** POPULASYON:** 54.18 million** PANGUNAHING PRODUKTO:** rice, natural gas, minerals, teak** **TIMOR LESTE (EAST TIMOR)** PANGUNAHING LUNGSOD: Dili OPISYAL NA WIKA**: Tetun, Portuguese** PINUNO**: Prime Minister Xanana Gusmao** POPULASYON**: 1.341 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: mais, patatas, kape, niyog** **PILIPINAS** PANGUNAHING LUNGSOD:** Manila** OPISYAL NA WIKA:** Filipino, English** PINUNO:** President Ferdinand \"Bongbong\" Marcos** POPULASYON**: 115.6 million** PANGUNAHING PRODUKTO**: niyog, copper, textile, prutas** **Ang Timog-Silangang Asya ay isang** rehiyon sa Asya na matatagpuan **sa timog ng Tsina at silangan ng India**. Ang rehiyong ito ay binubuo ng iba\'t ibang bansa na may **magkakaibang katangiang pisikal**. Ito ay isang rehiyon na mayroong **kahanga-hangang pisikal** **na katangian na nagbibigay-buhay at kagandahan sa lugar**. Matatagpuan sa silangang bahagi ng **kontinente ng Asya**, ang rehiyong ito ay tahanan ng **iba\'t ibang anyong lupa at tubig**, na nagbibigay-kulay at kasaysayan sa mga bansa na matatagpuan dito. Ang rehiyon ay nauuri sa dalawa: **Ang Pangkontinenteng Timog-Silangang** **Asya o Mainland Southeast Asia. MTVLC** Ito ay binubuo ng mga bansa na nakatayo sa pangunahing lupa ng Asya kabilang ang **Myanmar, Thailand,Vietnam, Laos at Cambodia**. Ito ay may mga malalawak na **kapatagan, ilog, at bulubundukin** na nagbibigay ng magandang natural na mga tanawin. Dahil ang mainland ay nasa silangan at timog-silangang bahagi ng Asya, mayroon itong **mahahabang baybayin sa silangang bahagi nito.** **Ang Pangkontinenteng Timog-Silangang Asya o Mainland Southeast Asia.** Isang **tangway** na nasa pagitan ng South China Sea at Indian Ocean. Ang **malaking bahagi** ng lupaing ito **ay kabundukan at manaka-nakang mga nagtataasang talampas mula sa Himalayas hanggang sa katimugang bahagi ng China**. Ang **kabundukan at talampas** na ito ay siyang **naghihiwalay** sa bahaging ito **ng Timog-Silangang Asya** at **iba pang rehiyon**. Ang lupaing ito ay **dinadaluyan** ng iba\'t ibang **ilog** tulad ng **Mekong River at Red River.**  Ang rehiyon ay nauuri sa dalawa: **Ang Pangkapuluang Timog-Silangang Asya o Insular Southeast Asia. PIMBSE** Ito naman ay binubuo ng mga kapuluang nakalatag sa karagatan kabilang ang mga isla at tangway **ng Pilipinas, Indonesia, Malaysia, Brunei, Singapore at East Timor.** Ito ay may mataas na **saribuhay o biodiversity** dahil sa iba\'t ibang uri ng **halaman at hayop** na matatagpuan sa mga isla. Ang mga bansa sa bahagi ng rehiyong ito ay may **kakaibang kultura at tradisyon** na nabuo mula sa kanilang pagiging nasa mg**a isla at tangway.** **Ang Pangkapuluang Timog-Silangang Asya o Insular Southeast Asia.** Dito din matatagpuan ang mga **malalaking kagubatan at mga bulkan na aktibo.** Ang ilan sa **mga kapuluan dito (kasama ang Japan**) ay **kabilang sa rehiyong Pacific Ring of Fire** dahil **hitik sa mga bulkan** ang mga lugar na ito at maaaring magdulot ng **paglindol dahil sa kanilang pagsabog**. Ang mga **karagatan sa paligid ng mga isla** ay may mababaw na bahagi at mayroon ding mga **mapanganib at naglalakihang mga alon.**  Ang **klima** ay tumutukoy sa **karaniwang panahon** (average weather) na nararanasan ng **isang lugar** sa loob ng **mahabang panahon.** Kinapapalooban ito ng mga elemento tulad ng **temperatura, ulan, at hangin.** Ang **klima** ng isang lugar ay **naaapektuhan** din ng **iba\'t ibang mga salik.** Pangunahin sa mga ito ay ang l**okasyon** ng isang lugar sa mundo, gayundin ang **topograpiya** (tuladng **pagkakaroon ng mga kabundukan**), **uri o** **dami ng halaman** (mga **kagubatan** o **damuhan**), at maging **ang lapit o layo ng lugar sa mga anyong tubig.**  Matatagpuan ang **Timog-Silangang Asya** sa pagitan ng **dalawang tropiko - Tropiko ng Cancer at Tropiko ng Capricorn**. Ang **Tropiko ng Cancer** ay nasa **hilagang bahagi** ng ekwador habang ang **Tropiko ng Capricorn** naman ay matatagpuan sa **timog ng ekwador.