9. Etape u izradi naučnog rada. Pisana obrada naučnog istraživanja PDF

UNIVERZITET MEDITERAN FAKULTET ZA TURIZAM PODGORICA Metodologija naučnoistraživačkog rada Pripremio: Prof.dr Darko Lacmanović  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Dijelovi naučnog rada Naučna knjiga: -ime i prezime autora, -naslov...

UNIVERZITET MEDITERAN FAKULTET ZA TURIZAM PODGORICA Metodologija naučnoistraživačkog rada Pripremio: Prof.dr Darko Lacmanović  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Dijelovi naučnog rada Naučna knjiga: -ime i prezime autora, -naslov, -epigraf, -posveta, -predgovor, -sadržaj, -popis ilustracija, -uvod, -osnovni tekst rada, -zaključak, -rezime, popis literature, -dodatak, -glosar, -indeks 9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Naučni članak : -ime i prezime autora, -naslov, -rezime, -popis ključnih riječi, -uvod, -osnovni tekst rada, -zaključak, -zahvala, -popis literature, -glosar  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Ime i prezime autora Autori rada: individualni i grupni; ravnopravni autori - koautori Na spoljnoj stranici, omotu i hrptu knjige nije uobičajeno stavljati titulu autora osim u slučaju kad je riječ o univerzitetskom udžbeniku. Titula autora: a) u knjigama - na naslovnoj stranici, u sredini, iznad ili ispod naslova knjige odnosno ispod naslova knjige od početka lijeve margine, tako da se: 1) ispred imena i prezimena autora stavlja akademski stepen; ili 2) da se ispred imena i prezimena autora stavlja naučno-nastavno zvanje i akademski stepen, ili 3) da se ispred imena stavlja akademski stepen, a iza prezimena ili ispod imena i prezimena autora - naučno-nastavno zvanje, ili 4) da se ispred imena stavlja akademski stepen, iza prezimena autorovo naučno-nastavno zvanje, a ispod imena i prezimena - ustanova na kojoj djeluje, ili 5) da se ispred imena stavlja akademski stepen, a iza prezimena ili ispod imena i prezimena autora – naučno-nastavno zvanje s naznakom ustanove na kojoj djeluje b) u naučnim člancima – u lijevom gornjem uglu prve stranice, iznad naslova članka, kao i kod knjiga, s time što se i/ili akademski stepen i/ili naučno-nastavno zvanje i/ili ustanova u kojoj autor djeluje, može naznačiti u podnožnoj napomeni prve stranice  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Naslov - kao najočevidniji i najčitaniji dio rada, precizno i sažeto, što adekvatnije i što potpunije, odražava i izražava sadržaj i predmet samog rada. Obilježja naslova: -tačan, -jasan, -kratak i što potpuniji -bez skraćenica Podnaslov – treba u načelu izbjegavati Epigraf (geslo, moto) - predstavlja oštroumnu izreku, sentenciju, frazu ili niz fraza, često puta citat, koji se stavlja na početku djela ili pred pojedinim njegovim poglavljima.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Posveta – kratak tekst kojim autor,najčešće, emotivnim tonom ili vrlo lično svoj rad posvećuje nekoj dragoj osobi. Predgovor – kraći tekst na početku rada kojim se prethodno, u kratkim crtama, objašnjava cjelokupni rad, prikazuju njegova opšta obilježja, navode motivi istraživanja ili donose prethodni podaci koji će olakšati čitanje i razumijevanje glavnog teksta. Smisao predgovora: -formalne (kratak, jezgrovit, uopšten, položaj u radu, pisac predgovora, predgovor novog izdanja, predgovor prevedenog rada); i -sadržajne (svrha, ciljevi, zadaci, motivi i razlozi istraživanja;kome je rad namijenjen, zahvalnost) prirode Sadržaj – prikaz prirodne i logične organizacije naučnog rada; jasnim, preglednim, stepenovanim popisom pojedinih dijelova i naznakom broja str. -na početku rada, nakon predgovora / anglosaksonski stil; -na kraju / evropski stil. Sadržaj sa stanovišta: a) autora - prvi put / plan rada ili koncept sadržaja; drugi put / prije dovršetka rada b) čitaoca – kao numerički pregled dijelova rada i služi čitaocu kao putokaz Ne numerišu se: predgovor, uvod, zaključak, rezime, popis literature, dodatak, glosar, indeks pojmova – ista vrsta, oblik, veličina i debljina slova kao poglavlja.  a) prva grupa načina označavanja sadržaja osnovnog teksta 0 0. 1. 1. 1. 1. 1. 01 01. 2. 2. 2. 2. 2. 02 02. 2.1. 2.1 2.1. 2.1. 2.1. 1 1. 2.1.1 2.11 2.1.1. 2.1.1. 2.11. 10 10. 3. 3. 3. 3. 3. 100 100. 3.1. 3.1 3.1. 3.1. 3.1. 101 101. 3.2. 3.2 3.2. 3.2. 3.2. 2 2. 3.2.1. 3.21 3.2.1. 3.2.1. 3.21. 3 3. 3.2.2.1. 3.211 3.2.1.1. 3.2.1.1. 3.211. b) druga grupa načina označavanja sadržaja osnovnog teksta I.Dio I.Dio I.Dio I. I. I. 1. 1. 1. II. II. II. 2. 2. II.Dio A. A. A. II.Dio 2.1. 2. B. 1. 1. 3. 2.1.1. A. 1. a) a) 4. II.Dio B. 2. 1) (1) 3. 3. a. B. (a) b. C. B.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Popis ilustracija – predstavlja jasan i pregledan prikaz ilustracija s naznakoma rednog broja i naziva ilustracije, te s naznakom broja stranice na kojoj se ilustracija nalazi. Popis ilustracija nakon sadržaja a ako se ilustracije u radu nalaze u dodatku (prilogu), popis ilustracija na početku dodatka Vrste ilustracija: slike (grafikoni, crteži i šeme, karte, fotografije) i tabele (apsolutni i relativni brojevi) Opremanje ilustracija: -redni broj i naslov (iznad ilustracije kad su u pitanju tabele, ispod ilustracije kad su u pitanju grafički prikazi, crteži, šeme, karte i fotografije), -legenda -naznaka izvora podataka (ispod ilustracije) -napomena (ispod ilustracije i iznad izvora podataka)  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Uvod - pripremni dio naučnog rada, uvodi čitaoca u predmet istraživanja, upoznaje ga s ciljevima istraživanja, s ocjenom rezultata dosadašnjeg istraživanja, naučnim metodama koje su korištene u istraživanju, i strukturom naučnog rada. Prema položaju u naučnom radu: a) ispred osnovnog teksta rada - predstavlja posebnu cjelinu opšteg karaktera, daje se nakon sadržaja; b) kao prvo poglavlje ili kao dio prvog poglavlja rada - duži od uvoda ispred poglavlja, zalazi u: početna razmatranja problema, u definiciju predmeta i objekta i u naznaku metoda koje su primjenjene; obavezan pristup kod naučnih članaka. c) kao uvod (osnova) u neki naučni ogranak – piše se u širem smislu, kao osnova određenog kompleksnog naučnog područja ili ogranka, koja se opet izlaže u više knjiga, pri čemu se prva knjiga posvećuje uvodu u to naučno područje ili ogranak (osnove ili pristup, koji ima značenje osnova neke naučne discipline).  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Prema vrsti naučnog rada: a) prema formi rada – podrazumijeva pisanje uvoda u skladu sa različitim oblicima i sadržajima naučnog rada b) prema vrsti nauke – podrazumijeva pisanje uvoda u skladu s vrstom nauke ili kategorijom naučnog područja. Sadržaj uvoda: a) postavljanje i definisanje problema istraživanja i eventualna pitanja u vezi s time; b) objašnjenje problema i predmeta proučavanja, svrhe, ciljeva i potciljeva istraživanja; c) obrazloženje metoda i postupaka koji su primjenjeni tokom istraživanja; d) tumačenje