Aile Sistemleri Kuramları PDF

AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Filiz Kumova Aykan Güz 2020-2021 AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Bireyi anlamanın en iyi yollarından biri, onun bir aile üyesi olarak deneyimlerini anlamaktır. Varoluşçu/Hümanistik Yaklaşım Yapısal Yaklaşım Stratejik Yaklaşım Murray Bowen’ın Aile Sistemi Kuramı AİLE...

AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Filiz Kumova Aykan Güz 2020-2021 AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Bireyi anlamanın en iyi yollarından biri, onun bir aile üyesi olarak deneyimlerini anlamaktır. Varoluşçu/Hümanistik Yaklaşım Yapısal Yaklaşım Stratejik Yaklaşım Murray Bowen’ın Aile Sistemi Kuramı AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Bireye yardım etmenin en iyi yolu onu daha büyük bir sistemin parçası olarak bir bağlam içerisinde görmektir. Sistemin üyeleri arasındaki ilişkilere odaklanırlar. Ailede herkes birbirine bağlıdır. Sistemin bir parçasını etkilemek diğerlerini de etkileyecektir. Bir çok faktör sistemin unsurlarını birey olarak veya grup olarak etkileyebilir. Ayrıca bu faktörlerin ortak etkisi de bu unsurları farklı bir şekilde etkileyebilir. AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Kişinin problemli olduğu düşüncesini reddederler. Ailenin belirlediği hasta tanımı Doğrusal değil, döngüsel nedensellik vurgusu İçerikten daha çok süreç ile ilgilenirler (Ne olduğu değil, nasıl olduğu) AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI Homeostasis Değişime karşı direnç (Tek başına bireyi değiştirmek işe yaramaz)  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İnsanın biricikliğini vurgular Kişinin kendisi ve diğerleri ile kontak kurmasını kutsal/spiritüel bir olay olarak ele alır. Kendilik Değeri (Benlik Saygısı): ▪ Kişinin kendisine verdiği değer ▪ Her birey biriciktir ve değerlidir. ▪ Başkalarını sevmenin ön koşulu kişinin kendisini sevmesidir. ▪ Düşük kendilik değeri kaygı ve öz güven eksikliği yaratır.  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Kendilik Değeri (Benlik Saygısı): ▪ Düşük kendilik değeri bulaşıcıdır. ▪ Düşük kendilik değerine sahip ebeveynler, bilmedikleri bir şeyi çocuklarına öğretemezler. ▪ Bir yetişkin eğer isterse, kendine saygı duymayı öğrenebilir. Deneyimleri sahiplenmek Kendisi ile kontak kurmak Seçim hakkı Biriciklik Kendini bütün olarak kabul  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Kişisel Mandala: İnsanın özü sekiz etkileşimli boyuttan oluşur. Beden Düşünce Duygu İlişki Bağlam Duyumlar Beslenme Ruh  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İletişim: Hayatta kalmanın yolu Karşı tarafça onaylanma ihtiyacı Fonksiyonel İletişimin Özellikleri: ▪ Açıktır ▪ Taraflar kendilerini olduğu gibi ortaya koymuşlardır ▪ Tamamlanmıştır ▪ Sözel ve sözel olmayan mesajlar birbiri ile uyumludur  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İletişim: Problemli İletişim Örüntüleri: Yatıştırma: ‘Evet efendimciler’  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İletişim: Problemli İletişim Örüntüleri: Suçlama: Diktatör patron, sert ve gergin  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İletişim: Problemli İletişim Örüntüleri: Hesap Yapma: Süper mantıklılar Soğuk ve mesafeli  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İletişim: Problemli İletişim Örüntüleri: Dağıtma: Kafa karıştırıcı, anlamsız sözler Şarkı söyler gibi bir ses tonu Odaklanmaz  