جزوه امتحان درس اندیشه 1 PDF

‫جزوه امتحان درس اندیشه یک‬ ‫دانشگاه علم و صنعت ایران‬ ‫محمودرضا قاسیم‬  ‫فهرست‬ ‫فهرست‬ ‫پیشگفتار‬ ‫بخش ّاول‪ :‬خداشنا...

‫جزوه امتحان درس اندیشه یک‬ ‫دانشگاه علم و صنعت ایران‬ ‫محمودرضا قاسیم‬  ‫فهرست‬ ‫فهرست‬ ‫پیشگفتار‬ ‫بخش ّاول‪ :‬خداشنایس‬ ‫درس ّاول‪ :‬پرسشهای بنیادین‬ ‫درس دوم‪ :‬اندیشۀ بنیازی جهان از خدا‬ ‫درس سوم‪ :‬اندیشۀ انکار خدا‬ ‫درس چهارم‪ :‬یک سیستم بدون کنتل و شعور‪ ،‬درست نیمشود‬ ‫درس پنجم‪ :‬انکار خدا دلیل یمخواهد‬ ‫درس ششم‪ :‬آموزههای ی‬ ‫دین و فرضیههای موجود دربارۀ جهان‬ ‫آموزههای ی‬ ‫دین و آغاز جهان‬ ‫آموزههای ی‬ ‫دین و نظریۀ تکامل‬ ‫درس هفتم‪ :‬صفات خداوند‬ ‫ی‬ ‫درس هشتم‪ :‬چگونگ آفرینش جهان‬ ‫رابطهای در تمام لحظه ها‬ ‫مالک خداوند برای هسنبخش‬ ‫درس نهم‪ :‬مسألۀ شور ‪1‬‬ ‫درس دهم‪ :‬مسألۀ شور ‪2‬‬ ‫بدیهای موجود آفریده نشدهاند‬ ‫حکمت خداوند و وجود بدیها‬ ‫عدالت خدا و ش‬ ‫ی‬ ‫نقش بدیها در زندگ معنوی ما‬ ‫درس یازدهم‪ :‬علم خداوند واختیار انسان‬ ‫بخش دوم‪ :‬فرجامشنایس‬  ‫ی‬ ‫درس دوازدهم‪ :‬زندگ ابدی‬ ‫در راه کشف ابعاد جدیدی برای جهان‬ ‫به کجا یمرویم؟‬ ‫ّ‬ ‫چه اتفاق یمافتد؟‬ ‫ی‬ ‫چگونه به زندگ خود ادامه یمدهیم؟‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫مالک چگونگ ادامۀ زندگ‬ ‫ی‬ ‫شاش زندگ‬ ‫درس ی‬ ‫ستدهم‪ :‬تناسخ‬ ‫ی‬ ‫درس چهاردهم‪ :‬چگونه زندگ کنیم؟‬ ‫********************************************************************‬ ‫‪:‬بخش ّاول‬ ‫خداشنایس‬ ‫درس ّاول‪ :‬پرسش¬های بنیادین‬ ‫‪:‬هدف درس‬ ‫‪.‬نقد این ّ‬ ‫تصور که خدا یک احساس شخیص یا نویع انرژی است _‬ ‫‪.‬نقد و برریس اعتقاد به خدا که بنیان آن‪ ،‬احساس یا نظم جهان است _‬ ‫ی‬ ‫کساب که وجود خدا را باور ندارند _‬ ‫‪.‬تشویق به مطالعۀ سخن‬ ‫بیان لزوم تحقیق دربارۀ خدا و اصول اعتقادات از نظر اسالم _‬ ‫تبیی نگاه اسالم دربارۀ انتخاب و تبلیغ دین و گفتگوی ی‬ ‫دین _‬ ‫ی‬ ‫یعن عقایدی که بنیادین هستند‪.‬نوع‬ ‫درس اندیشۀ اسالیم‪ 1‬دربارۀ اصول اعتقادات است‪.‬اصول اعتقادات ی‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫تفکر ما دربارۀ مبدأ و مقصد این جهان‪ ،‬مدل زندگ ما را تحت تأثت قرار یمدهد‪.‬نوع نگاه به جهان‪ ،‬از دید انسان‬ ‫ی‬ ‫قوانین پتوی یمکند که با‬ ‫ی‬ ‫همچنی‪ ،‬او از‬ ‫معتقد به آفریدگار‪ ،‬با فردی که این اعتقاد را ندارد‪ ،‬متفاوت است‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫باتوجه به تأثت خداباوری در زندگ‪ ،‬الزم است حداقل‬ ‫جدی دارد‪.‬‬ ‫کساب که به خدا باور ندارند‪ ،‬تفاوت‬ ‫قوانی‬ ‫ّ‬ ‫یک بار به طور جدی دربارۀ آن تحقیق کنیم‪.‬هدف ما در این درس‪ ،‬این است که به شما برای انجام این‬ ‫‪.‬تحقیق‪ ،‬کمک کنیم‬  ‫‪:‬سخن را با چند پرسش دربارۀ خدا شوع یمکنیم‬ ‫پرسش اول‪ :‬آیا تا به حال دربارۀ خدا فکر کردهاید؟ اگر جواب شما به این پرسش‪ ،‬مثبت است‪ ،‬بگویید خدا از‬ ‫نظر شما چگونه موجودی است؟‬ ‫‪:‬گاه دیده یمشود که یگ از دو پاسخ زیر به این پرسش داده یمشود‬ ‫‪.‬ما خدا را یک احساس شخیص یمدانیم که هر کس تصویری از آن دارد و به همان معتقد است ‪1.‬‬ ‫‪.‬خدا یک انرژی است ‪2.‬‬ ‫ی‬ ‫ایراد پاسخ اول این است که یک احساس نیمتواند مبنای زندگ قرار بگتد‪.‬عالوه بر این‪ ،‬وقن پای احساس به‬ ‫ی‬ ‫قانوب نیمتواند حکمفرما باشد‬ ‫‪.‬میان آمد‪ ،‬سلیقه هم خودش را نشان یمدهد‪.‬در این صورت‪ ،‬هیچ ضابطه و‬ ‫اشکال پاسخ دوم این است که انرژی یگ از اجزای عالم است‪.‬چگونه ممکن است که یگ از اجزا را مبدأ همۀ‬ ‫ی‬ ‫هاب را که‬ ‫ی‬ ‫ویژگ‬ ‫عالم بدانیم؟ در ضمن شما یا باید خدا را یک انرژی بدانید یا برای او شعور‪ ،‬هدف و سایر‬ ‫‪.‬مسلمانان برای خدا معتقدند‪ ،‬قائل باشید؛ چرا که انرژی‪ ،‬جاندار نیست‪.‬تصمیمتان را بگتید‬ ‫ً‬ ‫ی‬ ‫کساب که جواب مثبت یمدهند‪ ،‬لطفا دلیلشان را بگویند‬ ‫‪.‬پرسش دوم‪ :‬آیا به خدا اعتقاد دارید؟‬ ‫‪:‬گروه دوم گاه یگ از دو دلیل زیر را برای اعتقادشان ذکر یمکنند‬ ‫ی‬ ‫همی‪ ،‬دلیلم برای اعتقاد به خدا است ‪1.‬‬ ‫‪.‬من خدا را احساس یمکنم و‬ ‫‪.‬نظم موجود در عالم دلیل ما برای وجود خداوند است ‪2.‬‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ً‬ ‫لزوما منشأ بت ی‬ ‫دانسی دلیل خییل از‬ ‫تلقی‪ ،‬ترس یا ن‬ ‫وب ندارد‪.‬شاید به خاطر‬ ‫اشکال پاسخ اول‪ :‬احساس‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫اتفاقات‪ ،‬بش‪ ،‬آرامآرام موجودی به نام خدا را برای خودش درست کرده و در یک بازۀ زماب‪ ،‬اعتقادش به یک‬ ‫تبیی بیشت موضوع کمک یمگتیم‬‫ی‬ ‫ی‬ ‫دروب تبدیل شده است‪.‬از دو داستان برای‬ ‫‪:‬احساس‬ ‫ّ‬ ‫در زمانهای خییل قدیم‪ ،‬اتفاقاب یمافتاد که آدمها دلیل آن را نیمدانستند‪.‬آسمان پر از ابر یمشد و‬ ‫ّ‬ ‫صداب مهیب شنیدهیمشد و آب از آسمان یمبارید‪.‬انسانها نیمدانستند ابرها از کجا آمدهاند‪،‬‬ ‫ی‬ ‫جرقهای بزرگ و‬ ‫آن برق و صدای رعدآسا چه بود و این آب چرا از آسمان یمآمد؟ کودگ در ابتدای شب‪ ،‬دردی در ناحیۀ شکم‬ ‫احساس یمکرد و تا صبح از دنیا یمرفت‪.‬گاه یک عامل ناشناخته‪ ،‬جان بسیاری از انسانها را یمگرفت یا به طور‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫ناگهاب‪ ،‬ی‬ ‫زمی تکان یمخورد و هزاران اتفاق دیگر از این قبیل‪ ،‬پیش یمآمد‪.‬انسانها که دلیل این رویدادها را‬ ‫خداب داشتند‬ ‫ی‬ ‫‪.‬نیمدانستند‪ ،‬آنها را به موجود یا موجوداب نسبت دادند که برایشان جایگاه‬ ‫ی‬ ‫آتشفشان‪ ،‬تاریگ‪ ،‬زلزله‪ ،‬طوفان‪ ،‬بیماریها و هزاران عامل ترسآور‪ ،‬از قدیم در زندگ بش وجود‬ ‫سوب انسان از کودگ کش را داشته که در هنگام خطر‪ ،‬از او حمایت کرده‪ ،‬غذایش داده و به او‬ ‫داشتهاست‪.‬از ی‬ ‫آرامش بخشیدهاست‪.‬این شخص‪ ،‬همان پدر یمباشد‪.‬پدر به طور ناخودآگاه‪ ،‬باعث درست شدن تصویری در‬ ‫ضمت آدیم شد‪.