doprinosa razvoju nauke i definisanje stepena tog doprinosa; e) obrazloženje aktuelnosti i važnosti predmeta proučavanja; f) navođenje i objašnjenje pomoćnih nauka čijim se metodološkim instrumentarijom ili rezultatima istraživač služi; g) navođenje literature odnosno najvažnijih bibliografskih jedinica  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Osnovni tekst rada – izlaganje građe i tekstualna razrada najvažnijih rezultata naučnog istraživanja. Sistematsko-metodološki raspored građe mora ukazivati na jedinstvenu uzročno- posljedičnu povezanost elemenata pisanog rada, na sistematičan pristup istraživanju i obradi unaprijed definisanog problema, te na istraživačevu disciplinu u izlaganju građe po određenom redoslijedu. Osnovne makro-tematske ili strukturalne cjeline: a) retrospektivni dio – sa istorijsko-teorijskog aspekta se koncizno opisuje istorija proučavanog problema, njegova dotadašnja teorijska obrada, važnost, aktuelnost i pragmatičnost naučnog istraživanja. b) analitičko-eksperimentalni dio – analitičko-sintetičko izlaganje najvažnijih naučnih činjenica, spoznaja, stavova, podataka, informacija, te teorijskih i zakonskih postavki, kojima se dokazuje ispravnost postavljene radne hipoteze. c) perspektivni dio – sadrži glavne i reprezentativne rezultate, mjere i akcije za aplikaciju teorijskih postavki u praksi ili se otvaraju novi putevi za naučna istraživanja  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Zaključak – završna logička misaona sinteza zasnovana na rezultatima istraživanja i na osnovnom tekstu, a sastoji se od dva ili više kratkih i jasnih sudova i konstatacija; daje se nakon osnovnog teksta. Prema retoričkoj distinkciji zaključak se može iskazati: a) kao zaključak-rezime, kada se zaključkom sažeto iznose rezultati naučnog istraživanja i ukazuje na doprinos dotičnog rada nauci i praksi; b) kao zaključak-perspektiva, kada se zaključkom ukazuje na perspektive problema, na područje, pravac i vrstu budućih istraživanja, na naučno neobrađena pitanja i sl. Sažetak ili rezime – kratki i sažeti prikaz cjelokupnoga sadržaja naučnog rada, a sadrži svrhu i cilj naučnog istraživanja, nove spoznaje, primjenjenu naučnu metodologiju, te rezultate i zaključke naučnog istraživanja. Prema retoričkoj anglosaksonskoj distinkciji, sažetak se može oblikovati: a) kao summary odnosno kao kao sažetak koji je čitaocu razumljiv nakon čitanja djela; b) kao abstract odnosno sažetak koji je čitaocu razumljiv i bez čitanja rada, pa je pogodan i kao medij za prenošenje informacija o radu (u naučnim člancima donosi se uz naslov članka), te za samostalno objavljivanje u sekundarnim publikacijama. Prema sadržaju: a) Sažetak sa induktivnim sadržajem (prikaz bez inf. o metodama, rezultatima) b) Sažetak sa informativnim sadržajem Sažetak + naslov je putokaz čitaocu za daljne čitanje rada Sažetak na početku članka na jeziku na kojem se piše članak, a na kraju na engleskom  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Literatura ili bibliografija – iscrpno, tačno i prema naučnim kriterijumima sastavljen sistematski popis publikacija s područja struke ili o problemu istraživanja, koje su korištene prilikom pisanja rada; navodi se poslije zaključka i rezimea(ako je tip summary) ili iza svakog dijela odnosno poglavlja knjige i ne označava se brojčano. Grupisanje bibliografije: a) prema prezimenu autora; b) prema vrsti rada: 1) na knjige, članke, nepotpisane napise i na ostale izvore; 2) na primarne i sekundarne publikacije, na objavljene i neobjavljene c) prema dijelovima ili poglavljima rada; d) prema godinama izdanja; e) premi zemlji izdavača; f) prema izdavaču; g) prema jeziku na kojem su radovi objavljeni; h) prema predmetu, struci itd.