9 Дәріс. Участіктердің орналасуы және ауданы PDF

# № 9 Дәріс. Участіктердің орналасу шегі және ауданы нақтылығына байланысты қойылатын талаптар - Жер құрылымын жүргізу жергілкті ауылдың орналасуын жобалау, мелиоративті шараларды қажет етеді. - Жобаны құру үшін және техникалық дұрыс көшіру үшін жобадағы техникалық көрсеткіштің дұрыстығын анықтайды...

# № 9 Дәріс. Участіктердің орналасу шегі және ауданы нақтылығына байланысты қойылатын талаптар - Жер құрылымын жүргізу жергілкті ауылдың орналасуын жобалау, мелиоративті шараларды қажет етеді. - Жобаны құру үшін және техникалық дұрыс көшіру үшін жобадағы техникалық көрсеткіштің дұрыстығын анықтайды. - Жекелеген обьектілерді жобалауды қамтамасыз ету үшін, қажет геодезиялық жұмыстардың дәлдігінің жетіспеуі, жіберілмейтін өсімшеге әкеліп соғады, жақтарының көлемі және учаске формасына байланысты, көлеміне байланысты, сонымен қатар учаскенің жергілікті рельефке қатысты дұрыс емес жобалануы ауылшаруашылығы өндірістерінің өнімділігіне кері әсерін тигізеді. - Пахоттау кезінде поляларда клинья қалдырады, егісте және басқа да жұмыстарда бұл жетіспеушіліктер жиі болып тұрады, тік бұрышты поляларда квадрат болмайды квадратты ұлату әдісімен егу жүргізіледі. - Мұның нәтижесі, тік емес бұрыштар параллелді емес участіктер қатары алаңындағы қателік болып табылады, трактор жұмыстарының өнімділігін төмендетеді, жанармай шығынын ұлғайтады, поледегі ұйымдастыру процессін қиындатады. Сонымен қатар участіктер алаңдары нақтылы анықталмаған жер есебі дұрыстығын бұзады. - Ауылшаруашылық жұмыстарын жобалау, нақты емес жобаланған каналдар тамақтандыру есебінде дұрыс жүйеленбейді. ## Учаскелер жанындағы перпендикулярлыққа және параллельдікке қойылатын талаптар - Өндіру процесcін қазіргі кездегі машинотракторлы агрегаттармен жүзеге асыру әсіресе кеңінен қолданылатын себу агрегаты және квадратты-ұялы себуді жүргізуде отарланған себу мәдениетін дұрыс сақтауы тиіс. Бұл агрегаттардың жүрістерінің параллелдігі. - Өсімшесі параллель жақтардағы учаскелердің көпшілігі ерекше болады, егер ол 15-20м ден асып кетсе. Мұндайлар кей жағдайда ғана кездеседі. Жыл сайын полелер шекарасында клинья қалады және участіктер егіс кезінде ғана емес, сонымен қатар пахоттауда өнімді жыйнағанда да сондай жағдай болады. - Участік шеттерінің параллель еместігі, механикаландырылған поле жұмысын орындауда ыңғайсыз жағдайға әкеліп соқтырады. Ерекше ауыспалы егістерде нағыз ауырылған мәдениетпен де сондай болады. - Поле шеттері параллельдігі тиісті қателігіне және қолайлы жағдайдағы участіктер нақтылы бөлу жұмыс гондары жергілікті жерлерде сипатталуы мүмкін. Өсімше қатары 1:1000. Бұрыштық өлшемде, өсімшесін есептей отырып участік жақтарынан бұл қателік мынаны құрайды: $$6 = \frac{2.3438}{1000} 28-L ≈ -$$ - Олардың тік бұрыштары, сонымен қатар участіктер шеттерінің параллельдігі басқа қамтамасыз ету мүмкіндігіне әкеп соғады, мәдениетті айдалынған түрде отырғызуда ұялы -квадрат әдісін қолдануға болды, егер участік тікбұрышты трапеция немесе тікбұрыш түрінде жобаланса. ## Учаске ауданының нақтылығына қойылатын талаптар - Ауылшаруашылық өндірісінде егіс ауданының нақтылығы басқа шаруашылықтардан ерекшеленеді. Шаруашылық мәніне байланысты ұйымның өндіріс процесіндегі ерекшелігі байқалады. - Көкөніс және басқа арнаулы егіс айналымдары маңызды бағалы еңбекті қажетті дақылдарының егіс аудандары нақтылы болуы тиіс. - Бірақ жерге орналастыру жобасы қандай жағдайда да ауылшаруашылығы өндрірісін игеру керек. Аса дәлдігі әдетте өндірісі игерілмейді, солай егіс ауданында және басқа жерлерде әрбір жаңа жыртылған жерде көп өзгеріс болады. Соңғыларын шекарада жырту және жолдарын қаша әдісімен игеруге болады. - Жер жыртуда өлшеулер мәні пайда болады, жыртылып үлгермеген және ерте жыртылған жерлерге байланысты оның ауқымы қуатты