‬او این تصویر را توسعه داد و از آن‪ ،‬قدرب درست کرد که به نام خدا یمشناسیمش؛ موجودی‬ ‫ی ّ‬ ‫ندانسی علت وقایع‪ ،‬درست شد‪.‬این موجود‪ ،‬بعد از گذشت هزاران سال‪،‬‬ ‫که در جریانات فوق‪ ،‬در اثر ترس یا‬ ‫دروب شد که امروز آن را به صورت یک احساس عمیق و واقیع یمیابد‪.‬در حایل که با‬ ‫ی‬ ‫چنان برای انسان‬  ‫متوجه شد که هر ّاتفاق دلییل علیم دارد و برای رویاروب با آن‪ ،‬ی‬ ‫کاق است به جای‬ ‫ّ‬ ‫پیشفت علوم‪ ،‬آدیم‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬تراشیدن موجودی توهیم‪ ،‬به تحقیق و برریس دربارۀ علت آن واقعه ربتدازد تا بتواند از عهدهاش برآید‬ ‫خداب به‬ ‫ی‬ ‫چنی‬ ‫ی‬ ‫اگرچنی است‪ ،‬آیا‬ ‫آیا احتمال نیمدهید احسایس که به خدا دارید‪ ،‬ریشه در مطالب فوق دارد؟‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫تأمل کنید و اگر چنی است‪ ،‬بتعارف‪ ،‬کنارش‬‫درد پرستش یمخورد؟ آیا وقتش نرسیده که واقعبینانه دربارهاش ّ‬ ‫بگذارید؟‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫ناگهاب که باعث مرگ دستهجمیع عدۀ زیادی از انسانها‬ ‫اشکال دلیل نظم هم این است که این همه اتفاق‬ ‫یمشود‪ ،‬دلییل بر بنظیم نیست؟‬ ‫ی‬ ‫کساب را شنیدهاید که خدا را باور ندارند؟‬ ‫پرسش سوم‪ :‬آیا حرف‬ ‫ی‬ ‫مطمی‬ ‫به نظر یمرسد این کار الزم باشد؛ چرا که وقن یمگویید خدا هست‪ ،‬ی‬ ‫زماب یمتوانید از درسن سخنتان‬ ‫باشید که دالیل طرف مقابل را شنیده و برریس کردهباشید‪.‬شاید پس از تحلیل سخنان آنها به این نتیجه برسید‬ ‫که حرفهایشان درست است‪.‬امروزه در میان دانشمندان علوم مختلف‪ ،‬افرادی هستند که خداباور نیستند یا‬ ‫او را انکار یمکنند‪.‬با ّ‬ ‫توجه به این که آنها سالها با زمینهای از علم در ارتباط بوده و یادگرفتهاند حرف بپایه‬ ‫نگویند‪ ،‬طبییع است که دالییل عقلپسند برای موضعشان دربارۀ خدا داشتهباشند‪.‬پیشنهاد یمکنم که سخنشان‬ ‫را بشنوید و دالیل آنها را برریس کنید‪.‬اگر درست بود‪ ،‬بپذیرید و اگر نه‪ ،‬بر اعتقاد خود باق بمانید‪.‬به هرحال‪،‬‬ ‫بسی چشم و گوش و نشنیدن و ندیدن نظرات مخالفان‪ ،‬کار‬ ‫ی‬ ‫چنی عمل یمکند‪.‬‬‫ی‬ ‫کش که جویای حقیقت باشد‪،‬‬ ‫‪.‬درسن نیست‬ ‫پرسش چهارم‪ :‬آیا یمدانید برای کش که یمخواهد اسالم را بپذیرد‪ ،‬الزم است ابتدا دربارۀ خدا تحقیق کند؟‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫کساب که در خانوادههای مسلمان به دنیا آمده و زندگ یمکنند به پتوی از خانواده‪ ،‬مسلمان‬ ‫تعداد زیادی از‬ ‫ی‬ ‫شدهاند‪.‬حال این که خدا خودش در کتاب آسماب‪ ،‬این روش را نیمپسندد و عملکرد افرادی را که به پتوی از‬ ‫پدران و اجدادشان معتقد شدهاند‪ ،‬ناپسند یمشمارد‪.‬در ابتدای رسالههای عملیه‪ ،‬همواره نوشته شده که در‬ ‫اعتقادات باید با فکر و تحقیق و جستجو به نتیجه رسید و اگر به خدا ایمان آوردید‪ ،‬آنگاه در احکام فریع‪ ،‬یا‬ ‫متخصص عمل کنید‪.‬پس‪ ،‬باید تحقیق کرد‪.‬این را هم‪ ،‬عقل یمگوید‪ ،‬هم شیع‬ ‫ّ‬ ‫متخصص شوید یا به نظر یک‬‫ّ‬ ‫‪.‬که بدان معتقدید‬ ‫ممکن است بگویید ما برای انتخاب دین‪ ،‬آزاد نیستیم؛ برای این که اگر دینمان را عوض کنیم‪ ،‬به عنوان مرتد با‬ ‫ما برخورد یمشود‪.‬جواب این است که در قرآن گفته شده که دین اجباری نیست‪« :‬ال اکراه یق الدین» ‪.‬اگر‬ ‫ی‬ ‫همی آیه دیده شود‬ ‫‪.‬حکیم در مجموعۀ دین‪ ،‬مغایر با این آیه باشد‪ ،‬باید با ّ‬ ‫توجه به‬ ‫زماب حاکم یمتواند دربارهی فردی که از دین خارج شده حکم مرتد را اجرا کند که علم قطیع به ارتداد او‬‫طرق ی‬‫از ی‬ ‫پیدا کرده باشد یا حداقل چهار نفر علیه او با شاییط شهادت دهند‪.‬اینها در حالیست که هیچکدام از افراد‬ ‫ّ‬ ‫متوجه‬ ‫جامعه حق جستجوگری نسبت به عقاید و سایر امور شخیص دیگران را ندارند‪.‬با توجه به این جهات‬ ‫یمشویم که این حکم ربیط به انتخاب دین ندارد‪.‬احکام ارتداد مربوط به تبلیغ دین است‪.‬انتخاب دین یک‬ ‫موضوع شخیص است‪ ،‬ویل گاه‪ ،‬فردی بعد از انتخاب دین جدید‪ ،‬دربارۀ آن کتاب یمنویسد؛ در رسانه دربارهاش‬ ‫صحبت یمکند و افکار عمویم را تحت تأثت قرار یمدهد‪.‬حکم ارتداد برای جلوگتی از این کار است‪.‬ممکن است‬  ‫بگویید که این کار با آزادی منافات دارد‪.‬جواب این است که آزادی مطلق در هیچ جامعهای وجود ندارد‪.‬در‬ ‫ی‬ ‫تعیی شود و‬ ‫مزهاب‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫پذیرفته شدهاست که برای بعیص اصول یا موضوعات‪ ،‬خط قر ی‬ ‫ً‬ ‫جوامع بشی این موضوع‬ ‫ی‬ ‫اجازۀ تبلیغ دربارۀ آنها نباشد‪.‬مثال دربارۀ هولوکاست یا طرح هوشمند در برخ کشورها یا مجامع علیم‪ ،‬اجازۀ‬ ‫عقالب‪ ،‬بنیان خودش را موضویع دانسته که نباید علیه آن‬ ‫ی‬ ‫همی روش‬ ‫تبلیغ وجود ندارد‪.‬اسالم هم‪ ،‬طبق‬ ‫ی‬ ‫دین حفظ شود و افرادی که امکان تحقیقات گستده‬ ‫تبلیغ کرد‪.‬این کار باعث یمشود آرامش فضای اعتقادی و ی‬ ‫نداشتهباشند‪ ،‬گرفتار تزلزل اعتقادی نشوند‪.‬اشکال دیگر این است که با این توضیحات‪ ،‬نیمتوان دربارۀ ادیان‬ ‫بی گفتگو و تبلیغ‪ ،‬تفاوت زیادی‬‫دیگر سخن گفت و آزادی فکری جامعه سلب یمشود‪.‬جواب این است که ی‬ ‫هست‪.‬قرآن دربارۀ گفتگو دستورالعمیل دارد که بر اساس آن‪ ،‬باید صاحبان ادیان مختلف این امکان را داشته‬ ‫باشند که با حفظ دوسن و رعایت احتام و اصول گفتگوی علیم‪ ،‬با یکدیگر به تبادل افکار ربتدازند‪.‬این مطلب‬ ‫ّ‬ ‫در آیۀ ‪ 125‬سورۀ نحل ترصی ح شدهاست‪« :‬و جادلهم بالن یه احسن» [باآنان به شیوهای که نیکوتر است‬ ‫بی این دو‬ ‫عی حال که تبلیغ را محدود کرده‪ ،‬تشویق به گفتگو یمکند‪.‬جمع ی‬ ‫مجادله نمای]‪.‬پس قرآن در ی‬ ‫ّ‬ ‫یمتواند به این شکل باشد که در مراکز علیم‪ ،‬محیل برای گفتگو و مناظره اختصاص پیدا کند تا صاحبان افکار و‬ ‫اعتقادات و ادیان‪ ،‬با حضور کارشناسان اسالیم‪ ،‬به بحث دو طرفه ربتدازند تا هر کش که حوصله و به این‬ ‫مباحث عالقه دارد‪ ،‬آن جا حضور یابد و پس از شنیدن سخنان دو طرف‪ ،‬آنچه را درست تشخیص یمدهد‪،‬‬ ‫حن یمتوان برای انعکاس این گفتگوها از رسانههای مختلف استفاده کرد تا در اختیار همۀ‬ ‫انتخاب کند‪ّ.