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Elementi opisa bibliografske jedinice - knjige: a) prezime i ime autora; b) naziv rada; c) naznaka broja izdanja; d) naziv izdavača; e) naznaka mjesta izdavača; f) naznaka godine izdanja; g) naznaka broja toma; h) naznaka broja stranice a) Prezime i ime autora se označava: 1) navodi se prezime, nakon kojeg dolazi zarez, pa inicijali imena autora, nakon kojeg dolazi tačka pa zarez, odnosno ako ima više autora, nakon prezimena zadnjeg autora – dolazi zarez (evropski podsistem pozivnih bilježaka ispod teksta (u podnožju stranice)) 2) navodi se prezime, pa puno ime autora, nakon kojeg dolazi tačka, ili prezime nakon kojeg dolazi zarez, pa puno ime autora, nakon kojeg ne dolazi nikakav pravopisni znak, ili inicijali imena autora nakon kojih dolaze tačke, a zatim se u zagradi navodi godina izdanja, iza koje ne dolazi nikakav pravopisni znak, te izvan zagrade – zarez (harvardski sistem obilježavanja) 3) kada je rad napisalo dva autora: autori se odvajaju zarezom odnosno poslijednji se povezuje veznikom “i”, a kod navođenja strane literature “and”. 4) kada je rad napisalo više od tri autora: navodi se samo prezime i ime prvog i uz njega se stavlja “i dr.” ili “et al.”  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA b) naziv rada – odštampan istom vrstom i veličinom fonta kao što su slova ostalog teksta bibliografske jedinice, ali – kurzivom; nakon naslova rada, dolazi zarez (ako slijedi broj izdanja, ili ime izdavača) odnosno tačka (ako slijedi mjesto izdanja), pa ime izdavača. Ako slijedi okrugla zagrada, u kojoj se nalaze mjesto i ime izdavača te godina izdanja, ne dolazi nikakav pravopisni znak. c) naznaka broja izdanja – od ostalog teksta, odvojena zarezom; ako se broj izdanja piše slovima (prvo, drugo, treće,...) onda prva riječ počinje malim slovom; ako iza broj izdanja slijedi mjesto izdanja, iza broja izdanja dolazi tačka; ako slijedi okrugla zagrada iza broja izdanja ne slijedi nikakav pravopisni znak. d) naziv (ime) izdavača – piše se istim slovima kao što su slova ostalog teksta te jedinice, ali se taj dio (naziv izdavača) – odvaja zarezom; ako se naziv izdavača nalazi u okrugloj zagradi, od mjesta izdavača odvojen je dvotačkom, a od godine izdanja zarezom. e) naznaka mjesta izdavača – ako se nalazi iza naziva rada ili iza broja izdanja, od njih se odvaja tačkom; nakon mjesta izdavača slijedi ime izdavača odvojeno zarezom; ako se mjesto izdavača nalazi u zagradi, nakon njega, takođe u zagradi, slijedi naziv izdavača, odvjeno dvotačkom.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA f) godina izdanja – nakon godine izdanja ne dolazi tačka, osim ako se godina izdanja pojavi kao zadnji element bibliografske jedinice. g) broj toma – odvaja se zarezom, piše se malim slovom “t” (tomus). h) broj stranice – nakon broja stranice dolazi tačka; piše se malim slovom, skraćeno “str.” odnosno na jeziku originala, npr. na engleskom jeziku, ako se radi o stranici “p.” ili o stranicama “pp.”  