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) İletişim: Sağlıklı İletişim: Ölçülülük esası (ölçülü davranma) Uygunluk Tutarlılık Açık ve dürüst iletişim  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Temel Üçgen: Anne-baba-çocuk Çocuklar, dünya ile nasıl baş edeceklerini, ilişkilerin doğasını ve iletişimi bu temel üçgenden öğrenirler. İletişimdeki tutarsızlıklar İlişkinin dışında kalmak Düşük benlik değeri İttifaklar  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Temel Üçgen: Anne-baba-çocuk Çocuğun bu üçgendeki yaşantıları nasıl yorumladığı çok önemli Çocuğun kendi kişisel gücüne ilişkin düşünceleri, bu üçgende yaşadığı ilişkilere göre şekillenir.  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Aile Kuralları: Gizli ya da açık Kurallar yapılabilir şeyler olmalı ‘Sürekli mutlu olma kuralı’ Esneklik ve yaşa uygunluk Aile üyelerinin farklı işlevlerini yerine getirmelerine ve bilgileri özgürce paylaşmalarına izin verici olmalı Duygu ve düşüncelerin olduğu gibi kabulü  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Kişilik Kuramı: Formel bir kişilik kuramı yok. Beş temel Yaşam Basamağı: Döllenmeden doğuma Doğumdan ergenliğe Ergenlikten yetişkinliğe Yetişkinlikten olgunluğa Olgunluktan ölüme ‘ Yaşam bir yolculuktur’  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Ailenin mimarı hep ebeveynlerdir. Ailede önemli dört boyut: Kendilik değeri İletişim örüntüleri Ailenin değerleri Ailenin toplum ile ilişkisi  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Tam bir insan olabilmek için gerekli yedi süreç: Farklılaşma İlişkiler Özerklik Kendilik değeri Kişinin kendi davranışları üzerindeki gücü Üretkenlik Sevgi  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Sağlıklılık & Fonksiyonsuzluk: Kendilik değeri & Tutarlılık Sağlıklı İnsan: Kendine ve başkalarına karşı dürüsttür Risk alır Yaratıcıdır Yeni durumlara uyum sağlayabilir Eğlencelidir Sevgi doludur Özerktir Kendine yetebilir  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Sağlıklılık & Fonksiyonsuzluk: Sağlıklı Ailede: Üyelerin kendilik değeri yüksektir Açık iletişim Esnek, insanca kurallar Toplum ile bağ kurmaya açık, Umutlu Semptomlar iletişimin bozuk olduğunun/ kuralların işlevsel olmadığının işaretidir.  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapi: Değerlendirme: Terapistin gözlemi Tanı, ‘şimdi, burada ve bu bağlamda’ kullanılmalıdır Terapötik Atmosfer: İyimser, sıcak, olumlu Danışanların kendilerini değerli hissedecekleri güvenli bir ortam  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapi: Terapötik Atmosfer: Kendi kendisi ile iletişim halinde olan ve kendisini kabul edebilen, tevazu sahibi terapist Yargılayıcı olmayan, içten Fonksiyonel bir iletişim için terapistin eğitici rolü ve model olması  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapi Amaçları: Ailenin engellenmiş olan potansiyelini açığa çıkarmak Danışanın içindeki iyileştirici güç ile temas kurmak Aile üyelerinin kendilik değerlerini arttırmak İletişim örüntülerini işlevsel hale getirmek (ölçülü ve tutarlı)  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapi Süreci: Önemli olan ailenin neyi tartıştığı değil, bunu nasıl yaptığı Terapinin Aşamaları: 1-) Temas: Umut & güven atmosferi yaratmak Kabul Ailedeki örüntüleri gözlemlemek Gözlemlenen örüntülerin açığa çıkması Bazen terapi kontratı  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapinin Aşamaları: 2-) Kaos: Aile üyelerinden biri riskli bölgeye girme teşebbüsünde bulunduğunda başlar. Terapist, bu bireyin gizli kalmış duygularını açığa çıkarmasına yardım eder, ‘şimdi ve burada’ kalmasını sağlar. Gerekli olduğunda diğer aile üyelerini de destekler 3-) Bütünleşme: Kaosun üstesinden gelindiğinde Aile yeni bir varoluş şekline geçer Önemli konuların bazılarında sonlandırmalar yaşanır *Bu aşamalar tekrar tekrar dönüştürülerek yaşanabilir.  