‬‬ ‫‪.‬عالقمندان قرار گتند‬ ‫ً‬ ‫جمعبندی‪ :‬بستۀ اسالم دربارۀ انتخاب و تبلیغ دین و گفتگوی ی‬ ‫دین این است که انتخاب دین کامال آزاد است و‬ ‫ّ‬ ‫محدودیت قائل شده و در‬ ‫ّ‬ ‫عقالنیت باشد‪ ،‬ویل برای تبلیغ دین‬ ‫این انتخاب باید بر اساس تحقیق و جستجو و‬ ‫عوض‪ ،‬برای گفتگوی اعتقادی‪ ،‬مجایل وسیع فراهم کردهاست‪.‬با این مکانیسم‪ ،‬ضمن ایجاد آرامش در فضای‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬عمویم جامعه‪ ،‬به جای جنجال و هیاهو‪ ،‬گفتگو و تفکر در جامعه گستش یمیابد‬ ‫اصول دوازده ی‬ ‫ستده چهارده و بیست وسوم و بیست و چهارم قانون اسایس به عنوان تتمیم مطلب نوشته‬ ‫‪.‬شوند‬ ‫‪:‬خالصه‬ ‫ی‬ ‫‪.‬نوع نگاه و اعتقاد به خدا سبک زندگ انسان را رقم یمزند‪.‬بنابراین جستجو در اینباره الزم است _‬ ‫اگر خدا را فقط یک احساس شخیص بدانیم عالوه بر این که احساس‪ ،‬ممکن است منشأ بت ی‬ ‫وب _‬ ‫‪.‬نداشتهباشد‪ ،‬باعث یمشود خداوند موضویع نسن و سلیقهای شود‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬عقل و شع توصیه یمکنند که عقاید خود را با تحقیق وتفکر انتخاب کنید _‬ ‫‪.‬براساس آیۀ «ال اکراه یق الدین»‪ ،‬انتخاب دین باید آزادانه و بدون تحمیل و اجبار باشد _‬ ‫‪.‬حکم ارتداد برای محدود کردن تبلیغ ادیان دیگر درمحیط جامعۀ اسالیم است _‬ ‫آیۀ «و جادلهم بالن یه احسن» توصیه یمکند به گفتگوی ی‬ ‫بی ادیان و افکار مختلف همراه با احتام و _‬ ‫‪.‬دوسن‬ ‫دین باعث یمشود که آرامش فضای فکری جامعه _‬ ‫محدودیت تبلیغات علیه دین در کنار تشویق به گفتگوی ی‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬حفظ شود و دستیس به اطالعات دقیق و درست دربارۀ ادیان و افکار مختلف‪ ،‬امکانپذیر باشد‬ ‫******************************************************************‬ ‫درس دوم‪ :‬اندیشۀ بنیازی جهان از خدا‬ ‫‪:‬هدف درس‬ ‫در این درس با اندیشهای آشنا یمشویم که یمخواهد وجود جهان را بدون پذیرش موجودی به نام «خدا»‬ ‫‪.‬توضیح دهد‬ ‫یم¬شویم‬ ‫ی‬ ‫کساب که وجود خدا را باور ندارند‪ ،‬آشنا‬ ‫‪.‬در این درس و درس آینده با دالیل‬ ‫فتیک مدرن و نظریۀ تکامل است‪.‬به‬ ‫قوانی ی‬ ‫ی‬ ‫امروزه بیشت مطالن که دربارۀ انکار خدا مطرح یمشود‪ ،‬با ّ‬ ‫توجه به‬ ‫معر یق دو ی‬ ‫فتیکدان معارص ‪ ،‬به برریس این موضوع یمپردازیم‬ ‫همی دلیل‪ ،‬در ضمن ّ‬ ‫ی‬ ‫‪.‬‬ ‫استیون هاوکینگ‬ ‫ندگ استیون هاوکینگ )‪»(The Theory of Every thing‬جیمز مارش فیلم «نظریۀ همه ی‬ ‫ی‬ ‫چت‬ ‫را دربارۀ ز‬ ‫ساختهاست‪.‬این فیلم بر اساس خاطرات همش استیون هاوکینگ در سال (‪2014‬م) ساخته شدهاست‪.‬در این‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫فیلم شما با زندگ‪ ،‬خانواده‪ ،‬روند علیم و اندیشههای او آشنا یمشوید‪.‬البته در این جا قسمت ی‬ ‫هاب گزینش شده‬ ‫شخصیت‪ ،‬موجب شناخت اندیشههای او دربارۀ خدا شود‬ ‫ّ‬ ‫آشناب اجمایل با این‬ ‫‪.‬که ضمن‬ ‫ی‬ ‫هاوکینگ در پاسخ به سؤال ی‬ ‫جی دربارۀ اعتقاد به خدا یم گوید که با دیکتاتوری الیه مشکل دارم‪.‬منظورش این‬ ‫است که نیمخواهد هیچ اعتقادی‪ ،‬جلوی پرسشگری او را بگتد‪.‬در واقع‪ ،‬او نگران است که با پذیرش دین‪ ،‬از‬ ‫ی‬ ‫پرسش و پژوهش در ی‬ ‫برخ زمینهها مانند چگونگ شکلگتی جهان باز بماند‪.‬در ضمن‪ ،‬به این جمله اشاره‬ ‫کن‬‫»‪.‬یمکند‪« :‬ایمان بیاور تا باور ی‬ ‫ً‬ ‫در بخش بعدی‪ ،‬با خانوادۀ استیون (پدر‪ ،‬مادر و دو خواهر) که ظاهرا اعتقادی به خدا ندارند‪ ،‬آشنا یمشویم‪.‬به‬ ‫جی و استیون در این جمع ّ‬ ‫توجه کنید‬ ‫‪:‬گفتگوی ی‬ ‫هاب داشتهباشد که در صورت‬‫منظور هاوکینگ این است که به عنوان یک پژوهشگر نیمخواهد پیشفرض ی‬ ‫مغایرت آنها با یافتههای علیم‪ ،‬دچار مشکل شود‪.‬در واقع‪ ،‬یمخواهد خودش کاشف پاسخها باشد و به‬ ‫ی‬ ‫تعییشده اکتفا نکند‬ ‫‪.‬جوابهای از پیش‬ ‫ی‬ ‫در ادامۀ فیلم یمبینیم که هاوکینگ تصمیم یمگتد ِتز دکتای خود را دربارۀ موضوع «ویژگهای جهانهای‬ ‫بنویسد‪.‬نتیجۀ تحقیقات او در این مرحله این »‪ properties of expanding universes‬منبسطشونده‬ ‫ی‬ ‫است که جهان با یک تکینگ آغاز یمشود‪.‬به بیان دیگر او با این ایده‪ ،‬برای جهان نویع آغاز قایل شده است‪.‬‬ ‫متوجه یمشود که به یک بیماری حرکن مبتال یمباشد‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬در ضمن‬ ‫تغیت نظریه‬  ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫قوانی ناسازگارند؛ زیرا بنهایت‬ ‫در تز دکتای هاوکینگ‪ ،‬تکینگ اجتنابناپذیر بود‪.‬حال این که در حالت تکینگ‪،‬‬ ‫جرم در حجیم به اندازۀ صفر جای گرفتهاست‪.‬در نتیجه باید مدل اصالح شود‪.‬او بعدها برای اصالح این‬ ‫ی‬ ‫مدل‪ ،‬اثرات کوانتویم را وارد کرد و با تلفیق کوانتوم و نسبیت‪ ،‬یرصورت تکینگ را از تئوری خودش حذف کرد‪.‬به‬ ‫این معنا که گفت‪« :‬وقن در زمان به عقب بریمگردیم‪ ،‬به یک نقطۀ آغاز یا به تعبتی به یک لبه نیمرسیم که‬ ‫ُ‬ ‫آب وجود نداشتهباشد‪ ،‬بلکه ابتدای ی‬‫بعد از ی‬ ‫زماب جهان مانند قطب یک کره است که یمتوان به آن جا رسید و‬ ‫»‪.‬برگشت‬ ‫‪:‬رابطۀ ی‬ ‫بی نگاه مسییح و نظریات هاوکینگ‬ ‫اگر برای جهان آغازی قائل بودید‪ ،‬پس یمتوانید به آفرینش و خدا معتقد باشید؛ چرا که او آغازگر جهان است‪.‬‬ ‫ی‬ ‫همی دلیل‪ ،‬جاناتان از سخن استیون که‬ ‫اگر گفتید جهان آغازی ندارد‪ ،‬دیگر نیازی به آغازگر (خدا) نیست‪.‬به‬ ‫یمگوید‪« :‬نظرش دربارۀ آغاز جهان تغیتکرده»‪ ،‬نتیجه یمگتد که او اعتقادی به آفرینش (ساختهشدن جهان‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫و در نتیجه‪ ،‬از مباحث‬ ‫توسط خدا) ندارد‪.‬البته هاوکینگ همچنان یمگوید که خدا یک موضوع غت علیم‬ ‫فتیک جداست‬‫‪.‬علم ی‬ ‫هاوکینگ معتقد است که فقط باید پرسشگر بود و هیچ ّ‬ ‫تقید اعتقادی در پرسیدن و پاسخ به پرسشها ‪1-‬‬ ‫فتیک‪ ،‬روند شکلگتی جهان را توصیف یمکند‪ ».