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Elementi opisa bibliografske jedinice - časopisi: a) naziv autora kao i kod knjiga, b) naziv rada – slova ista, ali se naziv rada nalazi pod navodnicima, i iza njega dolazi zarez. c) skraćeni ili puni naziv časopisa – slova ista, ali su pisana kurzivom, iza naziva časopisa dolazi zarez. d) mjesto izdavača – koje i nije neophodno navoditi ako je časopis opštepoznat; ako se želi naznačiti, navodi se u okrugloj zagradi koja nije nikakvim pravopisnim znakom odvojena od naziva časopisa, ali nakon zagrade dolazi zarez. e) broj volumena – predstavlja isto što i broj godine izlaženja časopisa, piše se skraćeno “Vol.” iza čega dolazi broj koji je zarezom odvojen od naziva časopisa i broja toma ili časopisa; ako se broj volumena iskazuje bez broja toma, između njega i zagrade u kojoj je iskazan datum ne stoji nikakva pravopisna oznaka, a ako se naznačuje broj toma, broj volumena nije neophodno ni navoditi. f) broj toma ili časopisa – označava se pojedinačni broj godišnjeg izdanja časopisa; navodi se nakon naziva časopisa ili broj volumena, od kojih je odvojen zarezom, a nakon broja toma ne dolazi nikakva pravopisna oznaka; ako se broj toma nalazi iza broja volumena, ispred tekućeg broja stavlja se oznaka za broj “br.” ili oznaka na jeziku originala, npr. na engleskom jeziku “No.”  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA g) datum izlaska – navodi se u okrugloj zagradi i to: naziv mjeseca i tekuća godina, ili naziv jednog od godišnjih doba(kvartalno), naziv ljeto ili zima (polugodišnje); nazivi mjeseca, kvartala i polugodišta se pišu malim slovima i odvojeni su zarezom od godine izdanja, odnosno na jeziku originala (npr. na engleskom jeziku) – velikim slovom, bez pravopisnih znakova, u okrugloj zagradi; nakon zagrade piše se zarez, prije broja stranice. h) broj stranice – označava se prva i poslijednja stranica na kojima se nalazi članak u časopisu. Bibliografski popis nepotpisanih napisa – predstavlja popis literature čiji su bitni i uočljivi elementi opisa (bibliografske jedinice) svrstavaju po kriterijumu abecede naslova rada ili hronološki – po godinama objavljivanja. Bibliografski popis ostalih izvora – čiji se bitni i uočljivi elementi opisa (bibliografske jedinice) svrstavaju po kriterijumu abecede ili hronološki. Bibliografske jedinice u konačnom popisu – pišu se abecednim redom prezimena autora.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Pozivanje na izvore (citiranje i parafraziranje) može biti samo na bazi jedne od varijanti (pozivanje fusnotom u podnožju teksta ili pozivanje oznakom u tekstu: a) Pozivanje fusnotom u podnožju teksta, i superskriptom u tekstu1 - evropski podsistem pozivnih bilježaka ispod teksta (u podnožju stranice2 b) Pozivanje oznakom u tekstu (Futrell, 1998., p.657) – Harvard c) Pozivanje oznakom u tekstu (Futrell, 1998., p.657) - APA d) Pozivanje oznakom u tekstu (Futrell 1998 p.657) - Chicago 1Citiranje i parafraziranje s navođenjem bibliografske jedinice u napomeni/evropski podsistem pozivnih bilježaka (i citiranja) ispod teksta (u podnožju stranice) – citiranje i parafraziranje literature tako da se u tekstu, malo povišeno od ostalog teksta, navodi redni broj bibliografske jedinice koja se nalazi u napomeni.1 Prema ovom načinu citiranja/parafraziranja tuđih djela ili spoznaja, se na kraju rečenice (ili iza prezimena autora, ili iza naziva konvencije, propisa, ili ključne riječi o određenom problemu, pojavi ili prije početka nabrajanja tuđih spoznaja) koja sadrži tuđe podatke, spoznaje, odredbe, ideje i sl., napiše malo poviše teksta (superskript) arapski broj, koji se potom ponovi na podnožju dotične stranice ispod crte koja se stavlja ispod teksa, a iza njega se navode svi bitni elementi bibliografske jedinice. 