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapötik Teknikler: Ailenin Kendi Heykelini Yapması Etkileşim ve iletişim örüntülerinin ifadesi Ailenin Stres Balesi Yaşantıların ifadesi İletişim Analizi Duyguları sahiplenme, ifade etme, birbirine saygı duyma  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapötik Teknikler: Terapistin İletişimi Temkinli bir dil, yeniden çerçevelendirme, mizah, metaforlar Dokunma Ailenin Termometresi Beş ana konu üzerinde konuşulması Takdir etme, hayatın olumsuzlukları, bilmeceler, yeni bilgiler, umutlar, istekler  AİLE SİSTEMLERİ KURAMLARI- VARLUŞÇU/ HÜMANİSTİK YAKLAŞIM -VIRGINIA SATIR (1916-1988) Terapötik Teknikler: Danışanın Parçalarının Partisi 6-10 çekici, itici bilinen kişi belirleme Aile üyelerinin rolleri oynaması Rollerin etkileşimi Rollerin kabul seremonisi YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Birey sosyal bir bağlamda ele alınır. Aile örgütünün değişmesine odaklanılır. Aile örgüt yapısı değişirse, bireylerin pozisyonları ve yaşamları da değişir. Bireyin gerçeklik algısı, hem içsel hem de dışsal unsurlara bağlıdır. Bir insanın yaşantılarını, onun çevresi ile olan etkileşimi belirler. YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Aile Yapısı: Aile bireylerinin birbirleri ile nasıl iletişim kuracağını düzenleyen, açıkça görülmeyen bir dizi talep, kurallar dizisi Koalisyonlar Etkileşim örüntüleri Güç ve hiyerarşi YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Alt Sistemler: Aile içindeki daha küçük gruplar Kişi tek başına da bir alt sistem olabilir Kişi, birden fazla alt sistemin üyesi olabilir Cinsiyet, ilgiler, işlevler… YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Sınırlar: Kimlerin alt sisteme alınacağını belirler. Alt sistemlerin kendi içinde entegre olmasını sağlar. Aile bireylerinin nasıl oturduğu, nasıl konuştuğu Çok katı sınırlar Bireylerin dışarıdakilerden izole olması Kopuk sistem Sınırların net olmaması Herkesin bir birinin işine karışması Ağa düşmek YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Kişilik Kuramı: Bireyinkinden çok ailenin gelişimi ile ilgilenirler. Aile Gelişiminin Dört Temel Aşaması: Çift olma Küçük çocuklu bir aile olma Okul çağında çocukları ya da ergenleri olan bir aile olma Yetişkin çocukları olan bir aile olma Bu aşamalar arası geçişlerde ya yeni bir alt sistem oluşur ya da mevcut bir alt sistem meydan okuma ile karşılaşır. YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Kişilik Kuramı: Bir kişinin kimliği bireysel olma ile ait olma arasında kurduğu dengeden oluşur. YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk: Ailenin fonksiyonunu yerine getirememesi, aile üyelerinin birbirleri ile nasıl ilişki kurdukları üzerinden ele alınır. Alt sistemler arası sınırların katı (kopuk) veya bulanık olması (bir ağın içinde olması) Fonksiyonsuzluk (sıkıntı ile baş edememe YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk: Kopuk Aileler: Bireyselliğe çokça yer verilir Sıkıntı tüm üyelere yayılmaz YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk: Bir ağa düşmüş Aileler: Sıkıntı hemen