** Ang pagitan ng dalawang tropiko na ito ay tinatawag **na Inter-Tropical Convergence Zone (ITCZ**), kung saan **magtatagpo ang hangin mula sa hilaga at timog** na nagreresulta **sa malalakas na pag-ulan** at bagyo sa rehiyon. Sa **Timog-Silangang Asya**, ang pagitan ng dalawang tropiko ay nagbibigay ng **tropikal na klima sa rehiyon**. Dahil dito, halos lahat ng bansa sa rehiyon ay nakararanas **ng tag-init, taglamig, tag-araw, at tag-ulan**. Ang **klima** sa rehiyon ay **nagbibigay ng maraming halaman at hayop na natatangi at nagiging** **tahanan ng iba\'t ibang uri ng saribuhay**. Sa pangkalahatan, ang **pagiging napagigitnaan ng dalawang tropiko** ay nagbibigay sa rehiyon ng **mahalagang papel sa global na klima at ekolohiya**. **Nakikibagay** ang tao sa **klimang** mayroon sila sa kung paano sila **namumuhay**. Ang epekto ng **dalawang tropiko** sa rehiyon ay **naglilikha ng mga kondisyon na nagbibigay ng yaman at kagandahan sa Timog-Silangang Asya.** **VEGETATION SA TIMOG SILANGANG ASYA** Ang **vegetatio**n **o uri o dami ng mga halaman** sa isang **lugar** tulad ng pagkakaroon ng **kagubatan o damuhan** ay **epekto ng klima** nito. Sa Timog-Silangang Asya, ang **vegatation cover nito ay malawak** at may **iba\'t ibang uri ng halaman** at **kagubatan**. Dahil ang rehiyong ito ay nasa **torrid zone**, kilala ito dahil ito ay biniyayaan ng **malago at magkakaibang vegetation** na **nagbibigay-buhay sa mga ekosistema** nito dahil sa **mainam na klima** nito na halos may **pantay na panahon ng tag-ulan at tag-araw**.    Ang **pagkakaiba-iba ng vegetation cover** sa Timog-Silangang Asya ay nagpapakita ng **yaman ng ekosistema ng rehiyon**. Ang mga **kagubatan, damuhan, at iba\'t ibang uri ng halaman** ay nagbibigay hindi lamang sa **natural na kagandahan** ng rehiyon, kundi pati rin sa **ekolohikal na balanse at saribuhay nito**. Ang **yaman ng kalikasan ng rehiyon**, mula sa **mga bundok at ilog, halaman, klima** ay bumubuo sa **kabuuang anyo** ng ating **rehiyon**. Ang **Timog-Silangang Asya** ay isang rehiyon na may **magkakaibang katangian ng pisikal na heograpiya** na nagbibigay sa kanya ng **kakaibang yaman sa kultura at kalikasan nito.** **Ang Biodiversity** ay ang **pagkakaiba-iba at katangi-tanging anyo** ng lahat **ng buhay na bumubuo sa kalikasan**. Ang **Asya** ay itinuturing na pinagmumulan ng **global biodiversity**. Subalit **habang umuunlad** ang ilang bansa **kasabay nito ang pagdami ng suliraning pangkapaligiran** bunga ng **pag-unlad ng ekonomiya at patuloy na paglobo ng populasyon.** **Mga Anyong Lupa sa Timog Silangang Asya** **Mga** **Bulubundukin** o hanay ng mga bundok sa **Pilipinas** matatagapuan ang **Sierra Madre** ang pinakamahabang bulubundukin o hanay ng mga bundok. Ang iba pang halimbawa ng **mga bulubundukin o mountain ranges** sa Timog Silangang Asya ay ang **Sudirman Range**, **Shan Hills, Caraballo Mountains, Himalayas, Annamite Range, Cordillera Central** at iba pa. **Mga Bundok** **Ang bundok** ay anyong lupa na lumalagpas sa taas ng paligid ng mababang bahagi ng lupa sa Isang limitadong lawak - Ang **Hkakabo Razi** ng **Myanmar** na may taas na **5,881** metro **ang pinakamataas** na bundok sa Timog Silangang Asya. - **Puncak Jaya** sa **Indonesia** taas **4,884** na metro - **Mt. Kinabalu** sa **Malaysia** taas **4,095** na metro - **Mt. Apo sa Pilipinas** taas **2,954** metro Humihina ang mga bagyo na dumadaan sa mga bundok at bulubundukin. **Mga Bulkan** **Ang bulkan ay si**ngawan ng init ng daigdig. Isa sa mga pinakakilalang bulkan sa TSA maging sa buong mundo ay ang Mayon Volcano sinasabing ito ay may perpektong hugis. Maraming bulkan sa TSA dahil tayo ay nabibilang sa rehiyong na kung tawawin ay Pacific Ring of Fire. Madalas ang pagsabog ng bulkan at lindol dahil sa paggalaw ng lupa. Ang iba pang kilalang