2 Futrell, C.M., Sales Management,Teamwork, Leadership, and Technology (5th ed.), The Dryden Press, Orlando, 1998, str. 550. 9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Primjer za bibliografiju Knjige: 1.Kotler, P., Bowen, J.T. and Makens, J.C., Marketing for hospitality and tourism, 5th ed., Pearson Prentice Hall, International Edition, New Jersey, 2010. (evropski podsistem pozivnih bilježaka ispod teksta u podnožju stranice) 2.Kotler, P., Bowen, J. T. & Makens, J. C., 2010. Marketing for hospitality and tourism. 5th ed. New Jersey: Pearson Prentice Hall, International edition. (Harvard) 3.Kotler, P., Bowen, J. T., & Makens, J. C. (2010). Marketing for hospitality and tourism (5th ed.). New Jersey: Pearson Prentice Hall, International edition. (APA) 4.Kotler, Philip, John T. Bowen, and James C. Makens. 2010. Marketing for hospitality and tourism. 5th. New Jersey: Pearson Prentice Hall, International edition. (Chicago)  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Primjer za bibliografiju Časopisi: 1.Chan, E., Green Marketing: Hotel Customers’ Perspective, Journal of Travel & Tourism Marketing,Vol. 31, No.8, 2014, pp. 915-936. (evropski podsistem pozivnih bilježaka ispod teksta (u podnožju stranice)) 2. Chan, E., 2014. Green Marketing: Hotel Customers' Perspective. Journal of Travel & Tourism Marketing, 31(8), pp. 915-936. (Harvard) 3.Chan, E. (2014). Green Marketing: Hotel Customers' Perspective. Journal of Travel & Tourism Marketing, 31(8), pp. 915-936. (APA) 4.Chan, E. 2014. "Green Marketing: Hotel Customers' Perspective." Journal of Travel & Tourism Marketing, 915-936. (Chicago)  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Dodatak – je prilog ili dopuna na kraju rada koji i bez njega (dodatka) čini zaokruženu cjelinu; donosi se nakon literature i sadrži sve ono što nije neophodno da sadrži osnovni tekst, a može, po mišljenju autora, biti od određenog interesa za čitaoca. Glosar ili glosarij (glossary) – predstavlja abecedni popis važnijih nejasnih ili manje poznatnih riječi, izraza ili pojmova i skraćenica naziva, koje su upotrijebljene u radu i tumači njihovo značenje; Glosar se u radu nalazi: a) u knjizi, kao poseban prilog prije indeksa ili, u nekim slučajevima, kada se radi samo o popisu skraćenica, na samome početku, između korica i prednjeg naslova knjige ili na samom kraju, između zadnje stranice i unutrašnje stranice zadnjih korica b) u članku, ili kao poseban dio na početku ili na kraju članka ili, ako se radi o skraćenicama, kao sastavni dio teksta uvoda (kao obješnjenje) Indeks (index) – predstavlja prikaz u kojem se abecednim redom, jedan ispod drugog slažu ključni pojmovi i sva imena koja su spomenuta u knjizi; pored kojih se navodi broj stranice.