‬در نتیجه‪ ،‬در نظر‬ ‫نباید داشت‪.‬در ضمن یمگوید‪« :‬معادالت ی‬ ‫ی‬ ‫‪.‬گرفی موجودی ماور یاب و دسن غین برای درست شدن جهان هیچ اثری ندارد‬ ‫ی‬ ‫نداشی به خدا یمتواند این باشد ‪2-‬‬ ‫‪:‬دلیل هاوکینگ برای اعتقاد‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬مقدمۀ ‪ :1‬خدا آغازگر جهان است‬ ‫‪.‬مقدمۀ ‪ :2‬جهان آغاز ی‬ ‫زماب ندارد‬ ‫ّ‬ ‫مقدمۀ ‪ :3‬هر ی‬ ‫چتی که آغاز نداشتهباشد به آغازگر نیازی ندارد‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬نتیجه‪ :‬جهان به خدا نیاز ندارد‬ ‫‪:‬خالصه‬ ‫ی‬ ‫تنهاب جهان هسن را توضیح دهد و نیازی نداریم برای توجیه چگونگ _‬ ‫از نظر هاوکینگ علم یمتواند به ی‬ ‫‪.‬شکلگتی این جهان‪ ،‬فلسفهب یاق کنیم‬ ‫‪.‬مشکل هاوکینگ با پذیرش دین‪ ،‬این است که نیمخواهد هیچ اعتقادی‪ ،‬جلوی پرسشگری او را بگتد _‬ ‫ّ‬ ‫‪:‬ست تفکر هاوکینگ‬ ‫ی‬ ‫‪.‬در تز دکتای هاوکینگ‪ ،‬جهان از یک تکینگ آغاز شدهاست _‬ ‫‪.‬هاوکینگ بعدها‪ ،‬با لحاظ کردن اثرات کوانتویم‪ ،‬نظریۀ بدون مرز (جهان آغاز ی‬ ‫زماب ندارد) را مطرح کرد _‬ ‫‪.‬وقن جهان آغاز ی‬ ‫زماب نداشتهباشد‪ ،‬به آغازگر هم‪ ،‬نیازی نخواهد داشت _‬  ‫*******************************************************************‬ ‫درس سوم‪ :‬اندیشۀ انکار خدا‬ ‫‪:‬هدف درس‬ ‫‪.‬در این درس با اندیشهای آشنا یمشویم که وجود خداوند را انکار یمکند‬ ‫‪ :‬الورنس کراوس‬ ‫الورنس کراوس معتقد است خدا وجود ندارد ‪.‬او آغازی خاص برای جهان بیان یمکند‪.‬شویع از یک‬ ‫ّ‬ ‫متوجه دین یمداند که در سخنانش به آنها اشاره‬ ‫فضای خایل که آن را هیچ یمنامد‪.‬در ضمن‪ ،‬اشکاالب را‬ ‫ً‬ ‫ی‬ ‫منشأب ندارد که واقعا آفریدگار جهان باشد‪.‬در‬ ‫ی‬ ‫یمکند‪.‬او با این اشکاالت یمخواهد بگوید که آموزههای دین‬ ‫چنی اشتباهاب از طرف او صادر یمشد‬ ‫ی‬ ‫‪.‬غت این صورت نباید‬ ‫ی‬ ‫ندانسی را دوست دارند‪،‬‬ ‫لی نقد کراوس به دین‪ :‬مذهب با علم مخالف است‪.‬بر خالف نظر دانشمندان که‬ ‫ّاو ی‬ ‫ّ‬ ‫کشفیات جدید یمشود‬ ‫‪.‬به این دلیل که موجب‬ ‫نقد دوم‪ :‬جهان در حال انبساط است‪.‬این موضوع باعث یمشود که شما فکر کنید در مرکز عالم هستید؛ چرا‬ ‫که احساس یمکنید شما در یک جا ثابت هستید و دیگران دارند از شما دور یمشوند‪.‬این یگ از حرفهای‬ ‫‪.‬اشتبایه است که مذهب به مردم یمگوید‬ ‫نقد سوم‪ :‬اشتباه دیگر مذهنها استناد به بیگ بنگ برای اثبات آغاز جهان و در نتیجه‪ ،‬نیاز به آغازگر ی‬ ‫یعن‬ ‫خداست‪.‬در حایل که نظریۀ بیگ بنگ توضیح یمدهد که جهان چگونه خودش شکل گرفته و نیازی به خدا‬ ‫‪.‬نداشتهاست‬ ‫ی‬ ‫‪:‬آغاز سخن کراوس دربارۀ چگونگ درست شدن جهان‬ ‫‪.‬ما از انفجار ستارهها و تکامل شکل گرفتهایم‪ ،‬نه این که خدا ما را ساختهباشد‬ ‫‪.‬نتیجه‪ :‬اگر فقط یک اتم هیدروژن به وجود بیاید‪ ،‬مجموعۀ هسن درست یمشود‬ ‫آیا ممکن است این اتم هیدروژن خودبهخود از هیچ به وجود بیاید؟‬ ‫سخت یاب‪ ،‬آقای کراوس‪ ،‬به وجود آمدن یک اتم هیدروژن را توضیح یمدهد‬ ‫ی‬ ‫‪:‬در این قسمت از‬ ‫ً‬ ‫دائما ّ‬ ‫در واقع‪ ،‬آن جا که ما فکر یمکنیم هیچ ی‬ ‫ذرات مجازی دارند به هسن یمآیند و دوباره‬ ‫چتی وجود ندارد‪،‬‬ ‫ذرۀ مجازی که به هسن پایمگذارد به پایداری برسد‪.‬آن‬ ‫نیست یمشوند‪.‬ی‬ ‫کاق است در یگ از این موارد‪ ،‬یک ّ‬ ‫فتیک‪ ،‬اتم هیدروژن و به دنبالش جهان شکل یمگتد‪.‬وقن جهان درست شد‪،‬‬ ‫قوانی ی‬ ‫ی‬ ‫وقت است که بر اساس‬ ‫حیات از ترکیب عنارص موجود شکل یم¬گتد و با تکامل‪ ،‬آرامآرام به وضعیت موجود یم رسد‪.‬در هیچ جای این‬ ‫ی‬ ‫چنی موجودی‬ ‫روند‪ ،‬موجودی ماور یاب برای درست شدن این جهان نه مورد نیاز است و نه دیده یم شود؛ پس‬ ‫‪.‬وجود ندارد‬  ‫یی‬ ‫داوکیت برای انکار خدا‬ ‫طرح ریچارد‬ ‫داروین‪ ،‬شخوشانه ادامه یمیابد‪ّ ،‬اما حیات ابتدا چگونه شکل «‬‫ی‬ ‫همی که حیات شکل گرفت‪ ،‬تکامل‬ ‫ی‬ ‫شیمیاب بودهاست که در اثر آن شایط‬ ‫ی‬ ‫گرفتهاست؟ شکلگتی حیات حاصل یک رخداد یا یک رشته رخداد‬ ‫حیاب‪ ،‬انتخاب طبییع پدید آمدهاست‪.‬عامل اصیل تشکیلدهنده حیات‪« ،‬دی ان آ» یا به احتمال بیشت‬ ‫ّ‬ ‫مولکول دیگری مانند «دی ان آ» بودهاست‪ّ ،‬اما با دقت کمت‪ ،‬خود را تکثت یمکرده و چه بسا مولکویل از قبیل‬ ‫ی‬ ‫داروین حقیق‬ ‫هاب از مولکولهای ژنتیک پدید آمدند‪ ،‬تکامل‬ ‫ی‬ ‫«آر ان آ» بودهاست‪.‬‬ ‫گونه ی‬ ‫ً‬ ‫همی که اجزای حیاب‬ ‫ّ‬ ‫یمتواند آغاز شود و انواع پیچیدۀ حیات تدریجا از رب هم‪ ،‬ظاهر شوند‪ ،‬اما رخ دادن مولکولهای وراثن‪ ،‬از نظر‬ ‫تخمی یمزنند که ی‬ ‫بی‬ ‫ی‬ ‫بسیاری نامحتمل یمنماید ‪...‬در این جا دانشمندان معجزۀ اعداد بزرگ را مطرح یمکنند و‬ ‫سیاره در کیهان وجود دارد‪.‬اگر بنابر احتیاط واجب‬‫سیاره در کهکشان ما و حدود ‪ 100‬میلیارد ّ‬ ‫‪ 1‬تا ‪ 30‬میلیارد ّ‬ ‫تخمی محافظهکارانه یمتوان گفت که یک میلیارد میلیارد ّ‬ ‫سیاره در جهان‬ ‫ی‬ ‫از چند صفر‪ ،‬رصف نظر کنیم‪ ،‬با‬ ‫ی‬ ‫هست‪.‬حال‪ ،‬فرض کنید ایجاد حیات‪ ،‬یعن تشکیل مولکویل مشابه «دی ان آ»‪ ،‬رخدادی فوقالعاده نامحتمل‬ ‫سیاره فقط در یگ حیات ایجاد شود‪ّ.‬‬ ‫حن با‬ ‫باشد‪.‬فرض کنید این ّاتفاق چنان نادر باشد که از هر یک میلیارد ّ‬ ‫داوکیت‪ ،‬پندار خدا‪ ،‬صص ‪ 111‬و ‪)112‬‬‫یی‬ ‫سیاره رخ یمدهد (ریچارد‬ ‫چنی بخت قلییل‪ ،‬حیات در یک ّ‬ ‫‪.‬ی‬ ‫‪:‬خالصه‬ ‫هاب دارد که امروزه یمدانیم اشتباهند‪.‬این اشتباهات نشان یمدهد که _‬ ‫الورنس کراوس یمگوید‪« :‬دین آموزه ی‬ ‫»‪.‬منشأ دین خالق جهان نیست‬ ‫چنی ی‬ ‫چتی _‬ ‫ی‬ ‫الورنس معتقد است دانش جدید در روند شکلگتی جهان‪ ،‬موجودی به نام خدا نیمبیند‪ ،‬پس‬ ‫‪.‬وجود ندارد‬ ‫در نگاه کراوس‪ ،‬جهان این گونه از هیچ به وجود آمدهاست‪ :‬در جاب که شما گمان یمکنید ی‬ ‫چتی وجود ندارد‪_ ،‬‬ ‫ی‬ ‫ذرات به پایداری برسد تا پس از‬ ‫بی هسن و نیسن در رفت و آمدند‪.