Биосфера және оның құрамдас бөліктері PDF

БИОСФЕРА ======== \*Географиялық қабық туралы В.В.Докучаевтың, П.И.Броуновтың ғылыми идеяларын дамытқан ХХ ғасырдың ойшылы -- **В.И.Вернадский.** \*1875 жылы «Бисфера» ұғымын ғылымға енгізген автриялық геолог ғалым -- Э.Зюсс. ======= \*Өз еңбектерінде «Биосфера» терминін қолдана отырып, қайта құ...

БИОСФЕРА ======== \*Географиялық қабық туралы В.В.Докучаевтың, П.И.Броуновтың ғылыми идеяларын дамытқан ХХ ғасырдың ойшылы -- **В.И.Вернадский.** \*1875 жылы «Бисфера» ұғымын ғылымға енгізген автриялық геолог ғалым -- Э.Зюсс. ======= \*Өз еңбектерінде «Биосфера» терминін қолдана отырып, қайта құру рөлін тірі организмдерге берген ғалым -- **В.И.Вернадский.** \*«Жер бетінде тұтас алынған тірі организмдерден басқа үздіксіз қуатты, сонысымен нәтижелі қызмет ететін химиялық күш жоқ» деп тұжырымдама жасаған ғалым -- **В.И.Вернадский.** \*Биосфераны атмосфераның төменгі қабатынан, гидросферадан және литосфераның жоғары қабатынан тұрады деп дәлелдеген ғалым -- **В.И.Вернадский.** \*«Жердің дамуы кезінде бүкіл биосфера және оның құрамдас бөліктері тірі ағзалардың көмегімен табиғи жүйе ретінде қалыптасады» деген ғалым -- **В.И.Вернадский.** \*Айналымдардың биосфералық циклдері: ===================================== 1. Фотосинтез үдерісі кезінде жасыл өсімдіктер арқылы биологиялық өнім деп аталатын органикалық заттардың түзілуі. 2. Жануарлардың тіршілік әрекеті арқылы бұл өнімнің екінші кезектегі биологиялық өнімге айналуы. 3. Бактериялар мен саңырауқұлақтардың бірінші және екінші кезектегі биологиялық өнімді жоюы. \*В.И.Вернадский бойынша биосфераның бөліктері: =============================================== 1. 2. 3. \*«Қазіргі жер атмосферасындағы оттегі ұзақ уақыт судағы және құрлықтағы өсімдіктердің фотосинтездік үдерістерінің арқасында қалыптасады. Сонымен қатар өсімдіктер басқа тірі организмдермен бірлесе отырып, жер бетінде пайда болады» деп пікір айтқан ғалым -- **В.И.Вернадский.** \*Биосфераның жоғарғы шегарасын ғаламшардың озон қабаты деп санаған ғалым -- В.И.Вернадский. =============== \*Жер бетінен 20 км биіктікте орналасқан қабат -- **Озон.** Топырақ және оның құрамы мен құрылымы ===================================== \*Жер қыртысының жұқа жоғарғы құнарлы қабаты -- Т**опырақ.** \*Жер бетіндегі тау жыныстарының, жер бедерінің, климаттың, микроағзалардың, саңырауқұлақтардың, өсімдіктердің және жануарлардың өзара әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады -- **Топырақ.** \*Өзінің органикалық дүниесі, газы, суы және температуралық режимі бар табиғи кешен -- **Топырақ.** \*100 жыл ішінде түзілетін топырақ қабатының қалыңдығы -- **0,5-2 см.** \*Топырақтану ғылымының негізін салған орыс ғалымы -- **В.В.Докучаев.** \*Заттық құрамы өте күрделі, ерекше табиғи түзіліс -- **Топырақ.** \*Өсімдіктердің, жануарлардың және басқа ағзалардың шіріген қалдықтарынан пайда болады -- **Қарашірінді.** \*Топырақта өмір сүретін тірі ағзалардың рөлі: ============================================== 1. 2. 3. 4. \*Тау жыныстарының, судың, ауаның және тірі ағзалардың өзара әрекеттесу нәтижесінде қалыптасады -- **Топырақ.** Қазақстанда тараған топырақ типтері =================================== \*Қара топырақты зоналар тобы: ============================== 1. Сілтісізденген қара топырақ тобы -- Қазақстанның солтүстігінің орманды далалары (0,4 млн га). 2. 3. \*Қоңыр топырақты зоналар тобы: =============================== 1. 2. 3. \*Сұр және сұр-қоңыр топырақты зоналар тобы: ============================================ 1. 2. \*Батыс Алтай таулы аймағының орташа биік тауларындағы қайыңды-көктеректі ормандарының топырақ типі -- **Күл іспеттес топырақ.