ve yoğun şekilde tüm aileye yayılır Tepkiler aşırı olabilir Uyum sağlama ve sadakat beklentisi vardır YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk: Psikosomatik Aileler: Bir ağın içinde bocalayan aileler Üyeler aşırı korunur Değişime kapalı Çatışmaları çözmede zorlanma Çocuğun semptomları, aile sistemini düzenlemeye, çiftlerin kendi aralarındaki çatışmalardan kaçınmasına yardımcı olur Günah keçisi çocuk Ebeveyn-çocuk koalisyonu Üçüncü kişiyi dahil etme YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk: Sağlıklı Aileler: Çiftin birlik oluşturması ve aralarındaki uzaklık dengelidir Esnek Değişime açık Çocuk alt sistemi, ebeveyn ve çift alt sistemlerinden destek alır YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapi: Değerlendirme: Ailenin yapısının değerlendirilmesi Formel bir değerlendirme yok Terapötik Atmosfer: Terapist: Aktif ve şimdiye odaklıdır Uzman rolü Değişiklik yaratmaya çalışan uygulayıcı YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapi: Amaç: Aile sisteminin yapısını, böylece de aile üyelerinin yaşantılarını değiştirmek YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapi Süreci: Terapist hem sistemin lideri, hem de ailenin bir üyesidir. Katılım Süreci Terapist, aralarındaki benzerlikleri paylaşarak, aile üyelerini destekleyerek, onların bakış açısını anladığını göstererek aileye katılır. Bazen aile ilişkilerinin içine girebilmeli, bazen de dışına çıkabilmelidir YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapi Süreci: Aileyi Değerlendirme Modeli: 1-) Getirilen şikayetin ne olduğu konusunu açıklığa kavuşturmak: Ailenin problemini yeni bir çerçeveye oturtmasına yardımcı olmak 2-) Problemi Vurgulamak: Etkileşime devam etmek Ailenin ne yaparak problemi sürdürdüğünü belirlemek ve vurgulamak YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapi Süreci: Aileyi Değerlendirme Modeli: 3-) Geçmişin Yapısal Bakımdan İncelenmesi: Ailedeki yetişkinlere, geçmiş deneyimlerinin bugün üzerindeki etkileri sorulur. Getirilen problem bağlamında ilerlenir 4-) Alternatif İlişki Kurma Yollarının Araştırılması: YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapötik Stratejiler & İlişkili Teknikler: 1-) Semptoma nasıl bakıldığını etkilemek: ❑ Harekete Geçmek Ailelerin seans sırasında birbirleri ile etkileşime geçmelerini sağlamak. Terapist gözlemleyebilir veya müdahale edebilir. ❑ Odaklaşma Terapistin her seansta neye odaklanacağını seçmesi ❑ Yoğunluğu Arttırma Mesajları tekrarlama, gerilimli etkileşimlerin devam ettirilmesini isteme vb. YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapötik Stratejiler & İlişkili Teknikler: 2-) Ailenin Yapısına Meydan Okumak: ❑ Sınır Oluşturma Terapistin, kendisine soru sorulan aile bireyinin kendisinin cevap vermesinde ısrar etmesi, aile üyelerinin oturma yerlerini değiştirmek vb. ❑ Dengeyi (Hiyerarşiyi) Değiştirme Terapistin güçsüz üyenin tarafını tutması, bir aile üyesi veya sistemini göz ardı etmesi vb. (Riskli!!) ❑ Tamamlayıcılık Ailede ortak dünya görüşünün oluşması, problemin birden fazla kişiyi içine alacak şekilde genişletilmesi vb. konularda eğitim verilmesi YAPISAL AİLE TERAPİSİ- SALVADOR MINUCHIN Terapötik Stratejiler & İlişkili Teknikler: 3-) Ailenin Gerçekliğine Meydan Okumak: Paradoksal teknikler, bilişsel müdahaleler, ailenin sahip olduğu güçlü yönleri vurgulamak STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Zihinsel Araştırma Enstitüsü (Palo Alto): Şizofren ailelerin iletişim