‬ی‬ ‫کاق است یگ از این ّ‬ ‫میلیاردها ّ‬ ‫ذره ی‬ ‫تشکیل هیدروژن و سپس سایر عنارص و درنتیجه ستارهها‪ ،‬همۀ موجودات زنده در یک روند تکامیل درست‬ ‫‪.‬شوند‬ ‫*******************************************************************‬ ‫‪.‬درس چهارم‪ :‬یک سیستم‪ ،‬بدون کنتل درست نیمشود‬ ‫‪:‬هدف درس‬ ‫بیان این مطلب عقالب است که بدون وجود یک مهندس‪ّ ،‬‬ ‫طراح و کنتلکننده‪ ،‬هیچ مجموعهای که کار‬ ‫ی‬ ‫‪.‬سیستیم انجام دهد‪ ،‬درست نیمشود‬ ‫‪.‬انتظار یمرود در پایان درس با کمک محاسبۀ احتماالت بتوانید استدالل مناسن برای مطلب فوق ارائه کنید‬ ‫اگر به صورت رندم یک عدد ی‬ ‫بی ‪ 0‬تا ‪ 9‬را برداریم؛‬ ‫احتمال این که عدد منتخب او شمارۀ ‪ 0‬باشد چند است؟‬  ‫جواب یمشود‪10/1 :‬‬ ‫حاال از او یم¬خواهیم عدد ّاول را شجایش بگذارد و عدد دیگری را بردارد‪.‬احتمال این که عدد دوم‪ ،‬به صورت‬ ‫تصادق و با رعایت جایگذاری‪ ،‬شمارۀ ‪ 1‬باشد چند است؟‬‫ی‬ ‫‪1/10 × 1/10 = 1/100‬‬ ‫‪:‬احتمال این که به ترتیب‪ ،‬ده عدد پشت ش هم‪ ،‬از ‪ 0‬تا ‪ 9‬باال بیاید‬ ‫‪(1/10)^10=1/10000000000‬‬ ‫جاب که هر عاقیل‬ ‫مجموعه پیچیدهتر و گستدهتر باشد‪ ،‬این احتمال به صفر نزدیکتر یمشود‪ ،‬تا ی‬ ‫هر قدر این‬ ‫ی ّ‬ ‫‪.‬یمگوید چنی اتفاق رخ نیمدهد‬ ‫‪:‬جمعبندی‬ ‫ً‬ ‫ّ‬ ‫انسانهای عاقل یم¬گویند که هر مجموعۀ منظم و سیستماتیگ حتما در سایۀ نظارت و کنتل موجودی‬ ‫یاض است‪.‬بنابراین‪،‬‬‫باشعور شکل گرفتهاست‪.‬همان طور که مالحظه شد‪ ،‬تکیه¬گاه این سخن‪ ،‬محاسبات ر ی‬ ‫ّ‬ ‫کش که ادعا یم¬کند مجموعۀ این جهان بدون ناظر و مهندیس شکل گرفته‪ ،‬باید دلییل بیاورد که بتواند در‬ ‫ی‬ ‫‪.‬مقابل این محاسبات ر ی‬ ‫یاض‪ ،‬ایستادگ کند‬ ‫خداب که در این نزدیگ است‬ ‫و ی‬ ‫الی این شب بوها‪ ،‬پای آن کاج بلند‬ ‫‪...‬روی آگایه آب‪ ،‬روی قانون گیاه‬ ‫)سهراب سپهری(‬ ‫‪:‬خالصه‬ ‫یاض‪ ،‬عاقالنه نیست‬ ‫‪.‬بدون کنتل و شعور‪ ،‬درست شدن یک سیستم‪ ،‬با ّ‬ ‫توجه به محاسبات ر ی‬ ‫اگر کش ّادعا کند که یک مجموعه بدون طرح ّاو ّلیه‪ّ ،‬‬ ‫طراح و کنتلکننده‪ ،‬شکل گرفته‪ ،‬باید چنان دلییل _‬ ‫یاض توان تابآوری داشتهباشد‬ ‫‪.‬بیاورد که در مقابل محاسبۀ ر ی‬ ‫براساس محاسبۀ احتماالت‪ ،‬کش که یمگوید مجموعۀ جهان موجود‪ ،‬بدون مهندیس نتومند ودانا شکل _‬ ‫‪.‬گرفتهاست‪ ،‬باید برای سخنش دلیل بیاورد‬ ‫*******************************************************************‬ ‫درس پنجم‪ :‬انکار خدا دلیل یمخواهد‬ ‫‪:‬هدف درس‬ ‫‪.‬معر یق خداوندی که آفرینندۀ جهان است‬ ‫ّ‬  ‫‪:‬روی دیوار دل خود بنویسید ‪،‬خدا هست ‪ ،‬نه یک بار و نه ده بار که صد بار ‪ ،‬به ایمان و تواضع بنویسید ؛‬ ‫‪...‬خ دا ه س ت ؛ خ دا ه س ت ؛ خ دا ه س ت‬ ‫ی‬ ‫‪:‬بازخواب محاسبۀ احتماالت‬ ‫برگ درختان س یت در ن ظر ه وشیار‬ ‫هر ورقش دفتی است معرفت کردگار‬ ‫ی‬ ‫تصادق دکمههای صفحه‬ ‫این بیت شعر ‪ 48‬حرف دارد‪.‬احتمال این که یک شخص نابینا و ب¬سواد‪ ،‬با فشدن‬ ‫‪:‬کلید‪ ،‬آن را نوشته باشد‪ ،‬عبارت است از‬ ‫‪1/█)1766847064778384329583297500742918515827483896875618958121606201‬‬ ‫(@‪292619776‬‬ ‫) محاسبه شده است ‪MAPLE‬این عدد معادل (‪ 48^)32/1‬است که با نرم افزار(‬ ‫کلمه¬های این جهان چه مقدار است؟ شکلگتی این مجموعۀ ب¬نهایت بزرگ و ارتباط سیستیم اجزای آن‪،‬‬ ‫چگونه قابل فرض است؟‬ ‫ّ‬ ‫الزم نیست راه دوری بروید و دربارۀ مجموعۀ کهکشان ها و مانند آنها برریس کنید‪.‬تعداد سلول های بدن انسان‬ ‫ی‬ ‫ً‬ ‫همی تعداد‪،‬‬ ‫بیش از ‪ 100‬تریلیون است که در هر ثانیه تقریبا عمر ‪ 50‬میلیون از آن‪ ،‬به پایان یمرسد و سپس به‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫سلول جدید جایگزین یمشود ‪.‬با این حساب‪ ،‬تعداد سلول تولیدی در ‪ 24‬ساعت‪ ،‬بیش از ‪ 4‬تریلیون خواهد‬ ‫طرق‪ ،‬تعداد ستاره های کهکشان راه شتی حدود ‪ 400‬میلیارد ستاره است‪.‬ارتباط‬ ‫بود‪.‬از ی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫میانگی مطالن که دانشمندان برای توصیف یک سلول در کلیپ فوق‪ ،‬گفتند این بود که یک سلول به اندازۀ‬ ‫ّ‬ ‫ً‬ ‫یک ستاره است ‪ ،‬بنابراین‪ ،‬روزانه تقریبا به اندازۀ ده برابر یک کهکشان در بدن ما سلول یا ستاره ساخته یم‬ ‫حن در بنهایت زمان و بنهایت حادثه هم‪ ،‬احتمال این که اجزای این جهان بدون دخالت و کنتل یک‬ ‫شود‪ّ.‬‬ ‫عقالب است‪ ،‬چه رسد به این‬‫ی‬ ‫شعور و مهندیس فوقالعاده وجود یابند و به یک ارتباط سیستیم مانا برسند‪ ،‬غت‬ ‫ادعاب‬ ‫ی‬ ‫چنی‬ ‫فتیکدانان یم گویند عمر این مجموعه حدود ‪ 13/7‬میلیارد سال است‪.‬بنابراین اگر کش‬ ‫که خود ی‬ ‫ی‬ ‫دارد‪ ،‬باید دلیل بیاورد‪.‬‬ ‫آن هوش و قدرت باندازه که شکلگتی این جهان را برنامهریزی و تدوین کردهاست‪ ،‬خدا نامیده یمشود‬ ‫پیامتان همواره با این نظر‪ ،‬از قوم خود این سؤال را پرسیدهاند که آیا یمتوان در وجود خداوندی که آسمانها و‬ ‫ی‬ ‫زمی را آفریده تردید کرد ؟‬ ‫ی‬ ‫‪:‬بیاب دیگر برای آن چه گفته شد‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫جهاب زندگ یمکنیم که موجوداب غتقابل شمارش در آن وجود دارند‪.‬این موجودات که هرکدام پیچیدگ‬ ‫در‬ ‫ی‬ ‫فوقالعاده ای دارند‪ ،‬به همپیوستگ و ارتباط سیستیم بسیار پیچیدهتری با یکدیگر دارند؛ به طوری که همۀ‬ ‫‪.‬مشاهدات‪ ،‬حایک از وجود واحدی منسجم است‬  ‫گرفی این مجموعه قابل ّ‬ ‫تصور است‬ ‫ی‬ ‫‪:‬دو راه برای شکل‬ ‫‪.‬دست یک ّ‬ ‫طراح هوشمند و قدرتمند پشت پردۀ آن است ‪1-‬‬ ‫‪.‬این مجموعه بدون وجود کنتلکننده‪ ،‬خود به خود‪ ،‬درست شدهاست ‪2-‬‬ ‫توجه به این که محاسبۀ احتماالت‪ ،‬فرض دوم را رد یمکند‪ ،‬رایه جز پذیرش نظر ّاول و قبول وجود خداوند‬ ‫با ّ‬ ‫ی‬ ‫چنی مهندیس را انکار یم کند‪ ،‬باید چنان دلییل بیاورد که بتواند در مقابل‬ ‫باق نیمماند‪.‬در واقع‪ ،‬کش که وجود‬ ‫ی‬ ‫محاسبۀ ر ی‬ ‫یاض‪ ،‬ایستادگ کند‪.