** \*Батыс Алтайдың қара түсті орманды топырақтарында өсетін ағаштар -- Балқарағай, самырсын. ===================== -------------------- -- -- Қара топырақ Күңгірт қара-қоңыр Қара-қоңыр Ашық қара қоңыр Қоңыр -------------------- -- -- Топырақтың экологиялық проблемалары және оларды қорғау ====================================================== \*Топырақтың құнарсыздануы -- **Эрозия.** \*Өсімдігі сирек тау бөктерінде қатты байқалатын топырақ эрозиясы -- **Су эрозиясы.** \*Жел эрозиясы басым болатын аудан -- **Оңтүстік.** \*Құмды борандар басым болатын аудан -- **Оңтүстік.** \*Эрозияға қарсы жүргізілетін жұмыстар -- Топырақты аудармай өңдеу, орман алқаптарын отырғызу, жерді көлденең жырту, жыралардың биік жерлерін нығайту, жыра маңына ағаш отырғызу, өзен жағалауларын бекемдеу, мал жаюды реттеу, құмдарды бекіту, қар тоқтату,тау бөктерлерін сатылау. =====================================================================================================================================================================================================================================================================================  \*Біртұтастықты құрайтын бөліктердің бір-бірімен үйлесуі -- Табиғи-аумақтық кешен. \*Белгілі бір аумақта өзара байланысқан табиғи компоненттердің заңды үйлесімі -- Табиғи-аумақтық кешен. ====================== \*Тірі материяның ұйымдасуының және қасиетінің ең маңыздысы -- **Ырғақтылық.** \*Экватордан полюске қарай барлық географиялық компоненттердің және табиғи кешендердің белгілі заңдылықпен өзгеруі -- **Зоналылық.** Табиғи-аумақтық кешендердің түрлері =================================== \*Жергілікті факторларға байланысты қалыптасатын иерархия деңгейі -- Жергілікті. =========== \*Тектоникалық қозғалыстардың, күн радиациясының және басқа факторлардың әсерінен қалыптасатын иерархия деңгейі -- **Аймақтық**. \*Табиғат зоналары туралы ілімнің негізін салушы ғалым -- **В.В.Докучаев.** \*«Климат және оның негізгі сипаттары ылғалдылық және температуралық режим» деп айтқан ғалым -- **В.В.Докучаев.** \*Климаттың өзгерістерін және өсімдіктерді зерттей отырып, олардың арасындағы тығыз байланыс бар екендігін анықтаған ғалым -- **А.Гумбольдт.** \*Климаттық зоналар бір мезгілде өсімдік зоналары болып есептелетінін анықтаған ғалым -- **А.Гумбольдт.** \*Табиғи аймақтардың және ландшафтардың теңіз деңгейінен жоғарылаған сайын жүйелі алмасуы -- **Биіктік белдеулілік.** \*Биіктік белдеулер санының солтүстіктен оңтүстікке жылжыған сайынғы өзгерісі -- **Ұлғаяды.** \*Биіктік белдеулердің түрлері: =============================== 1. Теңіз жағалаулық -- орманды болып келетін төменгі және орта деңгейдегі биіктік белдеулерімен және жоғары тау жоталық шалғынды жерлерімен сипатталады. 2. Континентальды -- орман ландшафтының жоқтығымен сипатталады. Төменнен жоғарыға дейін далалықтан таулы-шалғындыға дейінгі белдеулер жүйелі алмасады. 3. Мұхиттан өте қашықта материктің ішінде және елдің оңтүстік аудандарында орналасқан Орта Азия және Қазақстан тауларының (Солтүстік Тянь-Шань, Жетісу Алатауы, Алтай, Тарбағатай) барлық биіктік белдеулерінде қатал және қуаңшылық климатының әсері байқалады. \*Жетісау Алатауындағы биіктік белдеулер: ========================================= 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. \*Беткейлерінде биіктік белдеулерінің саны көп орналасқан таулы өлкелер шоғырланған -- **Экватор маңы.**  Адамның табиғи кешендерге әсер етуі =================================== \*Адамның техникалық және техногенді нысандар арқылы түпкілікті өзгерткен биосфераның бір бөлігі -- **Техносфера.** \*«Табиғат үнемі қарапайым, қолжетімді нәрселерді ғана талап етеді, ал біз әрдайым молшылық, тоқшылық үшін тыраштанамыз» деп айтқан ежелгі Рим философы -- **Луций Анней Сенеке.** \*БҰҰ-ның қоршаған ортаны қорғауға бағытталған халықаралық ұйымы -- **ЮНЕП.**