bulkan sa Timog Silangang Asya ay ang **Taal at Mt. Pinatubo sa Pilipinas**, **Mt. Merapi at Krakatoa sa Indonesia, Bombalai Volcano sa Malaysia** at marami pang iba **Sand Dunes** May mga mala disyertong lugar din sa Timog Silangang Asya tulad ng Sand Dunes ng Mui Ne isa Vietnam at La Paz San Dunes sa Ilocos Norte sa Pilipinas. Wala talagang disyerto sa TSA dahil tayo ay may klimang tropical na may pantay na tag-ulan at tag-araw. **Talampas** Mayroon ring mga talampas o mga Patag na lupain sa ibabawa na lupain sa TSA halimbawa na rito ay ang Baguio sa Pilipinas, highland climate ang klima dito na mainam sa pagtatanim ng mga prutas at gulay. Ang iba pang talampas sa Timog Silangang Asya ay ang Dieng Plateau sa Indonesia, Khorat Plateau sa Thailand at Di Linh Plateau sa Vietnam **Tangway** Samantala ang tangway o peninsula naman ay isang anyong lupa na nakausli sa isang anyong tubig tulad ng karagatan,dagat o lawa. Ang halimbawa ng tangway sa TSA ay Indochina Peninsula na binubuo ng Myanmar, Laos, Thailand, Vietnam at Cambodia. Isa pa rito ang Malay Peninsula na bahagi ng bansang Malaysia. Sa Pilipinas ang Bicol Region ang isa sa mga halimbawa ng tangway o peninsula. **Mga Pulo o Island** Napakaraming mga pulo na matatagpuan sa TSA. Ang pulo ay isang uri ng anyong lupa na napapalibutan ng isang anyong tubig tulad ng karagtan dagat o lawa. Ang mga halimbawa nito ay Palawan sa Pilipinas, Binh Ba sa Vietnam, Sipadan Island sa Malaysia, Koh Lanta sa Thailand, Alor Island sa Indonesia at marami pang iba. **Kapuluan o Archipelago** Samantala ang kapuluan archipelago naman ay tumutukoy sa pulutong ng mga pulo ng marami sa TSA halimbawa nito ay ang Pilipinas, Malaysia at ang Indonesia na pinakamalaking kapuluan sa buong daigdig. Marami sa mga mga mamamayan sa pulo, kapuluan o tangway ang mangingisda dahil napapaligiran sila ng katubigan. Karaniwan na din ang pagkakaroon ng mga magagandang beach resort na dinarayo ng mga turista. **Kapatagan o Patag na lupain** Ay isa sa mahahalagang anyong lupa sa TSA dahil dito tayo nagtatanim at nagaalaga ng hayop at dito din tayo nagtatayo ng ating mga kabahayan. Sa Pilipinas ang pinakamalalaki at halimbawa ng kapatagan ay ang kapatagan ng Gitnang Luzon dito nagmumula ang pinakamalaking ani ng bigas sa Pilipinas. Ang iba pang kapatagan sa Timog Silangang Asya ay ang Kedu Plain sa Indonesia, Central Plain sa Thailand at marami pang iba. **ANYONG TUBIG** Ang Anyong Tubig ay kahit anomang makabuluhang pagipon ng tubig nakadalasang tinatakpan ang ibabaw ng planeta katulad ng sa daigdig. Halimbawa ng anyong tubig **Dagat** Ang dagat ay isang malawak an anyong tubig na mas maliit lamang ang sukat sa isang karagatan. Maalat ang tubig nito dahil nakarugtong ito sa karagatan. Ang **Dagat Kanlurang Pilipinas** o **Karagatang Kanlurang Pilipinas**[^\[1\]^](https://tl.wikipedia.org/wiki/Karagatang_Kanlurang_Pilipinas#cite_note-1) (Ingles*:West Philippine Sea*), ay ang opisyal na pagtatalaga ng pamahalaan ng Pilipinas sa mga silangang bahagi ng [Dagat Timog Tsina](https://tl.wikipedia.org/wiki/Dagat_Timog_Tsina) na nakapaloob sa eksklusibong sonang ekonomiko ng Pilipinas. Malimit ding ginagamit ang katawagan kahit hindi angkop upang matukoy ang kabuoan ng pinagtatalunang dagat. Ito ay ang dagat na nasa kanlurang bahagi ng Pilipinas. **Dagat Sulu** ay matatagpuan naman sa Timog Kanlurang bahagi ng Pilipinas sa pagitan ng Palawan at Mindanao. Makikita sa Dagat Sulu ang sikat na Tubbataha Reef. **Ang Dagat Celebes** ay isang dagat sa **kanlurang Karagatang Pasipiko.** Ito ay hangganan sa hilaga ng Sulu Archipelago at Sulu Sea at Mindanao Island ng Pilipinas. Ito ay napapaligiran sa silangan ng Sangihe Islands chain, sa timog ng Sulawesi, at sa kanluran ng Kalimantan sa Indonesia. **Ilog** **Ang ilog ay isang mahaba at makipot na anyong tubig na umaagos patungong dagat. Nagmula ito sa maliit na sapa o itaas ng bundok o burol.**