süreçlerini inceleyen araştırma grupları Gregory Bateson, Jay Haley, Don Jackson, John Weakland Çifte Bağlayıcı İletişim: Birbiri ile çelişen iki mesaj Sözlü & Sözsüz STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Jay Haley & Cloe Madanes ‘Stratejik Terapistler, Yapısal Terapistlere göre aile içi tekrarlayan iletişim örüntüleri ve davranışlar ile daha çok ilgilenirler’. STRATEJİK AİLE TERAPİSİ İletişim: Dijital İletişim Tek anlam *Analojik/Metaforik İletişim Çoklu anlam ‘Semptomlar, ilişkilerin durumunu gösteren metaforlardır’ İletişim Biçimi Rapor Düzeyi Komut Düzeyi İçerik Sözsüz- ilişki biçimi STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Hiyerarjiler: Güç meseleleri Sadece semptomu değiştirmek için gerektiğinde değiştirilmeli STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Kişilik Kuramı: Formel bir kişilik kuramı yok Yaşam aşamaları: 1-) Flört dönemi 2-) Evliliğin ilk yılları 3-) Çocuğun dünyaya gelmesi ve çocukla uğraşma 4-) Evliliğin orta dönemi 5-) Ebeveynlerin çocuklardan kopması 6-) Emeklilik & yaşlılık STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Sağlıklılık & Fonksiyonsuzluk: Katı ve tekrarlanan karşılıklı etkileşim davranışları Sorunlu veya uyumsuz hiyerarşik düzenden kaynaklanır. Problem çocuk, ebeveynlerin birbirine karşı koalisyon oluşturması, akrabaların sınır ihlalleri Semptom hem problemi gösterir, hem de onu çözme çabası olarak ortaya çıkar STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Sağlıklılık & Fonksiyonsuzluk: Sağlıklı ailelerin kendi kültürleri bağlamında net bir hiyerarşik sistemleri vardır Net ve esnek iletişim örüntüleri Geçiş dönemlerinin karmaşa olmadan atlatılması STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapi: ❑ Formel değerlendirme ve tanı yok. ❑ Ailenin birbiri ile etkileşimleri gözlenir. ❑ Aile hiyerarşisi ve bunun fonksiyonelliği hakkında bilgi toplanır ❑ Genelde kısa sürelidir. ❑ Terapist aktif ve yönlendiricidir. ❑ ‘Şimdi ve burada’ ❑ Oturumlar 50 dk ile birkaç saat arasında değişir. ❑ Sosyal bağlam dikkate alınır. ❑ Terapist, terapinin tüm sonucu ile ilgili tüm sorumluluğu üzerine alır. STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapi: ❑ Amaç, getirilen problemi çözmek. ❑ İç görü kazandırmak önemsiz, hedef davranışı değiştirmek. ❑ Operasyonel tanımlar ❑ Terapist, probleme odaklanırken dijital ama müdahalede bulunurken analojiktir. ❑ Ailenin üst düzey iletişim yollarını öğrenmelerine yardımcı olunur. ❑ Terapist aile ile güç yarışına girmez. STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapi- 1. Seansın Aşamaları: Sosyal Aşama: Aile bireylerini tanıma, gözlemleme, geçici hipotezler oluşturma (aile ile paylaşılmaz) Problem Aşaması: Problemi öğrenme ‘Yardım için ilgilenme’ tutumu Duygulara değil düşüncelere odaklanma Gözleme devam STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapi- 1. Seansın Aşamaları: Etkileşim Aşaması: Aile bireylerinin problem hakkında birbirleri ile konuşması için yönlendirilmesi Amaç Oluşturma Aşaması: Yapılacakları Belirleme (her zaman değil) Ev ödevleri STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapide Kullanılan Teknikler: Yönergeler: Doğrudan Paradoksal Faydalı bir yönerge, ailedeki iletişim örüntüsünün, böylece de hiyerarşinin değişmesini sağlar. Kefaretini ödemek STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapide Kullanılan Teknikler: Yönergeler: Kısıtlayıcı Emir (Değişme!!!) Semptom Reçetesi (Kazan-Kazan) Örn: Mutfakta oturup kusmayı