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Dokumentacijska osnova rukopisa – pisani dokazi kojima autor, drugim autoritetom ili podacima, podupire određene tvrdnje; dokazi se ne iskazuju samo kroz prikaz korištene literature nego i upotrebom citata i napomena. Citati - citat je odlomak, pasus ili rečenica iz već objavljenog teksta drugog autora, u kojem se od riječi do riječi, doslovno, prenose njegove definicije, zaključci, naučne činjenice, ideje, podaci, stavovi, informacije, ilustracije i sl., uz vrlo jasno i precizno navođenje podataka o tome od koga autora i iz kojeg su bibliografskog izvora preuzeti.; od ostalog teksta se odvaja navodnicima a ako se citira i unutar citata, za takav se citat upotrebljavaju polunavodnici. Svrha citiranja: -ilustracija određenih problema i teza; -dokazivanje neke tvrdnje; -argumentovanje vlastite zamisli pozivom na neki naučni autoritet; -sugerisanje da je autor “naučniji” od autora citirane misli; -suprostavljanje mislima drugog autora i sl. Citati se trebaju navoditi iz primarnih izvora, i to na jeziku originala ili u prevodu; pri citiranju “iz druge ruke” navesti podatke o originalnom radu iz kojeg je preuzet citat, a nakon toga navesti riječi “citirano prema” ili samo “prema” - pa naznačiti podatke o autoru i radu iz kojeg je citat indirektno preuzet. 9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Važno: Doslovno korištenje ideja, stavova i razmišljanja formulisanih kroz riječi, rečenice ili pasuse mora biti ograničeno znacima navoda i označeno tačnim izvorom literature, u suprotnom riječ je o plagijatu takođe parafraziranje ideja, stavova i razmišljanje iako se ne mora ograničiti znacima navoda mora se označiti pozivom na izvor koji je korišten. »U znanstvenom i stručnom pisanom djelu mora se jasno odvojiti autorov tekst, misao, spoznaja, ideja, podatak, ilustracija i sl. od tuđeg teksta, tuđih spoznaja, podataka, ilustracija i sl........Pod citiranjem se podrazumijeva od riječi do riječi pismeno ili usmeno navođenje tuđih dijelova teksta ili riječi koje se mogu izvorno provjeriti.... Kada se duži tekst »prepričava« vlastitim riječima i kada se tuđe ideje i podaci interpretiraju na vlastiti način, tj. parafraziraju, potrebno je navesti izvor iz kojeg su preuzeti. Preuzimanje tuđih ostvarenja bez navođenja autora i njegova djela nedopušteno je i predstavlja plagijat.«1 1 Zelenika, R., Metodologija i tehnologija izrade znanstvenog i stručnog dijela, 4.izd., Ekonomski fakultet Sveučilišta u Rijeci, Rijeka, 2000., str. 481-482.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Sistemi citiranja literature: a) harvardski sistem; b) citiranje prema redoslijedu pojavljivanja autora; c) citiranje prema abecednom redu autora; d) citiranje s navođenjem bibliografske jedinice u napomeni a) harvardski sistem – citiranje literature na način da se u tekst ukomponira prezime autora (za dva autora - dva prezimena, više autora – prvi autor i dodaje se “et al.”, bez inicijala imena, a zatim se u okrugloj zgradi navede, Ivanović (1996, str. 201): (a) godina u kojoj je publikacija objavljena; ako se citiraju dva različita rada istog autora, objavljena u istoj godini, iza naznake godine stavlja se slovna oznaka, npr. – “a”, “b”, ili s drugi rad označi s “a”. (b) skraćena slovna oznaka za stranicu i broj stranice sa koje je citat preuzet; dijelovi teksta u zagradi odvajaju se zarezom. b) citiranje prema redoslijedu pojavljivanja autora – citiranje literature tako da se bibliografske jedinice u popisu literature slože po brojevima – redoslijedu pojavljivanja; u tekstu se, u nivou ostalog teksta, u uglatoj zagradi, naznači redni broj citata, iz konačnog popisa bibliografskih jedinica; pored rednog broja, zarezom se odvaja broj stranice [1, 202].  