‬در مقابل‪ ،‬کش که به وجود خدا معتقد است‪ ،‬نیازی به آوردن دلیل ندارد؛ چرا‬ ‫طراخ وجود داشتهباشد‬ ‫یاض است که یم گوید باید مهندس و ّ‬ ‫‪.‬که حرفش براساس محاسبۀ ر ی‬ ‫‪:‬ارتباط بیان فوق با سخن منکران خدا‬ ‫طراخ هوشمند شناختیم که جهان در هر صورت‪ ،‬برای شکلگتی‪ ،‬نیازمند وجود‬ ‫در این مدل‪ ،‬خدا را به عنوان ّ‬ ‫اوست؛ چه برای جهان آغازی قائل باشیم یا نباشیم‪ ،‬چه نظریۀ تکامل را بپذیریم یا ثبات انواع را قبول کنیم‪.‬‬ ‫‪:‬بنابراین‪ ،‬مطالب این افراد نیمتواند دلییل برای انکار خدا باشد‬ ‫زماب برای جهان را انکار کند (هاوکینگ)‬‫کش که آغاز ی‬ ‫کش که آغاز جهان را از یک فضای تیه بداند (کراوس)‬ ‫یی‬ ‫(داوکیت )‬ ‫کشکه به نظریۀ تکامل قائل باشد‬ ‫ی‬ ‫در درس قبل گفته شد که بر اساس محاسبۀ احتماالت‪ ،‬شکلگتی مجموعهای با ویژگهای این جهان‪ ،‬بدون‬ ‫ً‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫کنتلکننده و ّ‬ ‫همی دلیل‪ ،‬اعتقاد به وجود خداوند کامال عاقالنه است‬ ‫نپذیرفتن است‪.‬به‬ ‫طراح‪ ،‬غتعاقالنه و‬ ‫ی‬ ‫و کش که با این اعتقاد مخالف است باید دلییل بیاورد که بتواند در مقابل محاسبۀ ر ی‬ ‫یاض ایستادگ کند‪.‬با‬ ‫آشناب خوانندۀ محتم یگ از‬ ‫ی‬ ‫هاب برای وجود خداوند آوردهاند که برای‬ ‫وجود این‪ ،‬دانشمندان مسلمان برهان ی‬ ‫‪.‬این دالیل ذکر یمشود‬ ‫برهان امکان که گاه با عنوان «برهان وجوب و امکان» از آن یاد یمشود‪ ،‬یگ از راههای اثبات صانع است‪.‬این‬ ‫نت معروف است‪.‬قبل‬ ‫همی دلیل‪ ،‬به «طریقۀ حکما» ی‬‫ی‬ ‫ی‬ ‫نخستی بار‪ ،‬فیلسوفان مسلمان ارائه کردند؛ به‬ ‫برهان را‬ ‫ی‬ ‫از هر چت باید از دو مفهوم «امکان» و «وجوب» سخن بگوئیم و معنای دقیق آنها را شاغ بگتیم؛ چرا که این‬ ‫‪.‬دو مفهوم‪ ،‬بار اصیل برهان را بردوش یمکشند‬ ‫معنای وجوب و امکان‬ ‫ی‬ ‫وجوب و امکان همانند حدوث‪ ،‬حرکت و نظم از ویژگهای موجودات هستند‪.‬هر موجودی را که در نظر‬ ‫آوریم‪ ،‬از این دو وصف خایل نیست؛ یا وجود برای آن یرصوری است به طوری که محال است موجود نباشد‪ ،‬یا‬ ‫‪.‬وجود برای او یرصوری نیست‪ ،‬به گونهای که هم یمتواند باشد و هم نباشد‬ ‫هاب یمتوان دو مفهوم وجوب و امکان را بیشت توضیح داد‪.‬برای نمونه‪ ،‬شت یین برای شکر الزم و یرصوری‬ ‫با مثال ی‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫است؛ به طوری که نیمتوان شکری را فرض کرد که شتین نباشد‪ ،‬اما‪ ،‬آب چنی نیست؛ یعن هم یمتواند‬ ‫شتین باشد و هم نباشد‪.‬یک مثال دیگر از دنیای ریاضیات یمآوریم‪.‬دربارۀ عدد ‪ 4‬به ی‬ ‫یقی یمتوان گفت که زوج‬  ‫است و محال است که فرد باشد‪ّ ،‬اما اشیای خارخ مثل سیب یا درخت‪ ،‬تنها احتمال دارد که زوج باشند و‬ ‫یمتوانند فرد باشند؛ پس یمگوییم که زوجیت برای ‪ 4‬واجب و برای سیب‪ ،‬ممکن است‪.‬به عبارت دیگر‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫وجوب به معنای «باید» است و هر جا این واژه را به کار یمبریم‪ ،‬با یک امر مسلم و تردیدناپذیر ش و کار داریم‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬ویل امکان به معنای «شاید» است که احتمال تحقق و عدم تحقق آن‪ ،‬وجود دارد‬ ‫گفتیم که به حکم عقل‪ ،‬وجود بر دو گونه است و نوع سویم ندارد؛ یا واجب است یا ممکن‪.‬به موجودی که‬ ‫وجود برایش یرصوری است‪« ،‬واجبالوجود» یمگویند و موجودی را که نه وجود برایش یرصوری است و نه‬ ‫عدم‪« ،‬ممکنالوجود» یمخوانند‪.‬بنابراین‪ ،‬منظور از واجبالوجود‪ ،‬حقیقن است که وجود برای او ذاب است و‬ ‫نیمتوان فرض کرد که وجود از او جدا گردد‪ّ ،‬اما ممکنالوجود به شین گفته یمشود که وجود در ذات او نیست‪،‬‬ ‫بلکه حالت او نسبت به وجود و عدم مساوی است‪.‬به بیان دیگر‪ ،‬واجبالوجود موجودی است که به خودی‬ ‫غن بوده و وجودش را از دیگری نگرفته است‪ّ ،‬اما ممکن الوجود به خودی خود‪ ،‬فقت و محتاج است‬ ‫‪.‬خود‪ ،‬ی‬ ‫ی‬ ‫تبیی برهان امکان‬ ‫در برهان امکان برای اثبات خداوند‪ ،‬از اصل هسن آغاز و بر وجود واجبالوجود استدالل یمکنیم‪.‬هیچ کس‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫تحقق دارند‪.‬گایه در این که ی‬ ‫واقعیت دارند‪،‬‬ ‫برخ از این موجودات‬ ‫تردیدی ندارد که در جهان خارج‪ ،‬موجوداب‬ ‫ّ‬ ‫تردید یمشود‪ّ ،‬اما در این که به هر حال در دنیای خارج موجودی هست‪ ،‬هرگز‪.‬این مقدمه چنان روشن است‬ ‫ّ‬ ‫که هیچ کس جز سوفسطاییان و شکاکان در آن تردیدی ندارد‪.‬حال یمگوییم که همان حقایق جهان‪ ،‬هر چه‬ ‫‪:‬هست‪ ،‬از سه حالت بتون نیست‬ ‫‪.‬هر چه در جهان است‪ ،‬واجب است‬ ‫‪.‬هر چه در جهان است‪ ،‬ترکین از موجودات ممکن و واجب است‬ ‫‪.‬هر چه در جهان است‪ ،‬تنها ممکن است و هیچ موجود واجن وجود ندارد‬ ‫ّ‬ ‫در صورت ّاول و دوم‪ ،‬مدعای ما اثبات شدهاست؛ چرا که به هر ترتیب‪ ،‬دست کم حضور یک واجبالوجود در‬ ‫جهان هسن به اثبات رسیدهاست‪ّ ،‬اما در صورت سوم که همۀ موجودات هسن را ممکنات تشکیل یمدهند‪،‬‬ ‫این سؤال مطرح یمشود که این ممکنات از کجا و چگونه پدید آمدهاند؟‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫تعریق که بیان شد‪ ،‬موجودی‬ ‫بنا بر قانون علیت‪ ،‬هیچ معلویل نیمتواند بدون علت به وجود آید‪.‬ممکن‪ ،‬بنا بر‬ ‫است که وجود را از ذات خویش ندارد و به خودی خود‪ ،‬نسبت به وجود و عدم‪ ،‬مساوی است‪.‬بدییه است که‬ ‫وب است که او را از حالت تساوی خارج کند و وجود را به او‬ ‫چنی موجودی‪ ،‬معلول و نیازمند یک سبب بت ی‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫‪:‬اعطا کند‪.‬این علت از دو حالت بتون نیست‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬الف) علت ممکنات‪ ،‬یک موجود واجب است که در این صورت‪ ،‬مدعای مورد نظر به اثبات یمرسد‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ب)علت ممکنات هم‪ ،‬خودش یک ممکن است که در این صورت‪ ،‬باز از علت آن ممکن پرسش یمشود‪.‬اگر‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫این علت ممکن باشد و باز به علت دیگری که آن هم‪ ،‬ممکن است‪ ،‬بازگردد و ‪ ،...