тракторлармен 1,5-1,8м ұсақтармен 0,4-0,5м алады, бұлай болу себебі жұмыс соңында жыртылмай қалған загон бөлігінің ені әр уақытта трактор соқасының алымынан үлкен немесе кіші болады. Егер агрегаттың соңғы жүрісінде жыртылатын жер шекарасында тек бір жіңішке жолақ қалса, онда тракторист бұл жолақты толық жыртуға келіп жүрмейді, жол бойында тастайды. Соқа енінің алымынан артық жолақ қалғанда тракторист әдетте толық алыммен жолдардан орман жолағынан немесе басқа жерлерден ала отырып жыртады. Осындай жолдармен құрылған егіс шекаралары іс жүзінде көп рет кездеседі. Егер шекарасы нөлдік өзгерісте мәндірек бақыланса, кейде үлкен егісте 3-4м дейін, орташа егістерде 1,0- 1,5м-ге дейін. Одан басқа егілген егіс ауданы шекарасы жыртылған жер шекарасымен дәл келмейді, тағы да шекара өзгерістері өртке қарсы жыртылған жерлердің әсерінен болады. - Егіс шекараларындағы үлкен өзгерістерді орташа деп қабылдаса, көрсетілгендегіден екі есе кіші болғаны. Әдеттегі ағымдағы ауқымды және көбірек аудандардағы өзгерістерді есептесек, мынандай қорытынды аламыз, бұл өзгерістер аудан ретінің 1/400 реті аудандарда ал тез қисық сызықты егіс шекарасында- 1/300- не дейін. - Аумақтық салыстырмалы қателігі жер ауданына байланысты үлкен жер ауданында жоба құру әдісі, ауданы кіші жер аумағына қарағанда кіші, салыстырмалы қателікпен алынады. - Осындай жолмен белгіленген және аумактың арнаулы жерлерімен егістерін жобалауда бағалы ауылшаруашылық дақылдарын шығаруға қолданылатын тік сызықты шекарасы бар жерлер үшін салыстырмалы қателік – 1/300 сонымен салыстырмалы қателік ағымдағы көрсетілген бақылау өзгерісінен төмендейді. - Ауылшаруашылық дақылдардың еңбекке қажеттілі мен бағалысына байланысты талап ету дәлдігі өзгереді, ал зерттеуде анықталған егіс айналымында, олардың аумағында ауданның арнаулы жерлерінде жіберілген қателікке байланысты өзгереді. ## Нақты ауыткуды анықтау талаптары - Нақты ауытқуын анықтау талаптары нақты ауытқуын анықтау максатына тәуелді геодезиялық жұмыстар жасалынады. Механикаландырылған жер өңдеуді нақты анықтап талап етеді, таңдайды, өнімділік рельеф машина-тракторлық агрегатының шығуына әсер етеді, ол төртінші кестеде көрсетілген. | Еңістер | 1-2° | 3-4° | 4-6° | 1-2° | 3-4° | 4-6° | |---|---|---|---|---|---|---| | Өнімділік коэфиценті | 0,98 | 0.95 | 0,90 | 0,99 | 0,98 | 0,95 | | үшін түзетулер | | | | | | | - 4-ші кестеден түзету коэффиценті үшін өнімділік ережесін орнатуға болады, ол үшін жұмыс барысындағы ылдилық арасындағы қателігі, мысалы 1 градус болуы керек, сондықтан картадағы рельеф талаптарды қанағаттандырып, жобаланған жер үшін механикаландырылған өңдеулер, егер де көлденең жоба нақты болса, онда 1/2 1° немссс 1—2% болса. Сонымен есепті толығымен шешу дұрыс дала беткелі айналымдарын орман жолақтарын орналастыру сәтті болады және т.б. - Сондай-ақ нақты қанағаттандырылған талаптарды топырақтандырылған және геоботаникалық зерттеулер жағдайық рельеф жақсы белгіленген кезде тексеру керек. - Бұл нақты анықталған ылдыйлық жобаларын 1:10 000 және 1:25 000 масштабында жоғарыдағы қиылған рельеф 2,5 және 5 м суреті көрсетілген. - Жобалау үшін суландырылатын және сулы топырактың үстіңгі ылдиына анықтауға орта квадраттық қателігі 16%. Олай болса, егер жобаланған суландыру орташа ылдилығы 0.004 болса, онда оны жоспар бойынша анықталған қателігі 0.004 * 16/100 ≈ 0.0006, онда бұрыш ылдилығы қателігіне сәйкес келуі керек 0.0006-3438' ≈ 2'. ## Нег: [11 2-116]. ## Бақылау сұрақтары: 1. Жоба дұрыстығының техникалық көрсеткіші не болып табылады? 2. Учаскелер шеттерінің перпендикулярлығы және параллелдігіне қойылатын талаптар. 3. Учаске ауданының нақтылығына қойылатын талаптар? 4. Ылдилықты анықтауға қойылатын талап түрлері? 5. Суғаруды немесе топырақ бетіндегі су ағымын жобалау үшін қандай орташа квадраттық қателікпен анықталады?