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA c) citiranje prema abecednom redu – citiranje literature tako da se bibliografske jedinice u popisu citirane literature poredaju po abecednom redu prezimena autora; u teksu, u nivou teksta, u uglatoj zagradi, navodi redni broj bibliografske jedinice iz konačnog popisa; pored rednog broja, zarezom se odvaja broj stranice [5, 202]. d) citiranje s navođenjem bibliografske jedinice u napomeni/evropski podsistem pozivnih bilježaka (i citiranja) ispod teksta (u podnožju stranice) – citiranje literature tako da se u tekstu, malo povišeno od ostalog teksta, navodi redni broj bibliografske jedinice koja se nalazi u napomeni.1 Prema ovom načinu citiranja/parafraziranja tuđih djela ili spoznaja, se na kraju rečenice (ili iza prezimena autora, ili iza naziva konvencije, propisa, ili ključne riječi o određenom problemu, pojavi ili prije početka nabrajanja tuđih spoznaja) koja sadrži tuđe podatke, spoznaje, odredbe, ideje i sl., napiše malo poviše teksta (superskript) arapski broj, koji se potom ponovi na podnožju dotične stranice ispod crte koja se stavlja ispod teksa, a iza njega se navode svi bitni elementi bibliografske jedinice. 1Ivanović, Z., Metodologija izrade znanstvenog i stručnog djela, Sveučilište u Rijeci, Hotelijerski fakultet, Opatija, 1996., str. 202.  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Napomene – predstavljaju popratna objašnjenja koja bi, da su ostavljena u osnovnom tekstu, remetila strukturu rečenica ili odlomaka i otežavala čitanje teksta i njegovo razumijevanje, a pojavljuje se u obliku bibliografskih preporuka, dodatnih obrazloženja ili ilustracija tvrdnji iz teksta (koja su korisna ili zanimljiva ali nisu neophodna), te kao citati na stranom jeziku, ukoliko su, i pored prevoda neophodni. Oznake napomene se stavljaju s gornje desne strane ključne riječi, tj. nakon poslijednjeg slova riječi ili poslije rečeničnih znakova, u stavu koji se želi objasniti, na kojeg se želi pozvati, odnosno, kad god je moguće, oznaku je najbolje staviti na kraju rečenice; broj napomene dolazi na kraju citata , a ne odmah nakon spominjanja autorova imena. Vrste napomena: a) prema sadržaju ili značenju: (1) dokumentarne napomene ili bibliografske reference – bibliografske ili izvorne napomene (2) eksplikativne napomene – opaske koje izlaze iz okvira teksta (3) uputne napomene – upućuju na neku drugu bibliografsku jedinicu b) prema mjestu ili prema položaju u tekstu: (1) na dnu stranice – podnožne napomene ili fusnote (2) na kraju teksta - endnote  9.ETAPE U IZRADI NAUČNOG I STRUČNOG RADA 9.2.PISANA OBRADA NAUČNOG ISTRAŽIVANJA Pisanje teksta naučnog rada Faze pisanja teksta: 1.Pisanje koncepta 2.Pisanje konačnoga teksta 1.Koncept teksta – obuhvaća nacrt pisanog sastava, te osnovne ideje, predstave i zamisli o problemu naučnog istraživanja. 2.Konačan tekst – završno pisanje teksta nakon što je koncept u cjelini dogotovljen i nakon što je u autorovim mislima potpuno “sazrio”; do izražaja dolazi autorova sposobnost i objektivnost, te njegova kritičnost prema vlastitom konceptu i tekstu rada. Revizija teksta: a) stručna redakcija – kritično provjeravanje iznesenih misli i snage izloženih argumenata, vodeći računa o redoslijedu izlaganja, o jedinstvu i logičkoj strukturi plana te o srazmjeri između pojedinih dijelova rukopisa b) lektura – ispravljanje i uređivanje teksta sa stajališta stilsko-jezičnih formulacija, te sa stajališta pravopisne i gramatičke pravilnosti i sl. c) tehnička redakcija – tehničko oblikovanje odnosno prijelom teksta Autor: kritičar, stilist i gramatičar, tehnički čitalac i korektor