‬به تسلسل یمانجامد که‬ ‫ّ‬ ‫محال بودن آن در رب یمآید‪.‬اگر بگویند که علت یک ممکن‪ ،‬یگ از همان معلولهای ممکن است‪ ،‬در این‬ ‫حالت دور یمشود که بطالن آن پیش خواهد آمد‪.‬به بیان دیگر‪ ،‬اگر امکان‪ ،‬نشانه و آیۀ فقر و ناداری است‪،‬‬ ‫‪.‬نیمتوان به وسیلۀ آن‪ ،‬چهرۀ فقر را از موجودات دیگر پاک کرد و آنها را از هسن بهرهمند ساخت‬  ‫ذات نایافته از هسن بخش‬ ‫گ تواند که شود هسنبخش‬ ‫خشک ابری که بود ز آب تیه‬ ‫ناید از وی صفت آبدیه‬ ‫همی مطلب را در ی‬ ‫بیاب کوتاه ارائه کردهاست‬ ‫ی‬ ‫‪:‬خواجۀ طویس‬ ‫ّ‬ ‫موجودی که در عالم هست اگر واجب باشد فهو المطلوب و اگر ممکن باشد باید به واجب منتیه شود واّل‬ ‫‪.‬مستلزم دور و تسلسل خواهد بود‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫‪:‬عّلمه حیل در شح این عبارت یمفرماید‬ ‫ّ‬ ‫یّ‬ ‫بالرصوره موجودی تحقق دارد‪.‬پس آن موجود اگر واجب باشد‪ ،‬مطلوب ما ثابت است؛ زیرا در «‬ ‫در خارج‪،‬‬ ‫ّ‬ ‫مقام اثبات این هستیم که در عالم هسن واجبالوجودی تحقق دارد و اگر ممکن باشد‪ ،‬آن موجود ممکن‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫یّ‬ ‫بالرصوره نیازمند علت و مؤثر موجودی است [که هسن خود را وامدار او است]‪.‬پس آن علت و مؤثر اگر‬ ‫»‪.‬واجب باشد‪ ،‬مطلوب ما ثابت است و اگر ممکن باشد‪ ،‬تسلسل یا دور الزم خواهد آمد‬ ‫بطالن دور و تسلسل‬ ‫تعریف دور‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫وابستگ دو ی‬ ‫چت به یکدیگر در تحقق است‪.‬به بیان دقیقتر‪ ،‬دور آن است که یک یسء در‬ ‫منظور از «دور»‪،‬‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫همان حال که علت تحقق چت دیگری است‪ ،‬خودش معلول همان چت هم باشد‪.‬بنابراین در دور‪ ،‬یک یسء‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫نسبت به یسء دیگر‪ ،‬هم علت است و هم معلول‪.‬بنابراین‪ ،‬منظور از دور در این جا دوران و گردش علیت و‬ ‫ّ‬ ‫ّ‬ ‫بی دو ی‬ ‫معلولیت ی‬ ‫چت است‪.‬برای مثال‪ ،‬اگر تحقق الف به تحقق ب وابسته باشد و خود ب هم تنها در صورب‬ ‫بی الف و ب دور واقع شدهاست‬ ‫‪.‬موجود شود که الف در آن تأثت بگذارد‪ ،‬ی‬ ‫دلیل بطالن دور‬ ‫در نگاه نخست‪ ،‬یمتوان تشخیص داد که دور یک فرض محال و ممتنع است‪.‬از این رو گفتهاند که بطالن دور‬ ‫ّ‬ ‫یک امر بدییه است و نیاز به دلیل دیگری ندارد‪.‬نیک یمدانیم که اگر پدر سبب تولد پش باشد‪ ،‬بمعناست که‬ ‫عی حال‪ ،‬برای روشن شدن بطالن دور‪ ،‬دالییل هم ارائه‬ ‫همی پش یمتواند سبب وجود پدر باشد‪.‬در ی‬ ‫ی‬ ‫بپنداریم‬ ‫‪:‬شده که به یگ از آنها اشاره یمکنیم‬ ‫ی ّ‬ ‫چت علت خودش باشد؛ زیرا درهمان حال که دیگری به او نیازمند است‬ ‫گفتهاند که الزمۀ دور این است که یک‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫تا موجود شود‪ ،‬خودش هم نیازمند همان چت است تا تحقق پیداکند؛ یعن خودش برای تحققش نیازمند به‬ ‫خودش است‪.‬برای مثال‪ ،‬اگر دو مدیر امضای یک نامه را به امضای دیگری وابسته کنند‪ ،‬این نامه هرگز امضا‬ ‫نخواهد شد‪.‬اگر دو کارگر کشیدن یک بار را به کشیدن دیگری مشوط کنند‪ ،‬محال است که این بار حرکت کند‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫در این مثالها‪ ،‬نفر ّاول انجام کار خودش را به کار نفر دوم متوقف کردهاست‪.‬اگر ّاویل بخواهد کارش را انجام‬ ‫ّ‬ ‫دهد‪ ،‬باید نفر دوم کارش را انجام بدهد‪.‬دویم هم کارش را به کار ّاویل متوقف کردهاست‪.‬بنابراین‪ ،‬انجام کار نفر‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬دوم متوقف است بر این که نفر اول کارش را انجام دهد که این همان توقف یسء بر خودش است‬ ‫ّ‬ ‫در یک نگاه دقیقتر باید گفت که توقف یسء بر خودش به این دلیل باطل و نادرست است که مستلزم تناقض‬ ‫‪.‬یمشود؛ زیرا در این صورت‪ ،‬یسء در همان حال که فرض یمکنیم وجود دارد‪ ،‬باید بپذیریم که موجود نیست‬  ‫تعریف تسلسل‬ ‫ّ‬ ‫منظور از تسلسل آن است که زنجتۀ ارتباط علتها و معلولها به یکدیگر تا بنهایت ادامه یابد و به یک نقطه‬ ‫ختم نشود‪.‬برای مثال‪ ،‬فرض کنیم که «الف» را موجود دیگری به نام «ب» ایجاد کرده و «ب» خودش معلول‬ ‫ی‬ ‫همی ترتیب ادامه یابد و هیچ گاه برای این‬ ‫نت به ی‬ ‫چت دیگری به نام «د» وابسته است و به‬ ‫«ج» است و «ج» ی‬ ‫علتهای پیاب ی‬‫ّ‬ ‫پایاب نباشد‬ ‫ر‬ ‫‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫علتها شانجام به یک نقطۀ ی‬ ‫ّ‬ ‫پایاب برسد که آن علت‪،‬‬ ‫نقطۀ مقابل تسلسل‪ ،‬این است که سلسلۀ معلولها و‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬معلول و نیازمند به علت دیگری نباشد‬ ‫دلیل بطالن تسلسل‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫روشن است که تسلسل از نظر عقل محال و ممتنع است‪ ،‬به این ی‬ ‫چنی زنجتۀ بنهاین از‬ ‫معن که تحقق‬ ‫ّ‬ ‫علتها هرگز در خارج‪ ،‬وجود پیدا نخواهد کرد و با این فرض نیمتوان وجود یک معلول را توضیح داد‪.‬فرض‬ ‫خط شوع ایستاده و آمادۀ دویدن هستند‪ ،‬ویل هر کدام از ایشان تصمیم گرفته تا‬‫کنید یک تیم دونده‪ ،‬جلو ّ‬ ‫ً‬ ‫دیگری ندویده او هم شوع به دویدن نکند‪.‬اگر این تصمیم واقعا عمومیت داشتهباشد‪ ،‬هیچ گاه هیچ کدام‬ ‫شوع به دویدن نخواهند کرد ‪.‬در نمونۀ دیگر‪ ،‬اگر بنهایت کارگر ّ‬ ‫تصور کنیم که قرار است در حرکت دادن یک‬ ‫ّ‬ ‫‪.‬سنگ کمک کنند‪ّ ،‬اما هر یک از آنها این کار را متوقف بر دیگری کند‪ ،‬محال است که این سنگ حرکت کند‬ ‫یاض نشان داد؛ ّ‬ ‫تصور کنید که فقط صفر را در اختیار دارید و یمخواهید با‬ ‫یمتوان این مطلب را با یک مثال ر ی‬ ‫حن عدد یک را هم درست کرد‪.‬‬ ‫آن یک عدد بسازید‪.