düşünen çocuk STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapide Kullanılan Teknikler: Yönergeler: Eza Çekme: Çekilecek sıkıntı semptomdan kötü olmalı Kişinin yapabileceği bir şey olmalı Etik sorun oluşturmamalı Doğrudan Eza : Örn: ‘Uykusuzluk ve geceyarısı garaj temizleme’ STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapide Kullanılan Teknikler: Yönergeler: Eza Çekme: Paradoksal Eza: Semptomun hoş olmayan şartlarda yaşanması STRATEJİK AİLE TERAPİSİ Terapide Kullanılan Teknikler: Yeni Bir Çerçeveye Yerleştirme: Obsesyon Üzerinde düşünme Hiyerarşik Problemi Abartma: Örn: Çocuğun sorumluluğunu koalisyon dışında kalan ebeveynin alması Varmış Gibi Yönerge Verme BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI- BASK Murray Bowen (1913-1990) İki Öncü Çalışma: Şizofrenleri aileleri ile birlikte hastaneye yatırma Aile Grup Terapisi Çok yoğun duygusal süreçler Kendisini ailesinden farklılaştırma macerasını analiz emesi BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kendini Ayırt Etme : Kişinin kendisini orijinal ailesinden ayrıştırmasıdır. Canlının doğuştan getirdiği bir özellik Tüm canlılar, diğerleri ile beraber olma ile kendini diğerlerinden ayırma bakımından bir denge bulmak zorundadır. Ömür boyu süren bir süreç Kendini ayrıştıran insanlar, aile sistemi ile ilişkilerini sürdürürler ama ailedeki davranış örüntülerine göre davranmazlar BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kendini Ayırt Etme : Bireyler & Aileler Çok düşük Düzey Çok Üst Düzey Kendini iyi bir şekilde ayrıştırmış olan bireyler: Sağlam bir kendilik duygusuna sahiptir Duygusal ortama kendini kaptırmaz Duygularını düşüncelerinden ayırt edebilir İlkeleri ve gördükleri doğrultusunda hareket ederler Kendiliklerini korurken başkaları ile samimi de olabilirler (Duygusal Özerklik) BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kendini Ayırt Etme : Pseudo (Sözde) Bağımsız Duruş: İnkar ederek kendinden uzaklaşma Füzyon : 1-) İnsanın duygusal ve bilişsel sistemlerinin birbirinden ayrıştırılamaması Davranışlar, diğerleri veya ilişkilerdeki kaygı tarafından tetiklenen duygusal sistem tarafından yönetilmektedir. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kendini Ayırt Etme : 2-) Kişinin benliğini, başkaları ile ortak bir benlik içinde kaynaştırma eğilimi (kendini düşük düzeyde ayrıştıran bireyler) Dominant- Zayıf (semptom geliştirir) Bizimle aynı derecede ayrıştırması olan bireyleri özel hayatımıza alırız. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kronik Kaygı : Zihinde olan bir tehdite karşı oluşan tepki Semptomlar kaygıyı bir yere bağlar Çare, kendini ayrıştırmadır BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Üçgenler : Kaygı düzeyi arttığında ortaya çıkar Düşük ayrıştırma düzeyindeki kişiler daha çok üçgen oluşturma eğiliminde olur. İki kişi grubun içinde, biri dışında Eğer kaygı semptoma bağlanmamışsa, bu iki kişiden biri tarafından emilir, diğeri ile de füzyon oluşturulur. Davranışlar kısıtlanmış ve kestirilebilirdir. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Duygusal Uzaklık : Duygusal olarak kopma Üst düzeyde ayrışmış olan kişiler, pek çok şeyle meşgul oldukları için bir kişiden uzak kalmayı tercih edebilirler. Kendini alt düzeyde ayrıştırmış olan kişiler, kendileri için önemli insanlardan uzaklaşırlar çünkü bir ilişki içinde olmanın yarattığı kaygıya tahammül edemezler. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kardeş Sıralaması : Ailenin işleyişi ve ayrışma düzeyi hakkında bilgi verdiği kabul edilir. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kişilik Kuramı : İnsan yaşamının en temel özelliği bireysellik ve birliktelik gibi iki doğal gücün dengelenmesini sağlayan ayrıştırmayı yaşayabilmesidir. Ayrıştırmanın göreceli olarak derecesinin ne olacağı aile tarafından verilir. Ayrıştırma düzeyi benzer olan eşler, duygusal atmosfer, bu atmosferde yetişen çocuklar ve kuşaklar boyunca devam ettirilen süreç BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kişilik Kuramı : Aile üyelerinin ayrışma derecelerine ve aile dışındaki faktörlere dayalı olarak zamanla kronik kaygı oluşur. Toplam kronik kaygının miktarı ve bu kaygının neye bağlandığı (semptom, çift çatışmaları, üçgenler), ailenin ortalama ayrışma derecesini belirler. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk : Bir ailenin kendine özgü duygusal olarak işlevlerini yerine getirme stilinin bir sonucudur. Sıklıkla ayrıştırma derecesi düşük olan ailelerde görülür. Fonksiyon bozukluğu; çiftler arasındaki ilişkide çatışma, ebeveynlerden birindeki fonksiyonsuzluk veya çocuktaki fonksiyonsuzluk olarak ortaya çıkabilir. Ailenin stili kaygıyı ilişkiye aktarmak veya aile üyerinden birinin fonksiyonunu yerine getirememesi şeklinde olabilir. BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Sağlıklılık/ Fonksiyonsuzluk : Kendini ayrıştırma düzeyi & kaygı Kişinin işlevselliği Stresin miktarı & ailenin baş etme stili semptom BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Terapi : ❑ Formel ve informel değerlendirme ❑ Bir dizi soru kişilik özellikleri orijinal ailesi çekirdek aile kaygının ne şekilde bağlandığı Eğer kaygı ilişkiye bağlanmışsa Çifti ayrı ayrı görme Eğer kaygı çocuktaki semptoma bağlanmışsa Çocuğu dışarda bırakma & ebeveynlerin kendi orijinal ailelerinden ayrışmaları üzerinde çalışma BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Terapi : ❑ Genogram (üç kuşak üzerinden) ❑ Temel amaç kendini ayrıştırmak ❑ Uzun süreli ❑ Terapist aktif, objektif ve sakin. Kendi BASK terapisinden geçmeli ❑ Terapist duygular ile değil ne olduğu ile ilgilenir ❑ Terapist koçtur, danışan da atlet ❑ Kişi kendini daha çok ayrıştırdıkça, stresle daha iyi baş eder, daha az tepkisel olur & semptomlar ortadan kalkar ❑ İç görü kazanılması & yeni davranışların ortaya çıkması önemli BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Terapi Taktikleri : ❑ Belli bir teknik yok ❑ Kişi, kendini ayrıştırma seyahatine tek başına çıkmalı. ❑ Bu seyahat, aile içinde duyguların dorukta olduğu bir zamanda yapılmalı ❑ Seyahatin amacı, danışanın aile içindeki süreci gözlemlemesi ve hazırsa farklı davranması ❑ Süreç sorgulaması: Danışanın yaşamında ve ilişkilerinde duygusallıktan nasıl kaçındığını ortaya çıkarmaya yönelik sorular BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Kişinin kendini daha çok ayrıştırmak için uyguladığı yöntemler : ❑ Aile bireyleri ile teke tek ilişki kurmak ve üçüncü bir kişiden bahsetmemek ❑ Ailedeki etkileşimi daha iyi gözlemlemeyi öğrenmek (tepkiselliği azaltır, objektiflik??) ❑ Üçgeni Bozmak: Üçgendeki kişilerden biri, üçgendeki diğer iki kişi ile duygusal bir konu hk. doğrudan temas halinde olmalı Kimsenin tarafını tutmadan ve kendini savunmadan Objektif ve nötr olarak orada olmalı BOWEN’IN AİLE SİSTEMİ KURAMI (BASK) Ben Pozisyonu Almak: Kişinin savunmaya geçmeden ve taarruz etmeden duygu ve düşüncelerini açıkça söylemesi. Ayrıştırmanın bir işareti