‬طبییع است که با تعداد نامحدودی از صفرها نیمتوان ّ‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫دعاب را نابخردانه‬ ‫بنهایت عدد صفر یمتوان چنی کاری را انجام داد‪ ،‬عقل چنی ا ی‬ ‫حال اگر کش ادعا کند که با‬ ‫ّ‬ ‫یمداند؛ زیرا با افزایش صفرها اتفاق جدیدی نیمافتد و صفر به خودی خود‪ ،‬هیچ اندازه و مقداری ندارد و‬ ‫ّ‬ ‫نیمتوان از جمعکردن صفرهای بشمار‪ ،‬اندازهای را تولید کرد‪.‬بنا بر اصل علیت‪ ،‬هر معلول به خودی خود‪،‬‬ ‫ی‬ ‫فقت و نیازمند است و تا یک کمالبخش نباشد که به او کمایل بدهد‪ ،‬او به همان حالت ناداری و بیچارگ یمماند‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫اگر فرض گرفتیم که خود علت هم‪ ،‬در ذاتش فقت است و تنها به یاری دیگری یمتواند به وجود آید‪ ،‬پس او هم‬ ‫صفرهاب هستند‬ ‫ی‬ ‫همی ترتیب‪ ،‬همۀ معلولها‬ ‫یک صفر است که برای تشکیل عدد به دیگری نیازمند است و به‬ ‫ی‬ ‫ّ‬ ‫غن و بنیازی در کنار آنها قرار نگتد‪ ،‬هیچکدام به صحنۀ وجود و غنا نخواهند آمد‬ ‫علت ی‬ ‫‪.‬که تا‬ ‫ّ‬ ‫‪:‬توجه‬ ‫همان طور که مالحظه شد‪ ،‬در این برهان‪ ،‬دلیل نیاز جهانیان (مجموعۀ ممکنالوجودها) به خداوند به عنوان‬ ‫واجبالوجود‪ ،‬نیاز و فقر ذاب آنهاست‪.‬خواه این موجودات در نقطهای از زمان به وجود آمده یا همیشه‬ ‫بودهاند‪.‬خواه در یک روند تکامیل درست شده یا ناگهان پا به عرصه وجود گذاردهباشند‪.‬در هر صورت‪،‬‬ ‫‪.‬ممکنات که از درون خود‪ ،‬هسن ندارند‪ ،‬به واجبالوجودی نیاز دارند که همواره وجود را به آنان ارز یاب دارد‬ ‫‪:‬خالصه‬ ‫ی‬ ‫ً‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫تخمی زدهیمشود‪ ،‬سخن از بنهایت زمان _‬ ‫جهاب که در آن زندگ یمکنیم تقریبا ‪13/7‬میلیارد سال‬ ‫وقن عمر‬ ‫ی‬ ‫‪.‬و حادثه بمعن است‬  ‫ویژگهای فوقالعادۀ این جهان به گونهای است که احتمال نبود ّ‬ ‫ی‬ ‫به فرض نبود محدودیت ی‬ ‫طراح _‬ ‫زماب‪ ،‬بازهم‬ ‫ّ‬ ‫ی‬ ‫نپذیرفتن یمنماید و مدیع باید برایش دالیل قاطع بیاورد‬ ‫‪.‬و کنتلکننده‪ ،‬همچنان غتممکن و‬ ‫براساس محاسبۀ احتماالت‪ ،‬وجود مهندس برای این جهان چنان الزم و یرصوری است که برای اعتقاد به _‬ ‫تعصب هستیم‬ ‫‪.‬وجودش فقط نیازمند نگایه عاقالنه و به دور از ّ‬ ‫توجه به مدل گفتگوی ارائهشده در این درس‪ ،‬برای اعتقاد به وجود خداوند‪ ،‬فرق نیمکند که برای جهان _‬ ‫با ّ‬ ‫زماب قائل باشیم یا جهان را دارای آغاز ی‬ ‫زماب ندانیم و فرق نیمکند که نظریۀ تکامل را بپذیریم یا نظریۀ‬ ‫آغاز ی‬ ‫‪.‬ثبات انواع را درست بدانیم‬ ‫*******************************************************************‬ ‫درس ششم‪ :‬آموزههای ی‬ ‫دین و فرضیههای موجود دربارۀ جهان‬ ‫‪:‬هدف درس‬ ‫‪.‬در این درس توضیح خواهیم داد که آموزههای ی‬ ‫دین با نظریههای علیم‪ ،‬به ویژه نظریۀ تکامل‪ ،‬منافاب ندارد‬ ‫‪:‬در پایان درس قبل گفته شد که برای اعتقاد به وجود خدا فرق نیمکند کدام یک از نظریات زیر را بپذیریم‬ ‫‪.‬جهان آغاز ی‬ ‫زماب داشتهاست ‪-‬‬ ‫‪.‬جهان آغاز ی‬ ‫زماب ندارد ‪-‬‬ ‫‪.‬دربارۀ موجودات زندۀ روی ی‬ ‫زمی‪ ،‬نظریۀ تکامل درست است ‪-‬‬ ‫‪.‬دربارۀ موجودات زندۀ روی ی‬ ‫زمی‪ ،‬نظریۀ ثبات انواع درست است ‪-‬‬ ‫هاب‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫قبل از پرداخی به موضوع درس‪ ،‬ذکر این نکته رصوری یمنماید که چهار نظر مذکور‪ ،‬در واقع‪ ،‬فرضیه ی‬ ‫دربارۀ جهان و حیات هستند‪.‬شاهد این مطلب اختالفاب است که ی‬ ‫بی دانشمندان در این زمینه وجود دارد‪.‬به‬ ‫ّ‬ ‫قطعین برخوردار‬ ‫فرض که هم اکنون ی‬ ‫برخ از آنها به عنوان نظریاب علیم پذیرفته شدهباشند‪ ،‬بازهم از چنان‬ ‫کاق است اندگ دربارۀ سؤال زیر‪ ،‬فکر‬‫تصور بهت این موضوع ی‬ ‫نیستند که امکان هیچ مخالفن با آنها نباشد‪.‬برای ّ‬ ‫‪:‬کنیم‬ ‫آیا این احتمال وجود ندارد که در سال¬های آینده‪ ،‬شواهدی کشف شود که نگاه متفاوب را دربارۀ جهان و‬ ‫حیات رقم بزند؟‬ ‫بی نظرات فوق و وجود خداوند‪ ،‬منافاب نیست‪ ،‬نسبت آموزههای ی‬ ‫دین با آنها چگونه است؟‬ ‫سؤال‪ :‬حال که ی‬ ‫‪.‬پاسخ‪ :‬آیات قرآن منافاب با هیچ یک از این نظریات ندارد‬ ‫‪:‬برای توضیح بیشت‪ ،‬در دو بخش به برریس ی‬ ‫برخ از این آیات یمپردازیم‬ ‫آموزههای ی‬ ‫دین و آغاز جهان ‬  ‫الحمدهلل فاطر السماوات واالرض‪(...‬فاطر‪)1/‬‬ ‫‪.‬ترجمه‪ :‬همۀ ستایشها ویژۀ خداست که آفرینندۀ آسمانها و ی‬ ‫زمی است‬ ‫هللا الذی خلق السماوات و االرض و ما بینهما یق ستﺔ ّایام ‪(...‬سجده‪)4/‬‬ ‫زمی و آنچه را میان آنهاست‪ ،‬در شش روز آفرید‬ ‫‪.‬ترجمه‪ :‬خداست که آسمانها و ی‬ ‫زمی داللن‬‫مضموب مشابه بارها در قرآن تکرار شدهاند‪ ،‬بر تدرییح بودن خلقت آسمانها و ی‬ ‫ی‬ ‫این آیات که با‬ ‫زمی‪ ،‬جهابی‬ ‫ً‬ ‫معرق یمکند‪.‬ظاهرا مقصود از آسمانها و ی‬ ‫ی‬ ‫روشن دارند‪.‬در ضمن‪ ،‬خداوند را آفریدگار آنها از عدم ّ‬ ‫ی‬ ‫تخمی زدهاند‪ّ ،‬اما‬ ‫ی‬ ‫است که ما در آن زندگ یمکنیم‪.‬مجموعهای که دانشمندان عمر آن را ‪ 13/7‬میلیارد سال‬ ‫برخ از‬‫هیچ کدام از این آیات‪ ،‬امکان آفرینش جهانهای دیگر‪ ،‬قبل یا بعد از این جهان را ینق نیمکنند؛ بلکه ی‬ ‫متنوع‪ ،‬قبل از خلقت این جهان و‬‫آنها مانند آن چه در بیان داستان خلقت آدم آمده‪ ،‬بر وجود موجوداب ّ‬ ‫‪.‬شکلگتی زمان و مکان متعارف اشاره دارد‬ ‫‪:‬مقایسه با نظر هاوکینگ‬ ‫یعن وقن در زمان به عقب باز گردیم به نقطهای یمرسیم که زمان آغاز‬ ‫او یمگوید که جهان آغاز ی‬ ‫زماب ندارد؛ ی‬ ‫ی‬ ‫شدهاست (‪ 13/7‬میلیارد سال قبل) و پیش از آن به این دلیل که زمان‪ ،‬ویژگ فضا را پیدا میکند‪ ،‬قابل درک‬ ‫بی این مطلب و آن چه از قرآن کریم نقل شد‪ ،‬وجود ندارد‬ ‫‪.‬نیست‪.‬به نظر یم¬رسد هیچ منافاب ی‬ ‫ّ‬ ‫تقریر برهان عیل بر وجود خدا‬ ‫‪.‬جهان معلول است و هر معلویل نیازمند علت؛ بنابراین جهان نیازمند علن است که آن علت خداوند است‬ ‫الف) تعریف علت و معلول‬ ‫علت دوگونه است تامه و خاصه؛ موجودی را که با وجود آن وجود موجود دیگری یرصورت پیدا کند‪« ،‬علت‬ ‫‪.‬تامه» و در غت این صورت «علت ناقصه» یم‪-‬گویند‬ ‫ب) تعریف علت‬ ‫‪.‬علت فاعیل ‪:‬آن است که معلول از آن پدید یم¬آید ‪1.‬‬